1

KREACJA

PIENIĄDZA

2

Kreacja pieniądza - zwiększanie podaży, ilości pieniądza w

obiegu.

Kreacja pierwotna -

dokonywana przez bank centralny poprzez

udzielanie kredytów bankom komercyjnym lub wypłatę pieniądza

gotówkowego.

Kreacja wtórna -

dokonywana przez banki komercyjne przede

wszystkim w drodze udzielania kredytów oraz - w znacznie

mniejszym stopniu - skupu walut i dewiz. Pieniądz kreowany przez

te banki określany jest mianem: żyrowy, bezgotówkowy, bankowy,

wkładowy, depozytowy. Stanowi on 70%-80% podaży pieniądza.

Tylko pieniądz banku centralnego może być podstawą do kreacji

wtórnej - musi się znaleźć w banku komercyjnym.

3

Jak przebiega kreacja pieniądza w systemie bankowym (bez

banku centralnego)?

Założenia:

- istnieje nieograniczony popyt na kredyt ze strony
instytucji niebankowych,

- kredyt udzielany jest tylko w formie bezgotówkowej,

- rozliczenia w postaci bezgotówkowej, tzn. nie ma
wypływu pieniądza z systemu bankowego,

- pomijamy kreację w wyniku skupu walut i dewiz.

4

Wysokość rezerwy obowiązkowej wynosi 10%.

W banku W pojawia się wkład w wysokości 1000 j.p.

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

100,00

100,00

900,00

Faza 1

900,00

900,00

Bank odprowadza 10% tej kwoty na swój rachunek rezerwy obowiązkowej w
banku centralnym. Nadwyżkę 900 j.p. przeznacza na akcję kredytową; udziela
Nowakowi kredytu w tej wysokości.

5

Nowak przekazuje tę kwotę w sposób bezgotówkowy na rachunek swojego
wierzyciela, Kowalskiego, w banku X. W banku tym powstał więc wkład w
wysokości 900 j.p., od którego odprowadzono rezerwę obowiązkową;
nadwyżkę można przeznaczyć na akcję kredytową,

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

100,00

100,00

900,00

Faza 1

900,00

900,00

900,00

1 900,00

90,00

190,00

810,00

więc bank X udzielił swojemu klientowi Malinowskiemu kredytu w
wysokości nadwyżki, tj. 810 j.p.

6

Malinowski przekazał tę kwotę na rachunek swojego wierzyciela,
Wokulskiego, w banku Y, w którym powstał więc wkład w wysokości 810
j.p., od którego odprowadzono rezerwę obowiązkową, a nadwyżkę 729
j.p. przeznaczono na akcję kredytową i udzielono kredytu Piotrowskiemu.

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

100,00

100,00

900,00

Faza 1

900,00

900,00

900,00

1 900,00

90,00

190,00

810,00

Faza 2

810,00

1710,00

810,00

2710,00

81,00

271,00

729,00

Faza 3

729,00

2439,00

7

Piotrowski przekazał tę kwotę na rachunek swojego wierzyciela, Rzeckiego, w
banku Z. Powstał więc tam wkład, od którego odprowadzono rezerwę
obowiązkową, a nadwyżkę przeznaczono na akcję kredytową, itd.

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

100,00

100,00

900,00

Faza 1

900,00

900,00

900,00

1 900,00

90,00

190,00

810,00

Faza 2

810,00

1710,00

810,00

2710,00

81,00

271,00

729,00

Faza 3

729,00

2439,00

729,00

3439,00

72,90

343,90

656,10

Faza 4

656,10

3095,10

656,10

4095,10

65,61

409,51

590,49

Faza 5

590,49

3685,59

590,49

4685,59

59,05

468,56

531,44

...

...

...

...

...

...

...

...

8

Trwało to tak długo...

...aż skończyła się nadwyżka, tzn. suma rezerw

obowiązkowych zrównała się z kwotą początkowego wkładu:

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

100,00

100,00

900,00

Faza 1

900,00

900,00

900,00

1 900,00

90,00

190,00

810,00

Faza 2

810,00

1710,00

810,00

2710,00

81,00

271,00

729,00

Faza 3

729,00

2439,00

729,00

3439,00

72,90

343,90

656,10

Faza 4

656,10

3095,10

656,10

4095,10

65,61

409,51

590,49

Faza 5

590,49

3685,59

590,49

4685,59

59,05

468,56

531,44

...

...

...

...

...

...

...

...

końcowa

0,00

9 000,00

10 000,00

1 000,00

0,00

9

W ten sposób z początkowego wkładu w wysokości 1000 j.p.,

przy rezerwie obowiązkowej wynoszącej 10%, banki

wykreowały, udzielając kredytów, dodatkowy pieniądz w

kwocie 9000 j.p.

Co się stanie, jeśli zmieni się wysokość rezerwy obowiązkowej lub

pierwotnego wkładu?

10

Wpłata początkowa 1000 j.p., rezerwa obowiązkowa 15%

Faza 1

850,00

850,00

850,00

1 850,00

127,50

277,50

722,50

Faza 2

722,50

1572,50

722,50

2572,50

108,38

385,88

614,12

Faza 3

614,12

2186,62

614,12

3186,62

92,12

478,00

522,00

...

...

...

...

...

...

...

...

końcowa

0,00

5 667,67

6 667,67

1 000,00

0,00

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 15%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

1 000,00

1 000,00

150,00

150,00

850,00

11

Wpłata początkowa 2000 j.p., rezerwa obowiązkowa 10%

Faza

Kredyty

Wkłady

Rezerwa

obowiązkowa

Nadwyżka

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

w danej

fazie

Σ

1

2

3

4

5

6 = 4 * 10%

7

8 = 4 – 6

Faza 0
(wpłata
początkowa)

0,00

0,00

2 000,00

2 000,00

200,00

200,00

1 800,00

Faza 1

1 800,00

1 800,00

1 800,00

3 800,00

180,00

380,00

1620,00

Faza 2

1620,00

3420,00

1620,00

5420,00

162,00

542,00

1458,00

Faza 3

1458,00

4878,00

1458,00

6878,00

145,80

687,80

1312,20

...

...

...

...

...

...

...

...

końcowa

0,00

18 000,00

20 000,00

2 000,00

0,00

12

Kreacja pieniądza dokonywana przez banki komercyjne (poprzez

udzielanie kredytów) jest:

- wprost proporcjonalna do przyrostu depozytów (pieniądza banku
centralnego, M0),

- odwrotnie proporcjonalna do wysokości stopy rezerwy obowiązkowej.

1

ΔM = ΔM0 -------------

rez obow

Współczynnik przy ΔM0 nazywany jest mnożnikiem kreacji pieniądza lub
mnożnikiem bazy monetarnej, oznaczany jest m. Mówi on o ile wzrośnie
ogólna podaż pieniądza przy wzroście bazy monetarnej o jednostkę.
Mnożnik m > 0. Jego maksymalna teoretyczna wartość równa się
odwrotności stopy rezerwy obowiązkowej.

13

W rzeczywistości istnieje szereg czynników, które obniżają wartość mnożnika

bazy monetarnej:

- wypłaty gotówkowe,

- rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych utrzymywane w banku
centralnym ponad wysokość rezerwy obowiązkowej,

- strukturę depozytów.

Uwzględniając powyższe czynniki można zapisać współczynnik m w innej
postaci, bardziej odpowiadającej rzeczywistości, ale jest to również
przybliżenie!

14

Oznaczając przez:

cu stopę preferencji gotówki = CU/D (gotówka/depozyty sektora
niefinansowego),

r stopę rezerw = R/D (rezerwy banków/depozyty)

i wyznaczając zrównoważony zasób pieniądza (podaż bazy monetarnej =
popyt na bazę monetarną), otrzymujemy:

cu + 1

m = ----------------

cu + r

Jeśli cu = 0,2, r = 0,1, to m = 4, co oznacza, że przyrost bazy monetarnej o 1
powoduje wzrost ogólnej podaży pieniądza o 4.