MIKROEKONOMIA Teoria decyzji konsumenta

MIKROEKONOMIA

wykład

Dr Magdalena

Rękas

Kontakt

Konsultacje piątek 10:30

12:00 p.82

Tel. 75 38 311 lub 75 38 252 (sekr.

Katedry)

mail

rekas@ae.jgora.pl

www.ae.jgora.pl

KATEDRA MIKROEKONOMII

Literatura podstawowa:

Red. Roman

Milewski

„Podstawy ekonomii”

Wyd. PWN 2002

Hal R.

Varian

„Mikroekonomia”

PWN 2005

Samuelson

, S. Marks „Ekonomia

menedŜerska” PWE Warszawa 1998

Balicki

, W.

Tyc

„Mikroekonomia” Wyd.

AFT Jelenia Góra 2001

ElŜbieta Czarny „Mikroekonomia” PWN

2006 r.

B. Czarny, R.

Rapacki

„Podstawy

ekonomii” PWE Warszawa 2002

Zagadnienia:

Blok 1: Teoria decyzji konsumenta

Blok 2: Teoria decyzji producenta

Blok 3: Rynek czynników produkcji

Blok 4: Rynek i efektywność

Decyzje publiczne a prywatne

Decyzje publiczne

nastawione na wzrost

dobrobytu społeczeństwa

Decyzje prywatne

nastawione na realizacje

indywidualnych korzyści

U konsumenta

–

maks. korzyści

z konsumpcji;

U producenta

–

maks. zysku

oraz rozwój i trwanie na rynku;

TEORIA

DECYZJI KONSUMENTA

KONSUMPCJA

–

zaspakajanie potrzeb

KONSUMPCJA INDYWIDULANA

dotyczy jednostki

KONSUMPCJA ZBIOROWA

–

dotyczy

grupy (np.: oświetlenie ulic, obrona

narodowa, policja).

Konsument i jego zachowanie

Konsument

–

jednostka (np.: gospodarstwo

domowe) podejmująca decyzję

o dokonaniu zakupu.

Funkcje gospodarstwa domowego:

Konsumpcyjna

–

zaspokojenie potrzeb

Produkcyjna

Produkcyjna –

zdobycie środków

umoŜliwiających realizację konsumpcji.

Teoria racjonalnego zachowania

konsumenta

podstawy modelu

Zasoby są ograniczone, a potrzeby
nieograniczone.

Konsument musi dokonywać wyboru,
a z kaŜdym wyborem łączy się koszt
alternatywny.

Konsument postępuje racjonalnie,
czyli zgodnie z:

preferencjami i umiejętnościami ich

uszeregowania,

moŜliwościami nabywczymi

(uwzględnia dochód i ceny dóbr).

Model człowieka (konsumenta) działającego

w gospodarce rynkowej

to tzw.

homo

oeconomicus

Cechy modelu „homo

oeconomicus

”

podmiot gospodarczy, które działa na rynku

•

jest wolny pod względem ekonomicznym
i moŜe samodzielnie podejmować decyzje
w odniesieniu do celów i przedmiotów
swej własności

•

dąŜy do osiągania indywidualnych
korzyści

•

ponosi odpowiedzialność za skutki decyzji

•

dokonuje racjonalnych wyborów
(uwzględniając np. cenę dobra, dochód,
preferencje, walory uŜytkowe, jakość
dobra)

CEL KONSUMENTA

maksymalizacja korzyści

(uŜyteczności, satysfakcji)

czerpanej z konsumpcji

określonego koszyka dóbr.

YTECZNO

ŚĆ

YTECZNO

ŚĆ

UŜyteczność

UŜyteczność określa

subiektywne zadowolenie,

poŜytek, satysfakcję, korzyść

uzyskaną z tytułu konsumpcji

określonej ilości danego dobra.

TEORIE U

YTECZNO

TEORIE U

YTECZNO

Teoria uŜyteczności kardynalnej

Teoria uŜyteczności kardynalnej – mierzy
uŜyteczność w sposób obiektywny
(ilościowy) posługując się jednostką zwaną

- UTYLE (w ekonomii),
- HEDONY (Stanisław Lem – od hedonizmu),
- W PIENIADZU (sporadycznie!).

Teoria uŜyteczności

ordynalnej

(porządkowej)

(porządkowej)- rezygnuje z mierzenia
uŜyteczności opierając się na opisywaniu
i porządkowaniu subiektywnych preferencji

Bada kiedy konsument jest tak samo, mniej
lub bardziej zadowolony.

Rodzaje u

yteczno

ci:

Rodzaje u

yteczno

ci:

UŜyteczność całkowita (

MUc

)

–

całkowite zadowolenie jakie osiąga

konsument z konsumpcji określonej

ilości danego dobra.

UŜyteczność krańcowa (

MUk

)

–

jest to przyrost uŜyteczności

całkowitej, wynikający z nabycia

i konsumpcji dodatkowej, jeszcze

jednej jednostki danego dobra,
ponad dotychczasową jego ilość.

Jest to więc uŜyteczność uzyskana

z ostatniej jednostki tego dobra.

Przykład

–

pomiar u

yteczno

ci!

pomiar u

yteczno

ci!

Badaniu poddano konsumentów lodów

MUk

MUc

Liczba

lodów

Prawo malej

cej u

yteczno

ci kra

cowej

Prawo malej

cej u

yteczno

ci kra

cowej

(tzw. I prawo

Gossena

)

miarę wzrostu konsumpcji danego

dobra uŜyteczność całkowita rośnie.

Wzrost ten jest jednak coraz

wolniejszy, co oznacza,

Ŝe uŜyteczność krańcowa kolejnych

jednostek dobra zmniejsza się

wraz ze wzrostem ilości
konsumowanego dobra.

I PRAWO GOSSENA

wyja

nia dwa problemy ekonomiczne:

wyja

nia dwa problemy ekonomiczne:

PARADOKS WARTOŚCI

NADWYśKĘ KONSUMENTA

PARADOKS WARTO

Smith

w „Bogactwie narodów..”.

zastanawiał się:

Dlaczego woda, tak uŜyteczna

i niezbędna dla Ŝycia, ma tak niską

cenę, a diamenty, wcale nie

konieczne dla Ŝycia, mają cenę

znacznie wyŜszą ?

PARADOKS WARTO

CI (2)

PARADOKS WARTO

CI (2)

ZaleŜy to od krzywych popytu i podaŜy

oraz ich punktu przecięcia (stan

równowagi).

Diamenty są bardzo rzadkie i koszt

uzyskania dodatkowej jednostki jest

wysoki, tymczasem woda jest relatywnie

obfita, a zatem wymaga niŜszych kosztów.

Konsumentów wody jest bardzo duŜo i jej

MUk

jest niska, a więc cena wody jest

stosunkowo niska. Konsumentów

diamentów jest niewielu, stad

MUk

diamenty wysokie i ich cena wysoka.

UŜyteczność wody nie wpływa na jej cenę

czy popyt, a tylko

krańcowa uŜyteczność

ostatniej jednostki

(np. 1litra) wody

określa

jej

cenę.

PARDOKS WARTO

CI - WNIOSEK

Podstawą ustalenia ceny

kaŜdego towaru jest uŜyteczność

krańcowa ostatniej jednostki

dobra, która znajdzie nabywcę

na rynku.

P =

MUk

NADWY

KA (RENTA) KONSUMENTA

NADWY

KA (RENTA) KONSUMENTA

Jest to róŜnica między całkowitą

uŜytecznością uzyskaną z danej

ilości dobra i jego całkowitą ceną.

Powstaje ona wskutek tego, Ŝe

otrzymujemy więcej uŜyteczności niŜ

nas dane dobro kosztuje. Wynika to

z faktu, iŜ płacimy taką samą cenę

za kaŜdą jednostkę dobra,

ale „wcześniejsze” jednostki dobra

mają dla nas większą wartość

(uŜyteczność) niŜ ta ostatnia.

CEL KONSUMENTA

maksymalizacja korzyści

(uŜyteczności, satysfakcji)

czerpanej z konsumpcji

określonego koszyka dóbr.

Optymalizacja celu konsumenta

wymaga decyzji tj.:

Określenie poziomu i struktury

konsumpcji bieŜącej.

Wybór ilości czasu pracy i czasu

wolnego.

Podjęcie decyzji o wielkości

oszczędności jako warunek

niezbędny dla optymalizacji

konsumpcji przyszłej.

DECYZJA 1

–

POZIOM I STRUKTURA

KONSUMPCJI BIE

śĄ

CEJ ZALE

Y OD:

KONSUMPCJI BIE

śĄ

CEJ ZALE

Y OD:

GUSTY I PREFERENCJE

opisywane

przez

krzywe preferencji

;

DOCHÓD KONSUMENTA

CENY

POSZCZEGÓLNYCH DÓBR

opisywane

przez

linie budŜetową

;

CZYNNIKI POZADOCHODOWE:

•

OBIEKTYWNE:

płeć, wiek, zawód,

wykształcenie, miejsce pracy, miejsce

zamieszkania, zwyczaje, przyzwyczajenia,

czynniki społeczno

kulturalne;

•

SUBIEKTYWNE:

skłonność do oszczędzania

i inwestowania, przezorność, skąpstwo.

PREFERENCJE

KONSUMENTA

Na co mam chęć?

Konsumpcja czego i ile powoduje

moje zadowolenie?

Przedmiot wyboru konsumenta =>

to tzw.

to tzw. koszyk dóbr konsumenta

który obejmuję kompletną i zamkniętą

listę dóbr i usług wybieranych

przez konsumenta.

Preferencje konsumenta

posiadają następujące cechy:

Zupełność

–

kaŜde dwa koszyki dóbr

mogą być porównywalne.

Zwrotności

–

kaŜdy koszyk dóbr jest

przynajmniej tak samo dobry jak on sam.

Przechodniości

–

jeŜeli koszyk X jest

przynajmniej tak dobry jak Y, a koszyk

Y tak dobry jak Z to znaczy, Ŝe koszyk

X jest przynajmniej tak dobry jak Z.

Preferencje konsumenta zało

enia:

Preferencje konsumenta zało

enia:

Konsument potrafi uporządkować róŜne

koszyki dóbr wg poziomu ich uŜyteczności

tzn. potrafi wskazać kombinacje dóbr „lepsza” (bardziej

cenioną) i „gorszą” (mniej cenioną).

Konsument woli mieć więcej niŜ mniej

Konsument woli mieć więcej niŜ mniej
(potrzeby są bowiem nieograniczone),
stad wybiera koszyki dóbr dające mu
wyŜszy poziom konsumpcji =>
mówimy wówczas, Ŝe jego

preferencje

są monotoniczne (dobrze zachowujące się).

Gusty konsumenta charakteryzują się

malejącą krańcową stopą substytucji.

Jak zmierzy

poziom substytucji?

Jak zmierzy

poziom substytucji?

Miarą substytucji jest

Krańcowa

stopa substytucji (KSS

) =>

jest to takie zmniejszenie ilości

jednego dobra, które równowaŜy

zwiększenie ilości drugiego

dobra o jednostkę, nie zmieniając

stopnia zaspokojenia łącznych potrzeb

konsumenta ani poziomu uŜyteczności

całkowitej.

KSS to takŜe nachylenie krzywej

obojętności i mierzy

„krańcową skłonność do płacenie”,

gdyŜ informuje o tym ile konsument

„odda” dobra Y, aby zwiększyć

zakupy dobra X.

Prawo malejącej KSS

w miarę jak rośnie ilość dobra X to

coraz mniejsze ilości dobra Y mogą

zastąpić jednostkę dobra X

Krzywe preferencji (krzywe oboj

tno

ci)

Krzywe preferencji (krzywe oboj

tno

ci)

Krzywe obojętności

pokazują róŜne kombinacje dwu dóbr

dające konsumentowi ten sam poziom uŜyteczności

całkowitej.

Własności krzywych preferencji:

Wszystkie kombinacje znajdujące się na
krzywej mają taką samą uŜyteczność,

a więc są to tzw.

kombinacje dóbr

obojętne.

„Typowe krzywe preferencji” są

malejące, nie przecinają się nawzajem
i są wypukłe w stronę początku układu

współrzędnych.

Krzywych preferencji jest nieskończenie

wiele (preferencje zmieniają się
w czasie) tworząc

mapę krzywych

obojętności.

Dobro Y

•

O X

Dobro X

Przy

ruchu po krzywej

następuje zmiana

struktury konsumpcji (wystąpi zjawisko

substytucji dóbr) ale poziom konsumpcji

i uŜyteczność całkowita pozostaje nie

zmieniona.

Przy

przejściu na wyŜej połoŜoną

krzywą preferencji

nastąpi zmiana

struktury konsumpcji oraz wzrost

poziomu konsumpcji i wzrost

uŜyteczności całkowitej.

Przy

przejściu na niŜej połoŜoną

krzywą preferencji

wystąpi zmiana

struktury konsumpcji oraz spadek

poziomu konsumpcji i spadek

uŜyteczności całkowitej.

Rodzaje preferencji

Substytuty doskonałe

–

konsument

zastępuje jedno dobro drugim wg stałej

stopy (np.:1:1)

np. => architekt potrzebuje ołówek i nie dba o kolor

tzn. Ŝe tak samo będzie dla niego uŜyteczny czerwony

jak i niebieski ołówek

Doskonale komplementarne

–

konsumowane zawsze razem w stałej

proporcji

np. => 1 lewy i 1 prawy but / samochód

+ 5 kół (relacja 1:5), zegarek + bateria

Dobra niechciane (złe)

–

– to takie,

których konsument nie lubi, ale aby
zwiększyć konsumpcję dobra „dobrego”
gotowy jest spoŜyć takŜe pewną ilość
dobra „złego”

Rodzaje preferencji

Dobra neutralne

–

konsumentowi

na nich nie zaleŜy. Albo ich wcale nie kupuje

np. => wegetarianin

–

ceni warzywa i owoce, obojętne jest

nabycie mięsa.

Albo dodanie ilość dobra

neutralnego nie wpływa na konsumenta

np.. => zakup ryb i kiełbasy. JeŜeli konsumentowi zaleŜy

na zakupie kiełbasy, to dododanie ilości ryb nie wpłynie na

konsumenta.

Błogostan

–

– najlepszy z moŜliwych koszyk

dóbr, a im bliŜej niego znajduje się

konsument tym większą odczuwa

satysfakcję.

np.=> lato

–

zjedzenie 2 lodów w upalny dzień, określona

jedna marka i model samochodu (telefonu/telewizora).

Dobra policzalne (dyskretne)

Dobra policzalne (dyskretne) tzn. mierzone

w liczbach całkowitych

np.=> samochód, komputer, usługa u fryzjera.

Rodzaje preferencji a KSS

Substytuty doskonale

KSS stała i wynosi zawsze

Dobra neutralne

KSS równa nieskończoność.

Doskonale komplementarne

KSS równa 0.

Przy preferencjach monotonicznych

=> KSS jest malejąca, gdyŜ aby otrzymać

więcej jednego dobra, trzeba zmniejszyć

konsumpcję drugiego dobra.

Preferencje a preferencje ujawnione

Podział preferencji:

Preferencje konsumenta,

czyli

preferencje obejmujące koszyk dóbr,

bez uwzględnienia czy istnieje

moŜliwość ich zrealizowania.

Preferencje ujawnione

, czyli koszyk

dóbr na jakie moŜe sobie pozwolić

konsument po uwzględnieniu

własnego dochodu i cen dóbr, gdyŜ

jest to koszyk leŜący na linii

budŜetowej

chęci poparte

moŜliwościami finansowymi.

OGRANICZENIE

(LINIA) BUDśETOWA

Na co mnie stać???

Ograniczenie (linia) bud

etowa

Ograniczenie (linia) bud

etowa

poj

cie

poj

cie

Linia budŜetowa

(LB) to

koszyk dóbr konsumpcyjnych,

który jest dostępny (na który „stać”

konsumenta) przy danych cenach

dóbr i dochodzie konsumenta.

Postać analityczna LB:

LB => I = P1 x Q1 + P2 x Q2

Jak zmienia si

linia bud

etowa?

Jak zmienia si

linia bud

etowa?

Zmiana dochodu przy

niezmienionych cenach

wywołuje

równoległe przesunięcie

całej linii budŜetowej:

Przy wzroście dochodu

prawo i w

górę, co oznacza zwiększenie moŜliwości

nabywczych konsumenta

Przy spadku dochodu

w lewo i w dół,

co oznacza zmniejszenie moŜliwości

nabywczych konsumenta

Jak zmienia si

linia bud

etowa?

Jak zmienia si

linia bud

etowa?

Zmiana cen dóbr przy

niezmienionym dochodzie

wywołuje przesunięcia

nierównoległe i zmianę nachylenia

linii budŜetowej.

Wzrost/spadek ceny tylko dobra X

Wzrost/spadek ceny tylko dobra Y

Wzrost/spadek cen obu dóbr X i Y

Zmiana nachylenia LB

P1/P2

Podatki a linia bud

etowa

Podatki a linia bud

etowa

Podatki kwotowe

–

– stała suma dodawana do

ceny towary (np. AKCYZA) oraz

podatek

pośredni

–

– ustalany jako procent od ceny

towaru (np. VAT)

=> nałoŜenie lub podniesienie stawki tych

podatków wywołuje wzrost ceny dobra,

co zmienia nachylenie LB (

staje się

bardziej stroma).

LB z akcyzą

=> I = (P1+A) x Q1 + P2 x Q2

–

– akcyza

–

– dobro akcyzowe

, P2

–

– dobro bez akcyzy

LB z VAT

=> I = (1+V) P1 x Q1 + P2 x Q2

-stawka VAT

; P1

–

– dobro z VAT

, P2

–

– dobro bez VAT

Podatki a linia bud

etowa (2)

Podatki a linia bud

etowa (2)

Podatek dochodowy

Podatek dochodowy nakładany na
dochód konsumenta, pozostawiając ceny
dóbr na tym samym poziomie.

=> Nastąpi spadek dochodu co wywoła

równoległe przesunięcie LB w dół.

LB z podatkiem dochodowym

LB=> (1

Pd) x I = P1 x Q1 + P2 x Q2

–

stawka podatku dochodowego

w ułamku dziesiętnym

Równowaga konsumenta

II prawo

Gossena

Wśród wielu krzywych obojętności jest tylko

jedna krzywa preferencji, która ma punkt

wspólny z linią budŜetową konsumenta

punkt ten oznacza

optimum (równowagę) konsumenta

czyli optymalny zestaw dóbr,

przy którym nastąpi zgodność

preferencji konsumenta

z jego moŜliwościami finansowymi

(nabywczymi).

D o b r o Y

•

0 X

D o b r o X

Prawo wyrównywania uŜyteczności

krańcowej (II prawo

Gossena

) =>

rozmiary popytu na dane dobro zwiększają się

do punktu, w którym uŜyteczność krańcowa

uzyskana z jednostki pienięŜnej wydanej na

to dobro jest równa uŜyteczności krańcowej

osiągniętej z jednostki pienięŜnej

wydanej na inne dobro

Punkt równowagi konsumenta moŜna

wyznaczyć korzystając z

II prawa GOSSENA

przy konsumpcji 2 dóbr warunek równowagi

oznacza, Ŝe stosunek cen obu dóbr jest równy

relacji uŜyteczności krańcowej ostatnich

jednostek obu dóbr

P1/P2 =

MUk

(1)/

MUk

(2)

b) równanie równowagi konsumenta przy

konsumpcji „n

” dóbr:

MUk

(1)/P1 =

MUk

(2)/P2 = .....

MUk

(n)/

gdzie:

P1, P2,

ceny odpowiednich dóbr.

Równowaga konsumenta

a róŜne

rodzaje preferencji

(przykłady)

Preferencje monotoniczne

–

w punkcie

styczności LB z krzywą preferencji i zaleŜy

od indywidualnych preferencji.

Doskonale komplementarne

–

optimum leŜy

w punkcie, gdzie konsument nabywa

jednakowe ilości obu dóbr.

Substytuty doskonałe

–

warunek optimum

będzie leŜał na brzegu.

Dobra niechciane

–

w punkcie, gdzie LB

ma punkt przecięcia z z KP o nachyleniu

dodatnim.

Błogostan

–

w punkcie gdzie linia

budŜetowa ma punkt styczności z punktem

„błogostanu”.

Dobra neutralne

–

w punkcie gdzie

konsument nabywa tylko jedno poŜądane

dobro, a drugiego wcale lub gdy ilość

jednego nie zaleŜy od ilości drugiego.

Zastosowanie

analizy uŜyteczności

ZASTOSOWANIE

ANALIZY U

YTECZNO

ANALIZY U

YTECZNO

Analiza uŜyteczności pozwala określić

zmiany wielkości i struktury

konsumpcji pod wpływem: (1) zmiany

dochodu i (2) zmiany cen dóbr

Wpływ zmiany dochodu na równowagę

konsumenta

KRZYWA DOCHÓD

KONSUMPCJA

Wpływ zmiany ceny na równowagę

konsumenta

KRZYWA CENA

KONSUMPCJA

Efekt substytucyjny i dochodowy

–

RÓWNANIE SŁUCKIEGO

Wpływ zmiany dochodu na równowag

konsumenta

Krzywa dochód konsumpcja

(ścieŜka ekspansji dochodowej)

jest to geometryczne miejsce punktów

równowagi konsumenta reprezentujących

róŜne poziomy jego dochodów.

Krzywa ta pozwala:

określić zmianę poziomu oraz struktury

wydatków pod wpływem zmiany poziomu

dochodu

wskazać rodzaj badanych dóbr.

Wzrost dochodu a optimum konsumenta

Wzrost dochodu

powoduje przesunięcie

linii budŜetowej w prawo i oznacza, iŜ

punkt równowagi konsumenta połoŜony

będzie na wyŜej połoŜonej krzywej

preferencji.

Połączenie kolejnych punktów równowagi

konsumenta, które powstają przy wzroście

dochodu tworzy

ścieŜkę ekspansji

dochodowej (rosnącą).

Dobro

0 X

B B

Dobro X

Powy

szy rys. przedstawia dobro X

Powy

szy rys. przedstawia dobro X

–

jest dobrem luksusowym,

dobro Y

–

dobrem podstawowym

Analiza krzywej dochód

konsumpcja umo

liwia

konsumpcja umo

liwia

wskazanie rodzaju dobra

rośnie szybciej niŜ wzrost dochodu lub

spada szybciej niŜ spada dochód (P bez

zmian)

dobro luksusowe

rośnie wolniej niŜ wzrost dochodu lub

spada wolniej niŜ spada dochód (P bez

zmian) =>

dobro podstawowe

maleje wraz ze wzrostem dochodu lub

rośnie wraz ze spadkiem dochodu (P bez

zmian) =>

dobro niŜszego rzędu

(podrzędne)

Spadek dochodu a zmiana równowagi

Spadek dochodu

powoduje przesunięcie

linii budŜetowej w lewo (w dół) i oznacza,

iŜ punkt równowagi konsumenta połoŜony

będzie na niŜej połoŜonej krzywej

preferencji.

Połączenie kolejnych punktów równowagi

konsumenta, które powstają przy spadku

dochodu tworzy

ścieŜkę ekspansji

dochodowej (malejącą).

Spadek dochodu a zmiana równowagi

–

efekt rygla (zapadki)

Zmiana połoŜenia LB przy spadku

dochodu

występuję z opóźnieniem.

Gdy dochód konsumenta spada,

gospodarstwa domowe dąŜą do

utrzymania dotychczasowego poziomu

konsumpcji wykorzystując nagromadzone

oszczędności. Dopiero po ich wyczerpaniu

następuje spadek poziomu konsumpcji.

Wpływ zmiany poziomu cen na optimum

konsumenta

Krzywa cena

konsumpcja

jest geometrycznym zbiorem

punktów równowagi konsumenta

wynikających ze zmiany

cen danego dobra.

Krzywa ta:

ilustruje jak zmienia się koszyk zakupów

konsumenta pod wpływem zmiany cen

jednego z dwóch dóbr.

pozwala wyznaczyć popyt pojedynczego

konsumenta i określić wpływ zmiany ceny

na popyt na to dobro.

0 10 20 30 40 50 Q

••••

Krzywa cena

konsumpcja

100

••••

Dobro GIFFENA

Dobra

Giffena

to dobra które pozwalają

człowiekowi przeŜyć

np.: chleb, woda, mleko, ziemniaki

Cecha:

przy niskich dochodach nawet wzrost

ceny zwiększa zapotrzebowanie na te

dobra (osoby te rezygnują nawet z

taniejących dóbr podstawowych).

EFEKT SUBSTYTUCYJNY I

DOCHODOWY ZMIANY POZIOMU CENY

Efekt substytucyjny zmiany poziomu ceny

pokazuje zmianę popytu konsumenta na

dobra jako skutek zmiany relacji cen

nabywanych dóbr.

Ilustracją efektu substytucyjnego

Ilustracją efektu substytucyjnego jest

przesuniecie punktu równowagi wzdłuŜ

tej samej krzywej obojętności.

Efekt dochodowy zmiany poziomu ceny

określa zmianę popytu konsumenta

wynikająca ze zmiany siły nabywczej jego

dochodu nominalnego.

Ilustracją efektu dochodowego

Ilustracją efektu dochodowego jest

przejście na inna krzywą obojętności na

skutek zmiany nachylenia linii budŜetowej.

Dochód nominalny a realny

Dochód nominalny

–

dochód jaki

zarabiamy wg wartości bieŜącej.

Dochód realny

–

ilustruje jaka jest siła

nabywcza dochodu nominalnego i

informuje ile danego dobra moŜna

nabyć za dany dochód nominalny.

Przykład:

Dochód nominalny = 1000 zł

Cena chleba => p1 = 1,5

Dochód realny

= 1000/1,5 => 666,67 sztuk

Cena chleba => p2 = 1,2

Dochód realny

= 1000/1,2 => 833,33 sztuki

Cena chleba => p3 = 1,8

Dochód realny

= 1000/1,8 => 555,55 sztuki

      Y
    100

S I

••••

Kierunek efektów pozwala okre

rodzaj dobra, którego cen uległa zmianie.

Dobro podstawowe

–

– efekty

jednokierunkowe

•

cena rośnie ilość maleje

–

oba efekt

są

ujemne

•

cena maleje ilość rośnie

–

oba efekt

są

dodatnie

Dobro niŜszego rzędu

–

efekty róŜnokierunkowe (+/-)

Dobro

Giffena

–

efekty róŜnokierunkowe, ale efekt
dochodowy jest większy od efektu
substytucyjnego.

Równanie Słuckiego

Całkowita zmiana popytu

∆ X1 = ∆ Xs1 + ∆ Xd1

∆ Xs1

–

efekt substytucyjny

∆ Xs1 = X1 (p’1 , I’ )

–

X1 (p1 , I)

I’ => dochód niezbędny do utrzymania

siły nabywczej na początkowym poziomie tak

MUc

nie uległa zmianie

I’ = I + ∆ I, gdzie ∆ I = X1 (p1 , I) * ∆ p1,

∆ p1 = p’1

–

∆ Xd1

–

efekt dochodowy

∆ Xd1 = X1 (p’1 , I )

–

X1 (p’1 , I’ )

Równanie Słuckiego

symbole

–

popyt konsumenta

–

dochód konsumenta

I’

–

dochód niezbędny do utrzymania

początkowej konsumpcji

∆ I

–

zmiana dochodu

–

cena początkowa

p’1

–

cena zmieniona

Pozostałe decyzje

konsumenta

CEL KONSUMENTA =>

maksymalizacja korzy

ci (u

yteczno

ci, satysfakcji)

maksymalizacja korzy

ci (u

yteczno

ci, satysfakcji)

czerpanej z konsumpcji okre

lonego koszyka dóbr.

czerpanej z konsumpcji okre

lonego koszyka dóbr.

Osiągnięcie w/w celu wymaga

następujących decyzji:

Określenie poziomu i struktury

konsumpcji bieŜącej

(= >

ZAŁOśENIE:

KONSUMENT WYDAJE CAŁY DOCHÓD);

Wybór ilości czasu pracy i czasu

wolnego.

Podjęcie decyzji o wielkości

oszczędności jako warunek niezbędny

dla optymalizacji konsumpcji

przyszłej.

Decyzja 2

Wybór ilo

ci czasu pracy

Wybór ilo

ci czasu pracy

i czasu wolnego

Dochody gospodarstwa domowego

mogą pochodzić:

SprzedaŜ pracy

Z tytułu własności pozostałych
czynników produkcji

Z płatności transferowych

Z innych źródeł

Przyjmując, Ŝe głównym źródłem

dochodów jest sprzedaŜ pracy wybór

konsumenta oznacza wskazanie optimum

miedzy czasem pracy a czasem wolnym

miedzy czasem pracy a czasem wolnym.

Krzywa oboj

tno

ci dla czasu wolnego i

Krzywa oboj

tno

ci dla czasu wolnego i

konsumpcji

Krzywa ta przedstawia ona relację między

dobowym czasem wolnym i czasem pracy

(oś X) a uzyskanym przez konsumenta

w ciągu doby dochodem z pracy

i poziomem konsumpcji (oś Y).

Ruch po krzywej w dół

Ruch po krzywej w dół oznacza, Ŝe
konsument ma więcej czasu wolnego a
mniej czasu pracy, zaś jego dochody
z pracy maleją. MUc bez zmian.

Ruch po krzywej w górę

Ruch po krzywej w górę oznacza, Ŝe
konsument ma mniej czasu wolnego, a
więcej pracuje, zaś jego dochody z pracy
rosną. MUc bez zmian.

Linia bud

etu czasu pracy (linia płac)

Linia bud

etu czasu pracy (linia płac)

to zbiór punktów charakteryzujący

róŜne ilościowe kombinacje czasu

pracy i wysokości uzyskiwanych

dochodów przy danej stawce płac.

PołoŜenie linii płac zaleŜy od

stawki płac!

a) Wszystkie moŜliwe linie płac

wychodzą z punktu A=24

b) Im wyŜsza stawka tym wyŜsze

nachylenie linii płac i staje się ona
bardziej stroma.

Równowaga konsumenta ze wzgl

du na czas

Równowaga konsumenta ze wzgl

du na czas

pracy i czas wolny

Punkt równowagi konsumenta

wyznacza punkt styczności krzywej

obojętności czasu wolnego

i konsumpcji z linią płac

wskazując na:

•

optymalną ilość czasu pracy;

•

optymalną ilość czasu wolnego

•

optymalne dochody i poziom

konsumpcji

Zmiany punktu równowagi a stawki płac

JeŜeli stawka płac rośnie

JeŜeli stawka płac rośnie
=> to optimum na wyŜszej krzywej

obojętności i wówczas czas pracy i
dochody rosną, a czas wolny maleje.

JeŜeli stawka płac maleją

=> to optimum na niŜszej krzywej
obojętności i wówczas czas pracy i
dochody maleją, a czas wolny
zwiększa się.

Krzywa poda

y pracy

Krzywa poda

y pracy

pojedy

czego

pojedy

czego

pracownika

Efekt substytucyjny zmiany

poziomu płac

(S)

=> wraz ze wzrostem stawek

płac ludzie chcą dłuŜej

pracować, a więc zastępują

czas wolny czasem pracy, co

zapewnia im takŜe wyŜsze

dochody.

Efekt dochodowy zmiany

poziomu płac (I)

=> gdy konsument osiągnie

docelowy koszyk dóbr oraz

dochody (C) to rośnie znaczenie

czasu wolnego, który umoŜliwia

wzrost konsumpcji, stąd ilość

czasu pracy maleje na rzecz

czasu wolnego, który

jest dobrem luksusowym.

Poziom
płacy

Ilo

ść

pracy

••••

’

Czynniki wpływaj

ce na ilo

ść

czasu pracy

Czynniki wpływaj

ce na ilo

ść

czasu pracy

(poda

pojedy

czego

pojedy

czego

pracownika)

Wysokość płac;

Wysokość ubezpieczeń społecznych,

zdrowotnych i podatków;

Sytuacja demograficzna

–

struktura

gospodarstwa domowego, płeć i wiek;

Czynniki prawne

–

np..: ustawowy czas pracy,

przepisy o rentach i emeryturach

Czynniki społeczno

kulturowe

np.: praca

kobiet

Dochody pozapłacowe inne niŜ z

wynagrodzenia za prace

np.: dochody z wynajmu

mieszkania czy dzierŜawy ziemi, dochody z kapitału

Decyzja 3

Decyzji o wielko

ci oszcz

dno

ci a

Decyzji o wielko

ci oszcz

dno

ci a

optymalizacji konsumpcji przyszłej.

Poziom konsumpcji przyszłej zaleŜy

od poziomu oszczędności

dziś gromadzonych.

Poziom oszczędności zaleŜy od:

a) Wysokości dochodu
b) BieŜących kosztów utrzymania
c) Stopy procentowej

(gdy rośnie stopa

procentowa to rosną oszczędności)

d) Oczekiwanych stóp zysku z inwestycji
e) Stawki opodatkowania dochodów z

oszczędności i inwestycji kapitałowych

Krzywa obojętności konsumpcji bieŜącej i

przyszłej

–

to zbiór róŜnych kombinacji

poziomu konsumpcji bieŜącej i przyszłej,

dający ten sam poziom uŜyteczności

całkowitej.

Linia moŜliwości rynkowych

zbiór punktów

charakteryzujący róŜne ilościowe kombinacje

konsumpcji bieŜącej i przyszłej przy danym

poziomie dochodów.

Punkty skrajne linii moŜliwości rynkowych:

Punkt A (oś X)

–

– konsumpcja z dochodu

bieŜącego (oszczędności = 0) + konsumpcja
z poŜyczek i kredytów

Punkt B (oś Y)

–

konsumpcja, gdy cały

bieŜący dochód przeznaczamy na

oszczędności.

Równowaga konsumenta ze wzgl

du na

Równowaga konsumenta ze wzgl

du na

poziom konsumpcji bie

Ŝą

cej i przyszłej

poziom konsumpcji bie

Ŝą

cej i przyszłej

Równowaga jest wyznaczana

w punkcie styczności krzywej obojętności

konsumpcji bieŜącej

i przyszłej z linią moŜliwości rynkowych

wyznaczając w ten sposób:

• poziom konsumpcji bieŜącej
• poziom oszczędności
• poziom konsumpcji przyszłej -

Konsumpcja przyszła

będzie wyŜsza niŜ

poziom dzisiejszych oszczędności,

gdyŜ dochód przyszły naleŜy

powiększyć o dochody z oszczędności.

Formy oszcz

dzania

Formy oszcz

dzania

Depozyty bankowe

Obligacje

Akcje przedsiębiorstw

Fundusze inwestycyjne

Polisy ubezpieczeniowe z funduszem
inwestycyjnym

Nieruchomości

Dzieła sztuki

Kruszce np.: złoto, platyna itd.

Forma oszczędzania zalezą od:

indywidualnych skłonności konsumenta do
ryzyka

oczekiwanych dochodów.

NIEPEWNOŚĆ I RYZYKO

A UśYTECZNOŚĆ

Niepewno

ść

i ryzyko

Niepewno

ść

i ryzyko

Konsumpcja warunkowa

(zaleŜna od losu)

–

dotyczy dóbr, których struktura w koszyku

zaleŜy od rozkładu prawdopodobieństwa.

Konsument posiada „jakiś” majątek

początkowy, ale nie jest w stanie określić

wyników ostatecznych z konsumpcji.

Przykłady decyzji z niepewnością:

a) Jakie wykupić ubezpieczenie na samochodu (dom) ?

Wystąpi szkoda czy nie (niepewność)!

⇒

ZaleŜy to od preferencji, osoba konserwatywna nabędzie

cały pakiet ubezpieczeniowy, osoba skłonna do ryzyka nie

ubezpieczy wcale (poza ubezpieczeniem obowiązkowym)

Ile i w co zainwestować na rynku finansowym

(kapitałowym)? Ile zarobi?

–

niepewność !!!

Nabycie kuponu loteryjnego. Wygra czy nie?

–

niepewność!!!

Warunkowy plan konsumpcji (WPK)

WPK

zaleŜy od zdarzenia („czegoś”)

niepewnego i moŜe mieć kilka opcji,

zaleŜnych od

indywidualnych

preferencji i cech konsumenta.

WPK

–

np.: opcje w polisie ubezpieczeniowej

=>wybieramy

ilość ryzyk objętych polisą

od tego zaleŜy opłata ubezpieczeniowa.

Opłata ubezpieczeniowa

pozwala zrezygnować z części konsumpcji

w przypadku pomyślnego wyniku,

aby osiągnąć większą konsumpcję

na wypadek niepomyślnego zdarzenia.

UŜyteczność oczekiwana

jest waŜoną sumą wartości funkcji konsumpcji

w kaŜdym ze stanów,

z uwzględnieniem wag określonych przez

poziom prawdopodobieństwa.

MUc

= (c1, c2, k1, k2) = k1 v (c1) + k2 v (c2)

gdzie:

v(c1) oraz v (c2) to średnia waŜona
wartość konsumpcji danego dobra,

k1 i k2 to wagi prawdopodobieństwa

Prawdopodobieństwo

wskazuje na poziom

niepewności danego stanu konsumpcji.

=> gdy

k = 1 to funkcja staje się liniowa

Przyczyny wyodr

bnienia u

yteczno

ci oczekiwanej

Przyczyny wyodr

bnienia u

yteczno

ci oczekiwanej

Wynik wyboru losowego to dobra konsumpcyjne,
które będą spoŜywane w róŜnych okolicznościach,

co oznacza, Ŝe ostatecznie

tylko jeden

tylko jeden z tych

wyników w rzeczywistości się pojawi.

Przykład:

dom się spali albo nie

Dokonując wyboru o ubezpieczeniu bierzemy pod uwagę:

Majątek teraz;

Majątek, jeśli dom spłonie i prawdopodobieństwo

spalenia;

Majątek, jeśli dom się nie spali i

prawdopodobieństwo, Ŝe się nie spali.

Decyzja zaleŜy od odp. na pytanie:

Ile pieniędzy bylibyśmy skłonni poświecić teraz, alby

otrzymać wartość domu, gdyby dom się spalił???

UWAGA: Wartość odszkodowania za dom jeśli się spali

zaleŜy od „majątku teraz” a nie od „majątku,

gdyby dom się nie spalił.

yteczno

ść

oczekiwana

yteczno

ść

oczekiwana

–

wnioski

Wybory jakie planują ludzie

w jednym stanie,

powinny być niezaleŜne

od wyborów jakie planują poczynić

w innych stanach natury.

ZałoŜenie to jest określane jako

załoŜenie niezaleŜności.

Niech

ęć

do ryzyka

Niech

ęć

do ryzyka

Typy konsumenta:

Niechętny do ryzyka

–

– woli mieć oczekiwaną

wartość (stan bez gry) niŜ uczestniczyć

w hazardzie (grze).

Wraz ze wzrostem majątku funkcja

MUc

konsumenta maleje (niskie ryzyko i małe

przyrosty majątku).

Lubi ryzyko

–

– woli hazard (grę) bardziej niŜ

wartość oczekiwaną.

Wraz ze wzrostem majątku funkcja

MUc

konsumenta rośnie (wysokie ryzyko,

moŜliwe duŜe przyrosty majątku).

Neutralny wobec ryzyka

–

– konsumenta nie

interesuje hazard (gra) a jedynie wartość

oczekiwana.