Interpretacja utworu literackiego – rodzaj analizy naukowej, mającej na celu wyjaśnienie i 
wydobycie wewnętrznego sensu utworu literackiego.
Interpretacja dzieła przeprowadzana jest zazwyczaj w pewnym kontekście. Polega na zestawieniu 
utworu i rozważeniu jego relacji do konkretnej tradycji literackiej, konwencji stylistycznej, 
podświadomości pisarza itp. Dobór tła, na którym bada się dzieło, zależy od metody badawczej (np. 
dla psychoanalizy jest nim podświadomość pisarza lub czytelnika, dla marksizmu przede wszystkim 
rzeczywistość społeczno-ekonomiczna, dla poetyki lingwistycznej uwarunkowania językowe 
utworu).
Badanie sensu utworu jako całości polega na próbie odnalezienia tego, co dla danego dzieła jest 
niepowtarzalne, oryginalne, co odróżnia je od innych dzieł literackich. W ten sam sposób można 
badać również całości wyższego rzędu niż pojedynczy utwór, takie jak całokształt twórczości 
literackiej danego pisarza, okresu czy prądu literackiego. Niektóre kierunki badań literackich 
przeciwstawiają się jednak poszukiwaniom sensu dzieła literackiego w tym, co w dziele oryginalne 
i niepowtarzalne, postulując poszukiwanie go w nim samym (szczególnie w jego cechach 
formalnych) lub w tradycji literackiej. Do kierunków tych należą przede wszystkim nowa krytyka i 
formalizm, usiłujące wydobyć wieloznaczność danego utworu i jego wewnętrzną samoistność, np. 
za pomocą metody close reading, i traktujące interpretację jako podstawowy element badań 
literackich, nierzadko jako istotniejszy niż historia literatury czy poetyka.
Według postmodernistów każde odczytanie utworu ma charakter relacji do innych tekstów, nie ma 
ucieczki od porównań. 

Analiza utworu literackiego to inaczej jego rozbiór.

 Polega na badaniu pewnej całości, poprzez 

wyodrębnienie jej cech, części bądź składników. Analiza dzieła literackiego zmierza zatem do 
ustalenia z jakich elementów i w jaki sposób jest zbudowany utwór. Należy także określić związki 
między tymi elementami, zbadać czemu służy konstrukcja tekstu, dobór danych środków 
stylistycznych, a w konsekwencji ukazać role poszczególnych elementów i ich znaczenie w całym 
utworze. Analiza i interpretacja utworu poetyckiego są traktowane łącznie w procesie pracy z 
tekstem, nie oddziela się ich pod względem formalnym. Z tego względu kompozycja wypowiedzi 
analizującej ten tekst nie może być dychotomiczna. Podczas analizowania dzieła poetyckiego 
bardzo ważne są konteksty interpretacyjne, czyli kierunki badań, które pomagają zrozumieć tekst 
oraz kąty interpretacji.
Najważniejsze konteksty interpretacyjne:

•

biograficzny – czynniki związane z życiem autora, które wpłynęły na dane dzieło,

•

historyczny – wydarzenia historyczne stanowiące tło utworu,

•

historyczno-literacki – odwołuje się do rozwoju cech pewnego typu utworów, prądów literackich i 

stylów w literaturze,

•

teoretyczno-literacki – przyporządkowanie utworów do istniejących gatunków literackich, do 

konkretnej odmiany gatunkowej, nazwanie cech typowych dla tego gatunku i przypisanie utworu do 
określonego prądu literackiego lub konwencji,

•

filozoficzny – włączenie utworu do panujących w danym czasie poglądów filozoficznych, 

ewentualnie religijnych bądź określonej ideologii,

•

społeczny – odzwierciedla stosunki społeczne, obyczajowość epoki w której powstał utwór,

•

literacki – związek interpretowanego dzieła z innymi utworami literackimi tego samego lub innych 

autorów,

•

artystyczny – odzwierciedla związek dzieła z innymi dziedzinami sztuki, np. malarstwem, 

architekturą, rzeźbą, muzyką.