1

Przepisy cz. 1

Opracowanie – Mateusz Ćwikliński ©

Stopnie żeglarskie PZŻ ustanowione na podstawie
ROZPORZĄDZENIA MINISTRA SPORTU I TURYSTYKI z dnia
9 kwietnia 2013 r. w sprawie uprawiania turystyki wodnej

-żeglarz jachtowy

-jachtowy sternik morski
-kapitan jachtowy

I Żeglarz jachtowy

1) Osoba ubiegająca się o wydanie patentu żeglarza jachtowego składa do okręgowego związku
żeglarskiego następujące dokumenty:
-wniosek o wydanie patentu
-zaświadczenie o zdaniu egzaminu
- pisemna zgoda rodziców, jeżeli nie ma 18 lat

2)Warunki uzyskania stopnia:
- ukończenie 14. roku życia
-zdanie egzaminu
-wniesienie opłaty egzaminacyjnej

Opłata za przeprowadzenie egzaminu na: patent żeglarza jachtowego – wynosi 250 zł
Opłata za wydanie patentu wynosi 50zł
Opłaty w przypadku uczniów i studentów w wieku do 26 lat (za okazaniem aktualnej legitymacji)
podlegają obniżeniu o 50%

 Od 1 stycznia 2008 r. prowadzenie jachtu żaglowego o długości całkowitej do 7,5 m., a także
jachtu motorowego o mocy silnika do 10 kW (około 13,3 KM) nie wymaga posiadania patentu

3)

Uprawnienia

:

Osoba posiadająca patent żeglarza jachtowego, wydany na podstawie aktualnie

obowiązujących przepisów jest uprawniona do:
- prowadzenia jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym

po wodach

śródlądowych (bez ograniczeń)

- prowadzenia jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym,

o długości

kadłuba do 12 m po morskich wodach wewnętrznych oraz pozostałych wodach morskich w strefie
do 2 Mm od brzegu, w porze dziennej

*Osoby, które nie ukończyły 14 roku życia, mogą realizować swoje uprawnienia wynikające z
uzyskanego przed dniem wejścia w życie niniejszego rozporządzenia patentu żeglarza jachtowego
pod nadzorem.
Za prowadzenie jachtów pod nadzorem uważa się żeglugę w porze dziennej na akwenie, na którym
prowadzona jest ciągła obserwacja, przy zapewnieniu możliwości podjęcia na tym akwenie
natychmiastowej akcji ratowniczej z wykorzystaniem łodzi ratunkowej oraz odpowiedniego sprzętu
ratunkowego i wyposażenia technicznego.
Osoba prowadząca nadzór musi być pełnoletnia i posiadać co najmniej patent żeglarza jachtowego

2

II Jachtowy sternik morski

1) Uprawnienia:
Osoba posiadająca patent jachtowego sternika morskiego, wydany na podstawie aktualnie
obowiązujących przepisów jest uprawniona do:
- prowadzenia jachtów żaglowych bez lub z pomocniczym napędem mechanicznym po wodach
śródlądowych
-

prowadzenia jachtów żaglowych po wodach morskich (bez lub z pomocniczym napędem

mechanicznym), o długości kadłuba do 18 m

2)Sposób uzyskania stopnia:
Patent jachtowego sternika morskiego uzyskuje osoba, która:
- ukończyła 18. rok życia;
- odbyła co najmniej dwa rejsy po wodach morskich w łącznym czasie co najmniej 200 godzin żeglugi;
- zdała egzamin z wymaganej wiedzy i umiejętności.

III Kapitan jachtowy

1) Uprawnienia:
Osoba posiadająca patent kapitana jachtowego jest uprawniona do prowadzenia jachtów żaglowych
po wodach śródlądowych i morskich bez ograniczeń.

2)Sposób uzyskania stopnia:

Patent kapitana jachtowego uzyskuje osoba, która:
1) posiada patent jachtowego sternika morskiego;
2) po uzyskaniu patentu jachtowego sternika morskiego odbyła co najmniej sześć rejsów po wodach
morskich w łącznym czasie co najmniej 1200 godzin żeglugi, w tym co najmniej 400 godzin
samodzielnego prowadzenia jachtu o długości kadłuba powyżej 7,5 m, oraz odbyła co najmniej jeden
rejs powyżej 100 godzin żeglugi na jachcie o długości kadłuba powyżej 20 m oraz jeden rejs powyżej
100 godzin żeglugi po wodach pływowych z zawinięciem do co najmniej dwóch
portów pływowych.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Egzamin na stopień żeglarza jachtowego:

Egzamin składa się z części teoretycznej i praktycznej.
Warunkiem zdania egzaminu jest uzyskanie oceny pozytywnej z obu części.

a) Część teoretyczna egzaminu na patent żeglarza jachtowego ma formę pisemną i składa

się z testu jednokrotnego wyboru z 75 pytaniami. Egzaminowany ma 90 minut na udzielenie
odpowiedzi.
-Za pozytywny wynik egzaminu teoretycznego na patent żeglarza jachtowego uważa się
uzyskanie 65 prawidłowych odpowiedzi w teście.

b) Część praktyczna egzaminu obejmuje wykonanie wybranych przez komisję elementów
egzaminacyjnych określonych indywidualnie dla każdego zdającego przez komisję. W przypadku
egzaminu na patent żeglarza jachtowego w ramach części praktycznej są sprawdzane wybrane
elementy dotyczące manewrowania jachtem.
-Za pozytywny wynik egzaminu praktycznego uważa się prawidłowe wykonanie wszystkich
elementów wskazanych przez egzaminatora do wykonania.

3

-W trakcie części praktycznej egzaminu dopuszcza się jednokrotne powtórzenie źle wykonanego
elementu.

Zakres wiedzy i umiejętności wymaganych do uzyskania patentu żeglarza jachtowego.

I Wiedza teoretyczna:

1) budowa jachtów, w tym:
a) zasady obsługi instalacji jachtowych,
b) obsługa silnika jachtowego;

2) teoria żeglowania, w tym:
a) kursy jachtu względem wiatru,
b) wiatr rzeczywisty i pozorny,
c) praca żagli oraz działanie steru,
d) siły działające na jacht,
e) stateczność jachtu,
f) żegluga w trudnych warunkach pogodowych;

3) zasady eksploatacji oraz manewrowania jachtem pod żaglami i na silniku;

4) podstawy locji, w tym:
a) znaki żeglugowe i oznakowanie dróg wodnych,
b) mapy i przewodniki,
c) drogi wodne i budowle hydrotechniczne;

5) wiadomości z zakresu ratownictwa wodnego, w tym:
a) podstawowe informacje o morskich służbach ratowniczych,
b) wyposażenie jachtu w środki bezpieczeństwa i posługiwanie się nimi,
c) działania w przypadku wywrotki jachtu, awarii lub wypadku,
d) ratowanie człowieka za burtą,
e) udzielanie pierwszej pomocy,
f) hipotermia oraz pierwsza pomoc w przypadku hipotermii,
g) sztrandowanie;

6) wiadomości z zakresu meteorologii, w tym:
a) skala prędkości wiatru,
b) zjawiska meteorologiczne i ich oznaki,
c) komunikaty meteorologiczne;

7) pomoce nawigacyjne;

8) ochrona wód przed zanieczyszczaniem;

9) podstawowe przepisy prawa drogi na morskich i śródlądowych drogach wodnych;

10) etykieta jachtowa – zasady zachowania się na jachcie i obyczaje żeglarskie.

II Umiejętności praktyczne:

1) manewry pod żaglami w zakresie:
a) optymalnego doboru żagli do panujących warunków,

4

b) prowadzenia jachtu pod żaglami przy spotkaniu z innym jachtem oraz jego wyprzedzaniem,
c) sprawdzenia umiejętności wykonania manewrów: zwrot przez sztag, zwrot przez rufę, dojście do
boi, odejście od
boi, dojście i odejście od nabrzeża, stawanie w dryf, alarm „człowiek za burtą”;

2) manewry jachtem żaglowym na silniku w zakresie:
a) kotwiczenie i cumowanie w różnych warunkach,
b) umiejętność prowadzenia jachtu żaglowego na silniku przy spotkaniu z innym jachtem,
c) alarm „człowiek za burtą”;

3) kierowanie załogą: umiejętność wydawania komend i egzekwowania ich wykonania we właściwym
momencie, stosownie
do sytuacji, w jakiej znajduje się jacht;

4) praca w charakterze członka załogi:
a) wykonywanie poleceń prowadzącego jacht,
b) odpowiadanie na komendy,
c) zachowanie się w czasie alarmu „człowiek za burtą”;

5) prace bosmańskie:
a) umiejętność wiązania podstawowych węzłów żeglarskich,
b) podstawowe prace przy obsłudze urządzeń i instalacji jachtowych.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Etykieta na jachcie

1)Osoba

kapitana

na jachcie – przywileje, jakie przysługują

kapitanowi
-wg Kodeksu Morskiego – pierwsza osoba po Bogu. Kapitan
odpowiada za bezpieczeństwo załogi, za jej rozwój żeglarski – jest
więc pierwszym autorytetem w sprawach żeglarstwa
-na jachcie nie ma demokracji – bezwzględna konieczność
wykonywania poleceń kapitana przez oficerów oraz załogę
- kapitan pierwszy wchodzi na jacht oraz pierwszy schodzi z jachtu
-kapitan jako pierwszy rozpoczyna posiłek i wypija toasty

2)Ubiór na jachcie:
-skromny, schludny:

„Wygląd załogi świadczy o jachcie, wygląd

jachtu świadczy o załodze”
-buty o miękkiej, najlepiej jasnej podeszwie, buty, które „trzymają”
stopę (inne niż klapki)
-zakaz poruszania się na pokładzie na boso ze względu na bezpieczeństwo stopy
-nakaz ubioru podkoszulka podczas wejścia i wyjścia z portu

3)Wygląd jachtu – obowiązek utrzymywania

klaru

. Jaki wygląd jachtu i załogi – taki kapitan…

- czysty pokład. Dawny dobry zwyczaj przemywania pokładu o godzinie 0800
-klar na linach. Liny odpowiednio zbuchtowane, podwieszone na knagach. Dobrym zwyczajem jest
przypalenie końcówek lin i zabezpieczenie ich opaskami
-klar na cumach i odbijaczach po zakończeniu manewrów portowych. Cuma nie jest wleczona za
jachtem, odbijacze ściągamy z burty
- na jachcie nic nie wisi: liny, nogi za burtą
-ręczniki, gacie, śpiwory, itp. suszymy wyłącznie w porcie!! Nigdy podczas żeglugi

5

4)Cumowanie

longside

do innej jednostki

-kurtuazyjny obowiązek zapytania o zgodę kapitana, do którego burty cumujemy
-wywieszamy odbijacze
-zakładając cumę na knagę/poler na nabrzeżu – należy cumę obłożyć pod cumą jachtu, który
wcześniej był przy nabrzeżu
-skłonienie głowy banderze podczas wejścia na jednostkę
-przemieszczamy się na nabrzeże przez część dziobową jachtu sąsiada (nigdy nie przez kokpit!)
-po zacumowaniu zgłaszamy przybycie w kapitanacie lub bosmanacie portu

5)Kontakty z innymi żeglarzami
-zwyczajowe pozdrowienie poprzez uniesienie ręki i „ahoj”
-nie krzyczymy podczas manewrów portowych – marina jest domem wielu żeglarzy
-w sytuacji, kiedy pomogliśmy innemu żeglarzowi, np. podczas manewrów portowych – nie bierzmy
od niego „prezentów” którymi wyraża wdzięczność, typu piwo, wódka. Zasada: „

Żeglarze sobie

pomagają

”

-kiedy na jachcie przyjmujemy gości –

honorową burtą jest burta prawa

, tak zorganizować przyjęcie,

by gość zasiadł na prawej burcie (ważne!!),

podczas żeglugi burtą honorową jest burta nawietrzna

6)Zakaz gwizdania na jachcie
– zwyczaj z dawnych żaglowców, kiedy komendy wydawano gwizdkiem, by nie pomylić rozkazów
-ponadto przynosi wiatr :) …

7)Bandera na jachcie:
-Bandera morska (po prawej)
-Bandera śródlądowa – flaga polska (nie jest obowiązkowa)
-Bandera wojenna - z trójkątnym wcięciem (poniżej)

Banderę najczęściej nosi się na rufie na flagsztoku

Salutowanie banderą:

-pochylenie całego flagsztoka z banderą lub jeśli
bandera znajduje się na flaglinie, banderę opuszcza
się do połowy wysokości masztu, a następnie wciąga
do góry
Salutujemy:
-żaglowcom (Dar Młodzieży, Zawisza Czarny, Pogoria, Kapitan Borchardt, itd…),
-pomnikom pamięci narodowej: Westerplatte, Narvik
- okrętom marynarki wojennej
(polskiej i zagranicznej)

6

Banderę na jachtach podnosi się w następujący sposób:

- jachty jednomasztowe o ożaglowaniu gaflowym - pod pikiem gafla

- jachty jednomasztowe o ożaglowaniu bermudzkim- na rufie, na flagsztoku
(sytuacja najczęstsza)

- jachty wielomasztowe o ożaglowaniu gaflowym - pod pikiem gafla tylnego
masztu;

-jachty wielomasztowe o ożaglowaniu bermudzkim- na topie tylnego masztu;

-Jachty płynące na silniku, na holu, stojące na kotwicy czy cumujące przy
nabrzeżu podnoszą banderę na flagsztoku.

banderę podnosimy:

-z chwilą zaokrętowania kapitana
-w dniu otwarcia sezonu żeglarskiego
-tradycyjnie o wschodzie słońca, obecnie o godzinie 0800 każdego dnia
żeglugi lub na kursach i
obozach żeglarskich również o godzinie 0800
-po przekroczeniu linii mety w regatach

banderę opuszczamy:

- z chwilą wyokrętowania kapitana
- w dniu zakończenia sezonu żeglarskiego
- o zachodzie słońca
- po przekroczeniu linii startu w regatach



banderki podsalingowe

(zdjęcie po prawej) odwiedzanych państw

nosimy pod

prawym salingiem

(wieszane są w momencie wpłynięcia na

7

wody terytorialne danego państwa, nie w ostatniej chwili – przed samym wejściem do portu)
proporce klubowe bądź prywatne proporce kapitana wieszane są pod lewym salingiem )


błękitna wstęga

– niebieska wstążka z trójkątnym wcięciem na końcu podnoszona na topie

grotmasztu przez jacht wracający z rejsu

po przebyciu ponad 1000 Mm.

Długość w milimetrach odpowiada długości rejsu w milach morskich 1Mm – 1852 m.

Wielka i mała gala flagowa

-wywieszana podczas świąt i uroczystości państwowych, świąt żeglarskich (np. żeglarskie wesele),
zlotów jachtów i żaglowców

Wielka Gala Flagowa

Podnoszona

w osi symetrii jachtu od dziobu do rufy poprzez topy masztów flag

MKS (Międzynarodowego Kodu Sygnałowego).

Mała gala flagowa

Podnoszona przez jachty płynące na silniku (bez żagli)
Ciąg flag MKS biegnie wtedy od prawej burty, poprzez top grotmasztu do lewej burty.

8

8)Wybijanie szklanek (nie wypijać!)

na dawnych żaglowcach, kiedy nie było zegarków umożliwiało załodze orientację w czasie,
oznajmiało rozpoczęcie i upływ czasu poszczególnych wacht
jedno podwójne uderzenie w dzwon
0800 – 4
0900- 1
1000 – 2
1100 – 3
1200 – 4

(1130 – 3,5 - trzy podwójne uderzenia w dzwon i jedno pojedyncze)

9)Do zasad etykiety żeglarskiej należy również dbałość o

środowisko naturalne

-Pamiętajcie o szufelce. Przykład „Wyspy Papierzakowej” na Solinie – wstydzior!
-nie wylewamy wody z detergentami do jezior i rzek. Wodę po praniu wylać z dala od zbiornika w
krzaki
-zakaz mycia naczyń w portach
-zakaz używania toalety (innej niż chemiczna) w portach
-ogniska w wyznaczonych miejscach
-Uwaga na porty - rezerwaty, parki narodowe – np. wyspa Utklippan, fragmenty Jeziora
Czorsztyńskiego
- na morzu nie wyrzucamy słoików, puszek za burtę

Etyka żeglarska

Zasady postępowania we wzajemnych kontaktach z innymi ludźmi i środowiskiem naturalnym.
Do podstawowych zasad etyki należą:
_obowiązek ratowania życia ludzkiego w przypadku jego zagrożenia na wodzie
_Obowiązek ostrzegania o zagrożeniach dla życia
_niesienie pomocy, nawet bez wezwania, innym żeglarzom w pokonywaniu przeszkód związanych z
żeglowaniem, ale także nie-żeglarzom

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Prawo drogi
Jachty Żaglowe

I Zasada prawego halsu

II Zasada jachtu zawietrznego

III Zasada prawej ręki
Statek mechaniczny mający z prawej
strony drugi taki statek powinien mu
ustąpić

IV Kursy przeciwne
Jeżeli dwa statki o napędzie
mechanicznym płyną kursami
przeciwnymi (na zderzenie), oba
powinny zmienić swoje kursy w
prawo

V Jacht wyprzedzany ma zawsze

9

pierwszeństwo przed jachtem wyprzedzającym

VI Łodzie wiosłowe, rowerki wodne ustępują pierwszeństwa jachtowi żaglowemu

Pamiętajcie:

-mimo istnienia przepisów regulujących prawo drogi na drogach wodnych, na wodzie (podobnie jak

na lądzie) obowiązuje

Zasada ograniczonego zaufania

oraz że

KAPITAN JEST ZOBOWIĄZANY ZROBIĆ WSZYSTKO, ABY NIE DOPUŚCIĆ DO KOLIZJI !!!

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Sposoby wzywania pomocy

1) Telefon komórkowy (zawsze w waterpacku!!) – numery alarmowe:
-112 – Centrum Koordynacyjne – w pierwszej kolejności łączy z Policją i Strażą
-999 – Pogotowie Ratunkowe
-601 100 100 – WOPR
-607 112 112 – Bieszczadzki WOPR (polecam w przypadku konieczności wezwania pomocy nad
Soliną)
- na morzu w strefie przybrzeżnej – Służby Sar, czyli Morskie Ratownicze Centrum
Koordynacyjne Gdynia 505 050 971 oraz Świnoujście 505 050 969

2)Sygnał Morse-a nadany latarką w nocy ··· --- ···, w dzień gwizdkiem, rogiem mgłowym lub innym
przyrządem sygnalizacyjnym

Symbol

Znaczenie

·

Dźwięk krótki (1 – 2 s.)

-

Dźwięk długi (4 – 6 s.)

3)Podnoszenie o opuszczanie wyprostowanych ramion

4) Wywieszenie w widocznym miejscu (pod masztem najlepiej) flagi i pod nią kluli lub na odwrót

5)Zataczanie kręgów flagą, a w nocy latarką

Środki pirotechniczne o kolorze czerwonym (więcej o poszczególnych rodzajach pirotechniki na
wykładzie „ratownictwo” , w tym”

10

6) Pochodnia ręczna.



7) Rakieta spadochronowa

8) Pławka dymna pomarańczowa

9)Na jachtach w porze dziennej – wywieszenie foka „do góry nogami” – róg fałowy przy pokładzie

10)Sygnał dźwiękowy – powtarzane długie dźwięki - - - - -

Tyfon (często na topie masztu) Róg mgłowy Gwizdek sygnalizacyjny (np. przy kamizelce rat.)











11) Otwarty płomień na jachcie, np. zapalona szmata, zamoczona w benzynie








LITERATURA
„Żeglarz i Sternik Jachtowy", A. Kolaszewski, P. Świdwiński
„Znaczy Kapitan”, K. O. Borchardt
„Żeglowanie – etykieta”, Wolfgang Weber
„Ceremoniał morski i etykieta jachtowa” – E. Koczorowski, J. Koziarski, R. Pluta
Symbol Znaczenie
· Dźwięk krótki (1-2 s.)
- Dzwięk długi (4-6 s.)