Microsoft Word - kaszubski

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczĊcia egzaminu.

áad graficzny © CKE 2013

Miejsce

na naklejkĊ

z kodem

WPISUJE ZDAJĄCY

KOD PESEL

EGZAMIN MATURALNY

Z JĉZYKA KASZUBSKIEGO

POZIOM ROZSZERZONY

Instrukcja dla zdającego

1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 11 stron.

Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu
nadzorującego egzamin.

2. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.

3.  Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.
4.  PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie bĊdą oceniane.
5.  MoĪesz korzystaü ze sáowników jĊzykowych.
6.  Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój

numer PESEL i przyklej naklejkĊ z kodem.

7. Zaznaczając odpowiedzi w czĊĞci karty przeznaczonej dla

zdającego, zamaluj pola do tego przeznaczone. BáĊdne
zaznaczenie otocz kóákiem

i zaznacz wáaĞciwe.

8. Tylko odpowiedzi zaznaczone na karcie bĊdą oceniane.

MAJ 2014

Czas pracy:

180 minut

Liczba punktów
do uzyskania:60

CzĊĞü I – 20 pkt

CzĊĞü II – 20 pkt

CzĊĞü III – 20 pkt

MOK-R1_1P-142

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Arkusz skáada siĊ z trzech czĊĞci:

− testu leksykalno-gramatycznego,
− przekáadu tekstu z jĊzyka kaszubskiego na jĊzyk polski (tekst táumaczenia napisz

w miejscu na to przeznaczonym),

− zadania sprawdzającego umiejĊtnoĞü pisania wáasnego tekstu (wybierz jeden temat

i napisz wypracowanie, wybrany temat zaznacz).

Test leksykalno-gramatyczny (20 pkt)

Wybierz tylko jedną odpowiedĨ.

Zadanie 1. (1 pkt)

Przeczenie ni moĪna poáączyü z czasownikiem
A. jem.
B. móm.
C. chòdzy.
D. czëtô.

Zadanie 2. (1 pkt)

WskaĪ wyraz, w którym nie zachodzi proces kaszubienia.
A. serota
B. toczëc
C. pëskati
D. wracac

Zadanie 3. (1 pkt)

WskaĪ wyraz, w którym zachodzi jotacja.
A. jiglasti
B. jôda
C. jednomëslnie
D. jawernota

Zadanie 4. (1 pkt)

W którym z wymienionych wyrazów mamy do czynienia z zanikiem e ruchomego?
A. kwik
B. skrzek
C. piec
D. pôlc

Zadanie 5. (1 pkt)

WskaĪ grupĊ, w której we wszystkich wyrazach zachodzi labializacja.
A. wigòdno, òn, nôùka
B. mòc, królowac, jakòs
C. wòlno, ùwiąz, retôj
D. pôánié, pón, swój

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Zadanie 6. (1 pkt)

W formach zôpôd

− zôpadu wystĊpuje

A. zanik ruchomej samogáoski e.
B. jakoĞciowa wymiana samogáosek.
C. iloĞciowa wymiana samogáosek.
D. iloĞciowa wymiana spóágáosek.

Zadanie 7. (1 pkt)

Przymiotnik paradny w celowniku liczby pojedynczej rodzaju ĪeĔskiego ma koĔcówkĊ
A. –émù.
B. –ą.
C. –y.
D. –ym.

Zadanie 8. (1 pkt)

Forma dwòje to przykáad liczebnika
A. gáównego záoĪonego.
B. gáównego prostego.
C. porządkowego.
D. zbiorowego.

Zadanie 9. (1 pkt)

Wyraz wrëczk zostaá utworzony za pomocą sufiksu
A. –zerowego.
B. –ëczk.
C. –czk.
D. –k.

Zadanie 10. (1 pkt)

Wyraz trzimkôj jest przykáadem
A. zdrobnienia czasownika.
B. zdrobnienia rzeczownika.
C. zgrubienia czasownika.
D. zgrubienia rzeczownika.

Zadanie 11. (1 pkt)

W literackiej kaszubszczyĨnie koĔcówką rzeczowników rodzaju mĊskiego w narzĊdniku
liczby pojedynczej jest
A. –e.
B. –ã.
C. –ą.
D. –ama.

Zadanie 12. (1 pkt)

Konstrukcja jesce mielë reprezentuje
A. archaiczny czas przeszáy.
B. czas przyszáy záoĪony.
C. czas zaprzeszáy.
D. czas przeszáy prosty.

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Zadanie 13. (1 pkt)

W wyraĪeniu midzë jizbama forma midzë jest
A. zaimkiem rzeczownym.
B. spójnikiem.
C. przyimkiem.
D. partykuáą.

Zadanie 14. (1 pkt)

Wypowiedzenie Rozbito szybĊ naleĪy przetáumaczyü
A. Rozbilë rutã.
B. Rozbito rutã.
C. Bëáa rozbitô ruta.
D. Rozbito szibã.

Zadanie 15. (1 pkt)

Zwrot dac wiôldĪi pòmión w jĊzyku polskim znaczy
A. przekazaü komuĞ informacjĊ.
B. mianowaü kogoĞ na

stanowisko.

C. daü godną nazwĊ.
D. odbiü siĊ gáoĞnym echem.

Zadanie 16. (1 pkt)

Zdaniu

Nie káopocz siĊ o mnie odpowiada nastĊpujące táumaczenie na jĊzyk kaszubski:

Ni miej strachù ò nic.

Nie mëslë ò mie lëchò.

Nie mów ò mie zle.

Nie jiscë sã ò mie.

Zadanie 17. (1 pkt)

Frazeologizm krëpë w garkù rechòwac oznacza
A. pluü sobie w brodĊ.
B. skąpiü.
C. káamaü.
D. mieü wyrzuty sumienia.

Zadanie 18. (1 pkt)

Wyraz namienienié w jĊzyku polskim oznacza
A. imiĊ.
B. drugie imiĊ.
C. przeznaczenie.
D. sen.

Zadanie 19. (1 pkt)

Wyrazy abò, bò, jaĪ, le to
A. spójniki.
B. partykuáy.
C. przyimki.
D. przysáówki.

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Zadanie 20. (1 pkt)

Przysáowie Do tuĔca ni ma kùĔca, a do robòtë bòlą gnôtë jest
A. zdaniem pojedynczym.
B. zdaniem záoĪonym wspóárzĊdnie.
C. zdaniem záoĪonym podrzĊdnie.
D. równowaĪnikiem zdania.

Przekáad tekstu oryginalnego na jĊzyk polski (20 pkt)

W tim kùĔsztownym òbrôzkù jednégò z wanoĪnëch akwarelistów Nowégò Jorkù

zamkáô je caáô prôwda ò miesczim mòlochù midzë Hùdsonã a Rzéką Wschòdną. Sama nôtëra
ùproscëáa malôrzowi prôcã: òstrów Manhatann mô pòdáugòwati sztôát, jak bës zdrzôá na
pestkã bani. Ùtwórca dokôzôá, Īe z òstrowù letkò mòĪe zdzejac kòrab, a zôs wëpeánic gò
pstrokatoscą bùdacjów i ùrzmą chmùrników. Leno Īdac, jak wej, za niedáugò òdpáënie to
czôáno na jinszé wòdë i przëlnie do jinszich sztrądów. AmerikaĔsczi rozëmk diktëje, Īe ni ma
lepszégò placu dlô przédniczczi metropòliów jak na maliĔczim òstrowie, kòle ùbrzegów
Atlantikù, chtëren Indianowie z plemienia Mòhawków zwelë trzcënowim chróscewiem, za to
jich sąsôdze pòzéwóny Delawarowie, wënalezlë pasowniészé miono (...): mannahata – môái
òstrów.

J. Zbrzëca, W stolëcë chmùrników, GduĔsk 2011, s. 7.

PRZEKàAD

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………….…………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………....

…………………………………………………………………………………………………

……………………….…………………………………………………………………………

……………………………………………….…………………………………………………

……………………………………………………………………….…………………………

………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………….…………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………….....

…………………………………………………………………………………………………

……………………….…………………………………………………………………………

……………………………………………….…………………………………………………

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Pisanie wáasnego tekstu (20 pkt)

Temat 1. Jak poeci postrzegają nadziejĊ? Przeanalizuj, zinterpretuj i porównaj poniĪsze

wiersze.

Jan Walkusz

Nôdzeja

Dwa

maáé òczka

gwiôzdë wërwóné niebù

przez

miáosc

zazérają mòdroscą
w jadra Īëcégò
jak bliza z czôána rëbôkóm
w nôdzeji
na lepszi pòáów
– rączczi
môáé skrzideáka wiatraka
scygają parminë sáuĔca
i mielą zôrna cëskónëch sáów
na jasny ùsmiéch

Jak jutrzenka
rozpôlonô ògniã
skąpónô w sztôátach
delikatnëch kropel rosë
stojisz nad hòrizontã
dającë wiarã
na
nowi
lepszi
dzéĔ.

J. Walkusz, Jantarowi pôcerz. Jantarowy pacierz, Gdynia 1991, s. 76.

Lucyna Sorn

Nôdzeja

Czej

jes

sóm,

jak ptôch wplątóny w chróscewié,
chtërnégò nicht ni mòĪe pùscëc na wòlã –
miéj

nôdzejã!

Czej jes sóm,
jak pisklątkò wëpadáé z gniôzda,
chtërno ni mòĪe prziĔc nazôd dodóm –
miéj

nôdzejã!

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

Czej jes sóm,
jak czáowiek z pòszarpónym sercã,
chtëren nie rozmieje znôwù òblubic –
miéj

nôdzejã!

Blós nôdzeja dô Tobie: wòlnosc, ùtacenié ë miáotã!

L. Sorn Nôdzeja [w:] „Zymk. ZéĔdzenié Máodëch Ùtwórców Kaszëbsczich”, zsziwk 5, Gdiniô – Wejrowò 2006,
s. 52.

Temat 2. Dokonaj analizy fragmentu tekstu Farwë Īëcégò Stanisáawa Bartelika i odnieĞ

siĊ do tez zawartych w utworze dotyczących pochodzenia czáowieka i Īycia na
Ziemi.

Stanisáaw Bartelik

ĩëcé

Wiele je na swiece dzywnosców, a nôwikszą je Īëcé, apartno no lëdzczé. WiôldĪi

ùczaái biochemik, Albert Szent-Györgyi napisôá, Īe Īëcé je nômni prawdopòdobnym ôrtã
jistnieniô materii, a Skaldowie zaspiéwelë, Īe „Īëcé je fòrmą jistnieniô biôátka”, chòc ksądz
profesor W. Sedlak òdkriá Īëcé òpiarté na krzemie, a nié na wãglu jak biôátkò ë kwasë
nuklejinowé.

Jak z tim Īëcym richtich je? Skądka òno sã wzãáo?

Ti, co wëznôwają religiã wierzą, Īe Īëcé je dóné òd Bòga. Béá téĪ czas, Īe wiele

mądrëch lëdzy ùwôĪaáo (a jesz terô niechtërny tak mëszlą), Īe Īëcé przëklatrowaáo na Zemiã
z jinëch planétów abò z kòsmòsu. Jesz jiny ùwôĪają,  Īe pòwstaáo czësto samò i próbùją
dokôzac, jak to miaáo bëc. ĩe nibë na Zemi dôwno, dôwno temù wszëtkò bëáo wëmiészóné,
béá taczi prôwdzëwi chemiczny zós, a do tegò dërch sã áiskaáo. I tej w nym zósu pòwstôwaáë
rozmajité substancje. Në, to sã áączëáë do kùpë, to pùrgaáë kòl sebie, to sczidiwaáë na dno, to
szlópòwaáë jedna drëgą, jaĪ sã z nich zrobiáë drëmelczi. Jak ne drëmelczi bëáë wiôldĪé, jak
bëáo w nich skòpicą rozmajitëch substancjów, tej òne abò sã rozwôlaáë, abò gruĪdĪëáë, abò
rozdzeliwaáë. To, Īe òne sã rozdzeliwaáë, nie bëáobë nic taczégò, ale jak òne sã rozdzeliwaáë
tak,  Īe jedna szlachòwa za drëgą – to ju wedle niechtërnëch ùczaáëch mògáo bëc òznaką
Īëcégò. Pózdni te drëmelczi tak sã áączëáë ë rozdzeliwaáë, Īe jedne bëáë pòtrzébné drëdĪim, Īe
jedne ni mògáë bez drëdĪich pòwstawac. Pò wiele miliónach lat wëkùcharzëáo sã z tegò to, co
widzymë terôzkù ë zwiemë Īëcym.

Jakbë na to wszëtkò nie wzérôá, prôwda je takô, Īe czedëskù to Īëcé bëáo abò kąsk,

abò czësto jiné i Īe w jednym môlu negò Īëcégò na Zemi nastôá czáowiek. Lëdze òd pòczątkù
bëlë czekawi wiedzec, skądka òni sã wzãlë? Czë mają dëszã ë caáo, czë blós samo caáo? Czë
materiô je zrobionô za sprôwką deji, czë deje są brzadã materii?

Òd dôwnëch czasów ò to sã spiérają ë spierac bądą. Jedny bez wątpieniô wierzą, Īe

Bóg ùlepiá czáowieka z kaáu (abò z glënë), tchnąá w niegò Īëcé ë dôá mù dëszã niesmiertelną.
Jinszi wierzą, Īe te pierszé gruĪelczi Īëcégò przëcygnãáë jednak z kòsmòsu (chòc są i taczi
– jak E.v.Däniken – co chcą wierzëc, Īe to jistwë rozëmné przëlecaáë na Zemiã); z tëch
gruĪelków z kòsmòsu abò drëmelków zemsczich pòwstaáë wszëtczé jiné ôrtë Īëcégò, a na
kùĔcu czáowiek. Jistné fizmatenta. Są téĪ taczi, co są ùdbë, Īe Bóg je blós kùczrã, co
wszëtczim czerëje, ale Īëcé pòwstaáo na dáudĪi drodze rozmajitëch zmianów (biologòwie

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

zwią to ewòlucją), a nôwëĪszim gòzdzã na ny rozwòjowi drôbce je czáowiek, chtërnémù Bóg
dôá dëszã, rozëm ë wòlną wòlą. Ta ùdba je nôprãdzy do przëjãcô bez biologów katolëcczich,
bò òna zgòdzywô to, co dokazywô nôùka swieckô z tim, co gáosy biblëjô w Ksãdze
Pòczątków. Kò bibliscë doch dokazëją, Īe przekôz w Ksãdze Pòczątków je blós lëteracczim
òpisanim tegò, co sã za sprawą Bòga dzaáo, a kòĪdi „dzéĔ” stwòrziwaniô mógá sã cygnąc
miliónë abò miliardë lat.

Le jesz dërch òstôwô pitanié: Īelë tak bëáo, tej czedë nen Īëwi stwór mòĪe bëc ùznóny

za czáowieka ë òd jaczégò môla na ewòlucyjny drôbce òn béá òbdarowóny niesmiertelną
dëszą?

S. Bartelik, Farwë Īëcégò, Banino 2006, s. 85–86.

WYPRACOWANIE

na temat nr………

………………………………………………………………………………………...…………

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

………………………………………………………………………………………...…………

Egzamin maturalny z jĊzyka kaszubskiego

Poziom rozszerzony

………………………………………………………………………………………...…………