82 Â

WIAT

N

AUKI

Kwiecieƒ 2001

J

ohn Maynard Smith to jedna z naj-
wybitniejszych postaci wspó∏czesnej
biologii ewolucyjnej. Wraz z W´grem
Eörsem Szathmárym napisa∏ w ro-

ku 1995 The major transitions in evolution.
By∏a to ksià˝ka specjalistyczna, adreso-
wana do fachowców i stanowiàca obszer-
ny przeglàd problemów zwiàzanych
z pojawianiem si´ nowych poziomów
z∏o˝onoÊci w toku ewolucji, za-
wiera∏a nowatorskie koncepcje
teoretyczne. W roku 1999 obaj
autorzy opublikowali przyst´p-
niejszà wersj´ swego dzie∏a –
PWN wyda∏o jà zaledwie rok
póêniej. Nale˝y pogratulowaç
tempa, które nie odbi∏o si´
negatywnie na jakoÊci pol-
skiej edycji. Przek∏ad jest wy-
jàtkowo rzetelny i opatrzony
przypisami, dodatkowo uaktualniajà-
cymi i uprzyst´pniajàcymi treÊç ksià˝ki.

W zwartej formie, na oko∏o 200 stro-

nach, omówiono prze∏omowe wydarze-
nia 4 mld lat dziejów biosfery: Od naro-
dzin ˝ycia do powstania mowy ludzkiej, jak
g∏osi podtytu∏. Takie uj´cie tematu przy
jego rozleg∏oÊci prowadzi czasem do
uproszczeƒ czy skrótów myÊlowych
(np. ze wzmianki na stronie 22 o poglà-
dach Arystotelesa na rol´ obojga rodzi-
ców w pocz´ciu potomstwa mo˝na by
wnosiç, ˝e wiedzia∏ on o istnieniu plem-

ników, odkrytych dopiero przez pionie-
rów mikroskopii 2 tys. lat póêniej, pod-
czas gdy Stagiryta mia∏ oczywiÊcie na
myÊli nasienie m´skie.)

Lektura ksià˝ki wymaga od odbiorcy

elementarnej wiedzy przyrodniczej, ale
uwa˝ne przeÊledzenie wywodu auto-
rów na pewno si´ op∏aci, a prostota wy-
k∏adu niewàtpliwie pomaga zrozumieç

go czytelnikowi nie obeznanemu
z ˝argonem naukowców prze-
∏omu tysiàcleci. Syntetyczne
spojrzenie na zjawiska biologicz-
ne, od poziomu molekularnego
do ˝ycia spo∏ecznego, doskona-
le integruje wiadomoÊci z ró˝-
nych dziedzin.

Ksià˝ka nie jest prze∏adowana

szczegó∏ami. Skupia si´ raczej
na z∏o˝onoÊci mechanizmów

ewolucji, ich ogólnych prawid∏owo-
Êciach, choç oczywiÊcie odwo∏uje si´ do
konkretnych przyk∏adów z laboratorium
czy obserwacji terenowych, przywo∏ujàc
opinie zarówno pionierów biologii, jak
i badaczy dokonujàcych najÊwie˝szych
odkryç i proponujàcych nowe hipotezy
(od czego zresztà nie stronià sami auto-
rzy, wyraênie przy tym dbajàc o rozró˝-
nienie mi´dzy wiedzà a domys∏ami).

Tajemnice prze∏omów w ewolucji powin-

ni przeczytaç nie tylko biolodzy czy stu-
denci biologii chcàcy uporzàdkowaç

wiadomoÊci dotyczàce ewolucji ró˝nych
etapów ˝ycia oraz uzupe∏niç je o aktu-
alne odkrycia i poglàdy, ale przede
wszystkim ci, którzy majà k∏opoty ze
zrozumieniem jej mechanizmów. Po-
toczne myÊlenie o ewolucji roi si´ od
mitów, nieporozumieƒ i przekonaƒ si´-
gajàcych dawno zarzuconych, XVIII-
-wiecznych poglàdów.

Powstanie ˝ycia z prebiotycznej ma-

terii organicznej, pojawienie si´ pierw-
szych komórek, chromosomów, p∏ci,
wielokomórkowców, organizmów spo-
∏ecznych czy rozwój kultury ludzkiej to
wcià˝ dla wielu nie zg∏´bione tajemnice.
Tymczasem Smith i Szathmáry przejrzy-
Êcie analizujà uwarunkowania tych
wszystkich prze∏omów, wskazujà drogi,
jakimi mog∏o dochodziç do pojawiania
si´ nowych jakoÊci na pod∏o˝u wczeÊniej
istniejàcych mechanizmów. To bardzo
klarowny wywód, przedstawiajàcy spo-
sób rozumowania w biologii ewolucyj-
nej i jego moc objaÊniajàcà. Przy okazji
prezentuje podstawowe poj´cia i kon-
cepcje, niezb´dne do zrozumienia wspó∏-
czesnej biologii. Wa˝ne jest te˝ to, ˝e t∏u-
macz rozumie niuanse terminologiczne
i wiernie prowadzi czytelnika za tokiem
myÊli autorów.

Na tle zalewajàcej nasz rynek ksi´gar-

ski fali wtórnych, bezwartoÊciowych lub
niekompetentnie prze∏o˝onych pozycji
popularnonaukowych Tajemnice prze∏o-
mów w ewolucji wypadajà wyjàtkowo ko-
rzystnie. To kompendium, które zainte-
resowanemu tematem laikowi zastàpi
lektur´ trudnych podr´czników i arty-
ku∏ów fachowych, a zarazem wyposa˝y
go w wiedz´ pomocnà w zrozumieniu
ca∏ej z∏o˝onoÊci otaczajàcego Êwiata.

Karol Sabath

Rewolucje w ewolucji

TAJEMNICE PRZE¸OMÓW W EWOLUCJI. OD NARODZIN ˚YCIA

DO POWSTANIA MOWY LUDZKIEJ.

John Maynard Smith i Eörs Szathmáry.

T∏umaczy∏ Micha∏ Madaliƒski. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

ANGIELSKI DLA INTERNAUTÓW.

Gabriel Otman. T∏umaczy∏ Jerzy

Gronkowski. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000.

W K S I ¢ G A R N I AC H

W y d a w n i c t w o Pr ó s z y ƒ s k i i S - ka
Mój dom k´dy wiejà wiatry Fred Hoyle
Pan Bóg jest wyrafinowany. Nauka i ˝ycie
Alberta Einsteina Abraham Pais
Kierunek Ksi´˝yc. Kulisy amerykaƒskiego
programu ksi´˝ycowego Alan Shepard,
Deke Slayton

W y d a w n i c t w a N a u ko w o -Te c h n i c z n e
S∏ownik naukowo-techniczny angielsko-polski
Wydanie dwunaste poprawione i rozszerzone
Red.: Maria M. Berger, Teresa Jaworska,
Anna Baranowska, Monika Baraƒska
Proekologiczne êród∏a energii odnawialnej
Witold M. Lewandowski

D o m W y d a w n i c z y R E B I S
Aktywna strona nieskoƒczonoÊci
Carlos Castaneda
Zerwaç okowy iluzji Erich Fromm
Psychoanaliza a religia Erich Fromm

W y d a w n i c t w o G + J R B A
Inne Êwiaty. Tajemnice kosmosu James Trefil

Recenzje

J

´zyk polski wystarcza w na-
szym zakàtku Internetu, jed-
nak w ogólnoÊwiatowej Sieci

dominuje angielski. Polskim u˝yt-
kownikom WWW s∏u˝à pomocà
rozmaite zestawy t∏umaczeƒ ko-
munikatów i terminów siecio-
wych, ale do zag∏´bienia si´ w In-
ternet i korzystania w pe∏ni z je-
go zasobów potrzebna jest znajomoÊç
wyspecjalizowanego j´zyka. Angielski dla
internautów jest podr´cznikiem do nauki
tego j´zyka – wystarczy znajomoÊç pod-
staw angielskiego i dobra wola. Podzie-
lony na 14 rozdzia∏ów u∏o˝onych tema-
tycznie – od wprowadzenia przez us∏ugi
sieciowe, edukacj´, e-prac´ do bezpie-

czeƒstwa i cyberkultury – umo˝-
liwia samodzielne uczenie si´
wyspecjalizowanego j´zyka i po-
znanie technicznych aspektów
Internetu. Podr´cznik uzupe∏-
niajà dwa skorowidze, angiel-
sko-polski i polsko-angielski,
oraz zestaw internetowych akro-
nimów i skrótów, a tak˝e lista

terminów z ˝argonu Sieci. Polecamy t´
ksià˝k´ wszystkim polskim internau-
tom, którzy chcà Êwiadomie korzystaç
z zasobów i us∏ug Êwiatowej Sieci. Pod-
r´cznik zyska te˝ z pewnoÊcià uznanie
nauczycieli (i ich uczniów), zarówno j´-
zyka angielskiego, jak i informatyki.

M.F.

P

P O

O L

L E

E C

C A

A M

M Y

Y