1

Śpiączka hipo i hiperglikemiczna
Przyczyny, rozpoznanie, leczenie.

Cukrzyca
Cukrzyca jest to przewlekła choroba metaboliczna, której podstawowym objawem jest
podwyższony poziom cukru ( glukozy ) we krwi.
Głównymi typami cukrzycy są: cukrzyca typu I, cukrzyca typu II, cukrzyca występująca w ciąży,
inne postaci.

Cukrzyca
Cukrzyca typu I,
zwana insulinozależną lub cukrzycą młodzieńczą, jest chorobą autoimmunologiczną, czyli taką w
której układ odpornościowy organizmu atakuje własne komórki, prowadząc do zaburzeń w ich
funkcjonowaniu, lub wręcz do ich całkowitego zniszczenia. W przypadku cukrzycy uszkodzeniu
ulegają komórki wyspowe trzustki produkujące insulinę. Wydzielają one w tej sytuacji zbyt mało
hormonu, a czasami przestają zupełnie funkcjonować. Nie udało się jednoznacznie ustalić
dlaczego tak się dzieje. Przypuszcza się, że zniszczenie komórek trzustki może być
zapoczątkowane przez niektóre infekcje wirusowe. Brak insuliny uniemożliwia przetwarzanie
wchłoniętej glukozy.

Cukrzyca
W cukrzycy typu II:
trzustka produkuje insulinę, lecz komórki różnych tkanek organizmu nie reagują na nią właściwie
- mówi się, że są one insulinooporne. Insulina wprawdzie jest, ale nie może być spożytkowana
przez komórki - glukoza, która może być użyteczna tylko przy współudziale insuliny, pozostaje
we krwi.

Cukrzyca
Cukrzyca występująca w ciąży:
zwykle ustępuje po porodzie, lecz zwiększa ryzyko wystąpienia innej postaci choroby w okresie
późniejszym (około 15% matek mających podwyższony poziom cukru w ciąży zachoruje na
cukrzycę w ciągu 10-15 lat).

Cukrzyca
Inną postacią cukrzycy jest cukrzyca wtórna:
która najczęściej pojawia się po chorobach powodujących zniszczenie (wycięcie) dużego
fragmentu trzustki, a także w wyniku stosowania pewnych leków (np. glikokortykosteroidów).

Cukrzyca
Cukrzyca jest dosyć często spotykaną chorobą. Ocenia się, że choruje na nią od 2 do 5%
społeczeństwa. Nieco częściej występuje u kobiet. Ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II
zwiększa się z wiekiem. Ten typ choroby rozpoznawany jest najczęściej w wieku 40-60 lat.
Zachorowania na choroby wirusowe w przeszłości, występowanie cukrzycy w rodzinie, otyłość
(cukrzyca typu II), mała aktywność ruchowa (cukrzyca typu II), duża liczba ciąż (cukrzyca typu
II).

Cukrzyca

2

Objawy typu I (20%):
- pragnienie , wielomocz i odwodnienie
- pieczenie i świąd w czasie oddawania moczu
- niedorozwój psychiczny i fizyczny dzieci, senność, apatyczność
- zmiany skórne i infekcje

Cukrzyca
Objawy typu II (80%):
- rozwija się powoli bezobjawowo
- osłabienie
- czyrakowatość
- powikłania związane z uszkodzeniem tkanek, naczyń

Cukrzyca
Powikłania:
- choroba wieńcowa, niedokrwienie kończyn, niewydolność nerek, choroby nerwów, zaburzenia
widzenia (łącznie z trwałą ślepotą), częste i trudne do wygojenia zakażenia skóry, śpiączka.
Powikłaniami nieprawidłowego stosowania insuliny lub diety są śpiączki hipoglikemiczna i
hiperglikemiczna.

Śpiączka hiperglikemiczna
Brak insuliny inicjuje niebezpieczne dla zdrowia intensywne pozyskiwanie energii z tłuszczu.
Organizm usiłuje wykorzystać również tłuszcz gromadzony w wątrobie do produkcji energii.
A to prowadzi do wytwarzania, jako produktów ubocznych ciał ketonowych działających jak
trucizna. Nadmiar ciał ketonowych może doprowadzić do niebezpiecznej choroby – kwasicy i
ś

piączki ketonowej, a w konsekwencji nawet do śmierci chorego.

Śpiączka hiperglikemiczna
Przyczyny:
- zakażenia.
- ciąża.
- urazy, zabiegi operacyjne zwiększają zapotrzebowanie na insulinę.

Śpiączka hiperglikemiczna
Objawy:
- bule brzucha.
- utrata łaknienia.
- nudności, wymioty.
- oddech Kusmaula + zapach zgniłych jabłek (acetonu).
- odwodnienie – wysuszenie błon śluzowych.
- zmniejszenie napięcia tkanki skórnej.
- prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego.
- pobudzony chory, niespokojny.
- przymroczony wpadający w śpiączkę.
- poziom glikemii nawet do 1000 mg%.

Śpiączka hiperglikemiczna (kwasica ketonowa)

3

Warunkiem sukcesu w prowadzeniu chorego jest odpowiednie wyrównanie płynów,
przystosowanie dawek insuliny, monitorowanie bilansu płynów oraz stężenia potasu w surowicy
krwi. W przypadku śpiączki niedobór płynów wynosi 3-5 litrów, chorym podaje się fizjologiczny
roztwór NaCl w jednorazowej dawce (bolusie) 1 litr w ciągu 30-60 minut, a następnie 1 litr
podany w 1-2 godzinnym wlewie. Podawanie samego roztworu NaCl może wywołać w ciągu
pierwszych godzin obniżenie stężenia glukozy o 15-20%. Celem leczenia jest zmniejszenie
stężenia we krwi do około 200 mg%.
U większości chorych, a szczególnie w stanie wstrząsu, stosuje się podawanie insuliny dożylnie
ze względu na złe wchłaniania z tkanki podskórnej. Podawanie rozpoczyna się dawką
jednorazową (bolus) 0,1-0,2 j./kg m.c. (insulina szybkodziałająca Actrapid 4 j.), kontynuuje się
stosując dożylnie 0,1 j./kg m.c./h. Ustalenie dalszego dawkowania zależy od stanu klinicznego
pacjenta. Co 30 minut należy monitorować poziom glikemii oraz stężenie elektrolitów i pH.
Konieczne jest również wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych - suplementacja potasu 20
MEq/l).
Śpiączka hipoglikemiczna
Zmniejszenie glukozy we krwi do 40-50 mg% powoduje zmniejszenie zaopatrzenia w glukozę
tkankę mózgową oraz upośledza metabolizm komórek nerwowych.

Śpiączka hipoglikemiczna
Przyczyny:
- podanie zbyt dużej dawki insuliny
- nie spożycie posiłku po podaniu insuliny
- duży wysiłek fizyczny

Śpiączka hipoglikemiczna
Objawy:
- niepokój, lęk
- uczucie głodu
- drżenia mięśniowe
- pocenie się
- ciśnienie wysokie
- tętno szybkie
- ból głowy
- zaburzenia orientacji
- drgawki toniczno-kloniczne
- wpadający w śpiączkę
- poziom glikemii nawet do 40 mg%

Leczenie należy rozpocząć natychmiast po wykonaniu testu paskowego, nie czekając na badania
biochemiczne. U chorych z niewielkim natężeniem objawów i hipoglikemii można rozpocząć
leczenie od doustnego podawania płynów (soki, glukoza 20%). Chorzy z z bardziej nasilonymi
objawami (zaburzenia neurologiczne, zaburzenia orientacji) wymagają dożylnego podawania
glukozy 20-40%. W zależności od stanu chorego konieczne jest podawanie od 2-4 ampułek 40%
glukozy. W przypadku niebezpieczeństwa nawracającej hipoglikemii należy rozpocząć
podawanie dożylne mniejszych dawek 5-10% roztwór glukozy.
Jeżeli dostęp naczyniowy jest utrudniony , można podać 1 mg Glukagonu im.
Skutkami ubocznymi jego podawania mogą być wymioty, nudności.