ETYKA DLA PRAWNIKÓW 

dr Paweł Polaczuk 

 

WYKŁAD I 

 

1.  Analiza postaw osób wobec prawa:  



 

Legalizm – działanie charakteryzujące się ścisłym przestrzeganiem norm i przepisów prawnych.  



 

Legalizm krytyczny – ocenianie prawa jakim winno być, prawo oporu – cywilne nieposłuszeństwo.  



 

Konformizm – zachowanie lub postawa polegająca na przyjęciu i podporządkowaniu się 

wartościom, zasadom, poglądom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie 

społecznej.  

o Zachowanie,  

o Poglądy (trzy linie),  

o Uczucia (adrenaliny).  



 

Nonkonformizm – odrzucenie wartości, norm i wzorów zachowań przyjętych przez grupę, nawet 

w sytuacji zagrażającej zastosowaniem przez nią określonych sankcji, np.: dezaprobaty, 

wyśmiania, odrzucenia, represji psychicznych lub fizycznych.  



 

Oportunizm – przystosowanie się do okoliczności w celu uzyskania korzyści, rezygnacja z zasad, 

bierna ugodowość dla doraźnych korzyści.  

2.  Konformizm:  



 

Autorytet,  



 

Kolor skóry,  



 

Status społeczny,  



 

Osobowość,  



 

Tło społeczne.  

3.  Sumienie:  



 

Średniowiecze – święty Augustyn, Tomasz z Akwinu.  



 

Sokrates – daimon/daimonion („Obrona Sokratesa”). Bezdźwięczny dialog z samym sobą. Głos, 

który zakazuje (rozum nakazuje). Społeczność nie zna tego pojęcia, więc Sokrates zostaje skazany 

na śmierć.  

4.  W Rzymie funkcjonuje pojęcie „conscientia”:  



 

Świadomość,  



 

Sumienie.  

5.  Sumienie to: 



 

Zdolność do podejmowania decyzji dobro/zło.  



 

Zdolność do rozstrzygania decyzji dobro/zło.  

6.  Francuzi dodali do definicji sumienia zdolność ludzkiego sumienia do ferowania wyroków spontanicznych 

ludzkich zachowań. 

7.  Intuicja a rozum.  

8.  Fakty/wiedza podlegają przeobrażeniom:  



 

Konfabulacja,  



 

Zmiana charakteru wagi wydarzenia,  



 

Kontaminacja,  



 

Ekstrapolacja.  

9.  Charakter moralny to nie sumienie!  

 

WYKŁAD II 

 

1.  Odpowiedzialność.  

2.  Rodzaje odpowiedzialności:  



 

Odpowiedzialność przed sobą i za siebie– odpowiedzialność indywidualna, jednostkowa, 



 

Odpowiedzialność za kogoś, za każdego człowieka– instytucjonalna,  



 

Odpowiedzialność za dobro.  

3.  Odpowiedzialność – aksjologiczna sprawność.  

4.  Definicja odpowiedzialności autorstwa prof. Marii Ossowskiej: gdy na podstawie reguł moralnych, 

obowiązujących w danej społeczności, zbiorowości można określoną osobę ukarać, potępić, bądź skłonić 

do świadczeń restrykcyjnych z tytułu naruszania reguł, obowiązujących w danej społeczności  

5.  Moralność konwencjonalna – zbiór wartości podzielonych, aprobowanych przez społeczeństwo.  

6.  Definicja ze słownika: gotowość wzięcia na siebie skutków własnego działania  

7.  Odpowiedzialność jako troskliwość, bezinteresowność – Dietrich Beonhoffer.  

8.  Zastępowanie – branie brzemienia innych.  

9.  Odpowiedzialność za działanie i odpowiedzialność za zaniechanie.  

10.  Akrazja – możliwość postępowania inaczej od zamierzenia.