„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jan Janczak

Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej
612[01].Z2.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr inż. Grzegorz Borsuk
dr n. wet. Marek W. Chmielewski



Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].Z2.06
„Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

12

5.1. Produkcja miodu sekcyjnego, plastrowego i obnóży pyłkowych

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Pozyskiwanie jadu, kitu, wosku i mleczka pszczelego

14

5.2.1. Ćwiczenia

14

5.3. Ekologiczna gospodarka pasieczna

16

5.3.1. Ćwiczenia

16

6. Ewaluacja osiągnięć

18

7. Literatura

28

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie pszczelarz.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które uczeń
powinien mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej;

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem;

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi;

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem następujących metod nauczania, np. tekstu przewodniego,
ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami, ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

612[01].Z2.05

Prowadzenie pasieki w

ędrownej

612[01].Z2.07

Prowadzenie wychowu matek

pszczelich

Modu

ł 612[01].Z2

Produkcja pszczelarska

612[01].Z2.03

Rozpoznawanie chorób pszczó

ł

612[01].Z2.04

Zak

ładanie pasieki

612[01].Z2.01

Identyfikowanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

612[01].Z2.02

Kierowanie rozwojem rodzin

pszczelich wiosn

ą

612[01].Z2.08

Przygotowanie pasieki

do zimowania

612[01].Z2.06

Prowadzenie ró

żnych

kierunków produkcji

pasiecznej

612[01].Z2.09

Przetwarzanie produktów pasiecznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

—

korzystać z różnych źródeł informacji,

—

posługiwać się podstawowym sprzętem pasiecznym,

—

przeprowadzić wychów matek pszczelich,

—

poddać matkę pszczelą do rodziny,

—

przeprowadzić wiosenny przegląd rodziny pszczelej,

—

dostosować wielkość gniazda do siły rodziny,

—

rozpoznawać i likwidować anormalne stany w rodzinie pszczelej,

—

poszerzać gniazdo rodziny pszczelej,

—

kierować rozwojem wiosennym rodziny pszczelej

—

rozpoznawać nastrój rojowy w rodzinie pszczelej,

—

zapobiegać powstawaniu i likwidować nastrój rojowy,

—

rozpoznawać pierwsze objawy choroby w rodzinie pszczelej,

—

udzielać pomocy chorym rodzinom pszczelim,

—

rozpoznawać ważniejsze rośliny miododajne,

—

obliczać zasobność naturalnych zbiorowisk pod względem wartości pszczelarskiej,

—

określać fazy fenologiczne roślin kwitnących w naturalnych zbiorowiskach,

—

zaplanować wędrowną gospodarkę pasieczną,

—

posługiwać się sprzętem stosowanym przy gospodarce wędrownej,

—

przygotować i przetransportować rodziny pszczele,

—

odebrać i odwirować plastry z miodem,

—

postępować z miodem po jego odwirowaniu,

—

zastosować przepisy prawa dotyczące wędrownej gospodarki pasiecznej oraz sporządzać

dokumentację gospodarstwa pasiecznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

—

posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji pasiecznej,

—

dobrać terminy i pożytki do produkcji miodu sekcyjnego,

—

zorganizować produkcję miodu plastrowego,

—

określić cel produkcji miodu plastrowego,

—

rozpoznać sprzęt do produkcji miodu sekcyjnego,

—

rozpoznać sprzęt do pozyskiwania obnóży pyłkowych i pierzgi,

—

posłużyć się maszynami, urządzeniami, narzędziami i sprzętem do produkcji pasiecznej

oraz dokonać ich konserwacji i naprawy,

—

dobrać terminy i pożytki do pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

określić warunki pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

przeprowadzić poławianie pyłku,

—

określić sposoby konserwowania i przechowywania obnóży pyłkowych i pierzgi,

—

dobrać sprzęt do pozyskiwania jadu i kitu pszczelego,

—

pozyskać jad i kit pszczeli,

—

scharakteryzować czynniki wpływające na produkcję wosku pszczelego,

—

stworzyć rodzinom pszczelim warunki do produkcji wosku,

—

dobrać metody produkcji mleczka pszczelego do istniejących warunków pogodowych

i pożytkowych,

—

dobrać rasę pszczół do produkcji mleczka i kitu pszczelego,

—

określić wielkość i ułożenie gniazda pszczelego do produkcji mleczka pszczelego,

—

pozyskać surowiec woskowy,

—

zorganizować wytapianie i klarowanie wosku,

—

posłużyć się sprzętem do wytapiania i klarowania wosku,

—

zastosować zasady pszczelarstwa ekologicznego,

—

zaplanować i zorganizować produkcję pasieczną w gospodarstwie ekologicznym,

—

wprowadzić najnowsze rozwiązania sprzyjające gospodarce ekologicznej,

—

ocenić wydajność prac związanych z pozyskiwaniem produktów pasiecznych,

—

dostrzec pozaprodukcyjne wartości pszczelarstwa ekologicznego,

—

poprowadzić wychów trzmieli i pszczół samotnic do zapylania roślin,

—

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Pszczelarz 612[01]

Moduł:

Produkcja pszczelarska 612[01].Z2

Jednostka modułowa:

Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej
612[01].Z2.06

Temat: Pozyskiwanie obnóży pyłkowych.

Cel ogólny: Charakteryzować pozyskiwanie obnóży pyłkowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
—

wymieniać sposoby pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

charakteryzować sposoby pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

dobierać sprzęt pasieczny do pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

przygotować rodzinę pszczelą do pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

przeprowadzać pozyskiwania obnóży pyłkowych.

Metody nauczania–uczenia się:
—

metoda tekstu przewodniego,

—

zajęcia praktyczne,

—

dyskusja dydaktyczna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:
—

praca indywidualna,

—

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:
—

sprzęt pasieczny; dłuto pasieczne, szczoteczka,

—

sprzęt pasieczny do pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

rodziny pszczele,

—

odzież ochronna do przeprowadzenia przeglądów.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:

W oparciu o dotychczasową wiedzę z zakresu prac pasiecznych przeprowadź

pozyskiwanie obnóży pyłkowych.

Zadanie powinieneś(aś) wykonać w następujących etapach:
I.

Zbieranie i analiza informacji o sposobach pozyskiwania obnóży pyłkowych, (~20 min.).

Aby prawidłowo wykonać zadanie musisz wiedzieć:

—

w jakim celu przeprowadzamy pozyskiwania obnóży pyłkowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

—

jakie rodziny wykorzystujemy do pozyskiwania obnóży pyłkowych?

—

jakie czynniki wpływają na pozyskiwanie obnóży pyłkowych?

—

jakie muszą być warunki pogodowe i pożytkowe, aby można było pozyskiwać obnóża

pyłkowe?

—

jakimi sposobami pozyskujemy obnóża pyłkowe?

—

jakiego sprzętu używamy do pozyskiwania obnóży pyłkowych?

Odpowiedzi na powyższe pytania wpisz do formularza (Zał. nr 1).

II. Opracowanie planu pracy (~15 min.).

Na tym etapie powinniście przemyśleć jak należy wykonać przydzielone Wam zadanie,

a zatem:
—

zorganizować stanowisko pracy (dobór i rozmieszczenie narzędzi pracy, sprzętu

pasiecznego),

—

ustalić kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych,

—

ustalić sposób pozyskiwania obnóży pyłkowych,

—

podzielić się pracą,

—

zaplanować sposób korzystania z materiałów pomocniczych.

Pomogą Wam w tym pytania prowadzące:
jakimi narzędziami pracy oraz jakim sprzętem pasiecznym będziesz posługiwać się podczas
pracy?
—

co należy zrobić przed przystąpieniem do pozyskiwania obnóży pyłkowych?

—

jak należy przygotować rodzinę pszczelą do pozyskiwania obnóży pyłkowych?

—

jak przygotowujemy sprzęt do pozyskiwania obnóży pyłkowych?

—

w którym miejscu ula umieszczamy poławiacz pyłku?

—

co robimy gdy zostanie przekroczony czas odbioru obnóży pyłkowych?

—

co robimy z pozyskanymi obnóżami pyłkowymi?

Odpowiedzi na powyższe pytania wpisz do formularza " Plan pracy" (Zał. nr 2).

III. Ustalanie harmonogramu pracy (~10 min).

W tej fazie powinniście:

—

omówić dokładnie z nauczycielem zaplanowane przeprowadzenie pozyskiwania obnóży

pyłkowych,

—

przedyskutować kolejność i czas wykonywania poszczególnych czynności pasiecznych

oraz podział pracy.

IV. Praktyczne wykonanie zadania (~180 min.).

−

Pracujecie samodzielnie nad wykonaniem zadania zgodnie z przyjętym harmonogramem
pracy, wymieniacie się wiedzą, konsultujecie i wspólnie opracowujecie w zespole
trzyosobowym zaplanowane pozyskiwanie obnóży pyłkowych,

−

Pomoże Wam w tym czuwający nad prawidłowym przebiegiem prac nauczyciel, którego
w każdej chwili możecie prosić o pomoc.

Uwaga!

W czasie realizacji zadania przestrzegajcie instrukcji przy przeprowadzaniu pozyskiwania

obnóży pyłkowych, (Zał. nr 3).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

V. Sprawdzanie jakości wykonanej pracy (~15 min.).

−

Kontrolę jakości swojej pracy wykonujecie na bieżąco kierując się pytaniami przewodnimi
podanymi powyżej w tekście.

−

Najpierw sprawdzacie jakość przeprowadzonego pozyskiwania obnóży pyłkowych.

−

Wyniki oceny pozyskiwania obnóży pyłkowych, wpisz do formularza: "Arkusz oceny
pozyskiwania obnóży pyłkowych," (Zał. nr 4).

−

Następnie wymieniacie się w zespołach " Arkuszami oceny pozyskiwania obnóży
pyłkowych," i analizujecie wyniki oceny jakości przeprowadzonego pozyskiwania obnóży,
ewentualnie dokonujecie korekty.
Faza ostatnia jest wspólną pracą całej grupy i nauczyciela.

VI. Analiza przebiegu pracy (~20 min.).

W tej fazie należy odpowiedzieć na pytanie:

"Co bym zrobił inaczej, lepiej, gdybym wykonywał(a) zadanie jeszcze raz?"
Analizujecie cały przebieg Waszej pracy pod kątem polepszenia jakości przeprowadzania
pozyskiwania obnóży pyłkowych, skrócenia czasu pracy, lepszej organizacji (pod kierunkiem
nauczyciela).
Jeżeli poprawki są znaczne - należy cały proces przeprowadzić od początku.
Wypełniacie "Kartę samooceny" (Zał. nr 5).

Uwaga!

Ocena Waszej pracy zostanie dokonana przez nauczyciela w oparciu o:

"Arkusz oceny pozyskiwania obnóży pyłkowych,"(Zał. nr 4).
"Arkusz obserwacji ucznia" (Zał. nr 6).

Praca domowa

Opracuj plan pozyskiwania obnóży pyłkowych w sezonie pasiecznym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
—

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas

dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Pszczelarz 612[01]

Moduł:

Produkcja pszczelarska 612[01].Z2

Jednostka modułowa:

Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej
612[01].Z2.06

Temat: Zakładanie ekologicznego gospodarstwa pasiecznego.

Cel ogólny: Charakteryzować ekologiczne gospodarstwo pasieczne.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określać warunki założenia ekologicznego gospodarstwa pasiecznego,

−

dobierać sprzęt do ekologicznego gospodarstwa pasiecznego,

−

prowadzić ekologiczną gospodarkę pasieczną,

−

charakteryzować sposoby i metody ekologicznej gospodarki pasiecznej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

rodziny pszczele,

−

sprzęt pasieczny.

Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Wprowadzenie do tematu:

—

nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości

dotyczących ekologicznej produkcji pasiecznej. Nauczyciel omawia warunki założenia
ekologicznego gospodarstwa pasiecznego. Nauczyciel po wykładzie zadaje pytanie:
Co należy uwzględnić pod uwagę zakładając ekologiczne gospodarstwo pasieczne?

—

„Burza mózgów” – uczniowie udzielają różnych odpowiedzi, wszystkie zostają

zapisane na tablicy. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi.

—

nauczyciel omawia warunki założenia ekologicznego gospodarstwa pasiecznego. Po

prezentacji nauczyciel zadaje pytanie: Jakie obowiązują zasady przy zakładaniu
ekologicznego gospodarstwa pasiecznego?

—

nauczyciel do odpowiedzi typuje ucznia. Uczeń udziela odpowiedzi. Nauczyciel

weryfikuje odpowiedzi. Następnie nauczyciel przydziela zadania grupom.

4. Realizacja ćwiczenia praktycznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Praca w grupach 3–4 osobowych:

−

nauczyciel wyjaśnia cel ćwiczenia, jego zakres i sposób wykonania,

−

uczniowie zapoznają się z treścią przydzielonego zadania,

−

uczniowie zapoznają się ze sprzętem pasiecznym i rodzinami pszczelimi ekologicznego
gospodarstwa pasiecznego,

−

uczniowie dyskutują na temat sposobu prowadzenia ekologicznego gospodarstwa
pasiecznego,

−

uczniowie w grupach dobierają sprzęt do ekologicznego gospodarstwa pasiecznego.
Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek oraz kontroluje:

−

czy uczniowie zrozumieli zadanie,

−

czy uczniowie prawidłowo wykonują ćwiczenie,

−

czy zachowują przepisy bhp.

Zakończenie zajęć:

−

przedstawiciel grupy prezentuje wykonane zadanie przez swoją grupę. Charakteryzuje
sposoby i metody ekologicznej produkcji pasiecznej,

−

uczniowie dyskutują na forum klasy na temat założeń prowadzenia ekologicznej
gospodarki pasiecznej.

Praca domowa

Opracować szkic ekologicznego ula.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
—

nauczyciel ocenia metodą obserwacji indywidualnie ucznia i grupę, na bieżąco podczas

dyskusji, podczas wykonywania ćwiczenia oraz końcowe efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. Ć

WICZENIA

5.1. Produkcja miodu sekcyjnego i plastrowego i obnóży

pyłkowych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotowywanie ramek sekcyjnych.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do produkcji miodu sekcyjnego.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na sposób

umieszczania węzy w ramce.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować do produkcji miodu sekcyjnego ramki wykonane z drewna,
2) przygotować do produkcji miodu sekcyjnego ramki wykonane z tworzywa sztucznego,
3) przygotować ramki do produkcji miodu plastrowego,
4) wybrać rodziny pszczele, w których będą umieszczone ramki do produkcji miodu

sekcyjnego i plastrowego,

5) umieścić ramki w rodzinach pszczelich.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

ramki do produkcji miodu sekcyjnego wykonane z drewna,

−

ramki do produkcji miodu sekcyjnego wykonane z tworzywa sztucznego,

−

ramki do produkcji miodu plastrowego,

−

węza,

−

nóż do cięcia węzy,

−

rodziny pszczele o różnej sile,

−

podstawowy sprzęt pasieczny oraz odzież ochronna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ćwiczenie 2

Organizowanie pozyskiwania obnóży pyłkowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do pozyskiwania obnóży pyłkowych.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na regularne

odbieranie obnóży pyłkowych.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zainstalować poławiacze na ulu dzień przed zajęciami,
2) opróżnić szufladę poławiacza i założyć ją na nowo,
3) umieścić odebrane obnóża w suszarce,
4) oczyścić wysuszone obnóża używając w tym celu wialni,
5) przeprowadzić degustację tego produktu i opisać walory smakowe.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

różne rodzaje poławiaczy obnóży pyłkowych (wylotowe, dennicowe, powałkowe),

−

rodziny pszczele osadzone w ulach korpusowych i leżakach,

−

podstawowy sprzęt pasieczny oraz odzież ochronna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

5.2. Pozyskiwanie jadu, kitu, wosku i mleczka pszczelego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pozyskiwanie, przechowywanie i przetwarzanie surowca woskowego.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do wytopu wosku pszczelego.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

przygotowanie surowca woskowego do wytopu.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyciąć plastry z ramek i rozdrobnić je,
2) wytopić wosk przy pomocy topiarki typu „Tomer”,
3) rozgotować rozdrobnione plastry w naczyniu z wodą i wytopić wosk przy pomocy

kociołka Ritschego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

plastry pszczele do przetopienia,

−

nóż do wycinania plastrów,

−

naczynie na rozdrobnione plastry,

−

topiarka typu „Tomer”,

−

naczynie do rozgotowania rozdrobnionych plastrów w wodzie,

−

palnik gazowy,

−

kociołek Ritschego,

−

naczynie na wytopiony wosk,

−

odzież ochronna.

Ćwiczenie 2.

Przygotowanie rodziny pszczelej do produkcji mleczka pszczelego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do pozyskiwania mleczka pszczelego.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

przygotowanie rodziny pszczelej do pozyskiwania mleczka pszczelego.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować ramki do produkcji mleczka (czyszczenie ramek, przyklejanie miseczek),
2) wybrać rodziny pszczele do produkcji mleczka,
3) przygotować rodziny do produkcji mleczka w zależności od typu ula (korpusowy, leżak)

i wybranej metody (w obecności matki, bez matki).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

ramki do pozyskiwania mleczka,

−

miseczki matecznikowe z tworzywa sztucznego,

−

rodziny pszczele osadzone w różnych typach uli,

−

kraty odgrodowe,

−

podstawowy sprzęt pasieczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.3. Ekologiczna gospodarka pasieczna

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Urządzanie siedlisk dla trzmieli.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do hodowli trzmieli.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na urządzenie

siedliska dla trzmieli.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) rozstawić izolatory na przygotowanych jesienią poletkach z rośliną pokarmową,
2) przygotować uliki,
3) wstawić uliki pod izolatory,
4) umieścić matki trzmiela w ulikach.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

izolatory z siatki,

−

paliki do ustawiania izolatorów,

−

paliki do zawieszenia ulików,

−

uliki,

−

matki trzmieli.

Ćwiczenie 2

Urządzanie siedlisk dla pszczół samotnic.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować sprzęt do hodowli pszczół samotnic.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na urządzenie

siedliska dla pszczół samotnic.

Ćwiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4 osobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyłuskać kokony z rurek trzcinowych,
2) przygotować gniazda pułapkowe,
3) wyłożyć gniada pułapkowe i kokony we wcześniej przygotowanym miejscu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

gniazda pułapkowe zasiedlone przez murarkę ogrodową w poprzednim roku - kokony,

−

suche źdźbła trzciny,

−

nóż,

−

pojemniki na rurki trzcinowe,

−

pojemnik na wyłuskane kokony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Prowadzenie różnych

kierunków produkcji pasiecznej”

Test składa się z 20, z których:

−

zadania 1, 4, 5, 8, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18,19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 3, 6, 7, 9, 10, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. c, 3. a, 4. b, 5. a, 6. d, 7. d, 8. b, 9. c, 10. a, 11. d,
12. b, 13. a, 14. c, 15. a, 16. d, 17. d, 18. b, 19. d, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować cel produkcji miodu
sekcyjnego

B

P

b

2

Dobrać pożytki do produkcji miodu
sekcyjnego i plastrowego

C

PP

c

3

Wybrać metodę produkcji miodu
sekcyjnego

C

PP

a

4

Określić optymalną średnicę otworów
w płytce strącającej obnóża pyłkowe

B

P

b

5

Zidentyfikować typ poławiacza na
podstawie rysunku

A

P

a

6

Określić możliwość zastosowania
poławiaczy wylotowych

C

PP

d

7

Określić możliwość zastosowania
poławiaczy dennicowych

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

8

Rozróżnić metody produkcji jadu
pszczelego

A

P

b

9

Określić optymalną porę pozyskiwania
jadu pszczelego metodą bodźców
elektrycznych

C

PP

c

10

Określić metodę pozyskiwania wosku
z woszczyny pochodzącej z ramek
pracy

C

PP

a

11

Określić jakość wosku pochodzącego
z różnych rodzajów surowca
woskowego

B

P

d

12

Rozpoznać sprzęt na podstawie
rysunku

A

P

b

13

Określić siłę rodzin przeznaczonych
do produkcji mleczka pszczelego

B

P

a

14

Dobrać rasy pszczół do pasiek
ekologicznych

A

P

c

15

Określić zasady pozyskiwania miodu
w pasiekach ekologicznych

B

P

a

16

Rozpoznać rośliny pokarmowe
wykorzystywane przy wychowie
trzmieli

A

P

d

17

Określić metodę racjonalnego wychowu
trzmieli

C

PP

d

18

Określić stadium zimujące pszczoły
murarki ogrodowej

B

P

b

19

Rozróżniać pszczoły dziko żyjące na
podstawie rysunku

B

P

d

20

Określać pszczoły samotnice do
zapylania upraw

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.
6. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
7. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
3. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

4. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko

jedna jest prawdziwa.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Celem produkcji miodu sekcyjnego jest

a) zwiększenie wydajności pasieki.
b) intensyfikacja produkcji pasiecznej i zwiększanie asortymentu produktów.
c) lepsze wykorzystanie pożytków.
d) ułatwienie miodobrania.

2. Ze względu na szybką krystalizację produkcji miodu sekcyjnego i plastrowego należy

unikać pożytku
a) gryczanego.
b) lipowego.
c) z roślin krzyżowych.
d) malinowego.

3. W celu uzyskania miodu sekcyjnego rodziny pszczele można podkarmiać

a) miodem.
b) syropem cukrowym.
c) inwertem.
d) syropem skrobiowym.

4. Optymalna średnica otworów w płytce strącającej obnóża pyłkowe wynosi

a) 4 mm.
b) 5 mm.
c) 6 mm.
d) 7 mm.

5. Zamieszczona niżej fotografia przedstawia

a) wylotowy poławiacz pyłku.
b) powałkowy poławiacz pyłku.
c) dennicowy poławiacz pyłku.
d) żaden z wymienionych.

6. W każdym typie ula istnieje możliwość zastosowania poławiaczy

a) powałkowych i dennicowych.
b) powałkowych.
c) dennicowych.
d) wylotowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

7. Poławiacze dennicowe można zastosować w ulach

a) kombinowanych.
b) leżakach.
c) leżakach i kombinowanych.
d) z odejmowana dennicą.

8. Metodą pozyskiwania stosunkowo czystego jadu pszczelego, przy stosunkowa małym

nakładzie czasu i pracy jest
a) usypianie pszczół eterem.
b) metoda bodźców elektrycznych.
c) ręczne łapanie pszczół.
d) usypianie pszczół chloroformem.

9. Pozyskiwanie jadu metodą bodźców elektrycznych najlepiej jest przeprowadzać

a) w południe.
b) wieczorem po ustaniu lotu pszczół.
c) wcześnie rano, przed rozpoczęciem lotu pszczół.
d) przy tej metodzie pora pozyskiwanie jadu jest bez znaczenia.

10. Woszczyna pozyskana z ramek pracy

a) nie wymaga wytapiania w topiarkach, wystarczy ją rozgotować w wodzie.
b) wymaga wytapiania w topiarce typu „Tomer”.
c) wymaga wytapiania w kociołku Ritschego.
d) wymaga wytapiania w topiarkach ciśnieniowych.

11. Wosk wysokiej jakości uzyskuje się z wytopu

a) plastrów wyciętych z ramek pracy.
b) dzikiej zabudowy.
c) zasklepów.
d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.

12. Poniższa fotografia przedstawia

a) plaster gniazdowy.
b) ramkę pracy z odbudowanym plastrem.
c) plaster osłonowy.
d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

13. Rodziny przeznaczone do produkcji mleczka pszczelego powinny posiadać

a) 7–8 plastrów czerwiu.
b) 4–6 plastrów czerwiu.
c) 3–5 plastrów czerwiu.
d) przynajmniej 2 plastry z czerwiem.

14. Do pasiek ekologicznych na terenie Polski poleca się pszczoły następujących ras

a) kaukaskiej i środkowoeuropejskiej.
b) włoskiej i środkowoeuropejskiej.
c) kraińskiej i środkowoeuropejskiej.
d) kraińskiej i kaukaskiej.

15. W pasiece ekologicznej wirowanie plastrów z czerwiem w celu pozyskania miodu jest

a) zabronione.
b) dopuszczone.
c) zalecane.
d) jak dotąd kwestia ta nie jest uregulowana.

16. Rośliną pokarmową wykorzystywaną przy wychowie trzmieli jest

a) koniczyna czerwona.
b) koniczyna biała.
c) jasnota purpurowa.
d) jasnota biała

17. Racjonalny wychów trzmieli bez szkody dla środowiska naturalnego powinien opierać się

na
a) wyłapywaniu wiosną samic, które przezimowały w warunkach naturalnych.
b) wyszukiwaniu gniazd założonych w warunkach naturalnych i przenoszeniu ich

do szklarki.

c) wyszukiwaniu gniazd założonych w warunkach naturalnych i przenoszeniu ich do

szklarki.

d) wychowie wolierowym.

18. Pszczoła murarka ogrodowa zimuje w stadium

a) poczwarki.
b) owada doskonałego w kokonie.
c) larwy.
d) jaja.

19. Spośród licznych gatunków pszczół samotnych na szerszą skalę do celów zapylania upraw

nasiennych, roślin sadowniczych oraz upraw pod osłonami wykorzystywana jest
a) murarka ogrodowa.
b) kornutka koniczynowa.
c) miesiarka ryżówka.
d) spójnica lucernowa.

20. Poniższa fotografia przedstawia

a) pszczoły miodne poszukujące pokarmu.
b) gniazda os.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

c) rurki trzcinowe zasiedlone przez trzmiele.
d) rurki trzcinowe zasiedlane przez murarki ogrodowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Test 2

Test praktyczny typu – „próba pracy” do jednostki modułowej
„Prowadzenie różnych kierunków produkcji pasiecznej”

Treść zadania

Wykonaj czynności organizacyjne i przeprowadź prace związane z przygotowaniem

rameczek sekcyjnych. Zadanie wykonaj łącznie z przygotowaniem rodziny pszczelej do
produkcji miodu sekcyjnego oraz umieszczeniem w niej rameczek sekcyjnych.

Instrukcja dla nauczyciela

W badaniu osiągnięć ucznia w nabywaniu umiejętności praktycznych przewidzianych

w celach jednostki modułowej zaleca się przeprowadzenie zadania testowego typu „próba
pracy”. Zadanie jest tak dobrane, aby pozwoliło sprawdzić poziom ukształtowanych
umiejętności w zakresie wiedzy teoretycznej i praktycznego przeprowadzenia przygotowania
rameczek sekcyjnych.

Uczniowie powinni wykonać zadanie indywidualnie. Jest to jednocześnie możliwość

samodzielnego sprawdzenia przez ucznia poziomu nabywania umiejętności i dokonania analizy
podjętych działań praktycznych.

Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków umożliwiających uczniowi wykonanie

zadania zgodnie z obowiązującymi zasadami i w określonym czasie. Uczeń powinien wykonać
zadanie pod nadzorem pracownika odpowiedzialnego za pasiekę, który zapewni uczniowi:

−

możliwość praktycznego przeprowadzenia przygotowania rameczek sekcyjnych,

−

możliwość praktycznego przeprowadzenia umieszczenia rameczek sekcyjnych w gnieździe

rodziny pszczelej.
Nauczyciel powinien:

−

uzgodnić z pracownikiem odpowiedzialnym za pasiekę, możliwość i termin
przeprowadzenia ćwiczeń,

−

zadbać o przygotowanie stanowiska pracy dla uczniów pod względem bezpieczeństwa
pracy,

−

przypomnieć uczniom zasady bezpieczeństwa i higieny pracy i nakazać bezwzględne ich
przestrzeganie,

−

skontrolować użycie właściwego ubioru ochronnego,

−

przydzielić uczniom kolejność i zakres wykonywania zadania,

−

określić kryteria oceny wykonywanego zadania,

−

na bieżąco nadzorować pracę uczniów,

−

dokonać oceny wykonanej pracy.

Instrukcja dla ucznia

Uczeń powinien wykonać następujące czynności:

−

dobrać i założyć odzież ochronną,

−

zapisać w dzienniczku praktyki plan działania oraz kolejność wykonywanych czynności
zgodnie z regulaminem gospodarstwa pasiecznego. Plan przedstawić do zatwierdzenia
nauczycielowi,

−

przygotować stanowisko do przygotowania rameczek sekcyjnych,

−

przygotować rameczki sekcyjne,

−

przygotować rodzinę pszczelą do przyjęcia rameczek sekcyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

umieścić rameczki sekcyjne w gnieździe rodziny pszczelej,

−

uporządkować stanowisko, oczyścić narzędzia i odłożyć na miejsce przechowywania.

Umiejętności podlegające ocenie

Lp.

Czynność wykonywana przez ucznia

Punkty

do

uzyskania

1

Dobranie odzieży ochronnej

5

2

Sporządzenie wykazu sprzętu i materiałów do
przygotowania rameczek sekcyjnych

5

3

Przygotowanie rameczek sekcyjnych

20

4

Przygotowanie rodziny pszczelej do przyjęcia rameczek
sekcyjnych,

30

5

Umieszczenie rameczek sekcyjnych w gnieździe rodziny
pszczelej

20

6

Uporządkowanie stanowiska

20

Razem

100

Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:

Ocena

Liczba uzyskanych punktów

dopuszczający

70

dostateczna

85

dobry

90

bardzo dobry

100

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7. LITERATURA

1. Bornus L. (red): Encyklopedia pszczelarska. PWRiL, Warszawa 1989
2. Dylewska M.: Nasze trzmiele. Ośrodek Doradztwa Rolniczego, APW Karniowice
3. Ostrowska W.: Gospodarka pasieczna. Wyd. V, Sądecki Bartnik, Nowy Sącz 1998
4. Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
5. Rybak M., Skubida P., Marcinkowski J., Muszyńska J.: Pozyskiwanie jadu pszczelego.

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, Skierniewice 1996

6. Typiański Cz.: Pszczoły. Pasieka towarowa. PWRiL, Poznań 1998
7. Praca zbiorowa: Hodowla pszczół. PWRiL, Warszawa 1996

Czasopisma:

−

Pasieka

−

Przegląd Pszczelarski Polska, Europa, Świat

−

Pszczelarstwo

−

Pszczelarz Polski