plik

SUROWCE NATURALNE STOSOWANE W PIELĘGNACJI SKÓRY DOJRZAŁEJ

Starzenie się organizmu - zespół zmian postępujących w czasie, proces nieunikniony, fizjologiczny,
biologiczny, psychiczny.

Starzenie skóry polega na: zaniku żywej, rozrodczej warstwy naskórka; zmniejszeniu liczby podziałów
międzykomórkowych

naskórek chropowaty, szorstki; degradacji włókien kolagenowych i sprężystych

skóry właściwej

regres tkanki tłuszczowej

powstawanie zmarszczek; utlenianiu lipidów substancji

międzykomórkowej (kwasy, tłuszcze, ceramidy)

zakłócenie wytwarzania NMF (naturalny czynnik

nawilżający) suchość i silne złuszczanie naskórka.

Istota zmian starzeniowych (zmiany w obrazie histologicznym naskórka i skóry właściwej): zmniejszenie
biologicznej aktywności komórek organizmu; spowolnienie procesów regeneracji; zmniejszenie odporności i
odpowiedzi na stres środowiskowy; zmniejszenie właściwości adaptacyjnych organizmu, będących pod kontrolą
czynników genetycznych.

Każdy  proces  starzenia  się  skóry  wiąże  się  ze  zmianami  właściwości:  fizycznych,  morfologicznych
i  fizjologicznych  poszczególnych  jej  warstw.  Wewnątrzpochodne  starzenie  się  skóry  charakteryzują  głównie
procesy zanikowe i zwiotczeniowe.

Rodzaje starzenia się skóry: 1) starzenie wewnątrzpochodne (mechanizmy wrodzone):

wiek (s. chronologiczne = chronostarzenie), początek od 25-30 r. ż. – niezauważalny; indywidualny charakter i
przebieg zmian; [TEORIE: genowa, Hayflicka, zaburzeń białkowych, błonowa (membranowa),
mitochondrialna]; s. hormonalne (menopauzalne),

2) starzenie zewnątrzpochodne (fotostarzenie): nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV (fotostarzenie);
dym papierosowy („skóra palacza”); starzenie mimiczne (miostarzenie).

Starzenie skóry - zmiany w obrębie NASKÓRKA:

- zmniejszenie aktywności podziału komórek warstwy podstawnej → spłaszczenie i ułożenie horyzontalne
komórek

- atrofia warstwy kolczystej i ziarnistej → cieńszy naskórek

- spłaszczenie granicy skóra-naskórek

- zmniejszenie ilości proliferujących sopli naskórkowych i adhezji

międzykomórkowej

→

zmniejszenie

powierzchni kontaktu naskórek - skóra właściwa → zmniejszenie i ograniczenie wymiany metabolicznej
oraz substancji odżywczych między tymi warstwami.

Starzenie skóry - zmiany w obrębie SKÓRY WŁAŚCIWEJ:

- zmniejszenie aktywności i syntezy fibroblastów → okrągłe, o cechach komórek będących w stanie spoczynku,
maleje liczba pęcherzyków sekrecyjnych w ich cytoplazmie → zmniejszenie liczby i właściwości włókien
kolagenu → maleje liczba włókien elastycznych → wzrasta ich sztywność i nieregularność,

- zróżnicowanie grubości ścian naczyń krwionośnych,

- redukcja liczby lub deficyt niektórych komórek okołonaczyniowych,

- zmniejszenie łożyska naczyniowego, zwł. łożyska pętli naczyniowych docierających do brodawek skórnych.

Przyczyny suchości skóry w okresie starzenia się:

- zmniejszenie wydzielania łoju i potu (o 50% u kobiet; o 20% u mężczyzn), zanik gruczołów łojowych
→ zmniejszenie skórnej bariery ochronnej i/lub redukcji płaszcza ochronnego naskórka → zaburzenia składu
lipidów naskórka.

- warstwa rogowa: 7 typów ceramidów (1, 2, 3, 4, 5, 6I, 6II) = sfingolipidy;

Ceramid 1= ↓ kw. linolowy → ↓ spoistości cementu i ↑ TEWL;

Ceramid 3, estry sterolowe, triglicerydy - ↓ stęż.;

Ceramid 2, 4, wolne kw. tłuszczowe, cholesterol - ↑ stęż. → ↑ liczby warstw warstwy rogowej
→ hiperkeratoza.

- niska wilgotność środowiska → ↑ proliferacji naskórka → uszkodzenie bariery → reakcja zapalna
→ ↓ proliferacji i różnicowania się kom. naskórka → ↓ ceramidy.

O przesuszeniu skóry decyduje nie tyle brak lipidów, co deficyt wody i receptorów, które ją wiążą.

Menopauza u kobiet (zaburzenia hormonalne + brak pobudzania receptorów estrogenowych w obrębie skóry
twarzy). Brak pobudzenia fibroblastów → ↓ stęż. glikozaminoglikanów (gł. kw. hialuronowy) → zahamowanie
produkcji kolagenu, kw. hialuronowego, ↓ syntezy, różnicowania i regeneracji keratynocytów
→ ↓ lipidów → skład płaszcza ochronnego naskórka.

Zaburzenia melanogenezy:

- nieregularne rozmieszczenie melanocytów (kom. barwnikowych), zdolnych do grupowania się

plamy

barwnikowe

- zmniejszenie aktywności i gęstości melanocytów bladość skóry i odbarwienia

- zmniejszenie liczby melanocytów

zmniejszenie właściwości ochronnych organizmu wobec UV

zewnątrzpochodne uszkodzenia struktur DNA

zwiększenie zapadalności na nowotwory skóry.

Starzenie zewnątrzpochodne = s. świetlne = fotostarzenie:

Promieniowanie UV + długotrwała ekspozycja → zmiany w skórze właściwej i naskórku (photoaging).

Przyczyny zmian w skórze właściwej:

- bezpośrednie: UVA oraz niezatrzymane w naskórku UVB,

- pośrednie: przez uwalniane w naskórku cytokiny (TNFa, interleukina 1, TGFb).

Promieniowanie nadfioletowe UVA (315-400 nm) i UVB (280-315 nm) nasila wszystkie procesy
fizjologicznego starzenia się skóry.

UVA – większa długość fali, mniejsza energia → penetruje aż poza skórę właściwą do tkanki podskórnej;

Efekty starzenia nie są widoczne w krótszym czasie sumowania się dawek.

Starzenie świetlne przyspiesza naturalne procesy starzenia + uszkodzenia różne od powstających w
chronologicznym procesie starzenia → zawsze rogowacenie słoneczne (microkeratosis actinica), zaburzenie
równowagi rogowacenie/ złuszczanie.

- zatarcie granicy skórno – naskórkowej,

- przerost warstwy rogowej – promieniowanie pobudza podziały komórkowe,

- zanik warstw żywych naskórka (kolczystej i ziarnistej).

Następuje przewaga procesów przerostowych → skóra nadmiernie zrogowaciała, sucha.

W wyniku fotostarzenia dochodzi do: hiper- i hipopigmentacji – liczne przebarwienia i odbarwienia; elastozy - ↑
ekspresji genów odpowiedzialnych za syntezę

elastyny i proteoglikanu (włókna zmieniają strukturę,

tworzą bezpostaciową masę); zwiększenia ekspresji metaloproteinaz – degradacja włókien kolagenowych w
skórze; zmiany właściwości naczyń krwionośnych – pogrubienie ścian, spadek liczby naczyń, zmiany w
ukrwieniu.

Fotostarzenie obejmuje: wolne rodniki generowane przez UV: aktywacja metaloproteinaz oraz uszkodzenia i
mutacje DNA; uszkodzenia DNA – kumulacja; osłabienie mechanizmów obronnych skóry – immunosupresja.

Najważniejsze roślinne składniki kosmetyków stosowane w pielęgnacji skóry dojrzałej i starzejącej się:

Frakcje protein: pszenicy (Pszenica zwyczajna - Triticum vulgare), owsa (Owies zwyczajny - Avena sativa),
ryżu (Ryż siewny - Oryza sativa), migdałów (Migdałowiec pospolity – Amygdalus communis)

Przeciwstarzeniowa  rola  protein:  podstawowy  budulec  komórek  żywych  (powtarzające  się  sekwencje
aminokwasów).  Ich  wartość  kosmetyczna  zależy  od:  pochodzenia,  budowy,  zawartości  poszczególnych
aminokwasów.  W  kosmetyce  wykorzystuje  się  hydrolizaty  protein  –  izolowane  z  materiału  roślinnego  w
postaci  wolnej  od  węglowodanów.  Właściwości:  zdolność  błonotwórcza,  zdolność  zatrzymywania  wilgoci,
oddziaływanie na teksturę tkanki. Działanie hydrolizatów białka pszenicznego: wspomagają utrzymanie gładkiej
tekstury  skóry,  utrzymują  właściwy  poziom  nawilżenia  skóry,  działają  odżywczo,  napinają  skórę  (przez  kilka
godzin). Aplikacja: kosmetyki liftingujące. Działanie ekstraktu glikolowego z ryżu siewnego: kojące, odżywcze,
nawilżające, zmiękczające, anti-age, ochronne (również przed UV), neutralizujące wolne rodniki, zwiększające
żywotność  włókien  kolagenowych  (wzrasta  elastyczność  skóry),  przywracające  skórze  napięcie  i  jędrność.
Aplikacja: kosmetyki do cery dojrzałej (stęż. 2-5 %), kosmetyki ochronne, w tym chroniące przed szkodliwym
działaniem czynników zewnętrznych (3-5 %).

Polisacharydy - stosuje się standardowo w kosmetologii, jako substancje zagęszczające, stabilizujące i
koemulgatory.

- galaktomannan = guma Guar; otrzymywany z bielma nasion drzewa Cyamopsis tetragonolobus (Leguminosae
- strączkowe) uprawianego w Indiach.

-  β-glucan  (=  poli-β-(1→3)-glukopiranoza),  immunostymulator,  izolowany  ze  ściany  komórkowej  drożdży
piekarskich Saccharomyces cerevisiae; stabilny, dobrze tolerowany, łatwy w formulacji kosmetycznej.  β-glucan
jako  składnik  biologicznie  czynny:  zwiększa  odporność  skóry  na  stres  oksydacyjny,  wywołany  przez
promieniowanie  UVA;  chroni  skórę  przed  szkodliwymi  czynnikami  środowiska  →  stymuluje  jej  naturalne
mechanizmy obronne (przyspiesza gojenie podrażnień i mikrourazów skóry). β-glucan przywraca funkcje skóry
jako bariery ochronnej, ponieważ: zmniejsza TEWL, zachowuje naturalny płaszcz lipidowy (poprawia naturalny
stopień nawilżenia skóry, zwiększa elastyczność i napięcie skóry, redukuje zmarszczki płytkie i spłyca głębokie
– pobudzenie syntezy kolagenu),  reaguje na detergenty.

Aplikacja kosmetyczna: produkty ochrony słonecznej i po opalaniu; kremy i lotiony codziennego stosowania,
kremy i lotiony zawierające AHA.

Ekstrakty roślinne z liści: Herbata zielona i biała (Thea sinensis) – wysoka zawartość polifenole, flawonoidów
→  dział.  p/zapalne,  antyoksydacyjne;  Aloes  zwyczajny  (Aloe  vera);  z  ziela:  Wąkrota  azjatycka  (Centella
asiatica)  –  glikozyd  kwasu  azjatykowego  stymuluje  fibroblasty  do  syntezy  kolagenu  i  elastyny  -  wygładzenie
zmarszczek,  wzrost  gęstości  i  elastyczności  skóry,  zapobieganie  rozstępom,  wykazuje  silne  działanie
antybakteryjne,  przeciwobrzękowe,  przeciwzapalne,  leczące  rany,  stymulujące  ziarninowanie  i  bliznowacenia.
Pozostałe  triterpenowe  składniki  działają  przeciwobrzękowo  oraz  pobudzają  syntezę  kwasu  hialuronowego  -
wzrost nawilżenia i napięcia skóry; z owoców: Pomidora zwyczajnego (Lycopersicon esculentum) – likopen; z
nasion:  Ostropest  plamisty  (Sylibum  marianum)  –  sylimaryna  (kompleks  flawonolignanowy)  -  dział.
antyoksydacyjne,  p/  zapalne,  ułatwiające  regenerację  uszkodzonej  skóry  (po  peelingach  i  oparzeniach
słonecznych);  Winorośl właściwa (Vitis vinifera) – związki polifenolowe; Soja uprawna (Glycine max = Soya
max) – genisteina - dział. antyoksydacyjne; z  korzeni: Żeń-szeń prawdziwy (Panax ginseng) – ginsenozydy –
dział.  antyoksydacyjne,  poprawiające  ukrwienie  skóry,  rewitalizujące;  Marchew  siewna  (Daucus  carota)  –
karotenoidy – częściej w suplementacji doustnej – dział. antyoksydacyjne, korygujące koloryt skóry.

Cytokininy  –  naturalne  substancje  białkowe,  pochodne  zasad  purynowych,  występują  w  intensywnie
wzrastających  komórkach roślin  i  mikroorganizmów;  skupiają  się  w  tkance twórczej stożków  wzrostu pędów,
korzeniach, kalusie,  młodych,  intensywnie  rosnących owocach  i nasionach.  Cytokininy roślinne  w  kosmetyce:
zeatyna,  dihydrozeatyna,  N-6-benzylaminopuryna  (BAP),  N-6-furfuryloaminopuryna  (FAP)  =  kinetyna,  5-
ureidohydantoina  =  alantoina.  Biorą  udział  w  licznych  procesach  zachodzących  w  skórze:  regulacja  wzrostu
komórek,  reakcje  immunologiczne,  regeneracja  naskórka  i  struktur  skóry  właściwej,  procesy  naprawcze  po
ekspozycji promieni UV.  Jedyna  ich  wada  w  kosmetykach  –  niska  stabilność.  Trwają  prace  nad kosmetykami
zawierającymi naturalne, autologiczne cytokiny, pozyskane od osób stosujących dany kosmetyk. Działanie tak
pozyskanych  i  aktywowanych  cytokin  jest  krótkotrwałe  (zaledwie  kilka  dni)  →  intensywna  kuracja
odmładzająca.

Kinetyna  -  stymuluje  podziały  komórkowe  oraz  mechanizmy  naprawcze  DNA,  ułatwia  usuwanie  szkód
wywołanych  działaniem wolnych rodników, wpływa na syntezę białek – bezpośrednie wiązanie z receptorami
komórkowymi.  Znaczenie  kosmetyczne:  akumulowana  przez  ludzkie  fibroblasty,  zapobiega  nadmiernym
zmianom, wynikającym z ich starzenia się . Likwiduje uszkodzenia skóry, wywołane nadmierną ekspozycją na
UV, poprawia gęstość utkania włókien kolagenowych i elastyny. Efekt zależy od czasu jej stosowania.

Alantoina: pochodna mocznika – powstaje w komórkach roślinnych i zwierzęcych, w efekcie przemian
metabolicznych zasad purynowych, bierze udział w biosyntezie z aminokwasów glicyny/ argininy, wykazuje
cytokoninopodobną aktywność metaboliczną,

Fitohormony - aktywność estrogenopodobną (powinowactwo do ludzkich receptorów estrogenowych ER- α i
ER-β) wykazują liczne substancje pochodzenia naturalnego, wytwarzane przez rośliny; 3 klasy związków:
izoflawony, kumestany, lignany.

Fitoestrogeny – działanie na skórę: podobne do naturalnych estrogenów.  Izolowane m.in. z nasion soi  (Glycine
max) - zw. czynne: izoflawonoidy (genisteina i daidzeina) oraz z korzenia lilii (Clintonia borealis) – pobudzają
produkcję włókien strukturalnych (kolagenu, elastyny) i ujędrniają skórę. W badaniach in vitro wykazano efekt
pogrubienia  skóry  przy  stosowaniu  zewn.  genisteiny.  W  kosmetologii  wykorzystywane  są  gł.  ze  względu  na
swoje  pozareceptorowe  działanie  antyutleniające,  zmniejszają  aktywność  metaloproteinaz,  rozkładających
włókna  kolagenowe.  Aglikony  są  aktywne  przy  aplikacji  miejscowej  na  skórę!!    Izoflawonoidy  są  ponadto
często  stosowane  w  suplementacji  diety  u  kobiet  w  okresie  menopauzalnym    (HTZ  =  hormonalna  terapia
zastępcza).  Niektóre  badania  (kobiety  rasy  żółtej)  potwierdzają  ich  działanie  przeciw  nowotworom
hormonozależnym.

Źródła fitoestrogenów: rośliny strączkowe (soja, groch, soczewica), ziarna (jęczmień, pszenica, żyto, ryż, len,
owies, proso), owoce (jabłka, gruszki, winogrona, daktyle, wiśnie, granaty), przyprawy (anyż, czosnek, kminek,
koper, pietruszka), rośliny pastewne (lucerna, koniczyna).

Izoflawony: genisteina, daidzeina, biochanina A, formononetyna.

Źródło:  warzywa  strączkowe,  produkty  sojowe  (fasola,  kasza,  mąka  i  mleko  sojowe,  soczewica,
fasola  szparagowa,  tofu,  bób,  fasola  lima,  groch  włoski);  zboża  i  in.  (kiełki  pszenicy,  jęczmień,  ryż,
otręby, owies, żyto, chmiel).

Kumestany: kumestrol, miroestrol

Źródło: kiełki (Alfalfa, soi); uprawy pastewne (Koniczyna czerwona – Trifolium pratense: bogata
również w izoflawony: genisteina, daidzeina, biochanina A, formononetyna)

Lignany: sekoizolarycyrezynol, matairezynol

Źródło: warzywa, owoce (o. pestkowe: wiśnie, gruszki, jabłka), nasiona (siemię lniane z Lnu
zwyczajnego - Linum usitatissimum, nasiona słonecznika - Helianthus annuus), marchew, koper włoski,
cebula, czosnek, oleje roślinne (w tym oliwa z oliwki europejskiej - Oleum europaeum)

AHA  i  BHA  =  α-  i  β-  hydroksykwasy,  np.  kw.  glikolowy  (=kw.  hydroksyoctowy),  cytrynowy,  winowy,
szczawiowy  czy  kw.  salicylowy  –  złuszczają  i  wybielają  skórę  dojrzałą.  Działają  na  wierzchnią  warstwę
naskórka i pobudzają odnowę  jego komórek. Ponadto wygładzają powierzchnię skóry i drobne powierzchniowe