Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

    Mykoplazmozy drobiu to choroby wywoływane przez specyficzne patogeny, które

nie posiadają ściany komórkowej. Drobnoustroje te wywołują zazwyczaj chorobę o

przebiegu przewlekłym, która może szerzyć się zrówno drogą poziomą, jak i pionową,

przez jajo. Występowaniu schorzenia sprzyja intensyfikacja produkcji drobiarskiej. Ptaki

selekcjonowane ze względu na przekazywanie dobrych cech produkcyjnych mają

niestety gorszą odporność na choroby. Mykoplazmy bardzo często wikłają inne choroby

wirusowe lub bakteryjne, przez co utrudniają ich pomyślne leczenie.

     W nowoczesnej produkcji drobiarskiej dużo uwagi poświęca się zakażeniom ptasimi

mykoplazmami. Dla stad hodowlanych kur szczególnie niebezpieczne są Mycoplasma

gallisepticum

i Mycopl

asama synoviae

, a w stadach indyków także

Mycoplasma meleagridis

i

Mycoplasma iowae

. Mogą one wywoływać schorzenia układu oddechowego, szkieletowego, rozrodczego.

Ich obecność w środowisku i organizmach wrażliwych ptaków prowadzi do zahamowania w

rozwoju, pogorszenia wskaźników produkcyjnych i wylęgowych. Obecnie uwaga skierowana

jest na zwalczanie i zapobieganie różnym formom mykoplazmozy. W Polsce w tym celu

opracowano specjalny program, który ma na celu eradykację infekcji, ograniczanie

rozprzestrzenienia zarazka oraz kontrolę nad czynnikami wywołującymi zakażenie.

    Zgodnie z obowiązującym przepisami wszystkie hodowlane stada drobiu muszą być wolne

od zakażeń mykoplazmami. Szczególnie ostre restrykcje dotyczą Mycoplasma gallisepticum i

Mycoplasma synoviae

. W ramach realizacji programu zwalczania mykoplazm w stadach drobiu prowadzi się

monitoring występowania tych zakażeń. Regularne badania mikrobiologiczne i serologiczne

pozwalają na szybkie wykrywanie patogenów. Ograniczanie strat z tytułu mykoplazmozy jest

możliwe dzięki wykrywaniu i eliminowaniu nosicieli zarazka oraz utrzymywaniu stad

rodzicielskich wolnych od tej jednostki chorobowej. Przy zapewnieniu właściwej izolacji fermy,

optymalnego poziomu biosecurity możliwe jest utrzymywanie stad wolnych od mykoplazm.

Niestety w rejonach o dużej koncentracji produkcji drobiarskiej, a także w przypadku sąsiedztwa

1 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

ptaków przyzagrodowych istnieje zagrożenie pojawienia się tych niepożądanych zarazków.

    Do patogennych dla ptaków mykoplazm (Tab. 1) należą przystosowane do kur i indyków: My

coplasma gallisepticum

(MG) i

Mycoplasma synoviae (MS) oraz zaadaptowane wyłącznie do indyków Mycoplasma

meleagridis

(MM) i Myc

oplasma iowae

(MI). Biologia tych mikroorganizmów znacząco wpływa na kliniczny przebieg mykoplazmozy. Te

prokariotyczne organizmy posiadają najmniejszy ze wszystkich żywych organizmów genom,

dlatego też muszą pozostawać w ścisłej zależności ze swoim gospodarzem. Od zwykłych

bakterii różni je brak ściany komórkowej, przez co są drobnoustrojami dość wrażliwymi na

większość środków dezynfekcyjnych. Poza organizmem żywiciela przeżywają kilka dni.

   Drogi szerzenia się infekcji

    Mykoplazmy mogą przenosić się między wrażliwymi ptakami poprzez bezpośredni lub

pośredni kontakt. Ważnym sposobem szerzenia się zakażenia jest pionowa transmisja zarazka,

przez jajo. Dość często transowarialne zakażenia Mycoplasma gallisepticum i Mycoplasma

synoviae

występują w stadach rodzicielskich drobiu. Podczas ostrej fazy infekcji mykoplazmy dostają się

do komórki jajowej, następnie kolonizują cały jajnik i jajowód. W przypadku Mycoplasma

meleagridis do zakażenia może również dochodzić drogą wstępującą, z kloaki i bursy

Fabrycjusza. Do rozprzestrzeniania się tego zarazka przyczynia się także niehigienicznie

przeprowadzana inseminacja samic zakażonym nasieniem. Mycoplasma iowae. Najczęściej

przenosi się u indyków droga pionową i powoduje dużą zamieralność zarodków w czasie

inkubacji.

      Do poziomego szerzenia się infekcji dochodzić może już w zakładzie wylęgowym w czasie

klucia ptaków wrażliwych

z zakażonymi, także podczas ich seksowania, czy szczepienia. Wśród ptaków dorosłych

mykoplazmy zazwyczaj przenoszą się poprzez kontakt. Wydzielina z dróg oddechowych

zakażonych ptaków obfituje w zarazki. Kichanie, kaszel przyczyniają się do przenoszenia ich

2 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

drogą oddechową na wrażliwe osobniki. Wystąpieniu infekcji sprzyjają także niewłaściwe

warunki środowiskowe panujące w kurniku lub indyczniku; zbyt duże stężenie amoniaku, kurz.

Nie bez znaczenia jest także stres, nadmierna obsada ptaków na jednostce powierzchni,

czynniki immunosupresyjne, współistniejące zakażenia.

      Wydawałoby się, że duża wrażliwość mykoplazm na czynniki środowiskowe i preparaty

dezynfekcyjne oraz przestrzeganie zasad sanitarno-higienicznych na fermach powinno

wystarczyć, by minimalizować ryzyko wystąpienia infekcji. Typowymi gospodarzami dla

omawianych w niniejszym artykule mykoplazm są, co prawda, kury i indyki, ale niestety zarazek

ten może być izolowany od ptaków dzikich przebywających na fermach okresowo. Źródłem

zakażenia są niekiedy pracownicy ferm, sprzęt, ptaki hodowlane o nieznanym pochodzeniu

wprowadzane do stada.

  Objawy wystąpienia choroby

    Mykoplazmoza może wystąpić u ptaków w każdym wieku, ale najbardziej wrażliwe na

zakażenie są zarodki i osobniki młode. W praktyce trudno jest jednak określić moment kontaktu

ptaków z zarazkiem, a tym samym okres inkubacji choroby. Wyraźne objawy kliniczne

występują najczęściej w chwili, kiedy ptaki rozpoczynają produkcję nieśną. Dotyczy to zarówno

kur, jak i indyków. Prawdopodobnie, fakt ten ma związek z grą hormonalną i stresem. W

przebiegu choroby dochodzi do zapalenia dróg oddechowych, zatok, worków powietrznych,

stawów i układu rozrodczego. Najczęściej spotyka się zakażenia mieszane mykoplazm i innych

bakterii (Pasteurella sp., E.coli, Ornitobakterium rhinotracheale) oraz wirusów (rzekomego

pomoru drobiu, zakaźnego zapalenia oskrzeli, zakaźnego zapalenia bursy Fabrycjusza,

reowirusów, influenzy). Obraz objawów klinicznych i zmian anatomopatologicznych zaostrza się

przy udziale niewłaściwych warunków środowiskowych i stresu. Wszystkie czynniki wikłające

przebieg zakażenia potęgują patogenność Mycoplasma sp. Niezwykle ważna jest także

zdolność mykoplazm do omijania naturalnych barier obronnych w organizmie ptaków. Są to

patogeny zewnątrz- i wewnątrzkomórkowe. Drobnoustroje te doskonale potrafią unikać

mechanizmów immunologicznych gospodarza poprzez stosowanie mimikry antygenowej,

różnicowanie antygenów powierzchniowych i stymulację produkcji cytokin. Cechy te utrudniają

walkę z nimi.

  Mycoplasma gallisepticum

    Na zakażenie Mycoplasma gallisepticum bardziej wrażliwe są indyki. Podczas infekcji

3 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

dochodzi do pojawienia się objawów ze strony układu oddechowego: wyciek z nosa i oczu,

niekiedy obrzęk zatok okołonosowych. Towarzyszą temu niespecyficzne objawy chorobowe, do

których należy stopniowa utrata apetytu, obniżenie przyrostów masy ciała, niekiedy skrajne

wychudzenie. Stanem zapalnym objęte są tchawica i worki powietrzne. Oddychanie jest coraz

bardziej utrudnione. Niekiedy, przy długo trwającym zakażeniu, dochodzi do wystąpienia

objawów ze strony układu nerwowego. W stadach niosących się wyraźnie pogarsza się

nieśność i wylęgowość jaj.

      U kur podczas choroby powodowanej przez ten gatunek mykoplazm na pierwszy plan

wysuwa się silna duszność, nerwowe potrząsanie głową, wyciek z nosa i oczu, obrzęk zatok

podoczodołowych. Nieśność obniża się o około 10%. Charakterystyczne w przebiegu

mykoplazmozy w stadach kur reprodukcyjnych jest przedłużenie lęgu jaj. Zarodki mają

trudności z opuszczaniem skorupy w ostatnich dniach inkubacji. Potocznie mówi się o

„piszczących” jajach.

    Mykoplazmoza układu oddechowego u kurcząt rzeźnych najczęściej przybiera formę tzw.

CRD, czyli chronicznego nieżytu dróg oddechowych. Jest to typowe zakażenie mieszane,

wywoływane przez drobnoustroje wykazujące powinowactwo do tkanek układu oddechowego.

  Zmiany anatomopatologiczne

    Zmiany anatomopatologiczne, jakie wywołuje Mycoplasma gallisepticum, lokalizują się

głównie w obrębie układu oddechowego. Obraz sekcyjny jest zróżnicowany w zależności od

wieku ptaków, ich kondycji, a także zjadliwości samego zarazka. Najczęściej obserwuje się

obecność śluzu i wysięku w górnych drogach oddechowych, zatokach, i workach powietrznych.

Przy towarzyszących nadkażeniach obraz anatomopatologiczny zaciera się i cechy zapalenia

obejmują pozostałe narządy wewnętrzne.

  Mycoplasma synoviae

    Kolejną patogenną mykoplazmą jest Mycoplasma synoviae. Dużą wagę przywiązuje się roli

patogenu w patologii układu oddechowego ptaków, ponieważ miejscem pierwotnego

namnażania się tego drobnoustroju jest tkanka układu oddechowego. Celem natomiast są

stawy i pochewki ścięgnowe. Zakażenia wywoływane przez

4 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

Mycoplasma synoviae

zazwyczaj przebiegają w postaci subklinicznych infekcji górnych dróg oddechowych.

Towarzystwo

Mycoplasma gallisepticum

i innych drobnoustrojów zaostrza zakażenie. 

    U indyków przy tej formie mykoplazmozy nie rozwijają się objawy ze strony układu

oddechowego. Zazwyczaj patogen jest odpowiedzialny za zapalenie stawów skokowych.

Trudności w poruszaniu się skutkują pogorszeniem przyrostów masy ciała, a w konsekwencji

obniżeniem wskaźników produkcyjnych.

Śmiertelność jest zróżnicowana, co zależy od czynników wikłających. W stadach kur zauważyć

można niespecyficzne objawy kliniczne oraz delikatne objawy ze strony układu oddechowego.

U znacznej liczby ptaków pojawiają się kulawizny, obrzęk stawów skokowych i palcowych. Ptaki

niechętnie poruszają się, stają się apatyczne. Koguty nie kryją kur, co ma odzwierciedlenie w

zwiększeniu odsetka zapłodnionych jaj. Pogarsza się również nieśność. Po kilku tygodniach

trwania choroby ptaki powoli wracają do zdrowia. Poprawie ulegają także parametry

produkcyjne. Niestety bezobjawowe zakażenie drogą transowarialną przenosi się na

potomstwo. Dlatego też u kurcząt pochodzących z takich stad rodzicielskich obserwuje się

skłonność do infekcji dróg oddechowych, zmiany w workach powietrznych. Odchów takich

ptaków nie przynosi oczekiwanych rezultatów.

      Charakterystyczne zmiany anatomopatologiczne widoczne są w zainfekowanych stawach.

Torebki stawowe wypełnione są ciągliwym, szarawym lub żółtawym wysiękiem. Wraz z

rozwojem choroby zmiany te postępują i obejmują sąsiednie tkanki. Uszkodzeniu ulegają

pochewki ścięgnowe, chrząstki stawowe i błony maziowe. Ptaki, które z trudnością poruszają

się nie pobierają wody w wystarczającej ilości. U takich osobników dochodzi do uszkodzenia

nerek. Narządy te ulegają obrzękowi, a w drogach wyprowadzających mocz gromadzą się sole

moczanowe.

  Mycoplasma meleagridis

    Jedną z mykoplazm specyficznych dla indyków jest Mycoplasma meleagridis. Wykazuje ona

powinowactwo do układu oddechowego, niekiedy do aparatu ruchu. Uszkadza także narządy

odpornościowe i zasiedla układ rozrodczy. Klinicznie, zakażenie tym patogenem manifestuje się

zaburzeniami nieśności i wylęgowości jaj. Zainfekowane zarodki zamierają w późnym okresie

5 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

inkubacji. U zamarłych embrionów stwierdza się zapalenie worków powietrznych, deformacje

kości i stawów, niewłaściwe upierzenie, zahamowanie w rozwoju. Zakażenie

M.meleagridis

u dorosłych ptaków rzadko skutkuje objawami ze strony układu oddechowego. Subkliniczny

przebieg choroby ma swoje odzwierciedlenie w gorszych parametrach produkcyjnych i

niezadowalających wynikach.

    Zmiany anatomopatologiczne nie są patognomoniczne. Mimo niezauważalnych objawów

klinicznych lokalizują się zazwyczaj w obrębie worków powietrznych, które stają się zgrubiałe,

niekiedy pokryte niewielką ilością włóknika.

  Mycoplasma iowae

    Drugą, patogenną dla indyków mykoplazmą jest Mycoplasma iowae. Zakażenie tym

zarazkiem utożsamiane jest głównie z układem rozrodczym. Jeśli nie ma żadnych powikłań

infekcja przebiega bez wyraźnych objawów klinicznych. Niekiedy, podobnie jak przy

zakażeniach

Mycoplasm

a meleagridis,

obserwuje się deformacje kości, wyniszczenie organizmu. Jaja pochodzące ze stad zakażonych

gorzej się lęgną. Spada odsetek jaj zapłodnionych, a w trakcie inkubacji zwiększa się liczba

zamarłych zarodków. Pisklęta wylężone, pozornie zdrowe, charakteryzuje obniżona żywotność.

      Obraz sekcyjny nie jest patognomoniczny. Niekiedy niezbyt wyraźne zmiany pojawiają się w

workach powietrznych i bursie Fabrycjusza.

  Diagnostyka mykoplazmozy

    Diagnostyka mykoplazmozy jest niezmiernie trudna. W rozpoznawaniu tego schorzenia

powszechnie wykorzystuje się badania laboratoryjne. Najbardziej popularne są testy

serologiczne, za pomocą których w surowicy badanych ptaków można wykryć swoiste

przeciwciała powstające w wyniku kontaktu z mykoplazmami. Do sprawdzonych i stosowanych

należą: odczyn aglutynacji płytowej (SPA), odczyn hamowania hemaglutynacji (HI) oraz testy

immunoenzymatyczne (ELISA). Próby mikrobiologiczne polegające na izolacji i identyfikacji

zarazka, różnicowaniu jego szczepów i określaniu lekooporności są niestety bardzo praco- i

6 / 7

Mykoplazmozy drobiu grzebiącego

Wpisany przez Iwona Pijarska

czasochłonne. Coraz częściej w rozpoznawaniu choroby stosuje się metody biologii

molekularnej, jak np. przeciwciała monoklonalne różnicujące szczepy mykoplazm, czy też

reakcję łańcuchowej polimerazy (PCR) wykrywającą specyficzne DNA komórek bakteryjnych.

   Leczenie i profilaktyka

    Leczenie mykoplazmozy nie należy do łatwych. Te pozbawione ściany komórkowej

drobnoustroje wykorzystują do swojego rozwoju komórki gospodarza. Z tego też powodu

stosowane powszechnie w terapii chorób drobiu chemioterapeutyki mają do nich utrudniony

dostęp. Ostatnio coraz więcej uwagi poświęca się profilaktyce zakażeń mykoplazmozowych.

Programy zapobiegające infekcjom są realizowane w oparciu o najbardziej skuteczne

chemioterapeutyki lub szczepionki. Niestety powszechne stosowanie leków w stadach drobiu w

konsekwencji prowadzi do wystąpienia oporności wśród drobnoustrojów. Duże nadzieje pokłada

się więc w preparatach uodparniających. Immunoprofilaktykę prowadzi się głównie w stadach

reprodukcyjnych i towarowych drobiu. Szczepionki zawierające szczepy Mycoplasma

gallisepticum

lub Myco

plasma synoviae

podaje się w okresie wychowu ptaków różnymi drogami: woda do picia, kropla do oka lub nosa,

spray. Mają one na celu zasiedlenie nabłonka górnych dróg oddechowych przez bezpieczne

„szczepionkowe” mykoplazmy, a przez to uniemożliwienie wtargnięcia mykoplazm zjadliwych,

terenowych. W grupie immunostumulatorów są zarówno szczepionki żywe, oparte na

szczepach atenuowanych, jak i inaktywowane, oparte na szczepach „zabitych”. Systematycznie

prowadzona immunoprofilaktyka mykoplazmozy przynosi efekty w postaci lepszych wyników

produkcji nieśnej.

   Piśmiennictwo wykorzystane w niniejszym artykule dostępne u autorki

7 / 7