I. Wypadek - co robić ?

Pracodawca
1. Zapewnić poszkodowanym pierwszą pomoc i podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające

zagrożenie (wyłączenie maszyn i urządzeń z ruchu, odcięcie zasilania maszyn energią, materiałami itp.).

2. Zabezpieczyć miejsce wypadku. Miejsce wypadku należy zabezpieczyć przed dostępem osób

niepowołanych i możliwością uruchomienia – bez potrzeby – maszyn i innych urządzeń technicznych,
których ruch wstrzymano w związku z tym zdarzeniem. Należy wykluczyć możliwość zmian usytuowania
maszyn i urządzeń oraz innych przedmiotów, które spowodowały wypadek, jeżeli na podstawie ich położenia
i stanu będzie można odtworzyć okoliczności, przebieg i ustalić przyczyny.

Zgodę na uruchomienie maszyn i urządzeń lub inne zmiany w miejscu wypadku, wydaje pracodawca, w

uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po
sporządzeniu, jeśli zajdzie potrzeba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku itp. Po wypadku śmiertelnym,
ciężkim lub zbiorowym, zgoda może być wydana po ustaleniu z inspektorem pracy i prokuratorem. W razie
wypadków w zakładzie górniczym, wymagana jest także zgoda właściwego organu państwowego nadzoru
górniczego.
Wprowadzanie zmian w miejscu wypadku bez wymaganej zgody jest dopuszczalne tylko wówczas,
jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia niebezpieczeństwu.

3. Zawiadomić

o

wypadku

właściwego

inspektora

pracy

i

inne

organy

Pracodawca ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia właściwego, ze względu na miejsce zdarzenia,
inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku
przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał takie skutki, a mającym związek z pracą, jeżeli
może być uznany za wypadek przy pracy. Inspektora pracy PIP można powiadomić o wypadku drogą
telefoniczną. W każdym okręgowym inspektoracie pracy prowadzone są całodobowe dyżury pod telefonem.

Zaniechanie obowiązku powiadomienia o wypadku przy pracy (śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym)

wymienionych organów, w tym inspektora pracy, stanowi wykroczenie z art. 283 § 2 pkt 6 Kodeksu
pracy i jest zagrożone karą.

4. Przeprowadzić postępowanie powypadkowe Postępowanie to, zwane też dochodzeniem powypadkowym,

przeprowadza podmiot, na rzecz którego poszkodowany świadczył pracę lub ZUS, a w przypadku rolników
indywidualnych - KRUS.

Poszkodowany

1. Zgłosić wypadek

Zgłoszenia wypadku dokonuje poszkodowany, jeśli jego stan zdrowia na to pozwala.
Pracownik, który uległ wypadkowi, niezwłocznie zawiadamia o tym fakcie swojego przełożonego, a
świadczący pracę na innej podstawie – odpowiednie osoby reprezentujące podmiot, na rzecz którego
świadczyły pracę. Wypadek przy pracy rolniczej zgłasza się właściwej jednostce organizacyjnej
(oddziałowi regionalnemu lub placówce, w której poszkodowany jest ubezpieczony) Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) – bezpośrednio w jej siedzibie albo za pośrednictwem poczty,
telefonicznie lub pocztą elektroniczną.

2. Zgłosić ewentualne roszczenia z tytułu skutków wypadku. Uprawnienia poszkodowanego nie są

realizowane „z urzędu”. W sprawach tych wymaga się złożenia odpowiednich wniosków – bezpośrednio
do ZUS lub do płatnika składek. Zgłoszenie wypadku przy pracy rolniczej – do KRUS – jest traktowane
jako równoczesne zgłoszenie roszczenia o jednorazowe odszkodowanie.

II. Rozporządzenie Ministra w sprawie bhp.

Co oznaczają terminy:



Zagospodarowanie terenu budowy - rozumie się przez to rozmieszczenie, zgodne z przepisami i
zasadami wiedzy technicznej, na terenie budowy maszyn i innych urządzeń technicznych, składowisk
materiałów i konstrukcji budowlanych, dróg kołowych i pieszych, sieci, rurociągów i przewodów
instalacji oraz obiektów, pomieszczeń i urządzeń administracyjnych, socjalnych i sanitarnych, z
uwzględnieniem warunków usytuowania i użytkowania istniejących i projektowanych obiektów;



Strefa niebezpieczna - rozumie się przez to miejsce na terenie budowy, w którym występują zagrożenia
dla zdrowia lub życia ludzi



Rusztowanie robocze - rozumie się przez to konstrukcję budowlaną, tymczasową, z której mogą być
wykonywane prace na wysokości, służącą do utrzymywania osób, materiałów i sprzętu



Rusztowanie ochronne - rozumie się przez to konstrukcję budowlaną, tymczasową, służącą do
zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi oraz przedmiotów.

Kiedy Inwestor jest obowiązany zawiadomić o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych
właściwego inspektora pracy?

§ 3. Inwestor jest obowiązany zawiadomić o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych właściwego inspektora
pracy, na 7 dni przed rozpoczęciem budowy lub rozbiórki, na której przewiduje się wykonywanie robót
budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 osób albo na
której planowany zakres robót przekracza 500 osobodni.

Kto sprawuje bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach
pracy podczas wykonywania robót budowlanych?

§ 5. Bezpośredni nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy na stanowiskach pracy sprawują odpowiednio
kierownik robót oraz mistrz budowlany, stosownie do zakresu obowiązków.

Kiedy możliwe jest stosowanie środków ochrony indywidualnej, w szczególności takich
jak szelki bezpieczeństwa?

§ 6. 1. Do zabezpieczeń stanowisk pracy na wysokości, przed upadkiem z wysokości, należy stosować środki
ochrony zbiorowej, w szczególności balustrady, o których mowa w § 15 ust. 2, siatki ochronne i siatki
bezpieczeństwa.
2. Stosowanie środków ochrony indywidualnej, w szczególności takich jak szelki bezpieczeństwa, jest
dopuszczalne, gdy nie ma możliwości stosowania środków ochrony zbiorowej.

Jakie występują zagrożenia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracach budowlanych.

Jaki jest zakres zagospodarowania terenu budowy w myśl rozporządzenia?

§ 8. Zagospodarowanie terenu budowy wykonuje się przed rozpoczęciem robót budowlanych, co najmniej w
zakresie:
1) ogrodzenia terenu i wyznaczenia stref niebezpiecznych;
2) wykonania dróg, wyjść i przejść dla pieszych;
3) doprowadzenia energii elektrycznej oraz wody

,

zwanych dalej "mediami

",

oraz odprowadzania lub utylizacji ścieków;

4) urządzenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i socjalnych;
5) zapewnienia oświetlenia naturalnego i sztucznego;
6) zapewnienia właściwej wentylacji;
7) zapewnienia łączności telefonicznej;
8) urządzenia składowisk materiałów i wyrobów.

Jaka jest minimalna wysokość ogrodzenia terenu budowy?

§ 10. Ogrodzenie terenu budowy wykonuje się w taki sposób, aby nie stwarzało zagrożenia dla ludzi. Wysokość
ogrodzenia powinna wynosić co najmniej 1,5 m.

Jaka jest minimalna szerokość przejść pieszych na terenie budowy?

§ 12. Szerokość drogi przeznaczonej dla ruchu pieszego jednokierunkowego powinna wynosić co najmniej 0,75
m, a dwukierunkowego - 1,2 m.

Jaka jest minimalna wysokość zamieszczenia barierek ochronnych?

§ 15. 1. Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane nad poziomem terenu powyżej 1 m, zabezpiecza
się balustradą.
2. Balustrada, o której mowa w ust. 1, składa się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej
umieszczonej na wysokości 1,1 m. Wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się w
sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości.
3. W przypadku rusztowań systemowych dopuszcza się umieszczanie poręczy ochronnej na wysokości 1 m.

Jakie muszą być spełnione warunki by można rozpocząć korzystanie z rusztowania na
budowie?

§ 110. 1. Użytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru przez kierownika budowy lub
uprawnioną osobę.
2. Odbiór rusztowania potwierdza się wpisem w dzienniku budowy lub w protokole odbioru technicznego.
3. Wpis w dzienniku budowy lub w protokole odbioru technicznego rusztowania określa w szczególności:
1) użytkownika rusztowania;
2) przeznaczenie rusztowania;
3) wykonawcę montażu rusztowania z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu;
4) dopuszczalne obciążenia pomostów i konstrukcji rusztowania;
5) datę przekazania rusztowania do użytkowania;
6) oporność uziomu;
7) terminy kolejnych przeglądów rusztowania.

Jakie warunki powinny spełniać rusztowania i ruchome podesty robocze?

§ 112. Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny:
1) posiadać pomost o powierzchni roboczej wystarczającej dla osób wykonujących roboty oraz do składowania
narzędzi i niezbędnej ilości materiałów;
2) posiadać stabilną konstrukcję dostosowaną do przeniesienia obciążeń;
3) zapewniać bezpieczną komunikację i swobodny dostęp do stanowisk pracy;
4) zapewniać możliwość wykonywania robót w pozycji niepowodującej nadmiernego wysiłku;
5) posiadać poręcz ochronną, o której mowa w § 15 ust. 2;
6) posiadać piony komunikacyjne.

Kiedy zabroniony jest montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań i ruchomych podestów
roboczych?

§ 123. Montaż, eksploatacja i demontaż rusztowań i ruchomych podestów roboczych są zabronione:
1) jeżeli o zmroku nie zapewniono oświetlenia pozwalającego na dobrą widoczność;
2) w czasie gęstej mgły, opadów deszczu, śniegu oraz gołoledzi;
3) w czasie burzy lub wiatru, o prędkości przekraczającej 10 m/s.

Kiedy należy przerwać pracę na ruchomym podeście roboczym?

§128. W czasie burzy i przy wietrze o prędkości większej niż 10 m/s pracę na ruchomym podeście roboczym
należy przerwać,a pomost podestu opuścić do najniższego położenia i zabezpieczyć przed jego przemieszczaniem.

Kiedy mówimy o pracy na wysokości?

§ 133. 1. Osoby przebywające na stanowiskach pracy, znajdujące się na wysokości co najmniej 1 m od poziomu
podłogi lub ziemi, powinny być zabezpieczone przed upadkiem z wysokości w sposób, o którym mowa w § 15
ust. 2.

Kto określa bezpieczne odległości w przypadku wykonywania robót ziemnych od sieci
podziemnych?

§ 144. 1. Wykonywanie robót ziemnych w bezpośrednim sąsiedztwie sieci, takich jak: elektroenergetyczne,
gazowe, telekomunikacyjne, ciepłownicze, wodociągowe i kanalizacyjne powinno być poprzedzone określeniem
przez kierownika budowy bezpiecznej odległości, w jakiej mogą być one wykonywane od istniejącej sieci, i
sposobu wykonywania tych robót.
2. Bezpieczną odległość wykonywania robót, o których mowa w ust.1, ustala kierownik budowy w porozumieniu
z właściwą jednostką, w której zarządzie lub użytkowaniu znajdują się te instalacje. Miejsca tych robót należy
oznakować napisami ostrzegawczymi i ogrodzić.
4. Prowadzenie robót ziemnych w pobliżu instalacji podziemnych, a także głębienie wykopów poszukiwawczych
powinno odbywać się ręcznie.

Kto i jak zabezpiecza się teren wykopu w przypadku braku możliwości ogrodzenia
terenu?

§ 146. Jeżeli teren, na którym są wykonywane roboty ziemne, nie może być ogrodzony, wykonawca robót
powinien zapewnić stały jego dozór.

Jakie należy podjąć czynności podczas wykonywania wykopów ze skarpami o
bezpiecznym nachyleniu?

§ 148. W czasie wykonywania wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu, zgodnym z przepisami
odrębnymi, należy:
1) w pasie terenu przylegającego do górnej krawędzi skarpy, na szerokości równej trzykrotnej głębokości
wykopu, wykonać spadki umożliwiające łatwy odpływ wód opadowych w kierunku od wykopu;
2) likwidować naruszenie struktury gruntu skarpy, usuwając naruszony grunt, z zachowaniem bezpiecznego
nachylenia w każdym punkcie skarpy;
3) sprawdzać stan skarpy po deszczu, mrozie lub po dłuższej przerwie w pracy.

Kiedy bezpieczne nachylenie ścian wykopu powinno być określone w dokumentacji
projektowej?

§ 149. Bezpieczne nachylenie ścian wykopów powinno być określone w dokumentacji projektowej wówczas, gdy:
1) roboty ziemne są wykonywane w gruncie nawodnionym;
2) teren przy skarpie wykopu ma być obciążony w pasie równym głębokości wykopu;
3) grunt stanowią iły skłonne do pęcznienia;
4) wykopu dokonuje się na terenach osuwiskowych;
5) głębokość wykopu wynosi więcej niż 4 m.

Przy jakiej głębokości wykopu należy wykonać zejścia do wykopu i jaka jest minimalna
odległość pomiędzy nimi?

§151. 1. Jeżeli wykop osiągnie głębokość większą niż 1 m od poziomu terenu, należy wykonać zejście (wejście)
do wykopu.
2. Odległość pomiędzy zejściami (wejściami) do wykopu nie powinna przekraczać 20 m.
3. Wchodzenie do wykopu i wychodzenie po rozporach oraz przemieszczanie osób urządzeniami służącymi do
wydobywania urobku jest zabronione.

Jakie należy spełnić warunki przed przystąpieniem do robót rozbiórkowych?

§ 240. 1. Roboty rozbiórkowe powinny być wykonywane na podstawie dokumentacji projektowej.
2. Teren, na którym prowadzone są roboty rozbiórkowe obiektu budowlanego, należy ogrodzić i oznakować
tablicami ostrzegawczymi.
3. Przed rozpoczęciem robót rozbiórkowych należy obiekt odłączyć od sieci gazowej, cieplnej,
elektroenergetycznej, teletechnicznej, wodociągowej i kanalizacyjnej.

Kiedy nie wolno prowadzić prac rozbiórkowych?

§ 241. 1. Prowadzenie robót rozbiórkowych, jeżeli zachodzi możliwość przewrócenia części konstrukcji obiektu
przez wiatr, jest zabronione.
2. Roboty należy wstrzymać w przypadku, gdy prędkość wiatru przekracza 10 m/s.
§ 242. W czasie prowadzenia robót rozbiórkowych przebywanie ludzi na niżej położonych kondygnacjach jest
zabronione.

Co należy stosować do usuwania gruzu podczas prowadzenia prac rozbiórkowych?

§ 243. 1. Do usuwania gruzu w czasie robót rozbiórkowych należy stosować zsuwnice pochyłe lub rynny
zsypowe.

Jakie są warunki dotyczące lin służących do wykonywania robót rozbiórkowych
sposobem przewracania?

§ 245. 2. W czasie wykonywania robót rozbiórkowych sposobem przewracania długość umocowanych lin
powinna być trzykrotnie większa od wysokości obiektu, a ich umocowanie powinno być niezawodne.

III. Czym jest ergonomia pracy

Pojęcie ergonomia, wywodzące się z greki (ergon= praca, nomos= prawa naturalne), oznacza „naukę o pracy”. Za
jej ojca uważa się polskiego przyrodnika Wojciecha Bogumiła Jastrzębowskiego, który w 1857 r. w czasopiśmie
„Przyroda i Przemysł” opublikował artykuł „Rys ergonomii, czyli nauki o Pracy opartej na prawach
zaczerpniętych z Nauki Przyrody”. Istnieje wiele definicji ergonomii. Jedna z nich wskazuje, że ergonomia
zajmuje się związkami zachodzącymi pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem i otoczeniem
(materialnym) w najszerszym znaczeniu, włączając w to pracę, wypoczynek, sytuacje w domu i podróży . Ujmuje
ona bardzo szeroko zakres zainteresowania ergonomii, wykraczając poza pracę. Dążeniem osoby dokonującej
oceny stanowiska pracy i warunków panujących na nim podczas wykonywania określonych zadań, będzie
dostosowanie tego miejsca pracy w jak największym zakresie do rodzaju wykonywanej pracy, wynikających z
tego ograniczeń i potrzeb operatora. Po uwzględnieniu tych elementów możliwe będzie określenie stanowiska
mianem ergonomicznego.

IV. Rodzaje prac szczególnie niebezpiecznych.

Większość prac w budownictwie należy do prac szczególnie niebezpiecznych. Ryzyka im towarzyszące są
wysokie, a ich wyeliminowanie lub znaczne ograniczenie zależy nie tylko od właściwej organizacji pracy, lecz
także od czynnika ludzkiego. Dlatego prace szczególnie niebezpieczne wymagają właściwego przygotowania oraz
szczególnego nadzoru. Do najważniejszych prac szczególnie niebezpiecznych na placu budowy zaliczamy:



Prace na wysokości



Prace ziemne



Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych



Prace pod ruchem



Prace w przestrzeniach zamkniętych i niebezpiecznych



Materiały niebezpieczne



Prace w czynnych zakładach produkcyjnych



Prace montażowe, roboty branżowe i prace specjalistyczne



Obsługa maszyn i urządzeń



Prace tymczasowe i rozbiórkowe.

Przed przystąpieniem do prac na budowie należy zawsze ocenić ryzyko prac niebezpiecznych w zadaniu, tj.:



zidentyfikować wszystkie zagrożenia



przyjąć właściwe metody i sposoby eliminacji lub ograniczenia zagrożeń adekwatnie do potrzeb



ustalić ryzyko pozostałe i nieeliminowalne oraz tak je monitorować, aby nie przekroczyło wartości
dopuszczalnych,



warunkujących bezpieczne prowadzenie robót formułować wnioski dla uczestników procesu i wskazać
skutki nieprzestrzegania ustaleń.

Prace na wysokości.

Upadki z wysokości są najczęstszą przyczyną wypadków śmiertelnych oraz poważnych uszkodzeń ciała.

Dlatego przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu prac na wysokości należy przeanalizować konieczność ich
prowadzenia i rozważyć możliwość zastąpienia ich robotami bardziej bezpiecznymi.

O niebezpieczeństwie pracy na wysokości mówimy nie tylko wtedy, gdy istnieje ryzyko upadku

człowieka z wysokości większej niż 1m, ale również doznania urazu na skutek spadających przedmiotów.

Procedury i instrukcje bezpieczeństwa powinny uwzględniać hierarchię zabezpieczenia prac na

wysokości, odnosząc się – kolejno – do stosowania metod zapobiegania, a następnie metod ochrony, gdy prac na
wysokości nie można uniknąć.

Wszystkie osoby pracujące na wysokości mają obowiązek stosowania hełmów ochronnych, kamizelek

ostrzegawczych, właściwego obuwia oraz sprzętu zabezpieczającego, dobranego do rodzaju prac. Osoby te muszą

być kompetentne oraz poddawane systematycznym, specjalistycznym badaniom lekarskim, szkoleniom i
instruktażom związanym z występującymi zagrożeniami.

Należy w widoczny sposób znakować miejsca, gdzie prowadzone są prace na wysokości oraz wyznaczać

i wygradzać strefy ochronne wokół nich. Wszystkie stanowiska prac na wysokości muszą być właściwie
zabezpieczone.

Metody zapobiegania i ochrony prac na wysokości dzielą się na zbiorowe i osobiste (indywidualne).

W przypadku używania sprzętu ochrony osobistej podczas prac na wysokości wymagana jest obecność co

najmniej dwóch osób, a roboty można prowadzić w oparciu o pozwolenie.

Jeśli pracownik musi zmieniać punkt kotwiczenia, należy zabezpieczyć podwójny system linek

asekuracyjnych.

Środki ochrony indywidualnej muszą być odpowiednio dobrane i sprawdzone przed użyciem. Podlegają

one udokumentowanej kontroli kompetentnej osoby w obowiązujących terminach.

Niezależnie od barier ochronnych (balustrad) oraz środków ochrony indywidualnej wszędzie tam, gdzie

jest to konieczne, należy stosować siatki bezpieczeństwa.

Przed rozpoczęciem prac na wysokości należy zwrócić szczególną uwagę na:



zagrożenia związane z możliwością upadku osób lub przedmiotów



sposoby zarządzania kluczowymi zagrożeniami bezpieczeństwa przy pracy na wysokości



dobór właściwych i skutecznych metod zmniejszenia ryzyka i jego kontroli oraz odpowiedniego sprzętu



możliwość wystąpienia niesprzyjającej pogody lub innych czynników zewnętrznych mogących zakłócić
proces produkcji



wybór odpowiednich i stałych punktów kotwienia sprzętu



drogę swobodnego spadania, uwzględniającą następujące składowe: długość linki bezpieczeństwa +

długość rozwiniętego amortyzatora + wysokość, na której znajduje się pracownik + margines
bezpieczeństwa.

W związku z możliwością wystąpienia sytuacji wypadkowych, awaryjnych lub konieczności ratowania

pracowników, należy opracować, wdrożyć i utrzymywać plan działania i instrukcje awaryjne.

W przypadku użycia platform roboczych lub podnośników koszowych przed przystąpieniem do prac na

wysokości należy skontrolować badania techniczne urządzeń, a w przypadku wykorzystania rusztowań należy
sprawdzić zgodność montażu z dokumentacją techniczno-ruchową lub instrukcją montażu.

Wszelkie urządzenia techniczne stosowane podczas prac na wysokości, w tym głównie: platformy

robocze, podnośniki koszowe czy rusztowania, powinny posiadać dokumenty potwierdzające ich sprawność.
Urządzenia te powinny być montowane w miejscach przeznaczenia przez osoby posiadające odpowiednie
uprawnienia, zgodnie z instrukcją, dokumentacją techniczną lub projektową.

Osoby pracujące z koszy podnośników lub platform roboczych muszą posiadać uprawnienia do ich

obsługi oraz być wyposażone w środki ochrony indywidualnej i stosować je w trakcie pracy.

Prace ziemne.

Ziemne prace budowlane to nasypy i wykopy. Ich ścianom należy zapewnić równowagę podczas robót i

w trakcie eksploatacji. Największe zagrożenia stwarzają wykopy niezabezpieczone. W przypadku załamania się
gruntu osoby w wykopie nie mają szans na ucieczkę.

Planowanie, przygotowanie i odpowiednie prowadzenie prac ziemnych jest niezbędnym warunkiem

zapewnienia bezpieczeństwa ich wykonawcom. Wszystkie rodzaje prac ziemnych powinny być nadzorowane
przez kompetentne i przeszkolone osoby.

Zatrudnieni przy pracach ziemnych muszą być kompetentni oraz poddawani systematycznym,

specjalistycznym badaniom lekarskim, szkoleniom i instruktażom.

Obszar prowadzenia prac ziemnych należy właściwie wygrodzić, oznakować i zabezpieczyć przed

dostępem osób postronnych, a w porze nocnej lub przy słabej widoczności dodatkowo oświetlić.

Przed rozpoczęciem prac ziemnych należy zidentyfikować zagrożenia z nimi związane.

Prace ziemne należy prowadzić w oparciu o instrukcję określającą metodykę i bezpieczne sposoby ich

realizacji oraz położenie instalacji i urządzeń podziemnych mogących znaleźć się w zasięgu prowadzonych prac.
Instrukcja ta powinna uwzględniać warunki terenowe oraz klasę gruntu.

Rozpoczęcie prac ziemnych w bezpośrednim sąsiedztwie sieci ciepłowniczych, elektroenergetycznych,

telekomunikacyjnych, gazowych czy wodno-kanalizacyjnych należy poprzedzić określeniem bezpiecznych
odległości, w jakich mogą być one realizowane oraz sposobów bezpiecznego ich wykonania. Wszelkie
uzgodnienia co do organizacji prac ziemnych w sąsiedztwie różnego rodzaju sieci należy prowadzić z ich
właścicielem lub administratorem.

Zabezpieczenia krawędzi wykopów należy wykonywać w postaci barier ochronnych lub

ich nakrycia. Należy wykonywać i utrzymywać bezpieczne zejścia do wykopów oraz przejścia nad nim. Powinny
być one wyposażone w obustronne bariery lub poręcze.

Ściany wykopów zabezpiecza się poprzez odpowiednie do potrzeb nachylenie skarp lub zastosowanie

specjalnie zaprojektowanych lub dobranych rozwiązań technicznych w postaci obudów, ścianek, grodzi, kesonów.

Ściany nasypów lub składowisk urobku należy zabezpieczać poprzez ich właściwe nachylenie oraz

wygrodzenie stref niebezpiecznych.

Należy ustanowić szczegółowe zasady pracy urządzeń i maszyn w pobliżu wykopów oraz sposób

składowania urobku.

W związku z możliwością wystąpienia sytuacji wypadkowych, awaryjnych lub konieczności ratowania

pracowników, należy opracować, wdrożyć i utrzymywać plan działania i instrukcje awaryjne.

Prace przy urządzeniach i instalacjach energetycznych.

Dostęp do sieci elektrycznych na placu budowy ma kluczowe znaczenie dla każdego wykonawcy

uczestniczącego w procesie realizacji projektu. Instalacje i urządzenia energetyczne są niemal zawsze użytkowane
przez więcej niż jednego pracownika, stąd konieczne jest ustanowienie zasad korzystania z nich. Ponadto,
porażenie prądem jest przyczyną wielu śmiertelnych wypadków na budowach.

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego, określone w ogólnych

przepisach BHP jako prace szczególnie niebezpieczne, powinny być wykonywane na polecenie oraz przez co
najmniej dwie osoby.

Prace związane z podłączaniem, sprawdzaniem, konserwacją i naprawą instalacji i urządzeń

energetycznych mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia,
potwierdzone świadectwem kwalifikacyjnym. Uprawnienia takie mają określony okres ważności. Nabywa się je w
drodze szkoleń specjalistycznych zakończonych
egzaminem.

Sposób użytkowania, konserwacji, przeglądów i napraw urządzeń energetycznych jest zawarty w

instrukcjach ich obsługi.

Prace wykonywane w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych lub ich części znajdujących

się pod napięciem zaliczamy do prac wykonywanych przy urządzeniach i instalacjach energetycznych w
warunkach szczególnego zagrożenia zdrowia lub życia ludzkiego.

Umiejscawianie stanowisk pracy bezpośrednio pod napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi lub w

odległościach mniejszych niż określają to przepisy szczegółowe jest zabronione.

Urządzenia i maszyny budowlane pracujące w pobliżu napowietrznych linii elektroenergetycznych należy

wyposażać w sygnalizatory napięcia.

Rozdzielnice budowlane służące do rozprowadzania prądu elektrycznego po budowie należy skutecznie

zabezpieczać i odpowiednio rozmieszczać w stosunku do odbiorników energii.

Prace pod ruchem.

Celem postępowania jest ograniczenie do minimum ryzyka potrącenia, przygniecenia lub przejechania

przez pojazdy będące w ruchu oraz pracujące maszyny. Ruch pojazdów i maszyn odbywa się na każdej budowie
niezależnie od jej wielkości, lokalizacji oraz specyfiki prowadzonych prac. Potrącenia lub najechanie na
pracowników powodują znaczącą liczbę wypadków śmiertelnych na budowach.

Na etapie przygotowania do realizacji projektu należy w taki sposób ustalić zasady rganizacji ruchu na

terenie budowy, aby oddzielić ruch kołowy od ruchu pieszego.

W projekcie organizacji ruchu należy wziąć pod uwagę wszystkie zagrożenia, jakie mogą wystąpić w

trakcie realizacji prac.
Wszystkie ciągi do ruchu kołowego i pieszego muszą mieć odpowiednią szerokość.
Przy wjeździe na teren budowy należy ustawić znaki określające dopuszczalną prędkość dla poruszających się
pojazdów. Wszystkich kierujących pojazdami wjeżdżającymi na teren budowy należy zapoznawać z
przyjętymi tam zasadami organizacji ruchu oraz obowiązkami w zakresie bezpiecznych zachowań.

Na terenie budowy należy wyznaczyć miejsca do parkowania pojazdów.

Organizacja ruchu powinna ograniczać do niezbędnego minimum konieczność cofania pojazdów. Cofanie jest
dozwolone, gdy wymaga tego metodyka prowadzonych prac lub sytuacja. Zawsze jednak powinno odbywać się za
zgodą osoby nadzorującej prace oraz w asyście osoby uprawnionej do kierowania ruchem.
Osoba kierująca ruchem na budowie musi posiadać wymagane kwalifikacje, uprawnienia, wyposażenie oraz
oznakowanie wyróżniające ją na tle otoczenia.

Wszystkie pojazdy wjeżdżające na teren budowy muszą posiadać sprawne systemy ostrzegawcze przy

cofaniu tzn. dźwiękowe sygnalizatory cofania oraz lampy błyskowe widoczne z dowolnego miejsca wokół
pojazdu. Pojazdy należy wyposażać w sprawne systemy ostrzegawcze lub urządzenia typu lustra czy
kamery, ułatwiające kierowcom manewrowanie, w tym cofanie.

Po opuszczeniu kabin kierujący pojazdami są zobowiązani stosować hełm ochronny, kamizelkę

ostrzegawczą oraz bezpieczne obuwie.
Roboty pod ruchem na drogach i ulicach (bez wstrzymania ruchu) są możliwe do prowadzenia w oparciu o
„Projekt organizacji ruchu”, zatwierdzony przez odpowiedni organ zarządzający ruchem.
Organizacja robót liniowych w czynnych zakładach produkcyjnych powinna być uzgodniona z
właścicielem/zarządcą obiektu lub terenu.

Prace w przestrzeniach zamkniętych i niebezpiecznych.

Jest związana z wieloma poważnymi zagrożeniami dla zdrowia i życia pracowników. Do głównych należą zatrucia
lub uduszenia w wyniku kontaktu z gazami trującymi lub przebywania w atmosferze pozbawionej wystarczającej
ilości tlenu. Ważne jest więc właściwe przygotowanie takich prac, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji
pracy oraz stosowanych zabezpieczeń.

Materiały niebezpieczne.

Materiałami niebezpiecznymi są głównie substancje i preparaty, które ze względu na swoje własności chemiczne,
fizyczne lub biologiczne mogą w razie nieprawidłowego obchodzenia
się z nimi doprowadzić do śmierci, rozstroju zdrowia, uszkodzenia ciała ludzkiego lub zniszczeń czy szkód
materialnych. Ze względu na powszechność ich wykorzystywania w procesach budowlanych oraz zagrożenia z
nimi związane należy skrupulatnie przestrzegać obowiązujących zasad dotyczących ich stosowania,
magazynowania, transportu oraz utylizacji.
Materiały niebezpieczne na podstawie dominującego zagrożenia zostały podzielone na klasy.
Do poszczególnych klas należą:
• materiały wybuchowe
• gazy
• materiały ciekłe zapalne
• materiały stałe zapalne
• materiały samozapalne
• materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne
• materiały utleniające
• nadtlenki organiczne
• materiały trujące
• materiały zakaźne
• materiały promieniotwórcze
• materiały żrące
• inne materiały i przedmioty niebezpieczne np. azbest, akumulatory, poduszki powietrzne do samochodów,
alergeny, wytwornice acetylenowe itd.

Prace w czynnych zakładach.

Prowadzenie robót budowlanych, rozbiórkowych, remontowych lub montażowych bez wstrzymania ruchu zakładu
pracy lub jego części wiąże się z zagrożeniami, wykraczającymi poza typowe dla tego rodzaju prac. Są one także
spowodowane przebywaniem pracowników zatrudnionych przy innych pracach lub działaniu maszyn i urządzeń
technicznych będących wyposażeniem zakładu, w którym realizowane są roboty budowlane. Zadaniem
realizującego prace budowlane jest ich zaplanowanie i przygotowanie w sposób gwarantujący bezwypadkowość
oraz zminimalizowanie ryzyka do akceptowalnego poziomu.

V. Organizacja placu budowy.
Plac budowy.

Jest miejscem realizacji przedsięwzięcia budowlanego, gdzie wykonuje się, rozbiera lub przebudowuje obiekt czy
obiekty budowlane. Posiada on powierzchnie dodatkowe, niezbędne dla właściwego prowadzenia procesu
budowlanego: drogi wewnętrzne, magazyny, pola składowe, warsztaty, podłączenia oraz zaplecza biurowe i
socjalno – bytowe. Dobrze zaplanowana, przygotowana i prowadzona od strony BHP realizacja przedsięwzięcia
budowlanego warunkuje jej bezwypadkowy przebieg.

Warunkiem rozpoczęcia prac budowlanych jest właściwe przygotowanie placu budowy poprzez

opracowanie planu jego zagospodarowania.
Plac budowy musi być zabezpieczony przed dostępem osób trzecich.
Warunkiem wejścia lub wjazdu i przebywania na placu budowy jest odbycie instruktażu BHP.
Osoby, które nie są pracownikami budowy, mogą przebywać na jej terenie wyłącznie w towarzystwie osób
delegowanych do tego celu.
Każda nowa osoba rozpoczynająca pracę na budowie musi odbyć obowiązkowe szkolenie informacyjne BHP.
Osoby przebywające na placu budowy są zobowiązane posiadać i stosować hełm ochronny, kamizelkę
ostrzegawczą oraz bezpieczne obuwie.
Należy dążyć do oddzielenia ciągów komunikacji kołowej od dróg i przejść dla pieszych.
Należy ustalić oraz zakomunikować użytkownikom maksymalną dopuszczalną prędkość pojazdów na placu
budowy.
Należy wyznaczyć powierzchnie pod składowiska i magazyny materiałów i urządzeń oraz zagospodarować je i
utrzymywać zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Należy wprowadzić i utrzymywać właściwą gospodarkę odpadami, w tym ich segregację oraz składowanie w
wyznaczonych miejscach.
Wszystkie miejsca niebezpieczne należy wydzielać oraz znakować w sposób widoczny dla otoczenia.
Przejścia, przejazdy i stanowiska pracy zlokalizowane lub przebiegające w strefach niebezpiecznych związanych z
wykonywaniem prac na wysokości należy dodatkowo zabezpieczać daszkami ochronnymi.

Organizacja robót na placu budowy powinna zmierzać w kierunku eliminacji lub ograniczenia do akceptowalnego
poziomu zagrożeń związanych z prowadzeniem prac na wysokości, pracą maszyn i urządzeń, instalacjami i
wyposażeniem stałym budowy.
Zaplecza socjalno – bytowe powinny spełniać podstawowe wymagania w tym zakresie.
Należy zapewnić właściwe oświetlenie ogólne placów budów oraz indywidualne stanowisk pracy, o natężeniu
określonym w polskich normach i uzależnionym od lokalizacji i charakteru prowadzonych prac.
Plac budowy należy zabezpieczyć pod względem ochrony przeciwpożarowej, zapewniając właściwą liczbę
środków gaśniczych, rozmieszczonych zgodnie z planem zagospodarowania.
Instalacja elektryczna zaopatrująca plac budowy w energię elektryczną powinna być zaprojektowana i wykonana
oraz utrzymywana i użytkowana zgodnie z wymaganiami w tym zakresie. Powinna także być zabezpieczona
głównym wyłącznikiem prądu, którego lokalizację należy wskazać na planie zagospodarowania.
Instalacja elektryczna zasilająca plac budowy i zaplecza musi być poddawana okresowym przeglądom
kompetentnych osób.
Dla placu budowy opracowuje się instrukcje awaryjne na wypadek katastrof, pożarów, awarii i innych
nieprzewidzianych, niebezpiecznych sytuacji.
Dla placu budowy należy opracować i wdrożyć system udzielania pomocy przedmedycznej.
Na placu budowy należy utrzymywać porządek.

Zagospodarowanie placu budowy należy wykonać przed rozpoczęciem robót budowlanych, co najmniej

w zakresie:
• ogrodzenia terenu i wyznaczenia stref niebezpiecznych
• wykonania dróg dla ruchu kołowego oraz wyjść i przejść dla ruchu pieszego
• zaopatrzenia w niezbędne media, w tym głównie w energię elektryczną, wodę, odprowadzenie ścieków lub ich
utylizację
• urządzenia pomieszczeń higieniczno – sanitarnych i socjalnych, w tym zaplecza biurowego budowy zapewnienia
właściwego, naturalnego i sztucznego oświetlenia budowy i stanowisk pracy oraz odpowiedniej wentylacji
• urządzenia składowisk materiałów i wyrobów
• zapewnienia łączności telefonicznej oraz innej wg potrzeb.
Plan zagospodarowania placu budowy należy przygotować w potrzebnej skali. Oprócz konturów fundamentów
wznoszonych budynków i budowli należy także nanieść działki funkcjonalne, przeznaczone na:
• strefy niebezpieczne
• ogrodzenia, bramy, furtki, parkingi otwarte i pod wiatami
• składy materiałów i ich części na otwartym powietrzu w magazynach i pod wiatami
• tereny montażu elementów konstrukcji stalowych i innych wstępnie scalonych
• tory i rampy dla robót wyładunkowo-załadunkowych
• tymczasowe sieci elektroenergetyczne, oświetleniowe, telefoniczne, wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe i inne
• hydranty i punkty przeciwpożarowe
• drogi ruchu kołowego i dźwigów samochodowych, chodniki i ścieżki dla pieszych, przejścia i przejazdy wraz z
usytuowaniem punktów świetlnych
• miejsca postojowe dla pojazdów i maszyn samobieżnych używanych w trakcie robót budowlanych
• obiekty kierownictwa budowy, pomieszczenia dla potrzeb administracyjno-gospodarczych i socjalno-bytowych,
warsztaty zaplecza budowy, kryte magazyny, podziemne i naziemne magazyny materiałów pędnych
• pomieszczenia dla ochrony mienia
• obiekty bliskiego sąsiedztwa budowy np. kioski, przystanki komunikacji miejskiej i inne.
Na Planie zagospodarowania placu budowy należy oznakować lokalizacje urządzeń energetycznych,
przebieg elektroenergetycznych linii zasilających oraz związane z tym miejsca i strefy niebezpieczne, a także
lokalizację głównego wyłącznika prądu dla placu budowy.
Pomieszczenia socjalno-bytowe, higieniczno-sanitarne oraz biuro budowy należy lokalizować z dala od stref i
miejsc niebezpiecznych, najlepiej na obrzeżach placu budowy lub w jego sąsiedztwie. Na planie
zagospodarowania należy wyznaczyć bezpieczne drogi dojścia do obiektów zapleczy.
Na planie zagospodarowania placu budowy należy wyznaczyć rozmieszczenie punktów ochrony
przeciwpożarowej, ze stałym i bezkolizyjnym dostępem w sytuacjach konieczności ich wykorzystania.
Dla placu budowy należy wyznaczyć punkty udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej oraz lokalizacje
apteczek pierwszej pomocy, a ich lokalizacje umieścić na Planie zagospodarowania placu budowy.

Drogi wewnętrzne i ciągi piesze.

Szerokość drogi jednokierunkowej powinna wynosić od 3 do 5,5 m – jeśli będą przy niej prowadzone prace
wyładunkowe, a dwukierunkowej od 6 do 8 m – jeśli j.w.
Szerokość drogi przeznaczonej do jednokierunkowego ruchu pieszego powinna wynosić nie mniej niż 0,75 m, a
dwukierunkowego 1,2 m.
Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane powyżej 1 m nad poziomem terenu należy zabezpieczać
balustradą składającą się z poręczy głównej na wysokości 1,1 m oraz deski krawężnikowej na wysokości 0,15 m
nad poziomem terenu. Przestrzeń między deską krawężnikową a poręczą główną należy zabezpieczyć, by
zapobiec możliwości upadku z wysokości.

Transport ręczny i mechaniczny – normy dźwigania.

Prace transportowe wiążą się z zagrożeniami, które mogą skutkować dolegliwościami układu mięśniowo –
szkieletowego, a w szczególności kręgosłupa, kończyn górnych i dolnych.
Transport ręczny to prace związane z przemieszczaniem lub podtrzymywaniem przedmiotów, ładunków lub
materiałów, w tym głównie poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie,
przesuwanie, przetaczanie i przewożenie.
Transport ręczny może być realizowany:
• indywidualnie
• zespołowo.
Transport zmechanizowany jest przemieszczaniem lub podtrzymywaniem przedmiotów, ładunków lub materiałów
z zastosowaniem odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych, mających na celu wyeliminowanie lub
ograniczenie potrzeby angażowania siły ludzkiej do przemieszczania ciężarów.
Transport mechaniczny dzielimy na:
• pionowy
• poziomy.
Wszyscy pracownicy zatrudnieni do transportu ręcznego i mechanicznego muszą posiadać wymagane kwalifikacje
zawodowe i zdrowotne. Powinni być także przeszkoleni w dziedzinie BHP, adekwatnie do zakresu prowadzonych
prac oraz zapoznani z ryzykiem zawodowym.
Maszyny, urządzenia, narzędzia i sprzęt pomocniczy stosowany przy transporcie ręcznym i mechanicznym
powinny być sprawne technicznie oraz posiadać wymagane certyfikaty.

Normy przenoszenia ciężarów:

Normy dźwigania i przenoszenia ładunków wg. www.skanska.pl
Niedopuszczalne jest:



ręczne przenoszenie przez mężczyzn przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na wysokość powyżej 4
m lub na odległość przekraczającą 25 m



organizowanie ręcznych prac transportowych, gdy wydatek energetyczny niezbędny do podnoszenia i
przenoszenia przedmiotów przekracza 2 000 kcal na zmianę roboczą.

Transport zespołowy powinien odbywać się po uprzednim doborze pracowników pod względem wieku, wzrostu i
siły oraz zapewnieniu nadzoru pracownika doświadczonego w zakresie stosowania odpowiednich sposobów
ręcznego przemieszczania przedmiotów i organizacji pracy, wyznaczonego w tym celu przez pracodawcę.
Przenoszenie przedmiotów, których długość przekracza 4 m, a masa jest większa niż 30 kg powinno odbywać się
zespołowo, pod warunkiem, że na jednego pracownika przypada masa nieprzekraczająca:
• 25 kg – przy pracy stałej
• 42 kg – przy pracy dorywczej.
Podczas przenoszenia na ramionach przedmiotów długich i ciężkich należy przestrzegać, aby wszyscy
pracownicy:
• jednocześnie i na komendę wkładali ciężar na ramiona
• przenosili ciężar na ramionach jednoimiennych (lewych lub prawych).
Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie przedmiotów, przenoszenie przedmiotów na odległość
przekraczającą 25 m lub o masie przekraczającej 500 kg.
Transport materiałów szkodliwych dla zdrowia lub gorących w naczyniach należy organizować w nosidłach.
Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim, o twardej nawierzchni nie może
przekraczać 450 kg na pracownika, łącznie z masą wózka.
Masa ładunku przemieszczanego na taczce, łącznie z masą taczki nie może przekraczać:
• 100 kg – po powierzchni twardej
• 75 kg – po nawierzchni nieutwardzonej.
Transport mechaniczny
1. Eksploatowane dźwignice: suwnice, żurawie, dźwigi, wózki widłowe oraz wciągarki muszą spełniać
podstawowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa pracy, potwierdzone następującymi dokumentami:
• ważną decyzją Urzędu Dozoru Technicznego, dopuszczającą urządzenie do eksploatacji
• aktualnym przeglądem konserwacyjnym, przeprowadzanym co 30 dni przez uprawnionego
konserwatora
• dokumentacją techniczną urządzenia – instrukcja obsługi.
Zabrania się:
1. Przebywania pod zawieszonym lub przemieszczanym ciężarem.
2. Przewożenia ludzi na haku lub zawieszonym ciężarze.
3. Przekraczania maksymalnej nośności (udźwigu) dźwignicy.
4. Pozostawiania zawieszonego ładunku na haku żurawia w czasie przerwy w pracy i po jej zakończeniu.
5. Stosowania zużytych lub uszkodzonych zawiesi, haków, szakli itp.
6. Rozpoczynania prac transportowych z wykorzystaniem dźwignic bez wcześniejszego powołania hakowego i
ustalenia zasad komunikowania się pomiędzy operatorem dźwignicy a hakowym.
7. Obciążania wózka podnośnikowego ponad dopuszczalny udźwig.
8. Jazdy wózkiem podnośnikowym z ładunkiem przesłaniającym operatorowi widoczność.
9. Jazdy wózkiem z ładunkiem na widłach podniesionych powyżej 30 cm nad ziemię.
10. Używania wózków do pchania innych pojazdów lub ciągnięcia wózków doczepnych niezgodnie z parametrami
określonymi przez producenta.
11. Przebywania kierowcy w kabinie samochodu podczas jego mechanicznego załadunku lub rozładunku.
Sytuacje awaryjne i niebezpieczne.
Analiza ryzyk, dokładne ustalanie okoliczności i przyczyn zdarzeń wypadkowych, incydentów, katastrof i awarii
pozwalają na ustalanie zagrożeń oraz środków umożliwiających zapobieganie im lub ograniczenie do
akceptowalnego poziomu.
Dla każdej inwestycji budowlanej należy określić rozwiązania na wypadek sytuacji awaryjnych lub
niebezpiecznych. Powinny one przede wszystkim:
• dostarczać niezbędnych informacji dla odpowiedniego skoordynowania działań zabezpieczających pracowników
i inne osoby mogące znaleźć się na miejscu zdarzenia
• określać zasady komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej
• ustalać zasady pomocy przedmedycznej, ewakuacji i akcji przeciwpożarowych
• zapewniać szkolenia, ćwiczenia i treningi dla pracowników na różnych poziomach zarządzania w zakresie
ustanowionych procedur zapobiegania, gotowości i reagowania na awarie lub inne sytuacje niebezpieczne.
Wszelkie zdarzenia wypadkowe, incydenty, awarie, pożary i inne sytuacje niebezpieczne należy niezwłocznie
zgłaszać, zgodnie z przyjętymi procedurami i instrukcjami w tym zakresie.
Należy ustanowić i utrzymywać system pomocy przedmedycznej, w celu zagwarantowania jej udzielenia osobom
potrzebującym.

Dla każdej budowy należy opracować wdrożyć instrukcję zawierającą plany ewakuacji, zasady zgłaszania awarii i
pożarów, telefony kontaktowe i inne informacje niezbędne do właściwego, szybkiego i skutecznego działania w
sytuacjach awaryjnych i niebezpiecznych.
W celu eliminacji lub zminimalizowania zagrożeń pożarowych należy ustanowić i utrzymywać system polegający
głównie na:
• opracowaniu i wdrożeniu instrukcji przeciwpożarowych
• zapewnieniu stałego dostępu do sprawnego i właściwie rozmieszczonego podręcznego sprzętu
przeciwpożarowego
• wyznaczeniu dróg pożarowych, ewakuacyjnych i miejsc zbiórki oraz utrzymywaniu ich w należytym stanie, w
tym właściwie oznakowanych i oświetlonych
• systematycznym szkoleniu i doskonaleniu zespołów pracowników w zakresie umiejętności posługiwania się
podręcznym sprzętem pożarowym oraz organizowaniu działań ratowniczych w sytuacjach pożaru
poprzedzających przybycie straży pożarnej
• wprowadzeniu zakazu palenia papierosów poza miejscami do tego wyznaczonymi
• organizowaniu wspólnie ze strażą pożarną alarmów próbnych celem podtrzymywania gotowości działań
ratowniczych na wypadek pożaru.
W sytuacjach klęsk żywiołowych powoływane są sztaby kryzysowe organizujące i koordynujące działania
ratunkowe oraz zabezpieczające ludzi i ich mienie.
Katastrofy i inne niebezpieczne zdarzenia wynikające z działalności budowlanej są przedmiotem działań
specjalistycznych komisji powoływanych w oparciu o obowiązujące przepisy.

Ochrona przeciwpożarowa.

Pożar to niekontrolowany proces spalania, do którego dochodzi w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Polega on
na utlenianiu się materiałów palnych, czyli ich łączeniu w gwałtowny sposób z tlenem.
Każdy pracodawca ma obowiązek ustalić zasady postępowania oraz zapewnić środki techniczne na wypadek
powstania pożaru. Sprzęt służący do jego gaszenia powinien być sprawny i właściwie rozmieszczony, a
pracownicy poinstruowani w zakresie jego użycia i obsługi.

Rozróżniamy następujące grupy pożarów:

• A - pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, np.: drewna, papieru, węgla, tworzyw sztucznych, tkanin,
słomy, których spalaniu towarzyszy zjawisko żarzenia
• B – pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego się przy pożarze,
np.: benzyny, alkoholu, acetonu, olejów, lakierów, tłuszczów, parafiny,
• C – pożary gazów, np.: metanu, propanu, wodoru, gazu miejskiego
• D – pożary metali, np.: magnezu, sodu, uranu, aluminium
• F – pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.
Plac budowy należy :
• wyposażyć i utrzymać w pełnej sprawności instalacje i urządzenia sygnalizacyjno – alarmowe oraz gaśnice
• wyposażyć obiekty w przeciwpożarowe wyłączniki prądu, zgodnie z przepisami techniczno – budowlanymi
• utrzymać stan dróg ewakuacyjnych w stopniu umożliwiającym korzystanie z nich
• umieścić w widocznych miejscach instrukcje postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów
alarmowych
• przeprowadzać szkolenia pracowników w zakresie ochrony przeciwpożarowej
• prowadzić ćwiczenia w zakresie alarmów próbnych w celu sprawdzenia skuteczności ustanowionych działań na
wypadek powstania pożaru
• stosować znaki ostrzegawcze dotyczące ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z Polskimi Normami.
Znakami ostrzegawczymi dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, zgodnymi z Polskimi Normami, znakujemy:
• drogi i wyjścia ewakuacyjne
• miejsca lokalizacji urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic
• miejsca usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi
• miejsca lokalizacji zaworów instalacji wodociągowej, gazowej oraz składowania materiałów pożarowo
niebezpiecznych
• drabiny ewakuacyjne, rękawy ratownicze, pomieszczenia z maskami ucieczkowymi, miejsca zbiórki do
ewakuacji, miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych
• dźwigi dla straży pożarnej
• przeciwpożarowe zbiorniki wodne, punkty poboru wody do celów przeciwpożarowych, stanowiska czerpania
wody
• drzwi przeciwpożarowe
• miejsca zaklasyfikowane jako strefy zagrożenia wybuchem.
Właściciel, zarządca, użytkownik obiektu lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową ma zapewnić oraz
wdrożyć „Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego” zgodnie z przepisami szczegółowymi, która powinna być
aktualizowana co najmniej raz na 2 lata.
Techniczne środki bezpieczeństwa pożarowego to urządzenia, sprzęt, instalacje i rozwiązania budowlane
zapobiegające powstaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru.

Do technicznych środków zabezpieczenia pożarowego należą m.in.:
• odpowiednie warunki ewakuacji
• urządzenia i instalacje sygnalizacyjno – alarmowe
• urządzenia gaśnicze stałe i półstałe
• hydranty przeciwpożarowe
• urządzenia oddymiające
• podręczny sprzęt gaśniczy
• przeciwpożarowe wyłączniki prądu
• oświetlenie ewakuacyjne
• właściwe oznakowanie znakami ewakuacyjnymi i ochrony przeciwpożarowej.
Hydranty wewnętrzne należy rozmieszczać w łatwo dostępnych miejscach, głównie:
• przy wejściach i przy każdej klatce schodowej
• w przejściach i na korytarzach• przy wyjściach na zewnątrz lub przy wejściach ewakuacyjnych w
pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych zagrożonych wybuchem.
Ewakuacja
Dla każdego miejsca w obiekcie, przeznaczonego do przebywania ludzi powinny być zapewnione odpowiednie
warunki ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczenie strefy zagrożenia lub objętej pożarem.
Odpowiednie warunki ewakuacji to zespół przedsięwzięć oraz środków organizacyjno – technicznych określonych
przez przepisy techniczno-budowlane, zapewniających bezpieczne i szybkie opuszczenie strefy zagrożonej
pożarem.
Odpowiednie warunki ewakuacji są realizowane poprzez:
• nieprzekraczanie dopuszczalnych długości dróg ewakuacyjnych
• ustalenie odpowiedniej ilości i wymiarów wyjść, w tym głównie ich szerokości
• wydzielenie dróg ewakuacyjnych i zapewnienie ich pożarowo bezpiecznej obudowy
• zapewnienie systemów oddymiających drogi ewakuacyjne.
Gaśnice
Obiekty muszą być wyposażone w gaśnice spełniające wymagania Polskich Norm.
Gaśnice ze względu na występujący w nich środek gaśniczy dzielimy na:

• pianowe
• proszkowe
• śniegowe
Gaśnice w obiektach należy rozmieszczać w łatwo dostępnych i widocznych miejscach, w szczególności:
• przy wejściach do budynków
• na klatach schodowych
• na korytarzach
• przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz.
Miejsce lokalizacji gaśnic nie może być narażone na uszkodzenia mechaniczne i działanie źródeł ciepła: piece,
grzejniki.
Jeśli pozwalają na to warunki, w obiektach wielokondygnacyjnych gaśnice należy umieszczać na każdej
kondygnacji w tych samych miejscach.
Podczas rozmieszczania gaśnic należy spełnić następujące warunki:
• odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do najbliższej gaśnicy nie
powinna być większa niż 30 m
• do gaśnic powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m.
Istotne oznaczenia:

ręczny ostrzegacz pożarowy droga ewakuacyjna wyjście ewakuacyjne miejsce zbiórki