Jak na mapę świata powróciło państwo Izrael?

Nie od dziś wiadomo, że historię świata porównać można do sensacyjnego filmu. Dzieje

narodów obfitują w zaskakujące wydarzenia, czy niespodziewane zwroty akcji, zaś na mapach
przesuwają się wciąż linie graniczne, powstają i znikają całe państwa.

Historia wielu państw świata, da się między sobą porównać. Na podobną modłę kształtowały się losy
niektórych narodów afrykańskich czy europejskich, w zbliżony sposób toczyły się dzieje kilku
sąsiadujących ze sobą państw latynoamerykańskich…

Izrael jednak pozostaje swoistym ewenementem na skalę globalną. Powstał w 1948 r. odradzając się
nie po setkach, lecz po tysiącach lat niebytności. Jego najbliższymi sąsiadami są zaś państwa o
zupełnie innym charakterze, odmiennej religii i obyczajach. Już choćby z tego względu historia
powstania nowożytnego państwa izraelskiego zasługuje na opowiedzenie. Gdy jednak doda się, że
istnienie jego jest kontrowersyjne i do dnia dzisiejszego stanowi źródło konfliktów – opowieść staje się
jeszcze ciekawsza.

Wszystko zaczęło się w czasach Starego Testamentu. Według podań księgi uznawanej przez religię
żydowską za objawioną, Abraham uzyskał od Boga polecenie, by opuścił Mezopotamię i udał się do
Kanaan. W zamian za posłuszeństwo, cała Ziemia Kanaan (Ziemia Obiecana) miała należeć do jego
potomków, z których powstać miał wielki, silny naród – Naród Wybrany.

Abraham dotarł do Kanaan prawdopodobnie w XVIII wieku p.n.e. Kiedy jednak na jego obiecanej
ziemi panować zaczął głód, naród izraelski zmuszony był do szukania lepszego miejsca. Po żywność i
schronienie udał się do Egiptu. Od tego momentu rozpoczął się dla Żydów okres ich niezwykłej
wędrówki, która zaprowadziła ich w niemal wszystkie zakątki na świecie. Wędrówka choć przerywana
oczywiście licznymi postojami, miała jeden cel – Ziemię Obiecaną - Palestynę. W Egipcie Żydzi
prześladowani byli przez faraona, więc pod wodzą Mojżesza udali się najpierw na Półwysep Synaj, a
potem w kierunku Palestyny. Przekroczyli rzekę Jordan i osiedlili się w Kanaan, a około 1000 roku
p.n.e. Dawid, król żydowski, zdobył sporne do dnia dzisiejszego miasto – Jerozolimę. Niedługo później
kraj rozpadł się jednak na Królestwo Północne – Izrael i Południowe – Judeę. Jerozolima pozostała na
południu.

Mieszkańcy północy byli spokojniejsi, uprawiali głównie rolę, podczas gdy mieszkańcy południa
pozostawali bardziej ludem koczowniczym. Jednak, według podań biblijnych, ci drudzy pozostali wierni
Jahwe. „Za karę”, w 721 roku, wojska asyryjskie zdobyły Królestwo Północne, wywożąc z niego
izraelskie plemiona, w imię mieszania narodów znajdujących się pod asyryjską kuratelą. Kiedy zaś
Asyria rozbita została przez Babilonię, wówczas rozpoczął się etap bezpaństwowości narodu
żydowskiego. Zwłaszcza, że po zniszczeniu przez Babilonię Jerozolimy część ludności wywieziono do
Mezopotamii, część do Egiptu.

Dla Żydów każde zamieszkiwane przez nich miejsce, inne niż Palestyna, zwane jest „Diasporą”. Od
VIII wieku p.n.e. do połowy XX wieku żydowskich diaspor przybywało w każdym niemalże zakątku
świata. Dlaczego? Otóż zanim tereny dzisiejszego Izraela znalazły się pod panowaniem
muzułmańskim (czyli od VII wieku n.e.), tereny zamieszkane przez ludność żydowską przechodziły
kolejno pod panowanie Persji, Grecji, Rzymu i Bizancjum. Żydowska obecność na wspomnianych
terenach osłabła zresztą mocno po nieudanym powstaniu, które wywołano w 135 r. n.e. przeciw
Rzymowi. W 129 r. rzymski cesarz Haridan kazał w miejscu świątyni jerozolimskiej wybudować
świątynię Jowisza. Jerozolimę przebudować miano na wzór hellenistyczny. W wyniku walk żydowscy

1

powstańcy zdobyli wprawdzie około 50 twierdz, ale w 135 Rzymianie odbili Jerozolimę i zemścili się na
nieposłusznych poddanych. W wyniku dalszych zatargów z Rzymem Izraelici przesuwali się w
kierunku Galilei, niektórzy z nich emigrowali jeszcze dalej.

Obecność żydowska na terenie Ziemi Obiecanej poważnie skurczyła się przede wszystkim w wyniku
podbojów muzułmańskich oraz z wyniku powstania na jej terenach Imperium Osmańskiego (które
przetrwało do XX wieku). Do Europy Żydzi przedostawali się albo od strony Półwyspu Iberyjskiego
albo od wschodu. Pragnienie powrotu do Ziemi Izraela było się wspólnym odczuciem ludności
żydowskiej. Mimo iż terytorium, które uważali za własne zamieszkiwali od VII wieku Arabowie,
konsekwentnie sprowadzali się tam kolejny żydowscy osadnicy. W wieku XIV po wygnaniu z katolickiej
Hiszpanii lud Izraela znowu zaczął intensywnie pojawiać się na terenie Palestyny. Pierwsza fala
nowożytnej imigracji miała zaś miejsce w wieku XIX, a wywołana była przez pogromy ludności
żydowskiej w Rosji.

Jak jednak doprowadzono do tego, że w centrum arabskiego świata powstało zupełnie nowe
państwo? „Nowe” w tym samym sensie, jako nowa byłoby odbudowana Asyria, Sparta, Państwo
Wielkomorawskie, czy imperium Inków. Odpowiedź brzmi – po pierwsze dzięki sile religii. Po drugie
dzięki determinacji mieszkańców diaspor i syjonistycznej ideologii. Po trzecie – na skutek politycznej
koniunktury międzynarodowej. Ważnym wydarzeniem była tu tzw. deklaracja Balfoura z listopada
1917 roku. W deklaracji tej minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii stwierdzał o przychylności
władz brytyjskich wobec „koncepcji żydowskiej siedziby narodowej („national home”) w Palestynie”.
Gest ten miał na celu uzyskanie poparcia społeczności żydowskiej w czasie działań I wojny światowej.
Wyrażanie poparcia sprawiło jednak, że determinacja narodu żydowskiego przybrała na sile.

Po deklaracji Balfoura grupa żydowskich batalionów wchodzących w skład tzw. Legionu Żydowskiego
wzięła udział w zajęciu Palestyny przez wojska brytyjskie. Arabowie odpowiedzieli zamieszkami, a
Liga Narodów wydała w 1922 oświadczenie, aby odbudowa żydowskiej siedziby odbyła się „bez
uszczerbku dla praw ludności arabskiej w Palestynie”. Podczas nazizmu lat 30 do Palestyny przybyło
ok. 250tys Żydów. W 1936 wywołało to wybuch arabskiej rewolty i wprowadziło dalsze brytyjskie
restrykcje. Jednocześnie ucieczka Żydów do Palestyny była jednak dla wielu ucieczką przed
Holokaustem. Trudno było więc dokonać decyzji o ograniczaniu migracji. W Europie powstał nawet
tajny ruch o nazwie alija bet, pomagający uciekinierom.

Po wojnie sytuacja na Bliskim Wschodzie stała się dość trudna. Na skutek zamieszek z 1947, które
przerodziły się w regularna wojnę domową, rząd brytyjski stwierdził, że nie jest w stanie rozwiązać
konfliktu izraelsko-arabskiego. Nowo powstałe ONZ przyjęło więc rezolucję o podziale Palestyny na
dwa państwa, a Jerozolima miała zostać miastem międzynarodowym pod nadzorem ONZ.
Społeczność żydowska przyjęła projekt, arabska – odrzuciła. Mimo tego sprzeciwu powstanie Izraela
proklamowano w roku 1948.

Państwo Izraelskie budzi kontrowersje z racji prowadzonej od roku 1948 do dziś polityki militarnej.
Jednakże, niezależnie od współczesnych problemów, jego pojawianie się na nowo na mapie świata,
po kilku tysiącach lat nieobecności jest niewątpliwie kulturowym fenomenem, zasługującym na uwagę
historyków.

Ewa Frączek

2011-01-20 (15:41)

2