31
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski
Zakres podstawowy. Grupa A
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
1.
Zwrotnikowa kontynentalna.
Za podanie prawidłowej nazwy . 1 p.
1
2.
Toruń, Wrocław, Kielce, Zakopane.
Za prawidłowe wpisanie:
– 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
3.
Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej
częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
talnego, którego napływ zimą powoduje występowa-
nie ujemnej temperatury powietrza.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
4.
Deltowe.
a)
Przybrzeżne.
b)
Polodowcowe morenowe.
c)
Polodowcowe cyrkowe.
d)
Za prawidłowe wpisanie:
– 2 typów genetycznych . . . . . . 1 p.
– 3–4 typów genetycznych . . . . 2 p.
2
5.
Przykładowy opis: Jezioro przybrzeżne jest pozosta-
łością dawnej zatoki morskiej, która została zamknięta
przez mierzeję zbudowaną przez prąd przybrzeżny.
Przykłady: Łebsko, Jamno, Gardno, Wicko.
Za prawidłowy opis . . . . . . . . . 1 p.
Za podanie nazwy:
– 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
3
6.
a – c – d – b – e
Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . 2 p.
2
7.
Surowiec mineralny: węgiel kamienny.
Przykładowe sposoby wykorzystania:
do produkcji energii elektrycznej i energii cieplnej
–
w przemyśle farmaceutycznym
–
w przemyśle koksowniczym
–
w przemyśle hutniczym.
–
Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p.
Za podanie 1 sposobu
wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p.
3
8.
Działalność rzeki.
a)
Działalność lądolodu.
b)
Za podanie czynnika dla:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
9.
Przykładowe wyjaśnienie: Góry Świętokrzyskie nie
są tak wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane
dużo wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas
fałdowania hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdo-
wania alpejskiego. Proces niszczenia Gór Świętokrzy-
skich trwa dużo dłużej, dlatego są one niższe od Tatr.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
10.
Czarne ziemie.
a)
Mady.
b)
Za prawidłowe wpisanie gleb:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
11.
Parki Narodowe: Biebrzański, Narwiański, Białowie-
ski, Kampinoski, Poleski.
Za prawidłowe wpisanie:
– 2–3 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
32
12.
c)
Za zaznaczenie właściwego
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
1
13.
Wieprz, Pilica, Bzura, Raba.
a)
Warta, Nysa Kłodzka, Stobrawa.
b)
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
33
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski
Zakres podstawowy. Grupa B
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
1.
Powietrze arktyczne.
Za podanie prawidłowej nazwy . . 1 p
1
2.
Białystok, Warszawa, Toruń, Wrocław.
Za prawidłowe wpisanie:
– 2 miast . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3–4 miast . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
3.
Przykładowe wyjaśnienie: w Polsce wschodniej
częściej występuje masa powietrza polarnokontynen-
talnego, którego napływ latem powoduje występo-
wanie temperatur powietrza powyżej 20°C, zaś
w części zachodniej napływa powietrze polarnomor-
skie przynoszące ochłodzenie.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
4.
Przybrzeżne.
a)
Polodowcowe morenowe.
b)
Polodowcowe rynnowe.
c)
Deltowe.
d)
Za prawidłowe wpisanie:
– 2 typów genetycznych . . . . . . 1 p.
– 3–4 typów genetycznych . . . . 2 p.
2
5.
Przykładowy opis: jezioro rynnowe powstawało pod
lodowcem lub przed czołem lodowca, w wyniku
erozji rzek płynących pod lodem lub w wyniku erozji
samego lodowca żłobiącego teren.
Przykłady: Hańcza, Jeziorak, Gopło, Raduńskie.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
Za podanie nazwy:
– 1 jeziora . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 jezior . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
3
6.
b – e – a – d – c
Za prawidłowe wpisanie:
– pierwszego i ostatniego
wydarzenia . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– wszystkich wydarzeń . . . . . . . 2 p.
2
7.
Surowiec mineralny: sól kamienna.
Przykładowe sposoby wykorzystania:
w gospodarstwach domowych
–
w przemyśle chemicznym
–
w przemyśle spożywczym.
–
Za rozpoznanie surowca . . . . . . 1 p.
Za podanie 1 sposobu
wykorzystania . . . . . . . . . . . . . 1 p.
3
8.
Ruchy górotwórcze.
a)
Działalność morza.
b)
Za podanie czynnika dla:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
9.
Przykładowe wyjaśnienie: Sudety nie są tak
wysokie jak Tatry, ponieważ zostały sfałdowane dużo
wcześniej, w erze paleozoicznej, podczas fałdowania
hercyńskiego, zaś Tatry – podczas fałdowania alpej-
skiego. Proces niszczenia Sudetów trwa dużo dłużej,
dlatego są one niższe od Tatr.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
10.
Czarnoziemy.
a)
Czarne ziemie.
b)
Za prawidłowe wpisanie gleb:
– 1 krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 krain . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
34
11.
Parki Narodowe: Drawieński, Wigierski, Wielkopol-
ski, Bory Tucholskie, Ujście Warty.
Za prawidłowe wpisanie:
– 2–3 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 4 nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
12.
b)
Za zaznaczenie właściwego
opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
1
13.
Dunajec, Pilica, Bug, Brda.
a)
Nysa Łużycka, Barycz, Noteć.
b)
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 4–5 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 6–7 nazw rzek . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
35
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski
Zakres rozszerzony. Grupa A
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
1.
Amplituda rocznej temperatury powietrza powyżej
1.
23°C we wschodniej części kraju.
Maksimum opadów latem.
2.
Za podanie:
– 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
2.
Szczecin.
Występuje tu najmniejsza amplituda rocznej tempera-
tury powietrza (18,2°C), najbardziej łagodne są zimy.
Za podanie prawidłowej nazwy
miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
Za 1 argument uzasadniający . . 1 p.
2
3.
Przykładowe wyjaśnienie: obszar Polski był kilkakrotnie
objęty zlodowaceniem, po raz ostatni zlodowaceniem
Wisły. W wyniku działalności lądolodu i wód lodowco-
wych powstała duża liczba jezior w pasie pojezierzy.
Żaden inny czynnik nie prowadzi do powstania tak
dużej liczby jezior na małym obszarze.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
4.
Granity i gnejsy.
a)
Wapienie.
b)
Za podanie skał dla 1 obszaru . . 1 p.
2
5.
A. Wyniesienie Mazursko-Suwalskie.
B. Monoklina Przedsudecka.
C. Zapadlisko Przedkarpackie.
D. Zapadlisko Śląsko-Krakowskie.
Za prawidłowe podpisanie nazw:
– 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.
3
6.
Przykładowe cechy rzeźby staroglacjalnej:
obszar płaski, wyrównany
–
brak jezior polodowcowych
–
małe różnice wysokości względnej
–
wyraźnie zaznaczone pradoliny
–
pozostałościami ciągów moren czołowych są
–
wysoczyzny porozcinane przez doliny rzeczne.
Za podanie 1 poprawnej
cechy rzeźby . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
3
7.
Nazwa krainy geograficznej: Nizina Mazowiecka.
Nazwa układu rzecznego: promienisty.
Za podanie nazwy:
– krainy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– układu rzecznego . . . . . . . . . . 1 p.
2
8.
Przykładowe przyczyny:
nagłe topnienie śniegu wiosną
–
duże sumy opadów deszczu
–
gwałtowne opady deszczu
–
silne wiatry wiejące na wybrzeżu, powodujące
–
powstanie tzw. „cofki”.
Za 1 prawidłową przyczynę . . . . 1 p.
2
9.
Ocena: Nizina Śląska ma lepsze warunki dla rozwoju
ogrodnictwa.
Przykładowe argumenty:
na Nizinie Śląskiej okres wegetacji trwa dłużej (ponad
–
220 dni), zaś na Pojezierzu Suwalskim tylko 190 dni
na Pojezierzu Suwalskim częściej występują przy-
–
mrozki wiosenne
na Nizinie Śląskiej występują bardziej żyzne gleby (duży
–
udział czarnych ziem, czarnoziemów, brunatnych, mad).
Za prawidłową ocenę i podanie:
– 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 argumentów . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
36
10.
Wiatr.
a)
Lodowiec górski.
b)
Wody lodowcowe.
c)
Lądolód.
d)
Za 1 czynnik rzeźbotwórczy . . . 1 p.
4
11.
(...) wyżyn.
a)
(...) dla minionych okresów geologicznych.
b)
(...) drzew iglastych.
c)
(...) mada rzeczna.
d)
Za poprawne uzupełnienie
1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
4
12.
Przykładowe elementy:
rzeźba wysokogórska
–
rzeźba polodowcowa
–
rośliny – relikty
–
piętra roślinne
–
charakterystyczne zwierzęta, np. świstaki, kozice.
–
Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.
3
13.
Żuławy Wiślane.
a)
Pojezierze Suwalskie.
b)
Sudety.
c)
Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p.
3
14.
3
a)
4
b)
5
c)
1
d)
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 2 surowców . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 surowców . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 surowców . . . . . . . . . . . . . . 3 p.
3
15.
Przykładowe argumenty:
złoża rudy zalegają bardzo głęboko, w podłożu
–
platformy prekambryjskiej, więc ich eksploatacja
będzie bardzo kosztowna
wydobycie całkowicie zniszczy okoliczny krajobraz,
–
a obszar ten graniczy z Suwalskim Parkiem Krajo-
brazowym, w którym chroniony jest krajobraz
młodoglacjalny
wydobycie spowoduje powstanie leja depresyjne-
–
go, obniżenie poziomu wód podziemnych,
a w konsekwencji przyczyni się do częściowego
zaniku okolicznych jezior.
Za podanie 1 argumentu . . . . . . 1 p.
2
37
Klucz odpowiedzi do sprawdzianu wiedzy i umiejętności z działu
Środowisko przyrodnicze Polski
Zakres rozszerzony. Grupa B
Nr
zad.
Przewidywana odpowiedź
Kryteria zaliczenia
Maks.
liczba
punktów
1.
Suma opadów rocznych 600 mm.
1.
Częsty napływ powietrza PPm.
2.
Za podanie:
– 1 cechy . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 cech . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
2.
Suwałki.
Występuje tu największa amplituda rocznej tempera-
tury powietrza (20,5°C), najbardziej surowe są zimy.
Za podanie prawidłowej nazwy
miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
Za 1 argument uzasadniający . . 1 p.
2
3.
Przykładowe wyjaśnienie: Morze Bałtyckie powstało
w wyniku wytopienia się lądolodu skandynawskiego
i ruchów pionowych Półwyspu Skandynawskiego.
W niektórych okresach dziejów geologicznych ląd
podnosił się na tyle, że przestawał istnieć przesmyk
łączący Bałtyk z Morzem Północnym.
Za prawidłowe wyjaśnienie . . . . 1 p.
1
4.
Flisz karpacki (piaskowce, zlepieńce, łupki).
a)
Ganity.
b)
Za podanie skał dla 1 obszaru . . 1 p.
2
5.
A. Karpaty.
B. Niecka Miechowska.
C. Wyniesienie Sławatycz.
D. Wyniesienie Łeby.
Za prawidłowe podpisanie nazw:
– 2 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 jednostek . . . . . . . . . . . . . . 3 p.
3
6.
Przykładowe cechy rzeźby młodoglacjalnej:
obszar pagórkowaty, falisty
–
duże różnice wysokości względnej
–
liczne jeziora polodowcowe
–
wyraźnie zaznaczone ciągi moren czołowych.
–
Za podanie 1 poprawnej cechy rzeźby
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
3
7.
Nazwa krainy geograficznej: Pojezierze Wielkopolskie.
Nazwa układu rzecznego: kratowy.
Za podanie nazwy:
– krainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– układu rzecznego . . . . . . . . . . 2 p.
2
8.
Przykładowe przyczyny:
wycinanie lasów w obszarze górnego dorzecza rzek
–
zagospodarowanie terasy zalewowej pod osiedla
–
zabudowanie terasy zalewowej betonem i asfaltem
–
lub innymi materiałami utrudniającymi przesiąka-
nie wody
złe zabezpieczenie wałów przeciwpowodziowych.
–
Za 1 prawidłową przyczynę . . . . 1 p.
2
9.
Ocena: Nizina Szczecińska ma lepsze warunki dla
rozwoju ogrodnictwa.
Przykładowe argumenty:
na Nizinie Szczecińskiej okres wegetacji trwa dłużej
–
(ponad 220 dni), zaś na Nizinie Podlaskiej tylko 190 dni
na Nizinie Podlaskiej częściej występują przymrozki
–
wiosenne
na Nizinie Szczecińskiej występują bardziej żyzne
–
gleby (duży udział czarnych ziem, brunatnych).
Za prawidłową ocenę i podanie:
– 1 argumentu . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 2 argumentów . . . . . . . . . . . . 2 p.
2
38
10.
Morze.
a)
Wody deszczowe.
b)
Wody lodowcowe.
c)
Wietrzenie mrozowe (fizyczne).
d)
Za 1 czynnik rzeźbotwórczy . . . . 1 p.
4
11.
(...) nizin środkowopolskich.
a)
(...) niewystępująca nigdzie poza określonym
b)
terenem.
(...) liściastych.
c)
(...) czarnoziemy.
d)
Za poprawne uzupełnienie
1 zdania . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
4
12.
Przykładowe elementy:
gołoborza
–
Puszcza Jodłowa
–
krajobraz starych gór
–
kaptaż.
–
Za 1 poprawny element . . . . . . 1 p.
3
13.
Wyżyna Lubelska.
a)
Nizina Śląska.
b)
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska.
c)
Za rozpoznanie 1 krainy . . . . . . 1 p.
3
14.
3
a)
4
b)
1
c)
2
d)
Za prawidłowe przyporządkowanie:
– 2 surowców . . . . . . . . . . . . . . 1 p.
– 3 surowców . . . . . . . . . . . . . . 2 p.
– 4 surowców . . . . . . . . . . . . . . 3 p.
3
15.
Przykładowe argumenty:
złoża zawierają bardzo bogate rudy wielu metali
–
w Polsce nie wydobywa się rudy żelaza, więc
–
eksploatacja ich w tym terenie zmniejszyłaby
import Polski
tak duża inwestycja spowodowałaby rozwój
–
gospodarczy regionu, powstanie wielu miejsc
pracy.
Za 1 argument . . . . . . . . . . . . . 1 p.
2