1

10.

M

ĄDROŚĆ

S

YRACHA

:

J

AK BYĆ RODZEŃSTWEM SOLIDARNYM WOBEC RODZICÓW

?

(S

YR

3,1-

16)

Cel

• rozumienie potrzeby wspólnego realizowania czwartego przykazania Bożego
• poznanie treści czwartego przykazania Bożego w oparciu o Katechizm Kościoła Katolickiego

Materiały

• tekst Syr 3,1-16 do pracy metodą „papierka lakmusowego” (zał.10.1)
• Katechizm Kościoła Katolickiego o czci dla rodziców (zał. 10.2)
• biblijne „słowa życia” o czci dla rodziców (zał. 10.3)

Metody

• papierek lakmusowy
• wywiad
• słoneczko
• słowo życia

W

PROWADZENIE BIBLIJNE

Wyjątkowość Księgi Syracha w Piśmie Świętym

Tytuł Księgi „Mądrość Syracha” wywodzi się od imienia autora wzmiankowanego w Syr 50,27:

„Jezus, syn (hebr. ben) Syracha”, przez co często używa się również tytułu „Ben Syrach”. Księga
została ułożona ok. 180 r. przed Ch. w języku hebrajskim. Wnuk autora przełożył ją ok. 132 r.
przed Ch. w Egipcie na język grecki. Mądrość Syracha jest księgą mądrościową, w której Ben
Syrach, doświadczony mędrzec i nauczyciel, udziela rad pewnemu młodzieńcowi. Ma on dzięki
tym pouczeniom stać się człowiekiem zasobnym i głową rodziny, jak również być przygotowanym
do pełnienia funkcji w życiu publicznym. Ten rodzaj kształcenia trzeba sytuować w kontekście
ż

ycia wspólnoty żydowskiej w Jerozolimie na przełomie III i II w. przed Ch., kiedy to musiała ona

stawić czoła wyzwaniom hellenizacji, czyli wpływom greckim na jej kulturę, obyczaje i religię
(hellenizm tamtego czasu można porównać procesem amerykanizacji współczesnego świata). Nie
znaczy to jednak, że jest to księga przeszłości. Jej aktualność płynie z faktu, że przekazuje ona
różnego rodzaju rady w zakresie praktycznych i uniwersalnych doświadczeń ludzkich.

Mądrość proponowana przez Syracha

Trudno wskazać w Księdze jakiś przejrzysty plan. Raczej ma się wrażenie chaosu

spowodowanego przeplataniem się różnych tematów, pouczeń i środków literackich. Zasadnicza
teza Ben Syracha jest jasna: prawdziwa mądrość znajduje się w Bożym Prawie (Torze) i wyraża się
w postawie bojaźni Bożej, czyli żywej i osobowej relacji miłości z Bogiem (1,28–2,6; por. 32,14-
16), odznaczającej się pokorą i poddaniem się wspaniałości Boga (3,17-20) oraz zaufaniem Jego
dobroci i miłosierdziu (2,6-14; por. 34,13-17). Wśród tematów poruszanych przez Mądrość Syracha
pojawia się również kwestia dotycząca relacji między rodzicami i dziećmi (3,1-16; 7,23-25; 16,1-4;
30,1-13; 41,5-10; 42,9-14). Z tych tekstów zostanie poddany analizie pierwszy fragment (3,1-16)
ukazujący postawę, jaką winny zająć dzieci wobec rodziców.

Rodzeństwo wobec rodziców

Przykazanie: „Czcij swego ojca i matkę” (Wj 20,12; Pwt 5,16) mówi, jak powinna wyrażać się

bojaźń Pańska w stosunkach rodzinnych. Adresatami pouczenia Syracha są raczej dorosłe dzieci
(„moi synowie”), którym wyjaśnia przyczyny, skutki oraz korzyści płynące z czci rodziców. Jego
pouczenia podejmują obietnicę biblijną: „abyś długo żył i aby ci się dobrze powodziło na ziemi”
(Pwt 5,16). Podstawowym powodem, dla którego dzieci powinny czcić swoich rodziców, jest

2

ustanowiony przez Boga porządek społeczny, w którym rodzicom przysługuje władza nad swoimi
dziećmi (3,1-2). Szereg szczegółowych zdań („Kto..., kto...., kto...” w 3,3-7) opisuje duchowe
błogosławieństwa wypływające ze czci rodziców: odpuszczenie grzechów, skarby duchowe, długie
i szczęśliwe życie itd. Troska o rodziców w ich starszym wieku zostanie nagrodzona przez Boga
(„Miłosierdzie względem ojca nie pójdzie w zapomnienie, a miejsce grzechów zamieszka u ciebie”,
3,14). Poemat kończy się (3,16) nawiązaniem do 3,2 i przestrzega, że zaniedbywanie ojca i matki
jest bluźnierstwem.

K

ONSPEKT SPOTKANIA

I. Co to znaczy być „córką/synem”?

• Metoda „wywiadu”
• Sondaż służący ukazaniu, w jaki sposób młodzież rozumie IV przykazanie Boże

II. Rady Syracha do budowania relacji z rodzicami

• Lektura Syr 3,1-16
• Metoda „papierka lakmusowego”
• Praktyczne wskazówki odnośnie realizacji IV przykazania Bożego

III. Cześć dla rodziców wnosi „słońce” w nasze życie

• Praca z tekstem KKK 2214-2219
• Metoda „słoneczka”
• Cześć dla rodziców w ujęciu innych tekstów biblijnych
• „Słowo życia”

S

CENARIUSZ SPOTKANIA

I. Co to znaczy być „córką/synem”?

• Wyjaśnienie uczestnikom celu spotkania
Bycie siostrą/bratem nakłada się na bycie córką/synem. Te dwie relacje wzajemnie się

warunkują i kształtują. Analiza historii Jakuba czy Józefa pokazała, jak bardzo relacja dzieci z
rodzicami może determinować relacje w rodzeństwie. Stąd pytanie o to, jak kształtować swoją więź
z rodzicami w perspektywie bycia siostrą/bratem. Pomocą posłużą nam teksty zaczerpnięte z ksiąg
mądrościowych Biblii (tu można wspólnie przyjrzeć się układowi Pisma świętego i wskazać te
księgi).

•

Metoda „wywiadu”

• Sondaż służący ukazaniu, w jaki sposób młodzież rozumie IV przykazanie Boże
Prowadzący informuje uczestników, że jest reporterem miesięcznika psychologicznego

„Charaktery”, który robi sondaż wśród młodzieży na temat ich rozumienia IV przykazania
Dekalogu o okazywaniu czci rodzicom. Uczestnicy mogą mówić nie tylko w swoim imieniu, ale też
w imieniu swoich kolegów i koleżanki. W ten sposób wyrażone zostanie całe spektrum opinii na ten
temat.

Celem tego działania ma być nie tyle systematyzacja tych poglądów, ile raczej stworzenie

możliwości dla wypowiedzi, które stanowić będą swoiste „tło życiowe” dla dalszego poszukiwania
w oparciu o Biblię zrozumienia zamysłu stojącego za przykazaniem czci dla rodziców.

II. Rady Syracha dla budowania relacji z rodzicami

1. Odczytanie Syr 3,1-16

3

2. Praktyczne wskazówki odnośnie realizacji IV przykazania Bożego w tekście Syracha 3,1-16

• Metoda „papierka lakmusowego”
• Praca w grupach
Zadaniem uczestników jest zakreślenie w tekście Syr 3,1-16 (zał.10.1) zdań, które by

odpowiadały na następujące pytania:

Sugestie dla prowadzącego

ad a) w.2 – okazywanie czci rodzicom jest wolą samego Boga; w.6 – wynika z posłuszeństwa

Bogu;

ad 2) praktycznie cały poemat „utkany” jest z praktycznych rad. Warto zauważyć, że ww.12-15

zwracają uwagę na okazywanie czci rodzicom, którzy są podeszli w wieku;

ad 3) zbawienie, przebaczenie grzechów; błogosławieństwo Boże; długie życie; radość z

własnych dzieci (w.5a wyraża prawdę, że dzieci uczą się czci dla swoich rodziców od nich samych,
widząc, jak oni sami otaczają czcią dziadków).

Efekty pracy przedstawiamy na wspólnym forum poprzez wywieszenie „kolorowych” tekstów

na tablicy, by móc wspólnie porównać odpowiedzi sugerowane kolorami. W rozmowie nad
propozycjami można postawić dodatkowe pytania: jaka rada była dla nich nowością, gdy chodzi o
ich relację wobec rodziców; jakie rady wydają się być trudne w realizacji?

III. Cześć dla rodziców wnosi „słońce” w nasze życie

• Praca z tekstem KKK 2214-2219 (zał.10.2)

• Cześć dla rodziców w ujęciu innych tekstów biblijnych

• Wprowadzenie
Mimo pewnego ograniczonego spojrzenia Syr 3,1-16 na relację dzieci wobec rodziców (ma on

na myśli sytuację dziecka już dorosłego), można w Biblii znaleźć szereg innych tekstów, które
rzucają światło na to, w jaki sposób ma się realizować praktycznie cześć dla rodziców również w
przypadku, gdy jesteśmy dzieci czy nastolatkami. Odkrywamy to, gdy sięgamy do Katechizmu
Kościoła Katolickiego, który w nr 2214-2219 wyjaśnia znaczenie IV przykazania Bożego:

2214 Ojcostwo Boże jest źródłem ojcostwa ludzkiego; jest podstawą czci rodziców.

Szacunek dzieci – niepełnoletnich lub dorosłych – dla ojca i matki karmi się naturalnym
uczuciem zrodzonym z łączącej ich więzi. Tego szacunku domaga się przykazanie Boże.

2215 Szacunek dla rodziców (cześć synowska) wynika z wdzięczności wobec tych, którzy

przez dar życia, swoją miłość i pracę wydali na świat dzieci i pozwolili im wzrastać w latach,
w mądrości i w łasce. „Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj!
Pamiętaj, że oni cię zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” (Syr 7, 27-28).

2216 Szacunek synowski przejawia się w prawdziwej uległości i posłuszeństwie. „Strzeż,

synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą, czuwają nad
tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się – mówią do ciebie” (Prz 6, 20-22). „Syn mądry miłuje
karcenie, naśmiewca nie słucha nagany” (Prz 13, 1).

2217 Tak długo jak dziecko mieszka z rodzicami, powinno być posłuszne każdej prośbie

rodziców, która służy jego dobru lub dobru rodziny. „Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we
wszystkim, bo to jest miłe w Panu” (Kol 3, 20). Dzieci mają także słuchać rozsądnych
zarządzeń swoich wychowawców i tych wszystkich, którym rodzice je powierzyli. Jeśli

a) Z czego wynika konieczność okazywania czci dla rodziców? kolor żółty
b) W jaki sposób czcić rodziców? kolor zielony
c) Jaki korzyści przynosi dzieciom cześć okazywana rodzicom? kolor niebieski

4

jednak dziecko jest przekonane w sumieniu, iż jest rzeczą moralnie złą być posłusznym
danemu poleceniu, nie powinno się do niego stosować.

2217 Wzrastając, dzieci będą nadal szanować swoich rodziców. Będą uprzedzać ich

pragnienia, chętnie prosić o rady i przyjmować ich uzasadnione napomnienia. Posłuszeństwo
wobec rodziców ustaje wraz z usamodzielnieniem się dzieci, pozostaje jednak szacunek, który
jest im należny na zawsze. Ma on bowiem swoje źródło w bojaźni Bożej, jednym z darów
Ducha Świętego.

2218 Czwarte przykazanie przypomina dzieciom już dorosłym o ich odpowiedzialności

wobec rodziców. W miarę możności powinny one okazywać im pomoc materialną i moralną
w starości, w chorobie, samotności lub potrzebie. Jezus przypomina o tym obowiązku
wdzięczności.

Pan uczcił ojca przez dzieci, a prawa matki nad synami utwierdził. Kto czci ojca, zyskuje

odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość
mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany. Kto szanuje ojca, długo
ż

yć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej matce. (Syr 3, 2-6)

Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu. A jeśliby nawet

rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił... Kto porzuca
ojca swego, jest jak bluźnierca, a przeklęty przez Pana, kto pobudza do gniewu swą matkę.
(Syr 3,12-13. 16)
2219 Szacunek synowski sprzyja harmonii całego życia rodzinnego; obejmuje on także
związki między braćmi i siostrami. Szacunek wobec rodziców opromienia całe środowisko
rodzinne. „Koroną starców – synowie synów” (Prz 17, 6). „Z całą pokorą i cichością, z
cierpliwością, znoście siebie nawzajem w miłości” (Ef 4, 2).

• Metoda „słoneczka”
• Praca w grupach
• Znalezienie we wskazanych wyżej numerach KKK odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób

okazywać cześć rodzicom?

Pytanie to zostaje umieszczone na kole, które zostanie później otoczone przez uczestników

siedmioma „promieniami”. Będą nimi kartki z poszczególnymi numerami Katechizmu, które na
odwrotnej stronie zostaną zapisane przez grupę zdaniem (hasłem) odwołującym się do danej
propozycji okazywania czci rodzicom. Tak zbudowane „słoneczko” (warto, by kartki miały kolor
ż

ółty) zostaje przyklejone na arkusz papieru.

Zakończenie
• Modlitwa prośby, w której poszczególnymi wezwaniami będą zdania zapisane przez

uczestników na promieniach słońca.

• „Słowo życia”
Przedłużeniem spotkania w tygodniu może być propozycja zabrania do domu jednego z tekstów

biblijnych wskazanych przez analizowany fragment Katechizmu. Należy je umieścić na
pojedynczych paskach papieru, które uczestnicy losują między sobą (zał. 10.3). Teksty mogą się
powtarzać, w zależności od liczby uczestników. Proponujemy, by umieścić to zdanie na widocznym
miejscu tak, by było ono natchnieniem dla okazywanej rodzicom czci.

5

„Słowo życia” o czci dla rodziców

„Z całego serca czcij swego ojca, a boleści rodzicielki nie zapominaj! Pamiętaj, że oni cię
zrodzili, a cóż im zwrócisz za to, co oni tobie dali?” (Syr 7, 27-28)

„Strzeż, synu, nakazów ojca, nie gardź nauką matki... Gdy idziesz, niech one cię wiodą,
czuwają nad tobą, gdy zaśniesz; gdy budzisz się – mówią do ciebie” (Prz 6, 20-22)

„Syn mądry miłuje karcenie, naśmiewca nie słucha nagany” (Prz 13, 1)

„Dzieci, bądźcie posłuszne rodzicom we wszystkim, bo to jest miłe w Panu” (Kol 3, 20)

„Kto czci ojca, zyskuje odpuszczenie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby
gromadził” (Syr 3,3)

„Kto czci ojca, radość mieć będzie z dzieci, a w czasie modlitwy swej będzie wysłuchany”
(Syr 3,4) „Kto szanuje ojca, długo żyć będzie, a kto posłuszny jest Panu, da wytchnienie swej
matce” (Syr 3,6)

„Synu, wspomagaj swego ojca w starości, nie zasmucaj go w jego życiu. A jeśliby nawet
rozum stracił, miej wyrozumiałość, nie pogardzaj nim, choć jesteś w pełni sił” (Syr 3,12-13.
16)