1
KREACJA
PIENIĄDZA
1
KREACJA
PIENIĄDZA
2
Kreacja pieniądza - zwiększanie podaży, ilości pieniądza w
obiegu.
Kreacja pierwotna -
dokonywana przez bank centralny poprzez
udzielanie kredytów bankom komercyjnym lub wypłatę pieniądza
gotówkowego.
Kreacja wtórna -
dokonywana przez banki komercyjne przede
wszystkim w drodze udzielania kredytów oraz - w znacznie
mniejszym stopniu - skupu walut i dewiz. Pieniądz kreowany przez
te banki określany jest mianem: żyrowy, bezgotówkowy, bankowy,
wkładowy, depozytowy. Stanowi on 70%-80% podaży pieniądza.
Tylko pieniądz banku centralnego może być podstawą do kreacji
wtórnej - musi się znaleźć w banku komercyjnym.
3
Jak przebiega kreacja pieniądza w systemie bankowym (bez
banku centralnego)?
Założenia:
- istnieje nieograniczony popyt na kredyt ze strony
instytucji niebankowych,
- kredyt udzielany jest tylko w formie bezgotówkowej,
- rozliczenia w postaci bezgotówkowej, tzn. nie ma
wypływu pieniądza z systemu bankowego,
- pomijamy kreację w wyniku skupu walut i dewiz.
4
Wysokość rezerwy obowiązkowej wynosi 10%.
W banku W pojawia się wkład w wysokości 1000 j.p.
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
100,00
100,00
900,00
Faza 1
900,00
900,00
Bank odprowadza 10% tej kwoty na swój rachunek rezerwy obowiązkowej w
banku centralnym. Nadwyżkę 900 j.p. przeznacza na akcję kredytową; udziela
Nowakowi kredytu w tej wysokości.
5
Nowak przekazuje tę kwotę w sposób bezgotówkowy na rachunek swojego
wierzyciela, Kowalskiego, w banku X. W banku tym powstał więc wkład w
wysokości 900 j.p., od którego odprowadzono rezerwę obowiązkową;
nadwyżkę można przeznaczyć na akcję kredytową,
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
100,00
100,00
900,00
Faza 1
900,00
900,00
900,00
1 900,00
90,00
190,00
810,00
więc bank X udzielił swojemu klientowi Malinowskiemu kredytu w
wysokości nadwyżki, tj. 810 j.p.
6
Malinowski przekazał tę kwotę na rachunek swojego wierzyciela,
Wokulskiego, w banku Y, w którym powstał więc wkład w wysokości 810
j.p., od którego odprowadzono rezerwę obowiązkową, a nadwyżkę 729
j.p. przeznaczono na akcję kredytową i udzielono kredytu Piotrowskiemu.
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
100,00
100,00
900,00
Faza 1
900,00
900,00
900,00
1 900,00
90,00
190,00
810,00
Faza 2
810,00
1710,00
810,00
2710,00
81,00
271,00
729,00
Faza 3
729,00
2439,00
7
Piotrowski przekazał tę kwotę na rachunek swojego wierzyciela, Rzeckiego, w
banku Z. Powstał więc tam wkład, od którego odprowadzono rezerwę
obowiązkową, a nadwyżkę przeznaczono na akcję kredytową, itd.
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
100,00
100,00
900,00
Faza 1
900,00
900,00
900,00
1 900,00
90,00
190,00
810,00
Faza 2
810,00
1710,00
810,00
2710,00
81,00
271,00
729,00
Faza 3
729,00
2439,00
729,00
3439,00
72,90
343,90
656,10
Faza 4
656,10
3095,10
656,10
4095,10
65,61
409,51
590,49
Faza 5
590,49
3685,59
590,49
4685,59
59,05
468,56
531,44
...
...
...
...
...
...
...
...
8
Trwało to tak długo...
...aż skończyła się nadwyżka, tzn. suma rezerw
obowiązkowych zrównała się z kwotą początkowego wkładu:
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
100,00
100,00
900,00
Faza 1
900,00
900,00
900,00
1 900,00
90,00
190,00
810,00
Faza 2
810,00
1710,00
810,00
2710,00
81,00
271,00
729,00
Faza 3
729,00
2439,00
729,00
3439,00
72,90
343,90
656,10
Faza 4
656,10
3095,10
656,10
4095,10
65,61
409,51
590,49
Faza 5
590,49
3685,59
590,49
4685,59
59,05
468,56
531,44
...
...
...
...
...
...
...
...
końcowa
0,00
9 000,00
10 000,00
1 000,00
0,00
9
W ten sposób z początkowego wkładu w wysokości 1000 j.p.,
przy rezerwie obowiązkowej wynoszącej 10%, banki
wykreowały, udzielając kredytów, dodatkowy pieniądz w
kwocie 9000 j.p.
Co się stanie, jeśli zmieni się wysokość rezerwy obowiązkowej lub
pierwotnego wkładu?
10
Wpłata początkowa 1000 j.p., rezerwa obowiązkowa 15%
Faza 1
850,00
850,00
850,00
1 850,00
127,50
277,50
722,50
Faza 2
722,50
1572,50
722,50
2572,50
108,38
385,88
614,12
Faza 3
614,12
2186,62
614,12
3186,62
92,12
478,00
522,00
...
...
...
...
...
...
...
...
końcowa
0,00
5 667,67
6 667,67
1 000,00
0,00
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 15%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
1 000,00
1 000,00
150,00
150,00
850,00
11
Wpłata początkowa 2000 j.p., rezerwa obowiązkowa 10%
Faza
Kredyty
Wkłady
Rezerwa
obowiązkowa
Nadwyżka
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
w danej
fazie
Σ
1
2
3
4
5
6 = 4 * 10%
7
8 = 4 – 6
Faza 0
(wpłata
początkowa)
0,00
0,00
2 000,00
2 000,00
200,00
200,00
1 800,00
Faza 1
1 800,00
1 800,00
1 800,00
3 800,00
180,00
380,00
1620,00
Faza 2
1620,00
3420,00
1620,00
5420,00
162,00
542,00
1458,00
Faza 3
1458,00
4878,00
1458,00
6878,00
145,80
687,80
1312,20
...
...
...
...
...
...
...
...
końcowa
0,00
18 000,00
20 000,00
2 000,00
0,00
12
Kreacja pieniądza dokonywana przez banki komercyjne (poprzez
udzielanie kredytów) jest:
- wprost proporcjonalna do przyrostu depozytów (pieniądza banku
centralnego, M0),
- odwrotnie proporcjonalna do wysokości stopy rezerwy obowiązkowej.
1
ΔM = ΔM0 -------------
rez obow
Współczynnik przy ΔM0 nazywany jest mnożnikiem kreacji pieniądza lub
mnożnikiem bazy monetarnej, oznaczany jest m. Mówi on o ile wzrośnie
ogólna podaż pieniądza przy wzroście bazy monetarnej o jednostkę.
Mnożnik m > 0. Jego maksymalna teoretyczna wartość równa się
odwrotności stopy rezerwy obowiązkowej.
13
W rzeczywistości istnieje szereg czynników, które obniżają wartość mnożnika
bazy monetarnej:
- wypłaty gotówkowe,
- rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych utrzymywane w banku
centralnym ponad wysokość rezerwy obowiązkowej,
- strukturę depozytów.
Uwzględniając powyższe czynniki można zapisać współczynnik m w innej
postaci, bardziej odpowiadającej rzeczywistości, ale jest to również
przybliżenie!
14
Oznaczając przez:
cu stopę preferencji gotówki = CU/D (gotówka/depozyty sektora
niefinansowego),
r stopę rezerw = R/D (rezerwy banków/depozyty)
i wyznaczając zrównoważony zasób pieniądza (podaż bazy monetarnej =
popyt na bazę monetarną), otrzymujemy:
cu + 1
m = ----------------
cu + r
Jeśli cu = 0,2, r = 0,1, to m = 4, co oznacza, że przyrost bazy monetarnej o 1
powoduje wzrost ogólnej podaży pieniądza o 4.