CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Bądź skutecznym motywatorem

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

MJ Psychoedukacja

Magdalena Jarzębowska

2012 r.

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Zmiana

•

Zmiana np. nawyków żywieniowych to

proces psychologiczny, w którym

walczą ze sobą dwa żywioły z jednej strony chęci i oczekiwania lepszego z
drugiej strony - nawyki. Z jednej strony siła woli z drugiej strony siła
automatyzmu. Proces zmiany nie jest procesem łatwym i nie może być łatwy –
ponieważ wszystko co ma pozostać trwałe powinno przyjść na drodze

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

automatyzmu. Proces zmiany nie jest procesem łatwym i nie może być łatwy –
ponieważ wszystko co ma pozostać trwałe powinno przyjść na drodze
wyrzeczeń i wysiłku

( dlatego obiecywanie ludziom zmiany, która nic nie

kosztuje jest oszukiwaniem ich). Naszym zadaniem - jako specjalistów jest
przeprowadzenie pacjenta/ klienta przez tę wyboistą drogę – nie bezboleśnie
ale mądrze. Naszym zadaniem jest wzbudzanie w nich poczucia, że sami mogą
kierować swoim życiem, swoimi pragnieniami, sami mogą się doskonalić i sami
mogą osiągać swoje cele. W ten właśnie sposób rozumiem motywację i o tym
właśnie są te warsztaty

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Proces zmiany zachowań zdrowotnych

T

RANSTEORETYCZNY MODEL ZMIANY ZACHOWAŃ

(TTM, T

RANSTEORETICAL

M

ODEL

); P

ROCHASKA I

D

I

C

LEMENTE

, 1983, 1998)

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Charakterystyka etapów

•

Prekontemplancja

– człowiek nie ma świadomości problemów, konsekwencji zachowań

zagrażających oraz możliwości rozwoju zasobów. W tym etapie subiektywne poczucie korzyści z
zachowań szkodliwych przewyższa możliwe szkody

•

Kontemplacja

- człowiek ma świadomość problemu i rozważa za i przeciw podjęcia zmiany

swojego zachowania .

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

•

Kontemplacja

swojego zachowania .

•

Przygotowanie – pojawia się intencja do zmiany zachowania lub podjęcia nowego zachowania

•

Działanie

– następuje świadoma zmiana zachowania jak i otoczenia. Człowiek zdobywa nowe

doświadczenie – związane z realizowaniem i następstwami nowego zachowania

•

Utrzymywanie

– dokonuje się utrwalenie prozdrowotnych zmian i unikania nawrotów.

Proces zmiany kończy się wraz z wpisaniem się danego zachowania w styl życia

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Diagnoza etapu

Czy uprawia Pani regularną aktywność fizyczną?

•

Prekontemplacja – „Nie nie rozważałam tego”

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

•

Kontemplacja – „Tak myślę o tym, ale nie mogę się zebrać w sobie”.

•

Przygotowanie – „ Tak chce zacząć jeździć na rowerze w tym tygodniu – właśnie zakupiłam nowy rower”

•

Działanie – „Tak regularnie ćwiczę na siłowni od 4 miesięcy”

•

Utrzymanie – „ Tak ćwiczę regularnie i nie wyobrażam sobie, żeby tego nie robić.”

•

Nawrót – „Ćwiczyłam prze długi czas ale zaprzestałam tego.”

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Prekontemplacja

•

Motywacja do zmiany zaczyna się wtedy, gdy występują
odpowiednio duże rozbieżności w stosunku do pożądanego

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

odpowiednio duże rozbieżności w stosunku do pożądanego
lub oczekiwanego ideału.

•

Aby wzbudzić zmianę należy rozwinąć rozbieżności –
wzmocnić postrzeganą ważność zmiany.

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Prekontemplacja – metody

Jeśli klient wykazuje niewielkie pragnienie zmiany – innym sposobem na sprowokowanie wypowiedzi o

zmianie jest poproszenie go aby wypowiedział swoje skrajne obawy ( bądź obawy innych osób) po to – aby

wyobraził sobie skrajne konsekwencje swojego zachowania

•

Z jakim długofalowym skutkiem może się wiązać Pani otyłość?

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

•

Załóżmy, że nadal będzie Pani prowadzić taki styl życia – bez żadnych zmian. Jakie może Pani sobie
wyobrazić najgorsze konsekwencje?

•

Jaką ma Pani wiedzę na temat tego co może się zdarzyć jeśli będzie Pani….?

Może się sprawdzić także wyobrażenie sobie najlepszych skutków, jakie mogą wyniknąć z decyzji o

wprowadzeniu zmiany.

•

Jakie najlepsze rezultaty zmiany może sobie Pani wyobrazić, gdyby udało się Pani wprowadzić zmiany – jak
mogłoby się zmienić Pani życie

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Kontemplacja

Brak motywacji, który tak często bywa powodem

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

Brak motywacji, który tak często bywa powodem

frustracji specjalisty jest nierozwiązaną
ambiwalencją . Dopóki nie rozwiąże się
dylematu „i chcę i niechęcę” – zmiana będzie
powolna i krótkotrwała.

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Kontemplacja - metody

•

Diagnoza ukrytych lęków

– np. odwołaj się do przeszłości i w niej poszukaj przyczyn bądź zastanów się co będzie jak klient

zacznie zmianę – i jakie ma obawy w związku z tym. ( pomocna może być wizualizacja – zamknij oczy i pomyśle że weszłaś na drogę
zmiany – co czujesz)

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

zmiany – co czujesz)

•

Chcę ponieważ , nie chęcę ponieważ,

koszty zmiany, korzyści ze zmiany ( nadal jeść nizdrowo– korzyści starty,

zdrowo się odżywiać – korzyści starty)

•

Szukanie punktów krytycznych

- co musiałoby się wydarzyć żeby klient rozpoczął działania

•

Sformułowanie intencji

– o rozpoczęciu zmiany

TO CO ZASIANE MA MOC – TO CO WYPOWIEDZIANE JESZCZE WIĘKSZĄ

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Poczucie własnej skuteczności

Jeśli jest gotowość do rozpoczęcia zmiany – a nie ma ufności w to, że się uda, brakuje

narzędzi – może to być trudne – dlatego po tym jak rozpoznałaś gotowość rozpoznaj

możliwości -

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

Może okazać się że klient w fazie kontemplacji po prostu nie umie się

zabrać do zmiany lub nie wierzy w swoje możliwości i dlatego stosuje

techniki obronne jak wyparcie – nie jest wcale tak źle, racjonalizacja – i

tak mi na tym nie zależało , projekcja – to nie mój problem tylko ich.

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Poczucie własnej skuteczności – jak rozpoznać

•

Jak ocenia Pani szansę na realizację celu jakim jest zmiana nawyków
żywieniowych, zaznaczając na skali, gdzie 1 oznacza w ogóle nie widzę
szans, 10 – na 100 % ?

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Dopytywanie:

•

Dlaczego ocenia się Pani na…….a nie na zero?

•

Co by musiało się zdarzyć , żeby z numeru …,przeszedł Pan do wyższego
numeru?

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Od czego zależy własna skuteczność

Własna skuteczność zależy od kontroli nad działaniem:

•

Przeszłe doświadczenia ( głównie dotyczące danego działania ) – to czy wcześniej podejmując podobne próby klientka
panowała nad sytuacją , działała zgodnie z zamierzeniami , pokonywała przeciwności. Kluczowe dla własnej skuteczności jest
przekonanie, że sobie zawdzięcza się udane działanie.

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

przekonanie, że sobie zawdzięcza się udane działanie.

„Proszę przypomnieć sobie, kiedy postanowiła Pani coś zrobić i rzeczywiście to zrobiła. Może to być coś czego się Pani

nauczyła, nałóg z którym Pani sobie poradziła albo jakakolwiek istotna zmiana w Pani życiu . Kiedy coś takiego miało miejsce
?”

Interesują nas zmiany, które klient wprowadził z własnej inicjatywy, w szczególności takie, z którym jest zadowolony

•

Co takiego zrobiła Pani, że się udało?

•

Czy jakoś specjalnie przygotowywała się Pani do tej zmiany?

•

Jakie spotkała Pani przeszkody na swojej drodze i jak udało się Pani je pokonać ?

•

Jak może Pani wykorzystać tamte doświadczenia w obecnej syt.?

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Poczucie własnej skuteczności

Przeformułowanie:

Jeśli ktoś kilkakrotnie podejmował próbę a nie

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

Jeśli ktoś kilkakrotnie podejmował próbę a nie

zakończyła się ona sukcesem – to może oznaczać, że nie
zastosował jeszcze właściwego sposobu

Podejmowanie kolejnych prób – to zwyczajny i

konieczny krok – do zwycięstwa – do skutecznej zmiany

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Przygotowanie

Skłonienie pacjenta do

autorefleksji –

nie

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

Skłonienie pacjenta do

autorefleksji –

nie

pokazywanie co jest złe ale autoanaliza najlepiej na
podstawie dzienniczka samoobserwacji spisywanego
nabieżąco

(

DUŻY

PROBLEM

OSÓB

OTYŁYCH

TO

BRAK

SAMOŚWIADOMOŚCI )

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Przygotowanie

Ustalanie celu :

Siłą napędową motywacji jest rozbieżność miedzy osobistymi celami klienta a jego

postrzeganiem własnego obecnego położenia. Pierwszym krokiem w przystąpieniu
do zmiany jest więc posiadanie jasnych celów, do których można dążyć . Kluczowe
pytania dotyczące celów:

•

Pod jakimi względami chciałaby Pani żeby był inaczej?

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

•

Pod jakimi względami chciałaby Pani żeby był inaczej?

•

Co chce Pani zmienić?

•

Gdyby w stu procentach udało się Pani osiągnąć to, czego Pani chce, na czym
polegałaby zmiana?

Możliwe, że cele klienta nie będą się pokrywały z twoimi celami jako terapeuty.

Faktem jest, że nie możesz narzucić drugiemu człowiekowi swoich celów. Możesz
udzielać rad wedle swojego najlepszego rozeznania lecz wybór, czy te rady przyjąć
czy zlekceważyć , należy do klienta

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Przygotowanie

Ustalanie celów w naturalny sposób prowadzi do drugiego etapu – zastanawiania się, w jaki sposób

klient może owe cele osiągnąć. Czasami do tego, by zaszła zmiana , wystarczy decyzja, by obrać coś
za cel swoich działań

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

w procesie planowania uczestniczy pacjent -plany nie mogą być zbyt ścisłe - z codzienną rozpiską

szczegółową - ponieważ powodują chęć buntowania się – powinny dawać zakres swobody – wyboru
i elastyczności w zależności od sytuacji życiowej. Klient musi plany rozumieć i akceptować je.

Pytania dotyczące planowania:

•

Jak mógłby Pan się zabrać do wprowadzania tej zmiany?

•

Co byłoby dobrym pierwszym krokiem ?

•

Jakie przewiduje Pan przeszkody i jak mógłby Pan je obejść ?

•

Co daje Panu wiarę, że może tego dokonać ?

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Działanie - metody

Dlaczego silna wola jest słabsza od nawyku –

ponieważ plany konkurują z

nawykiem. I częste są sytuacje kiedy nawyk wygrywa

Wzmacnianie silnej woli -

istnieją trzy podstawowe przyczyny dla których czyjaś siła

może nie być wystarczająca dla skutecznej samoregulacji

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

Wzmacnianie silnej woli -

istnieją trzy podstawowe przyczyny dla których czyjaś siła

może nie być wystarczająca dla skutecznej samoregulacji

•

Brakuje siły w ogóle, ponieważ klient jest jednostką słabą

•

Wyczerpanie lub zmęczenie i jedynie w określonej sytuacji klient nie umie opanować
impulsu bądź przyzwyczajenia

•

Sam impuls może być tak silny, że nie pokonałaby go nawet osoba silna

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Przeszkody w działaniu

•

Konieczność zachowania zerowej tolerancji –

złamanie ścisłego zakazu może

prowadzić do zaniechania dalszych działań. Planując zmianę nie warto stawiać zakazów
permanentnych np. żadnych słodyczy.

•

Efekt złamania abstynencji-

należy przygotowywać na możliwość złamania obietnicy i

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

•

Efekt złamania abstynencji-

należy przygotowywać na możliwość złamania obietnicy i

układać plan b.

•

Spiralne narastanie negatywnych emocji –

nie należy dopuszczać do ich

narastania

•

Brak wystarczającej uwagi -

należy zastanowić się jakie są zagrożenia i próbować je

oswoić – zabezpieczyć

•

Brak monitorowania –

przez cały czas wprowadzania zmiany należy prowadzić

dzienniczek

CENTRUM PSYCHOEDUKACJI

Wsparcie specjalistów pracujących z osobami

z nadwagą lub otyłością

Słowo na zakónczenie

Pacjent musi wiedzieć gdzie go to zaprowadzi co powinien

osiągnąć na końcu drogi, MUSI BYĆ DECYDENTEM –
podmiotem a nie przedmiotem

MJ Psychoedukacja –
Magdalena Jarzębowska

20-352 Lublin
ul. Startowa 12/45
NIP: 712-196-84-54
REGON: 060394676

www.mjpsychoedukacja.pl

[e-mail]
[e-mail]
tel: [phone]
tel:[phone]

podmiotem a nie przedmiotem

Na wcześniejszych etapach większą rolę zdają się odgrywać

poznawcze i doświadczeniowe procesy zmiany – a na
etapach późniejszych – procesy behawioralne.