200404 3517

KWIECIE¡ 2004 ÂWIAT NAUKI

100

lat

temu

Strzelanie jako Êrodek przeciwko gradobi-
ciu. W dziennikach szwajcarskich znajdu-
je si´ sprawozdanie og∏oszone przez
Rad´ stanu kantonu Zurychskiego z
doÊwiadczeƒ strzelania przeciwko gra-
dobiciu, dokonanych nad jeziorem Zu-
rychskiem w latach 1901 i 1902. Spra-
wozdanie to nie daje w ˝adnym razie
wyników skoƒczonych i przypomina, ˝e
z poczàtku samego postanowione by∏o
roz∏o˝yç odnoÊne próby na lat pi´ç.

W pierwszym roku rezultat strzelania

by∏ niekorzystny, skutkiem braku wpra-
wy i karnoÊci. Dano 7288 strza∏ów w
r. 1901 w 18 wypadkach i 12 671 strza-
∏ów w r. 1902 w 15 wypadkach. Grad
pada∏ 5 razy, ale tylko jeden raz by∏ na-
tury powa˝niejszej.

W wielu wypadkach zauwa˝ono, ˝e

grad, poczàwszy padaç, przesta∏ si´ nie-
bawem formowaç zaraz po rozpocz´ciu
strzelania.

Wed∏ug spostrze˝eƒ biura meteorolo-

gicznego, wiele burz, które by∏y sumien-
nie ostrzeliwane, nie zawiera∏y wcale
zapowiedzi gradu, a zatem nie powinny
byç zaliczane do wypadków, mogàcych
Êwiadczyç na korzyÊç ostrzeliwania.

Burza 14 lipca 1901 r. dostarczy∏a spo-

strze˝eƒ najwi´cej interesujàcych. Strze-
lanie rozpocz´∏o si´ o kilka minut za póê-
no: zauwa˝ono przytem, ˝e silny wiatr

niweczy∏ znacznà cz´Êç skutecznoÊci
strza∏ów. W ka˝dym razie otrzymano
wogóle wra˝enie, jakoby unikni´to wiel-
kiego gradobicia.

Koszta strzelania wynosi∏y w pierw-

szym roku 4837,50 fr., w drugim roku
7569,65 fr. za 19 959 strza∏ów, czyli je-
den strza∏ kosztowa∏ 1 fr.

Dodaç nale˝y, ˝e wed∏ug dzienników

z Thurgau, pewna fabryka pyrotechnicz-
na w Emishofen, wyrabia race przeciw-
gradowe, które majà stanowiç powa˝nà
konkurency´ strza∏om armatnim. Race
te wylatujà wysoko w powietrze, wyda-
jàc silny huk i kosztujà tylko po 2,50 fr.

Zamro˝enie wodoru. Wed∏ug wiadomoÊci
otrzymanej z Krakowa, wymagajàcej jed-
nak jeszcze potwierdzenia, dr. Karol Ol-
szewski, profesor Uniwersytetu Jagiel-
loƒskiego, mia∏ otrzymaç wodór w stanie
sta∏ym przy temperaturze –252ºC.

Burza magnetyczna w d. 31 paêdziernika
r. 1903. Jednà z najsilniejszych burz ma-
gnetycznych by∏a burza, obserwowa-
na w d. 31 paêdziernika r. 1903, o któ-
rej pragn´ podaç kilka szczegó∏ów
czytelnikom WszechÊwiata. Zaburzenie
przynajmniej w Europie rozpocz´∏o si´
o tym samym czasie, t. j. o 6

rano,

nat´˝enie jego wszak˝e nie wsz´dzie by-
∏o jednakowe; szczegó∏y co do poszcze-

gólnych faz zjawiska ro˝nià si´ te˝ do-
syç znacznie, ale ogólny przebieg jest
wsz´dzie ten sam. Wsz´dzie obserwo-
wano oscylacye bardzo gwa∏towne i
bezustanne.

W zwiàzku z tà burzà magnetycznà

znajdowa∏y si´ bardzo dotkliwe zabu-
rzenia w komunikacyi elektrycznej,
a wi´c szczególnie telegraficznej i telefo-
nicznej.

Skutkiem burzy magnetycznej komu-

nikacya by∏a przerwana na wielu liniach
telegraficznych. Wed∏ug St. Petersbur-
ger Heralda z 31 paêdziernika do Pe-
tersburga nie przyszed∏ ani jeden tele-
gram z wewnàtrz, ani z zewnàtrz kraju.

Pràdy ziemskie by∏y tak silne, ˝e wpra-

wia∏y na stacyach w ruch dzwonki elek-
tryczne, a w Nowym Yorku nat´˝enie
pràdów dosi´g∏o 675 wolt.

Zorze pó∏nocne, towarzyszàce zazwy-

czaj burzom magnetycznym, i tym ra-
zem wystàpi∏y wspaniale. Âwiat∏o zo-
rzy, jak pisze tamtejszy sprawozdawca,
by∏o oÊlepiajàce, jak w czasie niezbyt
dalekiego po˝aru. Wielu te˝ uwa˝a∏o je
za po˝ar.

˚e burze magnetyczne, jak równie˝

zjawiska im towarzyszàce, znajdujà si´
w Êcis∏ym zwiàzku z dzia∏alnoÊcià s∏oƒ-
ca, jest to rzeczà oddawna znanà.
Przedewszystkiem o zwiàzku zjawisk
magnetycznych ze s∏oƒcem Êwiadczy
okres 26-dniowy, odpowiadajàcy obro-
towi s∏oƒca doko∏a osi, oraz okres 11-
-letni, odpowiadajàcy 11-letniemu okre-
sowi plam s∏onecznych.

Quenisset sàdzi, ˝e zaburzenia ma-

gnetyczne znajdujà si´ raczej w zwiàzku
z pochodniami, ni˝ z plamami. W przy-
padku rozpatrywanym pochodnie mia∏y
byç wyjàtkowo silnie rozwini´te, otacza-
∏y plam´ centralnà i ciàgn´∏y si´ za nià
na przestrzeni przesz∏o 200 000 km.

Jak wielka jest zdolnoÊç cz∏owieka do pra-
cy. Dawniejsi badacze obliczali, ˝e w
przeciàgu 8-godzinnego dnia robocze-
go cz∏owiek mo˝e wykonaç od 200 000
do 300 000 mk. Ostatnio p. Blix zapo-
mocà dynamometru mierzy∏ sprawnoÊç
cz∏owieka i doszed∏ do wniosku, ˝e w ra-
zie wytwarzania pracy deptaniem noga-
mi wynosi ona oko∏o 0,8 konia. Czas do-
Êwiadczenia wynosi∏ 30 sekund. Wi´kszà
jeszcze sprawnoÊç mo˝na by∏o osiàgnàç
wchodzeniem na schody, wtedy wyno-
si∏a ona 1,2 do 1,35 konia.

BULETYN METEOROLOGICZNY

za tydzieƒ od d. 6 do d. 12 kwietnia 1904 r.

(Ze spostrze˝eƒ na stacyi meteorologicznej przy Muzeum Przemys∏u

i Rolnictwa w Warszawie)

AROMETR

IERUNEK WIATRU

ZIE¡

700 mm +

EMPERATURA W ST

SzybkoÊç

UMA

w metrach

OPADU

7 r.

1 p.

9 w.

7 r.

1 p.

9 w.

Najw.

Najn.

na sekund´

6 Ê.

48,7 47,3 42,4

3,4

7,4

7,8

9,5

2,0

3,4

7 c.

44,7 44,5 40,6

6,4 10,0

8,5 11,4

5,0

3,6

8 p.

38,8 41,5 44,6

5,2

6,4

4,6

8,8

4,5

0,2

9 s.

48,6 49,3 47,3

4,4

9,4

7,5 10,9

1,4

5,8

10 n.

43,8 43,5 46,1

7,4

4,6

8,8

4,6

3,4

11 p.

45,0 44,5 43,6

5,4

6,4

5,0

9,7

2,8

2,6

12 w.

46,5 47,7 50,8

4,0

8,2

5,2

9,8

3,0

2,9

Ârednie

45,2

6,4

21,9

ilgotnoÊç

Êrednia

{