Cele pomocy psychologicznej -

czynniki i warunki prowadzące do

zmiany

Wykład 2

Cele pomocy psychologicznej a

rodzaj zmiany

Poziomy zmiany – wewnętrzna

(intrapsychiczna) vs zewnętrzna
(behawioralna - środowiskowa)

Behawioralna vs intrapsychiczna
Intrapsychiczna – zakres zmiany struktury

osobowości lub jej elementów

Pomoc psychologiczna

Specyficzna, określona zasadami relacja

dwojga ludzi, którzy dobrowolnie decydują
się na przyjęcie określonych, zmieniających
się w czasie pozycji w relacji

 Relacja ma charakter legalny, odbywa się

w konkretnych warunkach społeczno-
kulturowych i środowiskowych

pacjent

terapeuta

Kontekst

Warunki konieczne

Czynniki leczące

strategie

rodzaj

zmiany

Właściwości terapeuty i pacjenta

 Terapeuta – kompetencje zawodowe (szkolenia i

doświadczenie) i osobiste (własna terapia)

 Pacjent – typ zaburzenia i współzachorowalność,

osobowość, historia leczenia, itp

Status pojęć



Czynniki leczące

– ujmowane są jako strategie

postępowania terapeutycznego lub jako
uaktywniane przez interwencje terapeuty procesy
intrapsychiczne i interpersonalne

a.

Strategie postępowania

, czyli interwencje terapeuty

w postaci parafrazy, klaryfikacji, ….

b.

Uaktywniane procesy

prowadzące do zmiany

struktury psychicznej lub zachowań jednostki w
kierunku zdrowia psychicznego

Status pojęć:



Warunki konieczne

– najczęściej chodzi o

specyfikę relacji terapeuty z pacjentem, na tle
której interwencje terapeutyczne
najefektywniej uaktywniają czynniki leczące:

a.

anonimowość

b.

neutralność

c.

abstynencja (wstrzemięźliwość)

Koncepcja Yaloma



Wyodrębnił 12 czynników leczących



Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej



Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem

Specyficzne i niespecyficzne

czynniki prowadzące do zmiany

Specyficzne

wskazane przez szkołę

terapeutyczną

Niespecyficzne

wspólne dla szkół

terapeutycznych

Czynniki leczące i prowadzące do

zmiany w terapii :



Nadzieja na osiągnięcie zmiany – występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.



Poszerzanie świadomości zwane też wglądem – to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.



Monitorowanie zachowań – kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.



katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego) – powtórne

przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i

doświadczeń.



Naśladowanie funkcji terapeuty - posługiwanie

się takimi narzędziami badania rzeczywistości jak
terapeuta.



Uświadomienie egzystencjalne –

uświadomienie sobie takich aspektów siebie,

które są związane z poczuciem sensu własnego

istnienia, cierpienia, samotności.

Czynniki prowadzące do zmiany w

terapii grupowej



Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) –

spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza

poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia

podobieństwa.



Altruizm – przeżycie doświadczeń bycia pomocnym

innej osobie poprzez dzielenie się własnym

doświadczeniem.



Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej –

doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która

jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.

cd.



Interpersonalne uczenie się – odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy



Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.



Spójność grupy – poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.

Relacja terapeutyczna

 Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec

techniki terapeutycznej

 Wskazuje się na inne aspekty relacji w

poszczególnych szkołach terapeutycznych

 Relacja terapeutyczna a przymierze

terapeutyczne (związek zawierania)

Przymierze terapeutyczne



Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które

zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)



Dawniej – definiowano głównie w kategorii więzi

przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i

projekcji na T wewnętrznych reprezentacji z różnych

okresów tworzenia się aparatu psychicznego



Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest

wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i

P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego

Przymierze terapeutyczne konstytuowane

jest wg Bordina przez



Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami



Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii



Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)

1975, 1996

Cechy pacjenta a sojusz terapeutyczny

Zdolność do tworzenia więzi – bezpieczny

lub pozabezpieczny styl przywiązania

Umiejętność współdziałania, inaczej

gotowość do współpracy

Poczucie własnej skuteczności

Przymierze terapeutyczne



Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)



Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia

Fluktuacja przymierza terapeutycznego

wysoki

niski

Przerwanie relacji

Zmienność przymierza terapeutycznego



Dynamiką przebiegu przymierza – oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi



Interwencje wzmacniające siłę przymierza
– słuchanie, parafraza, klaryfikacja,



Interwencje osłabiające siłę przymierza –
konfrontacja, interpretacja

Przymierze a proces pomagania



Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P



Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących



Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)

Warunki konieczne określone są zasadą:

Abstynencji – wstrzemięźliwości

 wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających

interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);

 określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla

terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)

Neutralności

 terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o

własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu

 terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu

religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien o
tym wprost informować pacjenta

Anonimowość

Zasada anonimowości w kontekście

terapeuty

Zasada anonimowości a w kontekście

pacjenta

Relacja terapeutyczna jest tworzona

przez:



Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej



Zasady: neutralności i abstynencji

Pojęcie zmiany w terapii

•

Zmiana i jej wskaźniki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym

•

Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii

•

Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji

Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley

Założenie ogólne:

definiowanie zdrowia i efektów

terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO – dokonuje oceny efektów



SPOŁECZEŃSTWO



PACJENT



PROFESJONALISTA

Społeczeństwo

(instytucje zajmujące

się ubezpieczeniami, leczeniem)

:



Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych



Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych



Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym

Klienci stosują kryteria:



Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)



Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego



Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym

Profesjonaliści:



W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany



Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości

Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:



Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą



Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)

Warianty niezgodności oceny

efektywności

S

P

T

Typ zab.
Problemu

-

X

X

Bunt
rozwojowy

X

-

X

?

X

X

-

Osobowość

zależna

Przebieg zmiany w terapii

•

Zmiana ciągła – płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności

•

Stadialna – najpierw progres, potem
plateau

•

Zmiana o charakterze cyklicznym –
progres, plateau, regres lub odwrotnie

Typ zmiany - przykłady

sesje

zmiana

sesje

Efektywność terapii

Typ, zakres zmiany u pacjenta jest

wypadkową czasu i kosztów psychoterapii