1.
Podstawy prawne.
Dozór techniczny.
W ostatnich latach w Polsce, w związku z procesem przystępowania Rzeczypospolitej
Polskiej do struktur Unii Europejskiej, nastąpiły liczne zmiany w prawodawstwie.
Jedną z konsekwencji zaistniałych zmian jest zaliczenie urządzeń transportu bliskiego (UTB)
do urządzeń technicznych, podlegających nadzorowi struktur dozoru technicznego.
Tematyka ta regulowana jest następującymi aktami prawnymi:
•
ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122, poz. 1321,
zm.: Dz. U. z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2004 r. Nr 96, poz. 959, z 2006 r. Nr 104, poz. 708,
Nr 170, poz. 1217, Nr 249, poz. 1832),
•
rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu
sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych
(Dz. U. Nr 79, poz. 849) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 20 lutego 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu sprawdzania
kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (Dz. U. Nr 50,
poz. 426),
•
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń
technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. Nr 120, poz. 1021) oraz
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. zmieniające rozporządzenie w
sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. Nr
28, poz. 240),
•
rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29
października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie
eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (Dz. U. Nr 193, poz. 1890).
2.
Ustawa o dozorze technicznym — omówienie.
Ustawa o dozorze technicznym określa zasady, zakres i formy wykonywania dozoru
technicznego oraz jednostki właściwe do jego wykonywania.
Dozorem technicznym są określone ustawą działania zmierzające do zapewnienia
bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, wykonywane przez jednostki dozoru
technicznego.
Urządzeniami technicznymi są urządzenia mogące stwarzać zagrożenie dla życia lub
zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek:
•
rozprężenia cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od
atmosferycznego,
•
wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub
ładunków w ograniczonym zasięgu,
•
rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub
transportu.
Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne w toku ich projektowania,
wytwarzania, w tym wytwarzania materiałów i elementów, naprawy i modernizacji, obrotu
oraz eksploatacji.
Dozór techniczny nad urządzeniami technicznymi jest wykonywany w formie:
•
dozoru technicznego pełnego:
- w toku wytwarzania (sprawdzanie wykonania określonych materiałów i elementów
stosowanych do wytwarzania tych urządzeń oraz przeprowadzanie badania typu
urządzeń produkowanych seryjnie, a także wykonywanie badań technicznych spraw-
dzających zgodność wykonania urządzeń technicznych z dokumentacją i warunkami
technicznymi dozoru technicznego),
- w toku eksploatacji (przeprowadzenie badania urządzenia w warunkach gotowości
do pracy, wykonywanie okresowych i doraźnych badań technicznych, sprawdzanie
zaświadczeń kwalifikacyjnych osób obsługujących i konserwujących urządzenia
techniczne,
•
dozoru technicznego ograniczonego:
- w toku wytwarzania (sprawdzanie wykonania określonych materiałów i elementów
stosowanych do wytwarzania tych urządzeń oraz przeprowadzanie badania typu
urządzeń produkowanych seryjnie, a także wykonywanie badań technicznych spraw-
dzających zgodność wykonania urządzeń technicznych z dokumentacją i warunkami
technicznymi dozoru technicznego),
- w toku eksploatacji (przeprowadzenie badania urządzenia w warunkach gotowości
do pracy, wykonywanie doraźnych badań technicznych, sprawdzanie zaświadczeń
kwalifikacyjnych osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne,
•
dozoru technicznego uproszczonego — w toku wytwarzania urządzeń technicznych
organ właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadza badania typu oraz sprawdza,
czy urządzenia są wytwarzane zgodnie z warunkami jakościowymi.
Do wykonywania tych zadań powołane są jednostki dozoru technicznego:
- Urząd Dozoru Technicznego (UDT),
- Transportowy Dozór Techniczny (TDT),
- Wojskowy Dozór Techniczny (WDT).
3.
Dopuszczenie do eksploatacji urządzenia technicznego:
- bez otrzymania decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o dopuszczeniu
urządzenia do eksploatacji lub obrotu,
- wbrew decyzji organu właściwej jednostki dozoru technicznego o wstrzymaniu eksploatacji
lub wycofaniu z obrotu urządzenia technicznego,
podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Taka sama kara grozi temu, kto przerabia urządzenie techniczne bez zgody organu właściwej
jednostki dozoru technicznego.
Karą grzywny natomiast, zagrożone jest:
- uniemożliwianie lub utrudnianie wykonywania czynności sprawdzających, przed wydaniem
decyzji o dopuszczeniu urządzenia technicznego do eksploatacji,
- niewykonywanie obowiązku zawiadomienia organu właściwej jednostki dozoru technicz-
nego o niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia technicznego lub nieszczęśliwym wypadku
związanym z eksploatacją urządzenia technicznego.
4.
Dozorowi technicznemu podlegają m.in. następujące rodzaje urządzeń
technicznych:
- urządzenia ciśnieniowe, w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od
atmosferycznego (kotły parowe, kotły cieczowe, niektóre zbiorniki stałe lub przenośne,
wytwornice acetylenu, niektóre rurociągi),
- zbiorniki bezciśnieniowe i zbiorniki o nadciśnieniu nie wyższym niż 0,5 bara, przeznaczone
do magazynowania materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących lub żrących oraz
do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych,
- zbiorniki, w tym cysterny, do przewozu materiałów niebezpiecznych,
- duże pojemniki do przewozu luzem materiałów niebezpiecznych (DPPL),
- urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych,
- maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu (m.in.
wciągarki i wciągniki, suwniki, żurawie, układnice, dźwigniki, wyciągi towarowe i statków,
podesty ruchome, schody i chodniki ruchome, wózki jezdniowe podnośnikowe z mecha-
nicznym napędem podnoszenia, dźwigi do transportu osób lub ładunków, dźwigi budowlane i
dźwigi towarowe małe, dźwignice linotorowe, urządzenia techniczne służące do
przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych, urządzenia załadowcze,
wyładowcze lub podające ładunki w ciągach technologicznych przeładowczych.
5.
Ogólne warunki eksploatacji UTB:
Przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatację UTB organ właściwej jednostki ilozoru
technicznego wykonuje następujące czynności:
- sprawdza kompletność i odpowiedniość dokumentacji,
- identyfikuje UTB, sprawdza jego stan techniczny i oznakowanie,
- sprawdza zgodność wyposażania z przedłożoną dokumentacją,
- przeprowadza badania odbiorcze.
Do obsługującego UTB należy w szczególności przestrzeganie instrukcji eksploatacji w
zakresie obsługi UTB.
Do konserwującego należy w szczególności:
- przestrzeganie instrukcji eksploatacji;
- dokonywanie przeglądów konserwacyjnych UTB w terminach i zakresie określonych w
instrukcji eksploatacji, w tym sprawdzanie:
a)
stanu technicznego mechanizmów napędowych, układów hamulcowych oraz cięgien
nośnych i ich zamocowań,
b)
działania elementów bezpieczeństwa i ograniczników ruchowych,
c)
działania urządzeń sterujących, sygnalizacyjnych i oświetleniowych,
d)
prawidłowości obsługi UTB;
- sprawdzanie przez oględziny, nie rzadziej niż co 12 miesięcy, jeżeli w instrukcji eksploatacji
nie ustalono innych terminów, stanu:
a)
konstrukcji nośnej, w szczególności połączeń spawanych, nitowanych i rozłącznych,
b)
toru jezdnego dźwignic szynowych,
c)
instalacji ochrony przeciwporażeniowej;
- bieżące usuwanie usterek i innych nieprawidłowości w działaniu UTB;
- odnotowywanie z podaniem daty i potwierdzanie podpisem w dzienniku konserwacji
wyników przeglądów i wykonywanych czynności;
- bezzwłoczne powiadamianie eksploatującego UTB o nieprawidłowościach, które
spowodowały konieczność wyłączenia UTB z eksploatacji, i dokonywanie odpowiedniego
wpisu do dziennika konserwacji.
6.
Badania — rodzaj, zakres i terminy:
Organ właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadza następujące rodzaje badań
technicznych UTB:
•
odbiorcze — wykonywane po zakończeniu wytwarzania UTB, w warunkach jego
gotowości do pracy, przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatację;
•
okresowe — wykonywane w toku eksploatacji UTB objęte dozorem pełnym, w
terminach określonych dla danego rodzaju UTB;
•
doraźne — eksploatacyjne i kontrolne, powypadkowe lub poawaryjne oraz
wykonywane w terminach wynikających z bieżących potrzeb.
7.
Próby prowadzone w trakcie badań.
Stanowisko do przeprowadzenia prób powinno być wyposażone w następujące urządzenia:
- obciążniki atestowane o różnych nominałach;
- poziomica elektroniczno-cyfrowa;
- czasomierz;
- przymiar metrowy.
Rodzaje prób:
•
bez obciążenia,
•
z obciążeniem:
-
nominalnym,
-
110% udźwigu nominalnego (dynamiczna),
-
125% udźwigu nominalnego (statyczna),
-
ogranicznika obciążenia (wyjątkowo).
Celem próby statycznej czy dynamicznej jest określenie:
-
jaka jest wytrzymałość konstrukcji nośnej,
-
jak działają poszczególne mechanizmy i hamulce,
-
jak zachowują się połączenia i zamocowania w układach cięgnowych.