Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
Wykład 2
Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
Wykład 2
Cele pomocy psychologicznej a
rodzaj zmiany
Poziomy zmiany – wewnętrzna
(intrapsychiczna) vs zewnętrzna
(behawioralna - środowiskowa)
Behawioralna vs intrapsychiczna
Intrapsychiczna – zakres zmiany struktury
osobowości lub jej elementów
Pomoc psychologiczna
Specyficzna, określona zasadami relacja
dwojga ludzi, którzy dobrowolnie decydują
się na przyjęcie określonych, zmieniających
się w czasie pozycji w relacji
Relacja ma charakter legalny, odbywa się
w konkretnych warunkach społeczno-
kulturowych i środowiskowych
pacjent
terapeuta
Kontekst
Warunki konieczne
Czynniki leczące
strategie
rodzaj
zmiany
Właściwości terapeuty i pacjenta
Terapeuta – kompetencje zawodowe (szkolenia i
doświadczenie) i osobiste (własna terapia)
Pacjent – typ zaburzenia i współzachorowalność,
osobowość, historia leczenia, itp
Status pojęć
Czynniki leczące
– ujmowane są jako strategie
postępowania terapeutycznego lub jako
uaktywniane przez interwencje terapeuty procesy
intrapsychiczne i interpersonalne
a.
Strategie postępowania
, czyli interwencje terapeuty
w postaci parafrazy, klaryfikacji, ….
b.
Uaktywniane procesy
prowadzące do zmiany
struktury psychicznej lub zachowań jednostki w
kierunku zdrowia psychicznego
Status pojęć:
Warunki konieczne
– najczęściej chodzi o
specyfikę relacji terapeuty z pacjentem, na tle
której interwencje terapeutyczne
najefektywniej uaktywniają czynniki leczące:
a.
anonimowość
b.
neutralność
c.
abstynencja (wstrzemięźliwość)
Koncepcja Yaloma
Wyodrębnił 12 czynników leczących
Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej
Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem
Specyficzne i niespecyficzne
czynniki prowadzące do zmiany
Specyficzne
wskazane przez szkołę
terapeutyczną
Niespecyficzne
wspólne dla szkół
terapeutycznych
Czynniki leczące i prowadzące do
zmiany w terapii :
Nadzieja na osiągnięcie zmiany – występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.
Poszerzanie świadomości zwane też wglądem – to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.
Monitorowanie zachowań – kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.
katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego) – powtórne
przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i
doświadczeń.
Naśladowanie funkcji terapeuty - posługiwanie
się takimi narzędziami badania rzeczywistości jak
terapeuta.
Uświadomienie egzystencjalne –
uświadomienie sobie takich aspektów siebie,
które są związane z poczuciem sensu własnego
istnienia, cierpienia, samotności.
Czynniki prowadzące do zmiany w
terapii grupowej
Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) –
spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza
poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia
podobieństwa.
Altruizm – przeżycie doświadczeń bycia pomocnym
innej osobie poprzez dzielenie się własnym
doświadczeniem.
Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej –
doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która
jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.
cd.
Interpersonalne uczenie się – odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy
Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.
Spójność grupy – poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.
Relacja terapeutyczna
Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej
Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych
Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)
Przymierze terapeutyczne
Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które
zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)
Dawniej – definiowano głównie w kategorii więzi
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
projekcji na T wewnętrznych reprezentacji z różnych
okresów tworzenia się aparatu psychicznego
Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest
wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i
P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego
Przymierze terapeutyczne konstytuowane
jest wg Bordina przez
Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami
Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii
Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)
1975, 1996
Cechy pacjenta a sojusz terapeutyczny
Zdolność do tworzenia więzi – bezpieczny
lub pozabezpieczny styl przywiązania
Umiejętność współdziałania, inaczej
gotowość do współpracy
Poczucie własnej skuteczności
Przymierze terapeutyczne
Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)
Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia
Fluktuacja przymierza terapeutycznego
wysoki
niski
Przerwanie relacji
Zmienność przymierza terapeutycznego
Dynamiką przebiegu przymierza – oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi
Interwencje wzmacniające siłę przymierza
– słuchanie, parafraza, klaryfikacja,
Interwencje osłabiające siłę przymierza –
konfrontacja, interpretacja
Przymierze a proces pomagania
Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących
Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)
Warunki konieczne określone są zasadą:
Abstynencji – wstrzemięźliwości
wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);
określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)
Neutralności
terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu
terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien o
tym wprost informować pacjenta
Anonimowość
Zasada anonimowości w kontekście
terapeuty
Zasada anonimowości a w kontekście
pacjenta
Relacja terapeutyczna jest tworzona
przez:
Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej
Zasady: neutralności i abstynencji
Pojęcie zmiany w terapii
•
Zmiana i jej wskaźniki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym
•
Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii
•
Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji
Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley
Założenie ogólne:
definiowanie zdrowia i efektów
terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO – dokonuje oceny efektów
SPOŁECZEŃSTWO
PACJENT
PROFESJONALISTA
Społeczeństwo
(instytucje zajmujące
się ubezpieczeniami, leczeniem)
:
Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych
Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym
Klienci stosują kryteria:
Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)
Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego
Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym
Profesjonaliści:
W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany
Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości
Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:
Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą
Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)
Warianty niezgodności oceny
efektywności
S
P
T
Typ zab.
Problemu
-
X
X
Bunt
rozwojowy
X
-
X
?
X
X
-
Osobowość
zależna
Przebieg zmiany w terapii
•
Zmiana ciągła – płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności
•
Stadialna – najpierw progres, potem
plateau
•
Zmiana o charakterze cyklicznym –
progres, plateau, regres lub odwrotnie
Typ zmiany - przykłady
sesje
zmiana
sesje
Efektywność terapii
Typ, zakres zmiany u pacjenta jest
wypadkową czasu i kosztów psychoterapii