Powikłania po przewlekłym ogólnym leczeniu preparatami sterydowymi
Przewlekłe stosowanie preparatów sterydowych w leczeniu ogólnym jest o wiele bardziej niebezpieczne od
miejscowej aplikacji. Związki sterydowe przewlekle dostające się do krąŜenia ogólnego wywołują z czasem
szereg niepoŜądanych reakcji, m. in.:
•
wpływ na metabolizm
Sterydy wpływają silnie na gospodarkę węglowodanową, lipidową i białkową. Przez podnoszenie
glikemii powodują hiperinsulinemię i insulinooporność, co moŜe prowadzić do cukrzycy.
Hiperinsulinemia, jak równieŜ wzmoŜone łaknienie, powodują nadwagę i otyłość. Sterydy zmieniają
ponadto rozmieszczenie tkanki tłuszczowej w kierunku centralnym (księŜycowata twarz „jak księŜyc w
pełni”, bawoli kark).
•
wpływ na skórę
Sterydy hamują funkcje fibroblastów, co prowadzi do ścieńczenia skóry i tkanki podskórnej, moŜe
sprzyjać pęknięciom i wynaczynieniom w ich obrębie (charakterystyczne czerwone rozstępy).
Dodatkowo utrudniają przez to gojenie zranień.
•
wpływ na układ ruchu
Preparaty sterydowe powodują osłabienie siły mięśniowej oraz utratę masy kostnej z potencjalną
osteoporozą (często obserwuje się u pacjentów kompresyjne złamania kręgów). U dzieci i młodzieŜy
spowolniony jest wzrost i dojrzewanie fizyczne.
•
wpływ na wydzielanie wewnętrzne
Sterydy podawane zewnętrznie jako preparaty lecznicze hamują syntezę endogennych związków
sterydowych. MoŜe się to przyczynić do zaniku i niewydolności kory nadnerczy. Ponadto obniŜenie
poziomu hormonów płciowych powoduje hypogonadyzm i hamuje dojrzewanie płciowe u młodzieŜy.
•
wpływ na odporność
Hamowanie przez sterydy mechanizmów immunologicznych zwiększa podatność organizmu na
infekcje – głównie grzybicze zakaŜenia skóry.
•
inne
Poprzez hamowanie syntezy prostanoidów sterydy mogą wywoływać lub pogarszać przebieg takich
schorzeń jak: nadciśnienie tętnicze, jaskra, choroba wrzodowa czy kamica nerkowa. Mogą ponadto
powodować zaburzenia psychiczne oraz nadmierne owłosienia ciała.
Powikłania po przewlekłym miejscowym leczeniu preparatami sterydowymi
Częściej uŜywane i mniej szkodliwe są sterydy stosowane zewnętrznie, w postaci maści, kremów,
fluidów i innych. Mogą one wywoływać takie skutki uboczne jak:
•
miejscowe ścieńczenie skóry,
•
rozszerzenie powierzchniowych naczyń krwionośnych,
•
rozstępy skórne,
•
posterydowe zapalenie skóry i zmiany trądzikopodobne.
Długotrwałe stosowanie sterydów zewnętrznie wiąŜe się z szeregiem efektów ubocznych, które nie muszą
wystąpić, jeśli jednak wystąpią, są raczej permanentne:
•
teleangiektazje,
•
rozstępy skórne,
•
zmiany pigmentacji (biały dermografizm),
•
ś
cieńczenie skóry właściwej,
•
alergia kontaktowa na sterydy,
•
większa podatność skóry na infekcje.
Posterydowe zapalenie skóry to stan zapalny wywołany uzaleŜnieniem się skóry od sterydów
stosowanych zewnętrznie. Skóra, która otrzymuje regularnie dawkę sterydów, przy ich odstawieniu odczuwa
głód sterydowy, co skutkuje pogorszeniem. Dodatkowo uzaleŜnienie pogłębia fakt, Ŝe:
•
kortykosterydy stosowane zewnętrznie powodują stopniowe ścieńczenie, a z czasem zanik warstwy
rogowej naskórka, co zwiększa absorpcję sterydu przez skórę,
•
w przypadku aplikowania bez odpowiednich przerw, dochodzi do tachyfilaksji skóry, czy jej
uniewraŜliwienia się na działanie sterydu.
Skłonność do uzaleŜnienia skóry od sterydów jest sprawą indywidualną, u niektórych osób następuje
bardzo szybko (np. juŜ po kilku tygodniach). Znaczenie ma tutaj obszar powierzchni ciała, które były
smarowane, okres czasu aplikowania i siła sterydu, a takŜe przypadłość skórna pacjenta. Posterydowe zapalenie
