plik

Wraz z przystąpieniem do Unii Europejskiej

Polska została zobligowana – na mocy prawa

wspólnotowego – do pełnego członkostwa

w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walu-

towej (UGW). Moment zamiany złotego na

euro nie jest określony w kategoriach czaso-

wych, ale uwarunkowany dostosowaniem

ustawodawstwa krajowego do prawa UE

oraz spełnieniem kryteriów konwergencji

obrazujących poziom tzw. konwergencji

nominalnej.

Konwergencja nominalna

Członkostwo w strefie euro wymaga speł-

nienia następujących kryteriów konwer-

gencji:

kryterium stabilności cen

Kryterium stabilności cen uznaje

się za spełnione, jeśli średnia stopa in-

flacji (mierzona za pomocą wskaźnika

cen towarów konsumpcyjnych), odnoto-

wana w danym państwie w ciągu roku

poprzedzającego dokonywanie oceny,

nie przekroczyła o więcej niż 1,5 punktu

procentowego średniego wskaźnika cen

towarów konsumpcyjnych w trzech krajach

UE o najniższej wartości tego wskaźnika.

kryterium długoterminowych

stóp procentowych

Kryterium długoterminowych stóp

procentowych (mierzonych oprocen-

towaniem długookresowych obligacji

rządowych lub podobnych instrumentów

finansowych) uznaje się za spełnione, jeśli

w ciągu roku przed przeprowadzeniem oce-

ny przeciętna nominalna długookresowa

stopa procentowa nie przekraczała o wię-

cej niż 2 punkty procentowe średniej dłu-

gookresowej stopy procentowej w trzech

krajach UE o najniższym poziomie inflacji.

kryterium fiskalne

Kryterium fiskalne uznaje się za speł-

nione, jeśli w momencie dokonywania

oceny dany kraj nie jest objęty procedurą

nadmiernego deficytu, z uwzględnieniem

wartości referencyjnych, które wynoszą

3% PKB w odniesieniu do deficytu sektora

instytucji rządowych i samorządowych

(określanego dalej w uproszczeniu mia-

nem deficytu budżetowego) oraz 60%

PKB w odniesieniu do poziomu długu

publicznego.

Konwergencja nominalna a konwergencja realna
– kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro?

Joanna Stryjek, SGH

kryterium kursu walutowego

Spełnienie kryterium kursu walutowego wymaga udziału waluty danego kraju

w mechanizmie stabilizowania kursów walutowych (ERM II) i utrzymania jej kursu w prze-

dziale wahań +/-15% przez okres co najmniej dwóch lat, bez poważnych napięć oraz

bez dewaluacji w stosunku do waluty innego państwa członkowskiego.

Stopień spełnienia kryteriów konwergencji przez Polskę

Według najnowszych danych Eurostatu spełnienie kryteriów konwergencji przez

Polskę przedstawia się następująco:

Konwergencja nominalna a konwergencja realna – kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro?

Nazwa

Wartość referencyjna

Stopień spełnienia

kryterium przez Polskę

Kryterium

stabilności cen

3,6% (marzec 2009)

4% (marzec 2009)

Kryterium

długoterminowych

stóp procentowych

6,2% (marzec 2009)

6,1% (marzec 2009)

Kryterium

fiskalne

Dług publiczny:

60% PKB

Deficyt budżetowy:

3% PKB

Dług publiczny w 2008 r.

osiągnął poziom 47,1% PKB

Deficyt budżetowy w 2008 r.

przekroczył wartość referen-

cyjną i wyniósł 3,9% PKB

(13.05.2009 KE ogłosiła

rozpoczęcie procedury

nadmiernego deficytu)

Kryterium

kursu walutowego

Dwa lata pobytu

danej waluty

w ERM II

Złoty nie uczestniczy

jeszcze w ERM II

Źródło: Komisja Europejska, Economic Forecast, wiosna 2009, dane Eurostat

Konwergencja realna

Spełnienie kryteriów konwergencji nominal-

nej jest przepustką do członkostwa w strefie

euro. Jednak szanse i zagrożenia związane

z przyjęciem wspólnej waluty uzależnione

są nie od stopnia konwergencji nominalnej,

lecz od konwergencji realnej, tj. strukturalne-

go podobieństwa gospodarki Polski do stre-

fy euro oraz podobnego przebiegu cykli ko-

niunkturalnych.

Z badań przeprowadzonych przez NBP

wynika, że największe różnice strukturalne

między gospodarką Polski a strefą euro

występują w zakresie struktury produkcji

oraz struktury wydatków konsumpcyjnych

(w szczególności inwestycyjnych).

Odmienność struktury produkcji zwią-

zana jest głównie ze stosunkowo wyso-

kim udziałem w Polsce produkcji w rol-

nictwie, górnictwie i kopalnictwie oraz

handlu i naprawach, przy jednoczesnym

niskim udziale w strukturze produkcji sek-

torów usługowych, w tym zwłaszcza ob-

sługi nieruchomości i firm, transportu oraz

pośrednictwa finansowego.

Różnice w zakresie struktury wydat-

ków konsumpcyjnych są natomiast w dużej

mierze pochodną niższych dochodów Po-

laków (stosunkowo duży udział dóbr pod-

stawowych), a więc wraz ze wzrostem

gospodarczym i z postępem integracji

problem ten powinien być stopniowo

eliminowany.

Drugi aspekt realnej konwergencji

– tj. podobieństwo przebiegu cykli koniunk-

turalnych – jest znacznie trudniejszy do

zbadania. Z raportu NBP na temat pełnego

uczestnictwa Polski w strefie euro opubliko-

wanego w 2009 r. wynika, że w latach 1998-

2005 „wahania aktywności gospodarczej

w Polsce (...) były wyprzedzające względem

cyklu strefy euro, a także charakteryzowały

się wyższą amplitudą”. Niemniej Polska,

wraz z Węgrami i ze Słowenią, należy do

grupy państw Europy Środkowej i Wschod-

niej o najwyższym poziomie synchroniza-

cji cykli koniunkturalnych ze strefą euro.

Ponadto, w świetle prognoz, cykl koniunk-

turalny w Polsce powinien w najbliższych

latach podlegać dalszej synchronizacji.

Podejmując decyzję o członkostwie

Polski w strefie euro, należy również

wziąć pod uwagę fakt, że Polska to kraj

będący w trakcie tzw. procesu doga-

niania (określanego mianem beta-

konwergencji) charakteryzującego

się wyższym wzrostem gospodarczym

i jednocześnie niższym PKB na głowę

jednego mieszkańca w porównaniu

z krajami strefy euro.

Większe tempo wzrostu gospodar-

czego i związana z nim realna aprecjacja

złotego stwarzają zagrożenie, że stopa

procentowa gwarantująca stabilną inflację

i utrzymanie tempa wzrostu gospodarcze-

go zgodnego z potencjałem gospodarki

może być w Polsce inna niż w strefie euro.

Innymi słowy, poziom stóp procentowych

wyznaczany przez EBC (uwzględniający

potrzeby wysoko rozwiniętych gospo-

darek krajów strefy euro) może być dla Pol-

ski zbyt niski. W świetle badań NBP przed-

wczesna akcesja do strefy euro, skutkująca

przyjęciem przez Polskę zbyt niskiego

poziomu stóp procentowych, zwiększa

niebezpieczeństwo takich zjawisk jak wzrost

Konwergencja nominalna a konwergencja realna – kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro?

inflacji czy boom kredytowy i w rezulta-

cie może doprowadzić do pogorszenia się

konkurencyjności polskiej gospodarki. War-

to jednak zaznaczyć, że wysoki stopień

szeroko rozumianej konwergencji re-

alnej z jednej strony ułatwi funkcjono-

wanie polskiej gospodarki w ramach

strefy euro, z drugiej natomiast uczest-

nictwo w strefie euro może proces kon-

wergencji realnej przyspieszać.

Ważną rolę odgrywa tu ww. proces do-

ganiania, gdyż prowadzi on do konwergencji

struktur i cykli koniunkturalnych, dzięki

czemu maleje ryzyko, że wspólna polity-

ka pieniężna prowadzona przez EBC będzie

nieadekwatna do polskiej gospodarki.

Znaczenie kryzysu dla ustalenia daty

wprowadzenia euro w Polsce

W sytuacji niepewności co do skali kryzy-

su gospodarczego w strefie euro, a także

stopnia recesji gospodarczej w Polsce

przyjęcie euro i jednoczesne pozbawienie

się instrumentów polityki pieniężnej bez

wątpienia pociąga za sobą pewne ryzyko.

Niemniej jednak gospodarka polska jest już

na tyle mocno powiązana z gospodarką

strefy euro, że prawdopodobieństwo wys-

tąpienia poważnej recesji gospodarczej

w krajach UGW, która byłaby w stanie

ominąć Polskę, jest dość niskie. W związku

z tym znaczenie obecnego kryzysu gos-

podarczego dla ustalenia daty wprowa-

dzenia euro w Polsce należy rozpatrywać

głównie z punktu widzenia zdolności Pol-

ski do wypełnienia kryteriów konwer-

gencji w warunkach spowolnienia gos-

podarczego.

Według prognoz KE deficyt budżetowy

w Polsce w latach 2009-2010 wyniesie od-

powiednio -6,6% oraz -7,3% PKB, tj. ponad-

dwukrotnie przekroczy dopuszczalną

wartość.

Mimo że krajowe prognozy dotyczące

wartości deficytu budżetowego nie wska-

zują na aż tak znaczny jego wzrost (prog-

nozy KE zakładają brak zmian w zakresie

prowadzonej polityki), należy oczekiwać,

że Polska będzie miała w najbliższych la-

tach poważny problem ze spełnieniem

tego kryterium.

Ponadto Komisja przewiduje w Polsce

wzrost wskaźnika długu publicznego,

i mimo że w latach 2009-2010 wskaźnik

ten nie powinien przekroczyć poziomu

60% PKB, wzrost bieżącego oraz zakumu-

lowanego zadłużenia państwa może mieć

niekorzystny wpływ na poziom długo-

terminowych stóp procentowych oraz

zmienność kursu walutowego.

Poza tym światowy kryzys gospodar-

czy może również negatywnie wpłynąć

na zdolność Polski do wypełnienia kryte-

rium inflacyjnego, a silne wahania kursu

złotego, z jakimi mamy do czynienia od je-

sieni 2008 r., znacznie utrudniają wyzna-

czenie racjonalnego parytetu centralnego

w ERM II i obniżają prawdopodobieństwo

wypełnienia kryterium kursowego.

Konwergencja nominalna a konwergencja realna – kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro?

Operacja wprowadzenia euro w Pol-

sce zakończy się sukcesem, jeśli spo-

łeczeństwo będzie zadowolone z ko-

rzyści ekonomicznych wynikających

z wprowadzenia wspólnej waluty

(związanych m.in. z redukcją ryzyka

kursowego i kosztów transakcyjnych,

zaletami posługiwania się walutą

międzynarodową itp.) i jednocześnie:

nie dojdzie do kryzysu walutowego

(w okresie dwuletniego pobytu złotego

w ERM II);

nie pogorszy się konkurencyjność

gospodarki;

nie dojdzie do wzrostu cen;

nie nastąpi spadek wzrostu

gospodarczego.

Konwergencja nominalna a konwergencja realna – kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro?