2007-10-26

1

PODSTAWY ZARZĄDZANIA

WYKŁAD 2

Współczesne rozumienie zarządzania,

kierowania i organizacji

WSB Wrocław

1

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

ZARZĄDZANIE

„Przez ZARZĄDZANIE będziemy rozumieć zbiór
działań

prowadzących

do

osiągania

zamierzonych

celów

przez

wykorzystanie

posiadanych zasobów.”

J. Koziński, T. Listwan

„Podstawy zarządzania organizacją”

Według tej definicji zarządzanie postrzegane jest jako
pewien

proces

–

zjawisko

trwające

w

czasie,

charakteryzujące

się

specyficznymi

czynnościami

,

zapoczątkowanymi sformułowaniem

celów

działania.

WSB Wrocław

2

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

2

„Zarządzanie zasobami - oddziaływanie na
szeroko rozumiane zasoby instytucji w taki
sposób, by osiągać zamierzone cele.”

W. Wudarzewski (red)

„Materiały pomocnicze do przedmiotu „Podstawy zarządzania”.”

WSB Wrocław

3

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

ZARZĄDZANIE

•

zasoby instytucji mogą mieć charakter

materialny

(np. pracownicy,

budynki i budowle, maszyny i urządzenia, sprzęt biurowy)

bądź

niematerialny

(np. myśl naukowa - patenty i licencje, zasoby

informacyjne, kwalifikacje pracowników, kultura organizacyjna,
marka firmy),

•

podstawowym wyróżnikiem kategorii zarządzania jest

własność

zasobów

, jako dominujące źródło władzy, a więc dające możliwość

wywierania wpływu na wykorzystanie zasobów.,

•

wśród podmiotów powiązanych z zarządzaną instytucją występują:
„właściciele” zasobów, reprezentanci właścicieli (np. członkowie
rady nadzorczej w firmach

posiadających formę spółki akcyjnej)

„zarządzający” – menedżerowie (w przypadku firmy członkowie
zarządu i kierownicy różnych szczebli) oraz „wykonawcy”. W małych
firmach wszystkie te podmioty często łączą się w jedno, natomiast
w większych firmach następuje ich rozdzielenie,

WSB Wrocław

4

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

3

ZARZĄDZANIE

•

do podstawowych

funkcji zarządzania

zalicza się:

planowanie,

organizowanie, motywowanie i kontrolowanie. Motywowanie jest
specyficzną funkcją zarządzania powiązaną tylko z czynnikiem
ludzkim,

•

funkcje zarządzania przenikają wszystkie tzw.

funkcje organiczne

instytucji (tj. występujące w instytucji obszary przedmiotowe, np. w
przypadku przedsiębiorstwa przykładami funkcji organicznych są np.
marketing i sprzedaż, finanse, badanie i rozwój, kadry, produkcja),

WSB Wrocław

5

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

ZARZĄDZANIE

•

ze względu na odniesienie zarządzania do różnych możliwych

zasobów

bądź różnych możliwych

funkcji organicznych

używa się takich określeń,

jak np. zarządzanie personelem (tożsame w zasadzie z kierowaniem
ludźmi),

zarządzanie

informacjami,

zarządzanie

nieruchomościami,

zarządzanie zapasami, zarządzanie finansami, zarządzanie marketingiem,
zarządzanie produkcją czy zarządzanie zaopatrzeniem. Niezależnie od tego
zarządzanie można odnosić do innych,

specyficznych elementów

i używać

określeń: zarządzanie ryzykiem czy zarządzanie jakością, a także do

specyfiki instytucji

(zarządzanie małą firmą, zarządzanie biznesem,

zarządzanie przedsiębiorstwem, zarządzanie szkołą, zarządzanie szpitalem
itp.).

Zarządzać

można

również

określonymi

przedsięwzięciami

(zarządzanie projektem, zarządzanie konferencją, zarządzanie inauguracją
roku). Można wreszcie zarządzanie rozpatrywać w

węższych

bądź

szerszych przedziałach czasu

(zarządzanie strategiczne, zarządzanie

operacyjne). Wynika z tego, że zarządzanie jest kategorią

wieloznaczną i

wieloaspektową.

WSB Wrocław

6

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

4

ZARZĄDZANIE A KIEROWANIE

Jak wynika to z przytoczonych definicji

zarządzanie jest

celowym

oddziaływaniem

na

wszystkie

zasoby

organizacji

,

a

więc

na

ludzi,

zasoby

rzeczowe

(materialne), finansowe i informacyjne.

Termin

kierowanie odnosi się zaś do oddziaływania na

ludzi

.

W świetle powyższych rozważań możemy stwierdzić, że

pojęcie

zarządzania

jest

pojęciem

szerszym

od

kierowania

, ponieważ to ostatnie jest traktowane jako

składowa procesu zarządzania.

WSB Wrocław

7

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

KIEROWANIE

Kierowanie ludźmi - Oddziaływanie na innych ludzi
w celu spowodowania

ich działania

zgodnego

z zamierzeniami

osoby oddziałującej. W procesach

kierowania występują „kierownicy” (osoby oddziałujące)
i „podwładni” (osoby, na które się oddziałuje), między
którymi

zachodzą

bardzo

zróżnicowane

procesy

wzajemnego oddziaływania.

W. Wudarzewski (red)

„Materiały pomocnicze do przedmiotu „Podstawy zarządzania”.”

WSB Wrocław

8

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

5

KIEROWANIE

•

aby skutecznie kierować ludźmi trzeba mieć nad nimi

władzę

, czyli

posiadać możliwość wywierania wpływu na ludzi

. Władza może mieć

różne

źródła

(status formalny kierownika, obowiązujące przepisy

prawne, własność zasobów, autorytet rzeczywisty, wymuszenie – siła
fizyczna). Władzę można wywierać w sposób

bezpośredni

bądź

pośredni,

•

ważnym

warunkiem

skuteczności

kierowania

jest

również

przyzwolenie

podwładnych

(akceptowanie

władzy

i

poleceń

kierownika),

•

kierowanie ludźmi to

proces oddziaływania na ludzi

. Podstawowe

składniki bezpośredniego oddziaływania na ludzi to (1) zlecenia-
zadania, (2) bodźce i (3) argumenty racjonalne oraz emocjonalne,

•

procesy kierowania ludźmi mają dwie strony –

formalną i nieformalną

,

które wcale nie muszą się pokrywać i zwykle się nie pokrywają,

WSB Wrocław

9

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

KIEROWANIE

•

rzeczywiste zamierzenia (cele) kierownika

wcale nie muszą być

oczywiste dla podwładnych, rzeczywiste intencje kierownika mogą być
ukryte pod powierzchnią przekazywanych zleceń bądź w zabiegach
związanych z kształtowaniem otoczenia podwładnych,

•

formalne struktury kierowania

odwzorowują powszechnie znany

dokument: schemat organizacyjny. W wieloszczeblowych strukturach
organizacyjnych instytucji formalne struktury kierowania zakładają w
niektórych przypadkach jednoczesne pełnienie przez pracowników
dwóch ról: kierownika i podwładnego. Dotyczy to np. kierowników
szczebli pośrednich,

•

przy ocenie skuteczności i sprawności kierowania

uwzględnia się

często nie tylko

zamierzone skutki końcowe, ale także sposób ich

osiągnięcia.

WSB Wrocław

10

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

6

ORGANIZACJA

Terminu

organizacja

używamy bardzo często, nadając mu różnorodne

znaczenie:

•

Organizacja jako wyodrębniona z otoczenia całość ludzkiego

działania

,

mającą określoną

strukturę

skierowaną na osiąganie jakiegoś

celu

lub

celów.

•

Organizacja to

grupa

ludzi, którzy

współpracują

ze sobą w sposób

uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw

celów

.

•

Organizacja to pewna

całość

podzielona na

części

, które harmonijnie

składają się na tę całość.

Możemy wyróżnić trzy podstawowe znaczenia pojęcia organizacja:

•

znaczenie atrybutowe,

•

znaczenie rzeczowe,

•

znaczenie czynnościowe.

WSB Wrocław

11

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

ORGANIZACJA

•

Organizacja w znaczeniu

atrybutowym

to pewien szczególny rodzaj

relacji części do siebie i złożonych z nich całości. Mówiąc: „tam to
jest organizacja”, mamy na myśli to, że wszystkie części danej całości
przyczyniają się do osiągnięcia jej celu,

•

Organizacja rozumiana

rzeczowo

odnosi się do określonego,

zorganizowanego obiektu. W sensie rzeczowym mówimy, że „firma
X jest organizacją” lub „WSB jest organizacją”, charakteryzując w ten
sposób pewną wyodrębnioną całość mającą określone cele,

•

Organizacja w znaczeniu

czynnościowym

, jest rozumiana jako

procesy organizowania. Mówiąc np.: „trzeba zapewnić organizację
konferencji”, rozumiemy, że trzeba ustalić, co będzie jej tematem,
kto weźmie w niej udział, gdzie i kiedy się odbędzie itd.. Patrząc na
organizację z punktu widzenia czynnościowego, akcentuje się
przede wszystkim samo działanie.

WSB Wrocław

12

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

7

ORGANIZACJA

DEFINICJE ORGANIZACJI

Według R. W. Griffina „organizacja to grupa ludzi, którzy
współpracują

ze

sobą

w

sposób

uporządkowany

i

skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów”.

Według T. Kotarbińskiego „organizacja jest pewnym rodzajem
całości ze względu na stosunek do niej jej własnych
elementów, a mianowicie taką całością, której wszystkie
składniki współprzyczyniają się do powodzenia całości

”

.

WSB Wrocław

13

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

14 ZASAD SPRAWNEGO ZARZĄDZANIA WG H. FAYOLA

•

Podział pracy

- im bardziej ludzie specjalizują się w tym, co robią, tym

sprawniej mogą wykonywać pracę,

•

Autorytet

– jest niezbędny do wykonywania obowiązków kierowniczych.

Autorytet formalny daje kierownikowi prawo wydawania poleceń. Ważny jest
również autorytet osobisty wynikający z wiedzy i doświadczenia.

•

Dyscyplina

-

członkowie

organizacji

muszą

przestrzegać

przepisów

i

uzgodnień.

•

Jedność rozkazodawstwa

- każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia

dotyczące danej operacji tylko od jednego przełożonego

•

Jedność kierownictwa

– podobne operacje i czynności w organizacji powinny

być zgrupowane i podległe tylko jednemu kierownikowi

•

Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu

- w żadnym

przedsięwzięciu interesy pracowników nie powinny przeważać nad interesami
organizacji jako całości

•

Wynagrodzenie

- powinno być sprawiedliwe zarówno dla pracowników jak i

dla organizacji

WSB Wrocław

14

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

2007-10-26

8

14 ZASAD SPRAWNEGO ZARZĄDZANIA WG H. FAYOLA

•

Centralizacja

–

władza

i

autorytet

powinny

być

możliwie

silnie

skoncentrowane na wyższych szczeblach organizacji

•

Hierarchia

– linia władzy powinna przebiegać z góry na dół firmy i należy jej

przestrzegać

•

Ład

– zasoby ludzkie i rzeczowe powinny być tak koordynowane, aby znalazły

się na właściwym miejscu we właściwym czasie

•

Odpowiednie traktowanie personelu

– menedżerowie powinni sprawiedliwie

traktować pracowników i zachowywać się uprzejmie w stosunkach z nimi

•

Stabilność personelu

– należy unikać dużej fluktuacji pracowników

•

Inicjatywa

- podwładni powinni mieć swobodę inicjatywy

•

Esprit de corps

(jedność ducha, harmonia)- praca zespołowa, duch zespołu,

poczucie jedności i przynależności do jednej grupy powinny być popierane i
podtrzymywane.

WSB Wrocław

15

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania

LITERATURA

1.

J. Koziński, T. Listwan, Podstawy zarządzania organizacją, Wyższa Szkoła
Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, Wrocław-Poznań 2005.

2.

M. Przybyła (red.), Organizacja i zarządzanie, Wyd. AE Wrocław 2003.

3.

W. Wudarzewski (red.), Materiały pomocnicze do przedmiotu „Podstawy
zarządzania”, WSB we Wrocławiu, Wrocław 2006.

4.

R. W. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami (wyd. 2 zmien.), Wyd.
Naukowe PWN Warszawa 2005.

5.

T. Kotarbiński, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wrocław 1965.

6.

M.

Śmietana,

Podstawy

i

metody

zarządzania,

Wyd.

Pracowni

Komputerowej Jacka Skalmierskiego, 2000.

WSB Wrocław

16

dr Przemysław Wołczek

wykład: Podstawy zarządzania