Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

1

Wykład 1: Pedagogika – nauka czy filozofia wychowania? (spory

wokół pojęcia „wychowanie” i „nauczanie”) Odmiany myślenia o

edukacji. Rola przedrozumienia i samowiedzy w pracy nauczyciela –

wprowadzenie

do

rozpoznawania

osobistych

teorii

nauczania

i wychowania

•

„Pedagogika jest nauką o wychowaniu (kształceniu, edukacji) (.... )

•

Rozumiemy przez nie wszelkie warunki, procesy i działania wspierające

rozwój jednostki ku pełnym jej możliwościom oraz sprzyjające osiąganiu

przez nią postawy życzliwości wobec innych i kompetencji do

aktywności na rzecz, dobra własnego i wspólnego we wszystkich sferach

życia społecznego. (....)

•

Pedagogika czerpie z innych nauk: filozofii — zwłaszcza etyki, psychologii

rozwojowej i wychowawczej, socjologii ogólnej i socjologii edukacji,

antropologii kulturowej, politologii oraz metodologii nauk społecznych. (…)

•

Pedagog i nauczyciel, wychowawca i opiekun to ktoś, kto wspiera rozwój

Innego. Dlatego też podstawową właściwością tych osób powinna być

ż

yczliwość wobec innych ludzi, „współczulność” wobec ich odczuć i emocji,

ich indywidualnych możliwości i tempa uczenia się i rozwoju. (...)”

(Kwieciński Z., Śliwerski B.)

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

2

ODMIANY MYŚLENIA O EDUKACJI

•

„Pedagog jednej drogi, który oddaje się pod opiekę określonego autorytetu

zyskuje pewien komfort psychiczny, ponieważ sądzi, iż zna odpowiedź na

pytania zasadnicze i kwestie pochodne, jest członkiem wspólnoty podobnie

myślących. (....)

•

Problematyczność takiego nastawienia tkwi w tym, że obecnie nawet najlepsi

znawcy zagadnień czują się coraz bardziej bezradni wobec „kwestii dobra”.

(....)

•

Wędrowcowi posuwającemu się utartym szlakiem nie jest potrzebna mapa,

gdyż nie dostrzega on doświadczenia innego niż własne. Potrzebuje jej

dopiero ten, kto widzi wielość możliwości. (....)

•

Wielość kontrpropozycji obliguje wędrowca do potrójnego krytycyzmu: w

zakresie wybierania mapy, w kwestii czytania jej oraz odnośnie wyboru

własnej drogi, którą mapa tylko pomaga określać. (....)”

(Rutkowiak J.)

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

3

Teorie indywidualne - element tworzonej przez człowieka „funkcjonalnej mapy

ś

wiata", pozwalającej mu działać w tym świecie

- czynniki o charakterze poznawczym

- wartościującym

- emocjonalnym

Teorie indywidualne nauczyciela to: „ osobisty (subiektywny) zbiór

poglądów na temat prawidłowości uczenia się i nauczania, roli ucznia i

nauczyciela we wzajemnym współdziałaniu, poglądów będących rezultatem

dotychczasowych doświadczeń edukacyjnych nauczyciela i sposobu, w jaki

ulegają one integracji w jego świadomości. (....)” K. Polak

„Ideologie edukacyjne" - system pojęć odzwierciedlających te pożądane cele,

treść i metody wychowania, które ludzie czynią przedmiotem świadomego

działania, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak instytucjonalnym.

- ideologiom tym odpowiadają wyraźnie wyodrębniające się rodzaje teorii

indywidualnych

(Polak K.)

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

4

RODZAJE IDEOLOGII EDUKACYJNYCH:

wg Lawerence’a Kohlberga i Rochelle Mayer

Teorie romantyczne

Teorie transmisji

kulturowej

Teorie progresywne

Ź

ródła: prace Jana

Jakuba Rousseau:

koncepcja

wychowania

naturalnego

Krytyka kultury:

obcowanie z

cywilizacją prowadzi

do zniewolenia

umysłu;

Człowiek:

Ź

ródła: wielowiekowa

praktyka wychowania

pojmowanego jako

przekazywanie wiedzy,

norm i wartości z

pokolenia na pokolenie.

Pochwała kultury:

stanowi ona silny

instrument integracji

społeczeństwa, pozwala

zachować ciągłość

tradycji, buduje poczucie

tożsamości;

Człowiek:

Ź

ródła: John Dewey:

uczenie się przez

działanie. Aktywne

poznawanie świata zgodne

z zasadą użyteczności

Kultura: Treści i metody

wychowania muszą

odpowiadać naturze

wychowanka; z drugiej

strony wychowanie ma

wprowadzać wychowanka

w poszczególne sfery

ż

ycia społecznego

Człowiek: przekonanie o

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

5

jest z natury dobry,

należy mu stworzyć

warunki

nieskrępowanego

rozwoju; Każdy z nas

jest niepowtarzalną,

ś

wiadomą siebie

strukturą „ja”,

zdobywającego tą

ś

wiadomość na

drodze wewnętrznego

doświadczenia.

Działania

wychowawcze:

wychowanie polega

na udzielaniu

wsparcia, nie może

jednak niczego

narzucać

wychowankowi.

w miarę jak jednostka

uwewnętrznia zasoby

kultury, przybierają one

formę osobistych

standardów.

Działania wychowawcze:

mają wychowankom

przybliżyć świat kultury,

niekiedy nawet

wymuszając takie

zachowania

wychowanków, które,

choć sprzeczne z ich

osobistymi potrzebami

czy wartościami, mają na

celu dobro wspólne.

ważnej roli

dynamicznych,

dialogowych relacji

człowieka ze światem, w

toku których następuje

jego rozwój poznawczy i

społeczny.

Działania wychowawcze:

proces wychowania to

przechodzenie przez

kolejne etapy, z których

każdy następny jest

jakościowo lepszy od

poprzednich.

Organizowanie takiego

ś

rodowiska

wychowawczego, które

stawia wychowanków w

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

6

Nauczyciel: pomaga

wychowankowi w

odkrywaniu i

uświadamianiu

wewnętrznych emocji

i myśli, gdyż one

stanowią o

prawdziwej istocie

człowieka i jego

autentycznej

tożsamości;

Nauczyciel:

miarą skuteczności

wychowania jest

szybkość i głębokość

wrastania w kulturę.

Procesowi przyswajania

tych wartości towarzyszy

kontrola zachowań

wychowanków.

sytuacjach problemowych,

wymagających wysiłku

praktycznego lub

poznawczego, nierzadko

w sytuacjach niepewnych

czy konfliktowych;

Nauczyciel stawia

uczniów wobec

problemów poznawczych i

dylematów moralnych:

struktury poznawcze.

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.

7

Konsekwencje:

dążenie do zniesienia

autorytetów,

podkreślanie

potrzeby bycia sobą;

rezygnacja z

„pouczania” i

„sterowania”. Hasła

„deskolaryzacji”,

ruch tworzenia szkół

alternatywnych;

upowszechnienie idei

podmiotowości

wychowanków w

procesach

edukacyjnych,

poszanowania ich

praw i wolności

Konsekwencje:

kategorie:

„indywidualnego

sukcesu”, „umiejętności

działania”, „pomiaru

osiągnięć; uniwersalne i

standardowe instrumenty

badania osiągnięć i

orzekania o nich.

Konsekwencje: nauczyciel

dba o to, aby uczniowskie

związki ze światem były

bogate i urozmaicone, by

sprzyjały rozwojowi

zainteresowań,

stymulowały do wciąż

nowych poszukiwań.

Opracowała M. Tkocz na podstawie literatury:

1.

Pedagogika. Podręcznik akademicki, (red.) Z. Kwieciński, B.Śliwerski cz 1,
str.11-15 (wybrane fragmenty), PWN, Warszawa 2004

2.

Rutkowiak J., „Pulsujące kategorie” jako wyznaczniki mapy odmian
myślenia o edukacji, w: Odmiany myślenia o edukacji, str. 16-24 (wybrane
fragmenty), red. J. Rutkowiak, Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1995.

3.

Polak K., ,,Podążając ku niewidocznemu (teorie indywidualne nauczycieli)”,
str. 162-168 (wybrane fragmenty), w: Pedagogika w pokoju nauczycielskim,
WSiP, Warszawa 2000.