Histologiczne kryteria rozpoznawania nowotworów jajnika o granicznej złośliwości

Łagodne nabłonkowe

nowotwory jajnika

• mogą występować w każdym wieku
• jedno- lub obustronny guz jajnika
• dolegliwości bólowe
• badanie usg TV + CA 125

Guzy surowicze.

• 60% surowiczych nowotworów jajnika
• najczęstsza postać - gruczolakotorbielaki

(cystadenoma, cystadenoma papillare
serosum)

• gładkościenne, mają białą lub przeźroczystą

torebkę o gładkiej lub brodawkowatej
powierzchni wewnętrznej lub/i są
wypełnione jasnym płynem surowiczym

Guzy śluzowe

• 15-25% wszystkich nowotworów

nabłonkowych i około 70-80%
nowotworów śluzowych jajnika

• jednostronne w 95%
• rosną wolno i mogą osiągać znaczne

rozmiary powodując powiększenie obwodu
brzucha

Guzy śluzowe

• torbiele śluzowe mają gładką powierzchnię,

są jedno- lub wielokomorowe, wypełnione
galaretowatą treścią śluzową.

• w wyniku pęknięcia torbieli śluzowej może

dojść do powstania rzekomego śluzaka
otrzewnej (pseudomyxoma peritonei).

Guzy endometrialne

• około 8% nowotworów nabłonkowych

jajnika.

• obraz kliniczny i makroskopowy podobny

jest do torbieli surowiczych.

• w USG stwierdza się guz o nieregularnych

kształtach, pogrubianych i nierównych
ścianach, wypełniony treścią płynową o
wzmożonej echogenniczności.

Guzy jasnokomórkowe

(mezonefroidalne)

• występują rzadko.
• mają charakter guzów torbielowato-litych.
• w obrazie ultrasonograficznym nie mają

cech charakterystycznych.

Guz Brennera

• 1-2% wszystkich nowotworów pochodzenia

nabłonkowego

• mogą dawać objawy nadmiernej czynności

hormonalnej – estrogennej, rzadziej androgennej.

• najczęściej jednostronne guzy twarde, szarobiałe o

charakterze litym.

• może współwystępować z zespołem Meigsa.

Guzy mieszane

• około 10% nabłonkowych nowotworów

jajnika.

• postać mieszaną rozpoznaje się, gdy każda

ze składowych nowotworu stanowi co
najmniej 10% jego utkania.

• najczęściej występują guzy surowiczo-

śluzowe lub surowiczo-endometrialne.

Leczenie łagodnych nowotworów

nabłonkowych jajnika

• u młodych kobiet operacja polega na

wyłuszczeniu torbieli jajnika lub jednostronnym
usunięciu przydatków.

• u kobiet starszych w wieku około- i

pomenopauzalnym najczęściej usuwa się
obustronnie przydatki z/lub bez macicy.

• w łagodnych guzach nabłonkowych

niepodejrzanych o złośliwość, o średnicy do 6 cm
u młodych kobiet możliwe jest zastosowanie
laparoskopii.

Nazewnictwo

• borderline tumor (guz o granicznej złośliwości)
• tumor of borderline malignancy (guz o granicznej

złośliwości)

• tumor of low malignant potential (guz o

potencjalnie małej złośliwości)

• proliferative tumor (guz proliferujący)
• tumor (carcinoma) of low grade malignancy (guz

(nowotwór) o niskim poziomie złośliwości)

Histologiczne kryteria

rozpoznawania nowotworów

jajnika o granicznej złośliwości

– Epithelial budding

– proliferacja komórek nabłonkowych

zazwyczaj  w formie małych brodawek  bez rdzenia
łącznotkankowego.  Tendencja pojedynczych  komórek i grup
komórek do złuszczania  się do światła  torbieli.

– Wielowarstwowość nabłonka

– komórki nabłonkowe

pokrywające brodawki i wyściełające światło gruczołowe
układają się wielowarstwowo.

– Aktywność mitotyczna

– wzrost normalnie niskiej aktywności

mitotycznej nowotworów łagodnych. Aktywność mitotyczna
pośrednia między guzem łagodny a złośliwym.

– Atypia komórkowa

– wzrost stosunku jądra do cytoplazmy,

zmiany w strukturze chromatyny jądrowej, nieprawidłowości
kształtu, wielkości jądra i liczby jąderek.

– Brak naciekania podścieliska.

Histologiczne kryteria rozpoznawania

nowotworów jajnika o granicznej

złośliwości

• W odniesieniu do nowotworów jajnika o granicznej

złośliwości typu śluzowego Hart i Norris zaproponowali
inne kryterium histologicznego rozpoznawania - ilość
warstw nabłonka.

• Nabłonek posiada do 3 warstw - nowotwór jajnika o

granicznej złośliwości.

• Nabłonek posiada 4 i więcej warstw - nowotwór złośliwy.

• NJGZ z mikroinwazją

• inwazja podścieliska nie przekracza 3 mm.

Epidemiologia

NJGZ stanowią

9,2-16,3 %

wszystkich niełagodnych

nowotworów jajnika pochodzenia nabłonkowego.

Współczynnik zachorowania na NJGZ w USA
wynosi

24,7

na 1 000 000 kobiet.

Można spodziewać się w Europie rocznie 9 300 nowych
zachorowań na NJGZ.

Wiek chorych

Średnia wieku chorych wyniosła

48,5



15,9

lat (mediana 50 lat)

Czynniki ryzyka

1. mała płodność ( nieródki oraz kobiety, które rzadko

rodziły)

2. doustna antykoncepcja redukuje ryzyko

zachorowania

3. wyższe ryzyko zachorowania wśród kobiet

leczonych z powodu niepłodności z zastosowaniem
środków stymulujących owulację ( clomifen,
kobiety poddane IVF)

4. stosowanie talku w preparatach do higieny

intymnej

5. pozytywny wywiad rodzinny nie ma związku z

zachorowalnością na NJGZ

Objawy kliniczne

• ból podbrzusza (31%)
• powiększenie obwodu brzucha (52%)
• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych

(10%)

• przebieg bezobjawowy (12%)

Wszczepy (implanty) otrzewnowe:

łagodne

nieinwazyjne

typ nabłonkowy

typ desmoplastyczny

inwazyjne

Teorie tworzenia wszczepów

otrzewnowych w NJGZ

• przerzuty z ogniska pierwotnego.
• wieloogniskowa metaplazja i

neoplazja mezothelium.

Leczenie operacyjne chorych z

NJGZ

• Oszczędzające – cystectomia, jednostronna

adnexectomia

• Radykalne – proste usuniecie macicy,

zabieg rozszerzony

Leczenie uzupełniające

• Nie ma zgodności co do skuteczności i celowości

stosowania w NJGZ chemioterapii czy radioterapii po

wykonanej operacji chirurgicznej

• Zastosowanie leczenia uzupełniającego jest obarczone

szeregiem niekorzystnych działań ubocznych i w
niezaawansowanych NJGZ nie poprawia wyników
leczenia

• W zaawansowanych NJGZ odsetek pozytywnych

odpowiedzi na chemioterapię jest niski i wynosi 11%-25%

Nawrót procesu nowotworowego

• Wznowa w NJGZ występuje w 7-10%

przypadków i najczęściej dotyczy chorych z
NJGZ w wyższym (III i IV) stopniu
zaawansowania

• W NJGZ istnieje tendencja do późnego

występowania wznów, po 10 i 20 latach od
zabiegu pierwotnego

Nawrót procesu nowotworowego

• Średni czas od rozpoznania choroby

zasadniczej i jej leczenia do wystąpienia
wznowy wyniósł



miesięcy (mediana 27

miesięcy).

• Najszybciej do nawrotu choroby doszło po

miesiącach, a najpóźniej po

miesiącach od

pierwotnej operacji chirurgicznej

Nawrót procesu nowotworowego

• Występowania w NJGZ wznów w różnym okresie

czasu po operacji pierwotnej, a zwłaszcza

tendencja do nawrotów po wielu latach od
rozpoznania i leczenia choroby zasadniczej

wymusza konieczność regularnej kontroli

ginekologicznej chorych połączonej z badaniem
ultrasonograficznym dopochwowym oraz

oznaczeniem wartości markera CA 125.

Obserwacja chorych, z uwagi na biologię tej grupy

nowotworów nabłonkowych, powinna być

wieloletnia i obejmować okres 15 – 20 lat (20).

Przeżycie chorych z NJGZ

• Wg. Aure

– 5-letnie

96%

– 10-letnie

92%

– 15-letnie

87%

– 20-letnie

76%

• Wg. Leake

– 5-letnie

97%

– 10-letnie

95%

– 15-letnie

92%

– 20-letnie

89%

Czynniki prognostyczne w NJGZ

• cechy morfometryczne (np. MAI, VPE,

MNA )

• ploidia DNA ( metoda statycznej lub

przepływowej cytometrii )

Podsumowanie

• NJGZ często  dotyczą  kobiet młodych  w wieku rozrodczym.
• Najczęściej  są rozpoznawane  w I stopniu  zaawansowania  wg FIGO.
• Najczęściej  występujące  postacie  histologiczne  NJGZ : surowicze  i

śluzowe.

• Leczenie operacyjne – indywidualne podejście do pacjenta – możliwe

leczenie oszczędzające, dokładny staging wymagany.

• Leczenie uzupełniające w NJGZ nadal kontrowersyjne – niski odsetek

pozytywnych odpowiedzi na chemioterapię.

• Wymagany długi okres obserwacji pacjenta – do 20 lat, regularne

badanie ginekologiczne + USG transvaginalne + CA 125.

• Znajomość czynników prognostycznych – ploidia DNA, cechy

morfometryczne.

• NJGZ w porównaniu do nowotworów złośliwych jajnika rokują

dobrze

Wnioski

• Pierwotnym i podstawowym leczeniem chorych z NJGZ jest

zabieg operacyjny, którego zakres zależy od wieku, przeszłości
położniczej, stopnia zaawansowania oraz postaci histologicznej
nowotworu

• Zastosowanie operacji oszczędzających u młodych kobiet, nie

posiadających  potomstwa  w  niezaawansowanych  NJGZ  jest
uzasadnione  dobrymi  wynikami  leczenia,  niskim  ryzykiem
nawrotu  choroby  oraz  znacznym  odsetkiem  chorych,  które  po
takim postępowaniu  zaszły w ciążę i urodziły zdrowe dzieci

Wnioski

• Chemioterapię jako leczenie uzupełniające stosuje się głównie w

zaawansowanych,  surowiczych  NJGZ  po  niedoszczętnej  operacji
pierwotnej  oraz  w  leczeniu  nawrotu  procesu  nowotworowego  po
wykonaniu  ponownej  operacji  chirurgicznej.  Zbyt  mała  liczba
chorych  poddanych  leczeniu  uzupełniającemu  uniemożliwia
wnioskowanie co  do skuteczności i  wpływu skojarzonej terapii na
przeżycie chorych z NJGZ

• Ryzyko wznowy jest niskie (7%) i zależy od stopnia

zaawansowania NJGZ oraz doszczętności operacji pierwotnej.
Wyższy odsetek wznów stwierdzono w zaawansowanych NJGZ
oraz po niedoszczętnej operacji chirurgicznej

Wnioski

• Obserwowane wyniki leczenia i wieloletniego przeżycia chorych z

NJGZ sugerują konieczność wyróżnienia dwóch grup chorych:

dobrym i złym rokowaniu.

• Wyróżnienie tych grup chorych jest pomocne w prognozowaniu

przebiegu choroby i wyborze optymalnego sposobu leczenia

Wnioski

• Do grupy o dobrym rokowaniu zalicza się:

– chore poniżej  40 roku życia
– z niezaawansowanym  NJGZ typu śluzowego
– leczone  oszczędzająco
– bez zastosowania  leczenia  uzupełniającego
– bez wznowy  w przebiegu  choroby

Wnioski

• Do grupy o złym rokowaniu zalicza się:

– chore powyżej  70 roku życia
– z zaawansowanym  NJGZ typu surowiczego
– leczone  uzupełniająco  po niedoszczętnej  pierwotnej  operacji
– ze wznową  w przebiegu  procesu nowotworowego.