Farmakologia wykład 1 05.09.2010

Farmakologia – pharmakon – lek/trucizna

jest to nauka zajmująca się środkami aktywnymi farmakologicznie czyli
substancjami które mają jakikolwiek wpływ na organizm, czy to
pozytywny, czy też negatywny.

1
Początkowo lekami były produkty naturalne – części roślin, owoce, zioła, narządy
zwierzęce, minerały.
W II wieku n.e. Rzymski lekarz farmaceuta GALLEN zaczął opracowywać sposoby
przyrzadzania leków i ich postacie, np tzw.: galenówki – czyli formy galenowe takie
jak : napary, odwary, syropy, nalewki.

2
Pochodzenie leków :

–

Leki pochodzenia roślinnego – związki czynne najczęściej otrzymywane są
drogą ekstrakcji, czyli przez dobór różnych rozpuszczalników.
Wyróżniamy kilka grup zw.czynnych poch. roślinnego :
1- alkaloidy –np: morfina, kofeina, teobromina, chinina.
2- glikozydy nasercowe – z naparstnicy, konwalii, pierwiosnka.

–

Leki pochodzenia zwierzecego – również otrzymywane z ekstrakcji to są np:
1- hormony – np insulina
2- surowice
3- wyciągi tkankowe – np heparyna
4- enzymy – np żołądkowe, trzustkowe.

–

Leki syntetyczne – leki otrzymywane w sposób całkowicie sztuczny, nie mają
odpowiednika w przyrodzie są to np leki :
- przeciwpadaczkowe
- antykoncepcyjne
- antyseptyczne.

–

Leki półsyntetyczne – oparte na bazie surowców naturalnych ale wytwarzane
w warunkach laboratoryjnych i modyfikowane w celu podniesienia ich jakości
są to np :
-antybiotyki – penicylina.

3
Postacie leków :
–

stała – tabletki,kapsułki,czopki,globulki,proszki,pigułki,mości

–

płynna – syrop,krople,zawiesina

–

gazowa – aerozole, spreje

4
Leki o przedłużonym działaniu (depot) – są korzystne, zapewniają komfort
psychiczny. Technologia ich wykonania gwarantuje że przez cały okres trwania w
organizmie lek działa w 100%. np: plastry antykoncepcyjne – 7dni.

5
Nośniki leków – substancje mające bardzo duże powinowactwo do danej tkanki – jest
to tak zwany – tropizm – typ reakcji chemicznej, dzięki której nośnik z lekiem będzie
szybciej docierał do wyznaczonej tkanki. np:
–

cykliczny węglan mający bardzo duże powinowactwo do tkanki oddechowej w

płucach – jest nośnikiem erytromycyny w leku davercin – skutecznie działa w
zapaleniu płuc.
–

Liposomy – to związki czynne które wnoszą substancję do wewnątrz np do

głębokich warstw skóry.

6
Proleki (prodragi) – Prekursory leków – substancja która musi przejść modyfikacje
od formy nieaktywnej (w jakiej była podana) do formy aktywnej i dzieje się to w
wyniku działania naszych enzymów. Np zovirax – acyklovir.

7
Nazewnictwo leków
Każda substancja czynna ma swoją międzynarodową nazwę nadaną przez WHO.
Nie może być dwóch leków o tej samej nazwie międzynarodowej.
Nazwa międzynarodowa – mówi o podstawowej budowie chemicznej z której
wywodzi się dany lek.

Nazwa handlowa – jest to nazwa zastrzeżona dla danego producenta, który wytwarza
lek. Leki które mają tą samą nazwę międzynarodową, postać i dawkę nazywamy
lekami synonimowymi
np : PARACETAMOL (n. międzynarodowa) – apap, panadol, codipar – n. handlowe.
IBUPROFEN – ibum, nurofen, ibuprom

8
Podział ze względu na działanie farmakologiczne :

–

leki o działaniu przeciwbólowym,

–

leki nasercowe

–

leki przeciwzapalne

9
Rodzaje działania:
sposoby działania leków możemy podzielić na 4 pary :

1. ogólne - lek wykazuje działanie na cały organizm,

miejscowe – działa tylko w miejscu podania,

2. przyczynowe (etioterapeutyczne) – są to leki zwalczające przyczyny choroby,

(np przy anginie będą to antybiotyki),
objawowe (symptomatyczne) – zwalczają objawy np gorączkę,

3. ośrodkowe – leki działające tylko na ośrodkowy układ nerwowy

obwodowe – działają na wszytko poza ośrodkowym układem nerwowym,

4. alleopatyczne – lek przeciwdziałający chorobie

homeopatyczne – na zasadzie ,podobne podobnym'

10
Działanie leków w organizmie jest zależne od budowy fizyko-chemicznej, ale
również od wielu innych zmiennych czynników (cech indywidualnych organizmów)
takich jak: wagi, wieku, płci, rasy, stanu wydolnościowego narządów, chorób
współtowarzyszących.

11
Mechanizmy działania leków w żywym organizmie:

•

działanie fizyczne – działanie takich leków zależy tylko od jego budowy –
np :leki wziewne, aerozole.

•

działanie substytucyjne (uzupełniające) – dostarczają to czego brakuje w
organizmie – magnez, żelazo, wapno, insulina, nikotyna,morfina.

•

Mechanizm chemiczny – jest to najczęściej występujący mechanizm.
W tym przypadku działanie takiego leku uzależnione jest:

1. od jego budowy chemicznej,

2. od łączenia się z określonymi mikrostrukturami w organizmie,

3. od oddziaływania na pewne enzymy.

–

Działanie leków z enzymami (enzymy to substancje białkowe katalizujące),
jeśli dany lek działa pobudzająco na enzym to on jest jego – induktorem
(indukcja), jeśli działa hamująco to jest - inhibitorem (inhibicja).

–

Działanie chemiczne z receptorem – jeśli lek łączy się z danym receptorem i
go pobudza to jest jego – agonistą, jeśli po połączeniu działa hamująco to
wtedy jest – antagonistą.

–

Działanie chemiczne na kanały jonowe – leki mogą otwierać lub zamykać dane
kanały w błonach komórkowych, otwierają – agoniści, zamykają – antagoniści.

–

Antymetabolity – są to związki, które wykazują duże podobieństwo chemiczne
do fizjologicznych metabolitów i dzięki temu zawdzięczają swoje działanie.

12

Interakcje leków
Interakcje zachodzące przy zastosowaniu przynajmniej dwóch leków
jednocześnie lub innych substancji(jedzenie , napoje, używki)

Synergizm-zgodne jednokierunkowe działanie leków
-addycyjny-sumowanie
-hyperaddycyjny -potęgowanie

Antagonizm- przeciwne działanie leków prowadzące do osłabienie lub
zniesienia działania
Polipragmozja – leczenia wieloma lekami