S

Sk

kr

rz

zy

yn

nk

ka

a p

po

or

ra

ad

d

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 6/99

72

SKRZYNKA PORAD

W TEJ RUBRYCE PRZEDSTAWIANE SĄ KRÓTKIE ODPOWIEDZI NA PYTANIA NADSYŁANE DO REDAKCJI.

SĄ TO SPRAWY, KTÓRE NASZYM ZDANIEM ZAINTERESUJĄ SZERSZE GRONO CZYTELNIKÓW. jEDNOCZEŚNIE INFORMUJEMY, ŻE REDAKCJA

NIE JEST W STANIE ODPOWIEDZIEĆ NA WSZYSTKIE NADSYŁANE PYTANIA, DOTYCZĄCE RÓŻNYCH DROBNYCH SZCZEGÓŁÓW.

C

Co

o zzrro

ob

biić

ć,, jje

eś

śllii p

prrzzy

y n

na

ag

grry

yw

wa

an

niiu

u n

na

a m

ma

ag

gn

ne

e−

tto

offo

on

n p

po

ojja

aw

wiia

ajją

ą s

siię

ę d

du

użże

e s

szzu

um

my

y ii zza

ak

kłłó

óc

ce

e−

n

niia

a?

?

P

P

owodów może być kilka. Jeden
z nich to zbyt mały poziom sygnału
wejściowego. Gdy poziom sygnału

jest na tyle mały, że wskaźniki wysterowa−
nia praktycznie nie pracują, na pewno na−
grany przy odtwarzaniu sygnał będzie rów−
nie mały i na dodatek obarczony dużymi
szumami. Jedynym rozwiązaniem jest
zwiększenie sygnału zapisywanego, by
wskaźniki w szczytach pokazywały po−
ziom przynajmniej 0dB lub nawet więcej
(do +3...+6dB).
Innym powodem pojawiania się szumów
i zakłóceń, zwłaszcza brumu sieciowego
może być niewłaściwe ekranowanie prze−
wodów mikrofonowych. W praktyce naj−
częściej chodzi o błędne połączenie obwo−
du masy. Punkt dołączenia oplotu kabla
(ekranu) do masy układu i mikrofonu nie
jest dowolny. Ponieważ zagadnienie,
wbrew pozorom, wcale nie jest proste,
warto wypróbować różne sposoby łącze−
nia obwodu masy i ekranów. Generalną
zasadą jest, że ekran powinien być dołą−
czony tylko z jednej strony kabla, a rolę
masy powinna pełnić jedna z żył kabla,
a nie ekran.
Jeszcze inną przyczyną może być samo−
wzbudzanie się jakiegoś bloku w torze za−
pisu (np. przedwzmacniacza mikrofono−
wego) na wysokich, ponadakustycznych
częstotliwościach. Samowzbudzenia nie
słychać, a jednak powoduje wzrost szu−
mów i zniekształceń.

B

Ba

arrd

dzzo

o p

prro

os

szzę

ę o

o p

po

od

da

an

niie

e w

wzzo

orró

ów

w n

na

a o

ob

bllii−

c

czza

an

niie

e p

prrzze

ek

krro

ojju

u rrd

dzze

en

niia

a ii lliic

czzb

by

y zzw

wo

ojjó

ów

w

ttrra

an

ns

sffo

orrm

ma

atto

orró

ów

w s

siie

ec

ciio

ow

wy

yc

ch

h..

P

P

rzed laty amatorzy bardzo często sa−
modzielnie nawijali uzwojenia trans−
formatorów sieciowych. W ówcze−

snych książkach i czasopismach można by−
ło znaleźć prostsze i bardziej złożone recep−
ty na obliczanie liczby zwojów i średnicy
drutu uzwojeń. Wymagana moc wyjściowa
decydowała, jaka ma być wielkość rdzenia.
Potem przyjmując maksymalną indukcję
w rdzeniu obliczano liczby zwojów, uwzglę−
dniając straty w żelazie i w miedzi.
Dziś oferta transformatorów dostępnych
na rynku jest bardzo bogata i nie ma potrze−
by ręcznego ich nawijania. Dodatkowo
w grę wchodzą normy bezpieczeństwa.
Wymagania dotyczące izolacji, odstępów
i napięć przebicia zostały w ostatnich latach
znacznie zaostrzone. W rezultacie wszyst−
kie stare transformatory, projektowane kil−
kanaście lat temu, nie spełniają obecnie
obowiązujących norm. Zostały wycofane
z produkcji i zastąpione nowymi typami.
Stare katalogi transformatorów sprzed kil−
kunastu lat mają dziś jedynie wartość mu−
zealną.

Gdyby Redakcja EdW zdecydowała się
przedstawić sposoby obliczania transfor−
matorów sieciowych, konieczne byłoby
przedstawienie licznych szczegółów zwią−
zanych z

normami bezpieczeństwa,

z których spełnieniem przeciętny hobbysta
miałby spore kłopoty.
Właśnie dlatego nie jest przewidywana pu−
blikacja recepty na obliczanie i nawijanie
transformatorów sieciowych. Redakcja
EdW planuje natomiast publikację obszer−
nego katalogu transformatorów sieciowych
dostępnych na rynku i podejmie kroki, by
rozszerzyć ofertę AVT w tym zakresie.

C

Co

o tto

o jje

es

stt ii d

do

o c

czze

eg

go

o s

słłu

użży

y zzw

wrro

ottn

niic

ca

a?

?

M

M

ówiąc najprościej, zwrotnice wy−
stępują w kolumnach głośniko−
wych. Przyzwoita kolumna ma

co najmniej dwa głośniki: wysokotonowy
i (średnio−)niskotonowy − jest to kolumna
dwudrożna. Wiele kolumn ma trzy głośni−
ki: wysokotonowy, średniotonowy i nisko−
tonowy. Są to kolumny trójdrożne. Każdy
z głośników ma przenosić to pasmo czę−
stotliwości, w którym się "dobrze czuje".
Oczywiście do danego głośnika powinny
być doprowadzone przebiegi tylko z tego
pasma częstotliwości. Realizuje to zwrot−
nica. Tym samym zwrotnica jest po prostu
zestawem filtrów, które współpracują
z poszczególnymi głośnikami. Najczęściej
spotyka się zwrotnice bierne (pasywne),
czyli filtry zbudowane z elementów bier−
nych: kondensatorów, cewek i (czasem)
rezystorów. Takie zwrotnice umieszczone
są w obudowie kolumny. W najprostszym
przypadku filtrem dla głośnika wysokoto−
nowego jest kondensator (stały − niebiegu−
nowy) o pojemności kilku mikrofaradów,
a dla głośnika niskotonowego − cewka.
Lepsze zwrotnice zawierają kilka do na−
wet kilkunastu elementów.
Obliczanie elementów zwrotnic biernych
wymaga sporej wiedzy, a także doświad−
czenia. Dotyczy to nie tylko obliczeń war−
tości elementów, ale i praktycznego wy−
konania cewek. Ze względu na duże prądy
(nawet kilka amperów) oraz wymaganą li−
niowość (żeby cewka nie wprowadzała
zniekształceń nieliniowych) cewki te mu−
szą być nawijane odpowiednio grubym
drutem, bez rdzenia lub z odpowiednim
rdzeniem ferrytowym.
Oprócz zwrotnic pasywnych spotyka się
też zwrotnice aktywne. Zawierają one ele−
menty czynne − zwykle niezbędne filtry
zbudowane są w oparciu o wzmacniacze
operacyjne. Zwrotnice takie nie współpra−
cują bezpośrednio z głośnikami. Na zwrot−
nicę podawany jest niewielki sygnał, który
po rozdzieleniu na dwa lub trzy pasma,
jest podawany na dwa lub trzy wzmacnia−
cze mocy i dopiero z nich bezpośrednio na
głośniki. W takim systemie nie tylko każdy
głośnik, ale i każdy wzmacniacz pracuje
tylko w "swoim" paśmie częstotliwości.
Zwrotnice aktywne i współpracujące

wzmacniacze mocy (wraz z zasilaczem) są
zwykle wbudowane w kolumnę − uzysku−
je się wtedy tzw. aktywną kolumnę. Ak−
tywna kolumna zawiera zasilacz i wzmac−
niacze. Do jej wysterowania wystarczy sy−
gnał liniowy o poziomie poniżej 1Vsk.

J

Je

es

stte

em

m p

po

oc

czzą

ąttk

ku

ujją

ąc

cy

ym

m e

elle

ek

kttrro

on

niik

kiie

em

m..

C

Ch

hc

ciia

ałłb

by

ym

m w

wy

yk

ko

orrzzy

ys

stta

ać

ć jja

ak

kiie

eś

ś u

uk

kłła

ad

dy

y A

AV

VT

T

d

do

o b

be

ezzp

prrzze

ew

wo

od

do

ow

we

ejj ttrra

an

ns

sm

miis

sjjii d

da

an

ny

yc

ch

h

m

miię

ęd

dzzy

y m

mo

oiim

m k

ko

om

mp

pu

utte

erre

em

m,, a

a k

ko

om

mp

pu

utte

e−

rre

em

m k

ko

olle

eg

gii.. K

Ka

ab

be

ell n

niie

e w

wc

ch

ho

od

dzzii w

w g

grrę

ę.. J

Ja

ak

k

tto

o zzrro

ob

biić

ć?

?

N

N

ie mamy dla naszego Czytelnika
dobrych wiadomości. W zasadzie
zbudowanie takiego systemu jest

możliwe, jednak samodzielne wykonanie
dobrego systemu bezprzewodowej trans−
misji danych wcale nie jest łatwym zada−
niem. Przede wszystkim system musi za−
pewniać stałą łączność dwukierunkową.
Przy wykorzystaniu fal radiowych trzeba li−
czyć się z tym, że ogromna większość po−
pularnych radiotelefonów pracuje w sy−
stemie simpleksowym, czyli w danej
chwili możliwa jest łączność tylko w jedną
stronę. Ponadto pasmo przenoszenia wy−
korzystywane w radiokomunikacji jest wą−
skie, poniżej 3kHz. Do tego dochodzi bar−
dzo duże ryzyko zakłóceń pochodzących
zarówno z najróżniejszych urządzeń prze−
mysłowych, jak i innych nadajników.
Proponowane przez niektórych kolegów
wykorzystanie lasera jest możliwe, a pa−
smo przenoszenia w zasadzie jest wtedy
wręcz nieograniczone. Jednak i tu przy
większych odległościach mogą pojawić
się zakłócenia.
Właśnie zakłócenia wywołujące błędy
transmisji wymagają, żeby po obu stronach
łącza zastosować skuteczne sposoby kodo−
wania, dekodowania, detekcji i korekcji błę−
dów. Przy poważniejszych błędach urządze−
nie odbiorcze żąda ponowienia transmisji.
Choćby z tego względu potrzebna jest sta−
ła łączność dwukierunkowa.
Wszystkie te i inne problemy zostały
w zadziwiający sposób rozwiązane w mo−
demach telefonicznych, które potrafią
przesłać przez zwykłą linię telefoniczną
(o paśmie 300Hz...3400Hz) sygnały cyfro−
we z prędkością do 33...56 kilobitów na
sekundę. Żaden amator, a zawłaszcza po−
czątkujący, nie ma szans zbudować
podobnego systemu we własnym zakre−
sie. Jedyną sensowną metodą wydaje się
wykorzystanie

gotowych

modemów

i ewentualnie budowa we własnym zakre−
sie dwukierunkowego (analogowego) łą−
cza radiowego lub laserowego. Ale i to za−
danie nie jest łatwe, na pewno nie poradzą
sobie z nim poczatkujący. Koledze, który
przysłał pytanie radzimy mimo wszystko
skorzystać z typowego modemu i najzwy−
klejszej linii telefonicznej. O szczegóły do−
tyczące konfiguracji komputerów do takiej
współpracy należy zwracać się do bardziej
doświadczonych komputerowców.