Filtracja

Niewidoczny pomocnik - filtr

Niektórzy spytają - dlaczego niewidoczny? Przecież filtry mają określoną wielkość i
wiemy, jak wyglądają. To prawda, ale są to tylko plastykowe obudowy właściwych
filtrów. To, co rzeczywiście działa jak filtr, jest gołym okiem niewidoczne. Ale o tym za
chwilę. Jaką funkcję ma spełniać filtr?

Filtr powinien filtrować, oczywiście wodę w akwarium, w celu zachowania jej czystości.
Z filtra wypływa oczyszczona woda, zwykle mniej lub bardziej wartkim strumieniem,
który wprowadza całą wodę w akwarium w ruch. Spełnia to kilka dodatkowych
korzystnych funkcji: powoduje wyrównanie temperatury wody w całym zbiorniku,
dostarcza roślinom stale świeżych porcji substancji odżywczych, odprowadza od roślin
produkowane przez nie inhibitory wzrostu i inne produkty przemiany materii. W skąpo
obsadzonych roślinami akwariach filtry także napowietrzają wodę co ma mniejsze
znaczenie w obficie zarośniętych zbiornikach. Intensywność przepływu wody przez filtr
powinna być dostosowana do wymagań utrzymywanych ryb i roślin. Dla ryb lubiących
spokojniejsze wody wystarczy przepływ pół do jednej objętości akwarium w ciągu
godziny. Warto jednak pamiętać, że wydajność filtra jest wystarczająca, gdy jest w nim
świeży wkład filtrujący. Przepływ wody przez zanieczyszczony filtr zmniejsza się nawet
o połowę.

Filtrowanie mechaniczne czy biologiczne?

Niewiele jest w akwarystyce bardziej kontrowersyjnych tematów, niż dyskusja na temat
sposobu filtrowania wody. Przeciwnicy stosowania samych filtrów mechanicznych
uważają, że jeżeli się je zbyt rzadko czyści, to powodują one jedynie przemieszczanie się
nieczystości, które, pozostając w obrębie akwarium, nadal działają w szkodliwy sposób
na jego środowisko. Inni uważają, że czyszczenie fi1tra jest podobne do zabicia świętej
krowy w Indiach i są zwolennikami biologicznego oczyszczania wody. Cenne bakterie
denitryfikacyjne powinny, ich zdaniem, móc działać bez ingerencji akwarysty, a nie
czyszczony filtr jest właśnie dla nich idealnym siedliskiem. Czyszczenie filtra jest więc
czynnością zbędną lub wręcz szkodliwą. Tak naprawdę trzeba postarać się znaleźć
kompromis między tymi dwoma poglądami na filtrowanie wody. Wiele rozwiązań
technicznych pozwala zbliżyć się do "złotego środka". Każdy filtr po krótszym lub
dłuższym czasie zostanie zasiedlony przez bakterie denitryfikacyjne i będzie oczyszczał
wodę także biologicznie, i to bez pomocy akwarysty. Ważne jest jednak, aby w miejscu
osiedlania się bakterii panowały optymalne dla nich warunki. Jednym ze sposobów 1ch
uzyskania jest traktowanie filtra jak "świętej krowy" i czyszczenie go tylko w
ostateczności. Pomoże przy tym wstępne filtrowanie wody przez warstwę zatrzymującą
większość osadów. Należy tu podkreślić, że dla prawidłowego biologicznego oczyszczania
wody w filtrze ważne jest zabezpieczenie wkładu przed osadzaniem się w nim wszelkich
nieczystości. Powinny one zatrzymywać się na warstwie wstępnie filtrującej, którą
można dość często i regularnie czyścić. Główna część filtra, spełniająca funkcję
oczyszczalni biologicznej, powinna być czyszczona jak najrzadziej i mieć jak największą
powierzchnię, aby bakterie denitryfikacyjne znalazły w niej dobre warunki do rozwoju.
Niestety wiele filtrów spotykanych w handlu nie spełnia tych wymagań. Niezliczone

pytania, jakie zadają akwaryści w sklepach zoologicznych, dotyczą prawie zawsze tego
samego problemu. Osoby, które co tydzień czyszczą i dezynfekują filtry w akwariach,
mają kłopoty ze zbyt wysoką zawartością azotynów i amoniaku w wodzie, gdyż proces
denitryfikacji w ich filtrach nie może przebiegać prawidłowo. Z kolei akwaryści nie
czyszczący filtrów w akwariach kłopoczą się zbyt dużą zawartością azotanów, które
przez długi czas gromadzą się w ich akwariach wskutek wydajnej pracy bakterii
denitryfikacyjnych, rozkładających duże ilości produktów przemiany materii ryb.

Rodzaje filtrów

Wybór filtrów do akwariów zależy od przyjętego przez nas poglądu na kwestię
oczyszczania wody, od ilości miejsca w sąsiedztwie akwarium, wielkości zbiornika i od
tego, jak głośne bulgotanie wody wypływającej z filtra jesteśmy w stanie tolerować w
mieszkaniu. Ogólnie rozróżnia się filtry wewnętrzne i zewnętrzne.

Filtry wewnętrzne mają tę zaletę, że mocuje się je wewnątrz akwarium, więc nie zajmują
miejsca w jego sąsiedztwie oraz nie trzeba do nich doprowadzać przewodów z wodą. Ich
wadą jest zwykle mała wydajność i to, że są ciałem obcym wewnątrz akwarium, w
związku z czym wymagają maskowania lub szpecą wnętrze zbiornika. Poza tym trudno
jest wyjąć brudny filtr ze zbiornika nie zanieczyszczając wody, nie mocząc się i nic
niepokojąc ryb. Małe filtry wewnętrzne napędzane pompką akwarystyczną są bardzo
cenione przez posiadaczy niewielkich akwariów . W takich filtrach nie można jednak
oddzielić warstwy filtrującej wstępnie od warstwy oczyszczającej biologicznie. Jedynym
sposobem znalezienia kompromisu między filtrowaniem mechanicznym i biologicznym
jest więc regulowanie częstotliwości czyszczenia takiego filtra. Filtry wewnętrzne
podściułkowe (gruntowe). Są to systemy najprostsze i najłatwiejsze do zainstalowania.
Bespośrednio na dnie akwarium kładziemy perforowaną płytę, a na niej umieszczamy
materiał używany jako podłoże. Woda jest albo zasysana dołem i po przejściu
przezpodłoże zwracana do akwarium przez pionowo ustawioną rurkę, albo, pompowana
w dół rurki, wraca do akwarium poprzez podłoże. Ta druga metoda nosi nazwę filtracji
podściułkowej (gruntowej) o odwrotnym kierunku przepływu. Obie metody są
skuteczne, gdyż przepływ wody przez warstwę filtrującą (czyli podłoże) pozwala
bakterią tlenowym spełniać ich rolę eliminowania amoniaku i azotynów.

W filtrze podściółkowym (gruntowym) o odwrotnym kierunku przepływu woda
zasysana jest przez pompkę i tłoczona z powrotem do akwarium od dołu przez warstwę
żwiru.

Filtr podściółkowy (gruntowy) stanowi prosty system. Warstwa żwiru lub piasku na
dnie akwarium działa jak filtr. przenikająca w głąb podłoża woda niesie tlen,
umożliwiający rozwój bakterii rozkładających substancje wydalane przez ryby.

Filtry zewnętrzne mogą by zamknięte lub otwarte. Zamknięte są bardzo wygodne w
użyciu i mogą być ukryte pod, obok lub za akwarium. Podłącza się do nich przewody
doprowadzające i odprowadzające wodę. Większość producentów zdaje sobie sprawę ze
związanych z tym niebezpieczeństw i zaopatruje filtry w przyłącza umożliwiające
szczelne połączenie przewodów. Bardzo wygodne jest zamontowanie na przewodach z
wodą zacisków, które pozwolą odłączać filtr bez zbędnych strat wody. W większości
filtrów tego typu woda przepływa od dołu do góry, a więc oczyszczenie wkładów
wstępnie filtrujących wodę wymaga wyjęcia i oczyszczenia całej powierzchni filtra. Jest
to żmudna praca, toteż produkuje się także filtry z osobnym naczyniem na wkład do
wstępnego filtrowania, przyłączonym do przewodu doprowadzającego wodę do filtra.
Jest to tylko częściowe ułatwienie, bo i tak filtr jest zwykle ukryty, któż bowiem chciałby
patrząc na akwarium mieć przed nosem filtr. Należy więc tak umieścić filtr, aby był
łatwo dostępny do czyszczenia.

Otwarte filtry zewnętrzne są, jak sama nazwa wskazuje, otwarte od góry i zamocowane
na lub przy bocznej ścianie akwarium. Rury doprowadzające wodę do takich filtrów
mają zwykle stosunkowo dużą średnicę. Przepływ wody jest grawitacyjny, a z filtra
woda wraca do akwarium dzięki pracy wydajnej pompy. Wadą takich filtrów są ich
spore rozmiary i związana z tym trudność ukrycia ich przed wzrokiem obserwatora, ale
ich zaletą jest łatwość czyszczenia.

Filtry zraszane. Podłoże dla bakterii znajduje się w nich na kilku tacach, umieszczonych
jedna nad drugą. pomopowana z akwarium wodakierowana jest na górną tace, skąd
przesiąka na niższe poziomy, aż wreszcie trafia ponownie do akwarium. Środkiem
filtrującym może być cienka warstwa bibuły filtracyjnej, granulat ceramiczny lub inny
podobny materiał, wystawiony częściowo na działanie powietrza. W ten sposób tworzy
się dla bakteri środowisko bogate w tlen. Ten system filtracji jest bardzo skuteczny ale
jego rozmiary praktycznie dyskwalifikują go jako system filtracyjny w zwykłym
domowym akwarium dekoracyjnym.
Filtry zraszane często łączone są z innymi systemami jako urządzenia wspomagające
filtrację. Odsłonięte tace filtracyjne zapewniają lepszy dostęp tlenu, co pozwala na
rozwój większych kultur bakterii.

Systemy biologiczne. Ten sposób filtrowania wymaga osobnego zbiornika o specjalnej
konstrukcji. warto jednak ponieść dodatkowe wydatki z tym związane. Zasada działania
jest podobna jak w pozostałych systemach, tylko że w tym wypadku woda przechodzi
przez szereg pojemników, z których każdy zawiera inną substancje filtrującą, a
następnie pompowana jest z powrotem do akwarium. Tego rodzaju systemy używane są
zęsto w połączeniu z filtrem zraszanym i podobnie jak w jego przypadku zastosowanie
go w warunkach domowych jest raczej trudne ze względu na rozmiary.
Korzyści płynące z zastosowania biologicznego systemu filtracji warte są dodatkowych
wydatków. Woda przepływa przez ciąg pojemników; w każdym z nich znajduje się inny
środek filtrujący (od lewej: wełna filtracyjna, piasek gruboziarnisty, piasek zwykły,
piasek drobnoziarnisty). Woda spływająca do pojemników filtracyjnych jest następnie z
powrotem pompowana do akwarium. Korzyści płynące z zastosowania biologicznego

systemu filtracji warte są dodatkowych wydatków. Woda przepływa przez ciąg
pojemników; w każdym z nich znajduje się inny środek filtrujący (od lewej: wełna
filtracyjna, piasek gruboziarnisty, piasek zwykły, piasek drobnoziarnisty). Woda
spływająca do pojemników filtracyjnych jest następnie z powrotem pompowana do
akwarium.