Biofizyka poprawione cw 4 gr 2 Nieznany

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Cel ćwiczenia

Pomiar potencjału dyfuzyjnego roztworów o różnych stężeniach jonów

oddzielonych membranami: półprzepuszczalną i jonoselektywną w funkcji ich stężenia.
Wykorzystanie równania Nernsta do wyznaczenia liczby przenoszenia poszczególnych
jonów

1. Wstęp teoretyczny

Równanie Nernsta

Równanie Nernsta pozwala obliczyć potencjał elektrodowy jeżeli alektroda I rodzaju nie

jest elektrodą standardową, czyli płytka metalowa zanurzona w roztworze o stężeniu różnym
od 1 mol/dm

3

.

Liczba przenoszenia

Inaczej liczba Hittorfa, stosunek ładunku przeniesionego przez rozważany jon do

całkowitego

ładunku

przeniesionego

przez

roztwór elektrolitu podczas elektrolizy.

Liczba Hittorfa nie jest charakterystyczna dla jonu, ponieważ zależy od przewodnictwa
równoważnikowego także innych jonów wchodzących w skład elektrolitu oraz od stężenia -
maleje ze wzrostem stężenia.

Ruchliwość jonu

Współczynnik proporcjonalności pomiędzy szybkością przemieszczania się jonu w

roztworze (v) a natężeniem pola elektrycznego (E) powodującego ruch tego jonu: v=UE.
Jednostką ruchliwości jonu w układzie SI jest [m

2

V-1s

-1

]. Dużą ruchliwością odznaczają

się jony w roztworach nieskończenie rozcieńczonych, stopionych solach i tlenkach.

Potencjał dyfuzyjny

Spadek potencjału na granicy roztworów elektrolitów (np. w ↑ ogniwie Daniella Zn2+ -

Cu2+), wywołany różną szybkością dyfuzji jonów obu elektrolitów, co powoduje różny rozkład
ładunków na tej granicy faz. P.d. jest prawie całkowicie likwidowany przez wprowadzenie
klucza elektrolitycznego (jony obojętnego elektrolitu klucza równomiernie dyfundują do obu
roztworów, w których są zanurzone elektrody ogniwa; ↑ klucz elektrolityczny).

Potencjał błonowy

Różnica potencjałów pomiędzy wnętrzem komórki i jej otoczeniem (Vm= Vw - Vz).

Wygodnie jest przyjąć (i taka jest obowiązująca konwencja), że potencjał po zewnętrznej stronie
błony wynosi zero.

Potencjał asymetrii

Potencjałem asymetrii nazywa się różnicę potencjałów, jaka występuje po

obu stronach membrany, nawet wówczas gdy aktywności jonów wodorowych w roztworach
wewnętrznym i badanym są jednakowe.


1

2

ln

*

a

a

zF

RT

E

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

2. Odczynniki, materiały i urządzenia

0,1M HCl

1M NaCl

1M KCl

Nasycony NH

4

NO

3

2 elektrody odniesienia Rl-100

Multimetr

Pipeta automatyczna 100-1000

Pipeta automatyczna 20-200

Zestawy komór osmotycznych:
-połączonych membraną selektywnie przepuszczalną
- połączonych spiekiem szklanym
-połączonych kluczem elektrolitycznym

2 membrany jonoselektywne

Cylinder miarowy 50ml

Zlewka o objętości 500ml

2 zlewki o objętości 100ml

4 lejki

3. Przebieg doświadczenia

3.1 Pomiar potencjału asymetrii elektrod odniesienia

Pobieramy 10ml 1M KCl i rozcieńczamy 90ml wody destylowanej otrzymując 0,1M KCl
Rozlewamy roztwór po równo do dwóch zlewek i umieszczamy w nim elektrody
odniesienia po uprzednim opłukaniu wodą destylowaną
Wskaźnik multimetru ustabilizował się po 2min i wskazywał wartości od (0 0,1)mV

Chlorek potasu rozpuszcza się w wodzie tworząc jony dodatnie K

+

, H

+

oraz

ujemne Cl

-

i OH

-

mogą one wzbudzić pewien potencjał, który odbiera elektroda. Z uwagi

na to, że w obydwu zlewkach mamy do czynienia z takim samym stężeniem różnica
potencjałów jest bardzo mała.

3.2 Pomiar potencjału na membranie jonoselektywnej

Pobieramy 0,5ml 1M KCl i rozcieńczamy 49,5ml wody destylowanej otrzymując

50ml 0,01M KCl. Wlewamy roztwór do pierwszej komory osmotycznej A1.

Pobieramy 0,05ml 1M KCl i rozcieńczamy 49,95ml wody destylowanej

otrzymując 50ml 0,001M KCl. Wlewamy roztwór do drugiej komory osmotycznej A2.

Zamieszczając elektrodę

Rys 1. Komory osmotyczne A1 i A2
oddzielone membraną jonoselektywną.

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Elektrodę odniesienia połączoną z uziemieniem multimetru (czarny kabel) w komorze A1, a

drugą elektrodę w komorze A2, otrzymujemy po 1min różnicę potencjałów 26,87mV.

Różnica potencjałów zarejestrowana przez multimetr wynika z różnicy stężeń jonów po obu

stronach membrany. Dzięki membranie jonoselektywnej wytworzona została energia przez wzmożony
ruch jonów między komorami osmotycznymi, ponieważ układ dąży do ustalenia stanu równowagi.

Opróżniamy komorę osmotyczną A2 i wlewamy tam 50ml wody, a następnie dodajemy 1M KCl

w ilościach zaznaczonych w tabeli poniżej (zamieszczone wartości są sumaryczną objętością).

Lp.

A1

A2

U

U

śr

---------

stężenie
[mol/dm

3

]

ilość KCl
[ml]

ilość wody
[ml]

stężenie
[mol/dm

3

]

ilość KCl
[ml]

ilość wody
[ml]

Napięcie
[mV]

Napięcie średnie
[mV]

1

0,01

0,5

49,5

0

0

50

26,94

27,04

0,24

27,31
26,87

2

0,001

0,05

29,48

27,43

1,89

27,08
25,74

3

0,002

0,1

23,34

21,54

1,66

21,19
20,08

4

0,004

0,2

10,26

9,91

0,33

9,87
9,61

5

0,006

0,3

2,94

2,69

0,24

2,68
2,46

6

0,008

0,4

-2,71

-2,610

0,089

-2,58
-2,54

7

0,01

0,5

-7,56

-7,89

0,29

-8,02
-8,09

8

0,12

0,6

-11,62

-11,62

0,06

-11,68
-11,56

9

0,14

0,7

-14,52

-14,30

0,21

-14,26
-14,11

10

0,15

0,75

-16,26

-16,14

0,13

-16,14
-16,01

11

0,16

0,8

-17,48

-17,37

0,11

-17,35
-17,27

Tabela 1. Przedstawia wpływ różnicy stężeń po obu stronach membrany na potencjał błonowy.

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Tabela 2. Pomiary wykonane multimetrem na trzech związkach

Analizując dane w tabeli I, możemy wywnioskować, że im różnica stężeń jest mniejsza pomiędzy

komorami osmotycznymi (A1 i A2), tym różnica potencjału zarejestrowana na mierniku jest coraz
mniejsza.

Przy stężeniu 0,008M, zauważamy zmianę znaku przy wyniku pomiaru napięcia na „minus”

oznacza to, że przepływ jonów odbywa się w odwrotną stronę niż dotychczas. Stężenie w komorze A2
wzrosło na tyle, aby układ dążąc do stanu równowagi „wysyłał” KCl w kierunku komory o niższym
stężeniu.

3.3 Pomiar potencjału na spieku szklanym

Powtarzamy procedurę z punktu wyżej, lecz mamy teraz do czynienia zamiast z membraną

to ze spiekiem szklanym o nieznanym nam rozmiarem porów. Spiek szklany jest przepuszczalny
dla kationów i anionów.

Lp

B1

B2

U

U

śr

---------

stężenie
[mol/dm

3

]

ilośc
0,1M HCl
[ml]

ilość
wody [ml]

stężenie
[mol/dm

3

]

ilośc
0,1M HCl
[ml]

ilość
wody [ml]

Napięcie
[mV]

Napięcie
średnie [mV]

1

0,001

0,5

49,5

0,002

1

49

0,71

0,79

0,11

0,92

0,76

2

0,005

2,5

47,5

-9,23

-8,47

0,88

-8,66
-7,51

3

0,01

5

45

-15,64

-15,23

1,15

-13,94
-16,12

4

0,02

10

40

-32,12

-33,76

1,53

-34,01
-35,16

5

0,05

25

25

-50,03

-50,32

0,30

-50,62
-50,31

6

0,1

50

0

-61,21

-61,12

,54

-61,61
-60,55

Roztwór 1M KCL

1

0,001

0,05

49,95

1

50

0

19,16

18,75

0,37

18,43
18,66

Roztwór 1M NaCl

1

0,001

0,05

49,95

1

50

0

8,3

8,38

0,12

8,32
8,52

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Cl

K

KCl

2

2

Tabela 3. Dane do wyznaczenia różnicy potencjałów pomiędzy komorami C1 i C2

Analizując Tabelę 2, dochodzimy do wniosku, że na potencjał błonowy ma wpływ nie tylko

różnica stężeń, ale również związek chemiczny użyty w doświadczeniu. Mamy do czynienia z trzema
reakcjami chemicznymi:



Następuje przemieszczanie się zdysocjowanych jonów chlorku potasu. Ruch ten jest
dostrzegalny w pomiarach potencjału powstającego w otrzymanym roztworze.

Dysocjująca sól daje w roztworze następujące jony, jednakże przebieg tej reakcji nie

wpływa na zmienienie stanu zobojętnienia, który panował dotychczas.

Reakcja z kwasem solnym była najbardziej wydajna, na elektrodach zgromadził się największy

ładunek przy stu-krotnej różnicy stężeń. Porównując dane z tabeli I i II, widzimy, że spiek szklany
wykazuję wyższą przepuszczalność jonów w obie strony, czego wynikiem jest mniejsza różnica
potencjału dyfuzyjnego.

3.4 Pomiar

potencjału pomiędzy roztworami połączonymi kluczem elektrolitycznym

W ostatnim doświadczeniu, roztwory połączone są tylko kluczem elektrolitycznym (wężyk

igielitowy wypełniony nasyconymNH

4

NO

3

i zatkany z obu stron bibułą). Komorę C1 wypełniamy 5ml

1M NaCl i rozcieńczamy 45ml wody, a do komory C2 wlewamy 0,05ml 1M NaCl i rozcieńczamy
49,95ml wody destylowanej. Komory łączymy kluczem elektrolitycznym i obserwujemy wskazania
multimetru.

Lp

C1

C2

U

U

śr

---------

stężenie
[mol/dm

3

]

ilośc 1M
NaCl [ml]

ilość
wody [ml]

stężenie
[mol/dm

3

]

ilośc 1M
NaCl [ml]

ilość
wody [ml]

Napięcie
[mV]

Napięcie
średnie
[mV]

1

0,1

5

45

0,001

0,05

49,05

-1,29

1,44

0,13

-1,48

-1,55

Podczas pierwszej próby przeprowadzenia doświadczenia pojawił się w wężyku igielitowym

bąbel powietrza, co uniemożliwiło przepływ jonów, uzyskaliśmy napięcie w okolicy 0,07mV. Po
usunięciu powietrza z wężyka uzyskaliśmy wyniki zanotowane powyżej.

Klucz elektrolityczny umożliwia ruch jonów, jednak

roztwory nie ulegają wymieszaniu. Takie rozwiązanie stosuje

się

również w akumulatorach.


O

H

Cl

O

H

HCl

3

2

OH

Na

Cl

H

OH

H

Cl

Na

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

4. Omówienie wzorów

Wartość napięcia w ogniwie możemy wyliczyć za pomocą równania Nernsta:

Liczbę przenoszenia anionów lub kationów przedstawia następujący wzór:

Zależność dla sumy liczb przenoszenia:

1

t

t

Potencjał dyfuzyjny na membranie można wyznaczyć ze wzoru:

1

2

ln

*

)

(

a

a

zF

RT

t

t

D

(4)

W przypadku membrany z jaką mamy do czynienia (jonoselektywnej) możemy wzór (4) uprościć:

1

2

ln

*

a

a

zF

RT

D

(5)

Liczbę przenoszenia jonowego, możemy wyznaczyć po uprzednim wykonaniu wykresu:

)

(ln

1

2

a

a

f

D

Rys. 2 Schemat budowy ogniwa galwanicznego.

1

2

ln

*

a

a

zF

RT

E

E-różnica napięć

R- stała gazowa równa 8,314

T- temperatura wyrażona w kelwinach

z- ładunek przemieszczającego się jonu

a

2

i a

1

– aktywność jonów w półogniwach

mol

K

J

*

(1)

v

v

v

t

(2)

t

-

- liczba przenoszenia anionów

t

+

- liczba przenoszenia kationów

v

+

- prędkość kationów

v

-

- prędkość anionów

(3)

m – współczynnik kierunkowy prostej y=mx+y

o

y

o

– potencjał asymetrii elektrody odniesienia

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

)

*

1

(

2

1

RT

zF

m

t

(6)

Odchylenie standardowe wykorzystane w tabelach zamieszczonych wcześniej ma wzór:

n

i

n

x

x

1

2

1

)

(

(7)

5. Opracowanie wyników

5.1 Membrana jonoselektywna

y = -7,9606x + 5,507

R² = 0,9603

-20

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

ln(C

2

/C

1

) C

2

C

1

27,43

-2,30

0,001

0,01

21,54

-1,61

0,002

0,01

9,91

-0,92

0,004

0,01

2,69

-0,51

0,006

0,01

-2,61

-0,22

0,008

0,01

-7,89

0

0,01

0,01

-11,62

2,48

0,12

0,01

-14,3

2,64

0,14

0,01

-16,14

2,71

0,15

0,01

-17,37

2,77

0,16

0,01

x- wartość cechy

-wartość średnia

n- liczba ogółu

ln(

)

Rys. 3 Wykres charakterystyki napięcia dyfuzyjnego od logarytmu naturalnego z ilorazu stężeń KCl

D

Tabela 4. Dane do wykresu I, parametry zmierzone w komorze A1 i A2

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Dla wyznaczenia wykresu potencjału dyfuzyjnego od logarytmu naturalnego z ilorazu stężeń

musieliśmy nie uwzględnić 2 wyników pomiarów różnicy potencjałów z powodu znacznego odchylenia
od regresji liniowej.

Temperatura: T=20

o

C

293K

Ładunek przemieszczającego się jonu: z=1, ponieważ:

Cl

K

KCl

2

2

Stała gazowa: 8,314

Stała Faradaya: 9,65*10

4

C

y=-7,9606x+5,507

Wartość teoretyczna nachylenia :-

Wartość doświadczalna pamiętając o zamianie jednostek na [V]:- 0,008

5.2 Spiek szklany

B1

B2

stężenie
[mol/dm

3

]

współczynnik
aktywności f

aktywność
jonów

stężenie
[mol/dm

3

]

współczynnik
aktywności f

aktywność
jonów

KCl
0,001

0,97

0,00097

1

0,61

0,61

NaCl
0,001

0,97

0,00097

1

0,66

0,66

HCl
0,001

0,97

0,00097

0,002

0,95

0,0019

0,001

0,97

0,00097

0,005

0,93

0,0046

0,001

0,97

0,00097

0,01

0,90

0,009

0,001

0,97

0,00097

0,02

0,77

0,015

0,001

0,97

0,00097

0,05

0,76

0,038

0,001

0,97

0,00097

0,1

0,81

0,081

y=mx+b

m=-7,9606

Tabela 5. Dane do wykresu II, parametry zmierzone w komorze B1 i B2

Różnica jest nieznaczna

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

m=-17,63

Wartość teoretyczna nachylenia :-

Wartość doświadczalna nachylenia: -0,018

Wyznaczamy liczby przenoszenia dla spieku szklanego ze wzoru (6) dla HCl:

6

,

0

)

293

*

314

,

8

10

*

65

,

9

*

1

*

018

,

0

1

(

2

1

4

t

*

018

,

0

1

(

2

1

t

)

293

*

314

,

8

10

*

65

,

9

*

1

4

=0,4

Liczba przenoszenia dla spieku szklanego ze wzoru (4) dla KCl:

194

,

0

)

0,0009659

0,611

ln(

*

1

293

*

314

,

8

75

,

18

)

(

t

t

y = -17,63x + 17,081

R² = 0,9714

-70

-60

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

ln(

)

Rys. 4 Wykres charakterystyki napięcia dyfuzyjnego od logarytmu naturalnego z ilorazu aktywności HCl

Różnica jest nieznaczna

background image

Tomasz Skowroński 204294, Jakub Piotrowski 193898, Magdalena Zator

193151







POLITECHNIKA WROCŁAWSKA

INSTYTUT INŻYNIERI BIOMEDYCZNEJ I POMIAROWEJ

PL. GRUNWALDZKI 13, BUD.D1, POK 026B

Laboratorium z Biofizyki

Typ dokumentu:

Sprawozdanie 4 (edycja 1)

Data wykonania ćwiczenia:
22.01.2014r.

Tytuł:

Pomiar potencjału dyfuzyjnego i
błonowego

Tabela 6. Aktywności jonów dla NaCl

4

,

0

6

,

0

1

t

t

t

t

Liczba przenoszenia dla spieku szklanego ze wzoru (4) dla NaCl:

32

,

0

68

,

0

15

,

0

)

0,0009659

0,6644

ln(

*

2

293

*

314

,

8

38

,

8

)

(

t

t

t

t


5.3Klucz elektrolityczny

mV

F

z

a

a

T

R

D

18

,

0

10

*

65

,

9

11

,

7

*

293

*

314

,

8

*

ln

*

*

4

1

2

6. Wnioski

Membrana jonoprzepuszczalna umożliwia selektywne przemieszczanie wybranych

jonów, które nie są przepuszczane w dowolną stronę bądź w przeciwnym kierunku.
Doświadczalna wartość nachylenia jest zbliżona do teoretycznej, wynikającej z równania
Nernsta. Znak ujemny potencjału dyfuzyjnego świadczy o większej prędkości anionów.
Potencjał dyfuzyjny dla spieku szklanego jest zmienny w czasie, ze względu na przepuszczalność
kationów i anionów (aż do wyrównania ładunku). Na błędy w wynikach wpływ mogły mieć takie
czynniki jak niejednoczesne wlanie roztworów do komór, niedokładny odczyt z miernika

7. Literatura

http://portalwiedzy.onet.pl/

http://www.naukowiec.org/wzory/chemia

http://www.edupedia.pl/

http://www.biofiz.am.wroc.pl/

http://www.chem.univ.gda.pl/

http://pl.wikipedia.org/


ln(a2/a1)

1,44

0,9659

0,0007858 7,11


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Biofizyka, I poprawka 2012 id 8 Nieznany (2)
Biofizyka instrukcja do cw nr 0 Nieznany (2)
Biofizyka instrukcja do cw nr 0 Nieznany (2)
Finanse publiczne cw 4 E S id 1 Nieznany
Projekt2 poprawiony id 400268 Nieznany
Kadry i Place cw 1 4 logistyka Nieznany
04 Egzamin Poprawkowy 2010 201 Nieznany (2)
mechanika do poprawki id 290847 Nieznany
hola,budownictwo, oznaczenia gr Nieznany
Bachanek Nieweglowska cw 1 id 7 Nieznany (2)
dobry poprawiony id 138426 Nieznany
Finanse publiczne cw 2 E S id 1 Nieznany
207Zadrag poprawiony artid 2881 Nieznany (2)
POPRAWA ĆWICZEŃ gr2
Finanse przedsiebiorstw cw wzor Nieznany
Beta laktamy poprawione2 id 829 Nieznany (2)
SOP Kolokwium I Poprawkowe 2011 gr B
Przebieg cwiczenia fizyka cw 3p Nieznany
biofizyka materialy id 87015 Nieznany

więcej podobnych podstron