31

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa A

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

Zwrotnikowa kontynentalna.

Za podanie prawidłowej nazwy . 1 p.

1

2.

Toruń, Wrocław, Kielce, Zakopane.

Za prawidłowe wpisanie:
– 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej

częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
talnego, którego napływ zimą powoduje występowa-
nie ujemnej temperatury powietrza.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

4.

Deltowe.

a)

Przybrzeżne.

b)

Polodowcowe morenowe.

c)

Polodowcowe cyrkowe.

d)

Za prawidłowe wpisanie:
– 2 typów genetycznych . . . . . . 1 p.
– 3–4 typów genetycznych . . . . 2 p.

2

5.

Przykładowy opis: Jezioro przybrzeżne jest pozosta-

łością dawnej zatoki morskiej, która została zamknięta
przez mierzeję zbudowaną przez prąd przybrzeżny.
Przykłady: Łebsko, Jamno, Gardno, Wicko.

Za prawidłowy opis . . . . . . . . . 1 p.
Za podanie nazwy:
– 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

3

6.

a – c – d – b – e

Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . 2 p.

2

7.

Surowiec mineralny: węgiel kamienny.

Przykładowe sposoby wykorzystania:

do produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej

–

w przemyśle farmaceutycznym

–

w przemyśle koksowniczym

–

w przemyśle hutniczym.

–

Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p.
Za podanie 1 sposobu
wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p.

3

8.

Działalność rzeki.

a)

Działalność lądolodu.

b)

Za podanie czynnika dla:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

9.

Przykładowe wyjaśnienie: Góry Świętokrzyskie nie

są tak wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane
dużo wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas
fałdowania hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdo-
wania alpejskiego. Proces niszczenia Gór Świętokrzy-
skich trwa dużo dłużej, dlatego są one niższe od Tatr.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

10.

Czarne ziemie.

a)

Mady.

b)

Za prawidłowe wpisanie gleb:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

11.

Parki Narodowe: Biebrzański, Narwiański, Białowie-

ski, Kampinoski, Poleski.

Za prawidłowe wpisanie:
– 2–3 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

32

12.

c)

Za zaznaczenie właściwego
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

Wieprz, Pilica, Bzura, Raba.

a)

Warta, Nysa Kłodzka, Stobrawa.

b)

Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

33

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres podstawowy. Grupa B

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

Powietrze arktyczne.

Za podanie prawidłowej nazwy . . 1 p

1

2.

Białystok, Warszawa, Toruń, Wrocław.

Za prawidłowe wpisanie:
– 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

3.

Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej

częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
talnego, którego napływ latem powoduje występo-
wanie temperatur powietrza powyżej 20°C, zaś
w części zachodniej napływa powietrze polarnomor-
skie przynoszące ochłodzenie.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

4.

Przybrzeżne.

a)

Polodowcowe morenowe.

b)

Polodowcowe rynnowe.

c)

Deltowe.

d)

Za prawidłowe wpisanie:
– 2 typów genetycznych . . . . . . 1 p.
– 3–4 typów genetycznych . . . . 2 p.

2

5.

Przykładowy opis: jezioro rynnowe powstawało pod

lodowcem lub przed czołem lodowca, w wyniku
erozji rzek płynących pod lodem lub w wyniku erozji
samego lodowca żłobiącego teren.
Przykłady: Hańcza, Jeziorak, Gopło, Raduńskie.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
Za podanie nazwy:
– 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

3

6.

b – e – a – d – c

Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . 2 p.

2

7.

Surowiec mineralny: sól kamienna.

Przykładowe sposoby wykorzystania:

w gospodarstwach domowych

–

w przemyśle chemicznym

–

w przemyśle spożywczym.

–

Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p.
Za podanie 1 sposobu
wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p.

3

8.

Ruchy górotwórcze.

a)

Działalność morza.

b)

Za podanie czynnika dla:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

9.

Przykładowe wyjaśnienie: Sudety nie są tak

wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane dużo
wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas fałdowania
hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdowania alpej-
skiego. Proces niszczenia Sudetów trwa dużo dłużej,
dlatego są one niższe od Tatr.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

10.

Czarnoziemy.

a)

Czarne ziemie.

b)

Za prawidłowe wpisanie gleb:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

34

11.

Parki Narodowe: Drawieński, Wigierski, Wielkopol-

ski, Bory Tucholskie, Ujście Warty.

Za prawidłowe wpisanie:
– 2–3 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

12.

b)

Za zaznaczenie właściwego
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

1

13.

Dunajec, Pilica, Bug, Brda.

a)

Nysa Łużycka, Barycz, Noteć.

b)

Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

35

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa A

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

Amplituda rocznej temperatury powietrza powyżej

1.

23°C we wschodniej części kraju.
Maksimum opadów latem.

2.

Za podanie:
– 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

2.

Szczecin.
Występuje tu najmniejsza amplituda rocznej tempera-
tury powietrza (18,2°C), najbardziej łagodne są zimy.

Za podanie prawidłowej nazwy
miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
Za 1 argument uzasadniający . . 1 p.

2

3.

Przykładowe wyjaśnienie: obszar Polski był kilkakrotnie

objęty zlodowaceniem, po raz ostatni zlodowaceniem
Wisły. W wyniku działalności lądolodu i wód lodowco-
wych powstała duża liczba jezior w pasie pojezierzy.
Żaden inny czynnik nie prowadzi do powstania tak
dużej liczby jezior na małym obszarze.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

4.

Granity i gnejsy.

a)

Wapienie.

b)

Za podanie skał dla 1 obszaru . . 1 p.

2

5.

A. Wyniesienie Mazursko-Suwalskie.
B. Monoklina Przedsudecka.
C. Zapadlisko Przedkarpackie.
D. Zapadlisko Śląsko-Krakowskie.

Za prawidłowe podpisanie nazw:
– 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

3

6.

Przykładowe cechy rzeźby staroglacjalnej:

obszar płaski, wyrównany

–

brak jezior polodowcowych

–

małe różnice wysokości względnej

–

wyraźnie zaznaczone pradoliny

–

pozostałościami ciągów moren czołowych są

–

wysoczyzny porozcinane przez doliny rzeczne.

Za podanie 1 poprawnej
cechy rzeźby . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

3

7.

Nazwa krainy geograficznej: Nizina Mazowiecka.

Nazwa układu rzecznego: promienisty.

Za podanie nazwy:
– krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– układu rzecznego . . . . . . . . . . 1 p.

2

8.

Przykładowe przyczyny:

nagłe topnienie śniegu wiosną

–

duże sumy opadów deszczu

–

gwałtowne opady deszczu

–

silne wiatry wiejące na wybrzeżu, powodujące

–

powstanie tzw. „cofki”.

Za 1 prawidłową przyczynę . . . . 1 p.

2

9.

Ocena: Nizina Śląska ma lepsze warunki dla rozwoju

ogrodnictwa.

Przykładowe argumenty:

na Nizinie Śląskiej okres wegetacji trwa dłużej (ponad

–

220 dni), zaś na Pojezierzu Suwalskim tylko 190 dni
na Pojezierzu Suwalskim częściej występują przy-

–

mrozki wiosenne
na Nizinie Śląskiej występują bardziej żyzne gleby (duży

–

udział czarnych ziem, czarnoziemów, brunatnych, mad).

Za prawidłową ocenę i podanie:
– 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 argumentów . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

36

10.

Wiatr.

a)

Lodowiec górski.

b)

Wody lodowcowe.

c)

Lądolód.

d)

Za 1 czynnik rzeźbotwórczy . . . 1 p.

4

11.

(...) wyżyn.

a)

(...) dla minionych okresów geologicznych.

b)

(...) drzew iglastych.

c)

(...) mada rzeczna.

d)

Za poprawne uzupełnienie
1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

4

12.

Przykładowe elementy:

rzeźba wysokogórska

–

rzeźba polodowcowa

–

rośliny – relikty

–

piętra roślinne

–

charakterystyczne zwierzęta, np. świstaki, kozice.

–

Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.

3

13.

Żuławy Wiślane.

a)

Pojezierze Suwalskie.

b)

Sudety.

c)

Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p.

3

14.

3

a)

4

b)

5

c)

1

d)

Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 2 surowców . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 surowców . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 surowców . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

3

15.

Przykładowe argumenty:

złoża rudy zalegają bardzo głęboko, w podłożu

–

platformy prekambryjskiej, więc ich eksploatacja
będzie bardzo kosztowna
wydobycie całkowicie zniszczy okoliczny krajobraz,

–

a obszar ten graniczy z Suwalskim Parkiem Krajo-
brazowym, w którym chroniony jest krajobraz
młodoglacjalny
wydobycie spowoduje powstanie leja depresyjne-

–

go, obniżenie poziomu wód podziemnych,
a w konsekwencji przyczyni się do częściowego
zaniku okolicznych jezior.

Za podanie 1 argumentu . . . . . . 1 p.

2

37

Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu

Środowisko przyrodnicze Polski

Zakres rozszerzony. Grupa B

Nr

zad.

Przewidywana odpowiedź

Kryteria zaliczenia

Maks.

liczba

punktów

1.

Suma opadów rocznych 600 mm.

1.

Częsty napływ powietrza PPm.

2.

Za podanie:
– 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

2.

Suwałki.
Występuje tu największa amplituda rocznej tempera-
tury powietrza (20,5°C), najbardziej surowe są zimy.

Za podanie prawidłowej nazwy
miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
Za 1 argument uzasadniający . . 1 p.

2

3.

Przykładowe wyjaśnienie: Morze Bałtyckie powstało

w wyniku wytopienia się lądolodu skandynawskiego
i ruchów pionowych Półwyspu Skandynawskiego.
W niektórych okresach dziejów geologicznych ląd
podnosił się na tyle, że przestawał istnieć przesmyk
łączący Bałtyk z Morzem Północnym.

Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.

1

4.

Flisz karpacki (piaskowce, zlepieńce, łupki).

a)

Ganity.

b)

Za podanie skał dla 1 obszaru . . 1 p.

2

5.

A. Karpaty.
B. Niecka Miechowska.
C. Wyniesienie Sławatycz.
D. Wyniesienie Łeby.

Za prawidłowe podpisanie nazw:
– 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

3

6.

Przykładowe cechy rzeźby młodoglacjalnej:

obszar pagórkowaty, falisty

–

duże różnice wysokości względnej

–

liczne jeziora polodowcowe

–

wyraźnie zaznaczone ciągi moren czołowych.

–

Za podanie 1 poprawnej cechy rzeźby
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

3

7.

Nazwa krainy geograficznej: Pojezierze Wielkopolskie.

Nazwa układu rzecznego: kratowy.

Za podanie nazwy:
– krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– układu rzecznego . . . . . . . . . . 2 p.

2

8.

Przykładowe przyczyny:

wycinanie lasów w obszarze górnego dorzecza rzek

–

zagospodarowanie terasy zalewowej pod osiedla

–

zabudowanie terasy zalewowej betonem i asfaltem

–

lub innymi materiałami utrudniającymi przesiąka-
nie wody
złe zabezpieczenie wałów przeciwpowodziowych.

–

Za 1 prawidłową przyczynę . . . . 1 p.

2

9.

Ocena: Nizina Szczecińska ma lepsze warunki dla

rozwoju ogrodnictwa.

Przykładowe argumenty:

na Nizinie Szczecińskiej okres wegetacji trwa dłużej

–

(ponad 220 dni), zaś na Nizinie Podlaskiej tylko 190 dni
na Nizinie Podlaskiej częściej występują przymrozki

–

wiosenne
na Nizinie Szczecińskiej występują bardziej żyzne

–

gleby (duży udział czarnych ziem, brunatnych).

Za prawidłową ocenę i podanie:
– 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 argumentów . . . . . . . . . . . . 2 p.

2

38

10.

Morze.

a)

Wody deszczowe.

b)

Wody lodowcowe.

c)

Wietrzenie mrozowe (fizyczne).

d)

Za 1 czynnik rzeźbotwórczy . . . . 1 p.

4

11.

(...) nizin środkowopolskich.

a)

(...) niewystępująca nigdzie poza określonym

b)

terenem.
(...) liściastych.

c)

(...) czarnoziemy.

d)

Za poprawne uzupełnienie
1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.

4

12.

Przykładowe elementy:

gołoborza

–

Puszcza Jodłowa

–

krajobraz starych gór

–

kaptaż.

–

Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.

3

13.

Wyżyna Lubelska.

a)

Nizina Śląska.

b)

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.

c)

Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p.

3

14.

3

a)

4

b)

1

c)

2

d)

Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 2 surowców . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 surowców . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 surowców . . . . . . . . . . . . . . 3 p.

3

15.

Przykładowe argumenty:

złoża zawierają bardzo bogate rudy wielu metali

–

w Polsce nie wydobywa się rudy żelaza, więc

–

eksploatacja ich w tym terenie zmniejszyłaby
import Polski
tak duża inwestycja spowodowałaby rozwój

–

gospodarczy regionu, powstanie wielu miejsc
pracy.

Za 1 argument . . . . . . . . . . . . . 1 p.

2