Nowoczesne metody
antykoncepcji.

Kryteria doboru poszczególnych metod
antykoncepcji



Skuteczność: wskaźnik Pearla - liczba ciąż mimo
stosowania danej metody antykoncepcji w przeliczeniu na
100 kobiet stosujących daną metodę przez pierwsze 12
miesięcy



odwracalność



bezpieczeństwo



akceptacja



korzyści pozaantykoncepcyjne

Wskaźnik Pearla

•

ryzyko zajścia w ciążę podczas stosowania określonej
metody antykoncepcji

•

wskaźnik wynosi 1 - oznacza to, że na 100 kobiet, które
stosowały daną metodę antykoncepcyjną przez rok, w
ciążę zaszła jedna

•

niższy wskaźnik - metoda jest skuteczniejsza

•

Indeks składa się z dwóch liczb, np. pigułka
hormonalna: 0,2-2,5. Pierwsza dotyczy osób
zdyscyplinowanych, druga tych, które zapominają o
pigułce albo wydłużają 7-dniową przerwę.

Częstość niepowodzeń antykoncepcji w
pierwszym roku stosowania

Metoda antykoncepcji

Odsetek zajść w ciążę (%)

Najmniej spodziewany

Najczęściej występujący

Niestosowanie antykoncepcji

85.0

85.0

Tabletka dwuskładnikowa

0.1

7.6

Minitabletka gestagenna

0.5

3.0

Wkładka wewnątrzmaciczna
system uwalniający lewonorgestrel
wkładka Copper T 380A

0.1

0.6

0.1

0.8

Implant podskórny

0.2

0.2

Iniekcje

0.3

0.3

Sterylizacja kobiety

0.2

0.4

Sterylizacja mężczyzny

0.1

0.15

Częstość niepowodzeń antykoncepcji w
pierwszym roku stosowania

Metoda antykoncepcji

Odsetek zajść w ciążę (%)

Najmniej spodziewany

Najczęściej występujący

Środki plemnikobójcze

6.0

25.7

Okresowa wstrzemięźliwość płciowa
metoda kalendarzykowa
ocena śluzu szyjkowego
metoda objawowo-termiczna
wstrzemięźliwość w II fazie cyklu

9.0

3.0
2.0

1.0

20.5

Kapturek naszyjkowy
u kobiet które rodziły
u kobiet które nie rodziły

20.0

9.0

40.0

20.0

Gąbka plemnikobójcza
u kobiet które rodziły
u kobiet które nie rodziły

20.0

9.0

40.0

20.0

Błona dopochwowa i środki
plemnikobójcze

6.0

12.1

Prezerwatywa
męska
kobieca

3.0
5.0

13.9
21.0

Wskaźnik Pearla

Antykoncepcja

•

Naturalna – okresowa wstrzemięźliwość

•

Barierowe metody antykoncepcji

•

Hormonalna

•

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

•

Dopochwowa i przezskórna antykoncepcja estrogenowo
– progesteronowa

•

Implanty antykoncepcyjne

•

Iniekcje

•

Antykoncepcja doraźna

•

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Antykoncepcja naturalna - okresowa
wstrzemięźliwość



Metoda wyznaczania rytmu – metoda kalendarzykowa



Obserwacja czasu trwania cyklu



Odsetek ciąż wynosi 9 do 40



Metoda dni standardowych



Wstrzymanie się od współżycia od 8. do 19. dnia cyklu



Odsetek ciąż – 4.8 – 20.5



Monitorowanie stężenia hormonów



Testy paskowe – poziom LH i glukuronianu estronu



Odsetek ciąż w badaniu klinicznym 6%

Antykoncepcja naturalna -
okresowa wstrzemięźliwość

•

Metoda Billingsów

–

wskaźnik Pearla 1-25

–

obserwacja śluzu
szyjkowego

–

Odsetek zajść w ciążę – 2-20

Cechy śluzu, w zależności od fazy cyklu miesięcznego

śluz estrogenny (okołoowulacyjny)

śluz gestagenny (poowulacyjny)

przejrzysty

nieprzejrzysty

szklisty

mętny,kłaczkowaty, gęsty

elastyczny

przyczepny

ciągnący się

nie ciągnący się

daje uczucie wilgotności w pochwie

nie ma uczucia wilgotności w pochwie

śliski

lepki, nieśliski

czasem z domieszką krwi

białawy lub żółtawy

Antykoncepcja naturalna

•

Metoda termiczna

•

wskaźnik Pearla 1-20

•

wzrost ciepłoty ciała pod wpływem progesteronu w
czasie jajeczkowania

•

Metoda termiczno – objawowa

•

wskaźnik Pearla 3-35

•

pomiar temperatury

•

obserwacja śluzu

•

badanie szyjki macicy

Antykoncepcja

•

Naturalna – okresowa wstrzemięźliwość

•

Barierowe metody antykoncepcji

•

Hormonalna

•

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

•

Dopochwowa i przezskórna antykoncepcja estrogenowo
– progesteronowa

•

Implanty antykoncepcyjne

•

Iniekcje

•

Antykoncepcja doraźna

•

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Barierowe metody antykoncepcji

•

Prezerwatywa

•

wskaźnik Pearla 3,9-13,8

•

jedyny środek stosowany przez mężczyzn

•

większa skuteczność w połączeniu z globulkami i
kremami

•

zalety – łatwo dostępne, łatwe w użyciu

•

wady – osłabienie doznań seksualnych

•

Prezerwatywa dla kobiet

•

mniejszy poziom akceptacji

•

porównywalna ochrona przed STD

Barierowe metody antykoncepcji

•

Błona dopochwowa

–

Wskaźnik Pearla 6-18

–

Odsetek niepowodzeń 2-23 %, po roku stosowania 12
%

–

Nasączone środkiem plemnikobójczym

–

Osłaniają szyjkę macicy

–

Działania niepożądane

–

Podrażnienia miejscowe

–

Nieznaczny wzrost ryzyka infekcji

–

Zalety

–

zmniejszenie ryzyka zakażeń STD

Barierowe metody antykoncepcji



Kapturki naszyjkowe – może pozostawać w pochwie dłużej niż błona dopochwowa



Gąbki dopochwowe – nasączone środkami plemnikobójczymi, częściowo także chronią
przed STD

•

Globulki, kremy, galaretki, pianki, tabletki

–

wskaźnik Pearla 2-30

–

stosowane przed stosunkiem

–

zawierają środek plemnikobójczy – nonoxynol-9

–

zalety

•

obojętne hormonalnie

•

dostępne bez recepty

•

łatwe w stosowaniu

•

zapobiegają zapaleniom pochwy

•

zmniejszają ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową

–

wady

•

mała skuteczność

•

uczucie pieczenia, czasem uczulenia

•

powstawanie obfitej piany

Antykoncepcja

•

Naturalna – okresowa wstrzemięźliwość

•

Barierowe metody antykoncepcji

•

Hormonalna

•

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

•

Dopochwowa i przezskórna antykoncepcja estrogenowo
– progesteronowa

•

Implanty antykoncepcyjne

•

Iniekcje

•

Antykoncepcja doraźna

•

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Antykoncepcja hormonalna

•

Tabletka dwuskładnikowa – wskaźnik Pearla 0,2-1

–

blokowanie jajeczkowania na poziomie przysadki

–

zalety

•

zniesienie objawów PMS

•

mniej bolesne i obfite miesiączki

•

zmniejszenie ryzyka zakażeń narządu rodnego

•

korzystny wpływ na cerę 

–

wady

•

wzrost ryzyka choroby zatorowo-zakrzepowej

•

plamienia z dróg rodnych w pierwszych trzech miesiącach stosowania

•

dyscyplina przy zażywaniu

•

dostępne na receptę

Antykoncepcja hormonalna

•

Tabletka dwuskładnikowa

–

skład

•

etynyloestradiol/walerianian estradiolu oraz gestagen

•

Lewonorgestrel – Anteovin, Microgynon 21, Gravistat,
Minisiston, Rigevidon, Stediril, Triregol, Triquilar

•

Dezogestrel – Marvelon, Mercilon, Novynette, Regulon

•

Gestoden – Femoden, Harmonet, Logest, Milvane, Minulet,
Tri-Minulet

•

Norgestimat - Cilest

•

Drospirenon – Yasmin, Yasminelle, Yaz

•

Dienogest – Qlaira, Jeanine

•

Octan cyproteronu – Diane 35

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA według WHO
(Atlanta 1994)

Grupa I - pacjentki, u których można stosować wszystkie DTA, nie ma

żadnych przeciwwskazań

Grupa II - u tych pacjentek w większości przypadków można stosować DTA,

ponieważ korzyści z ich stosowania przewyższają możliwe lub
udokumentowane ryzyko:



chore na AIDS/HIV,



astma,



choroba Gilberta,



wrodzony obrzęk limfatyczny,



stwardnienie rozsiane,



miastenia,



choroba Reynolda,



choroby wymagające dializoterapii,



reumatoidalne zapalenie stawów,



sarkoidoza,



nowotwory hormononiezalezne

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA według WHO
(Atlanta 1994)

Grupa III - pacjentki, u których można stosować DTA wyłącznie z

zachowaniem wielkiej ostrożności. W tej grupie kobiet możliwe lub
udokumentowane ryzyko zazwyczaj przewyższa korzyści:



chore na nadciśnienie pierwotne przy wartościach < 160/100,



u których w czasie ciąży występowało nadciśnienie tętnicze,



w okresie remisji nowotworów estrogenozależnych,



z rzadkim miesiączkowaniem lub brakiem miesiączki,



hiperprolaktynemia,



depresja,



łagodna postać tocznia rumieniowatego (bez obecności przeciwciał
antyfosfolipidowych),



pacjentki po usunięciu śledziony (przy liczbie płytek <500 tys/ml),



kobiety w trakcie leczenia lub po leczeniu CIN

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA według WHO
(Atlanta 1994)

Grupa IV - pacjentki, u których nie wolno stosować DTA, ponieważ

ryzyko dla ich zdrowia związane ze stosowaniem tej metody jest nie
do przyjęcia:

1. Choroby układu sercowo-naczyniowego:



incydent zakrzepicy tętniczej lub żylnej w przeszłości,



choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie,



poważne ryzyko chorób żył, tętnic (zaburzenia krzepnięcia u rodziców
lub rodzeństwa przed ukończonym 45 rż), otyłość dużego stopnia (BMI >
35), długotrwałe unieruchomienie w łóżku, miażdżycowy profil lipidów,
palenie > 40 papierosów dziennie,ciężka cukrzyca, nadciśnienie tętnicze
> 160/100 potwierdzone w dwóch badaniach,



wrodzone trombofilie z nieprawidłowymi stężeniami poszczególnych
czynników krzepnięcia i obecnością przeciwciał antykardiolipidowych,



inne znane czynniki predysponujące do zakrzepicy: czerwienica, ciężka
postać

tocznia

rumieniowatego,

stan

po

wycięciu

śledziony,

wieloguzkowe zapalenie tętnic,

Klasyfikacja przeciwwskazań do stosowania DTA według WHO
(Atlanta 1994)



planowana duża operacja lub operacja kończyn, przebywanie na dużych wysokościach
(>4500m),



ciężkie zapalne choroby jelit,



migrena ogniskowa i stan migrenowy wymagający leczenia ergotaminą,



przejściowe napady niedokrwienne,



przebyty krwotok mózgowy,



większość zastawkowych wad serca,



napadowe lub utrwalone zaburzenia rytmu,



wady przegrody międzyprzedsionkowej



nadciśnienie płucne

2. Choroby wątroby:



aktywna postać chorób wątroby,



przebyta żółtaczka cholestatyczna (w czasie ciąży lub po DTA),



gruczolak i rak wątroby,



kamica żółciowa,



ostra porfiria

Antykoncepcja

•

Naturalna – okresowa wstrzemięźliwość

•

Barierowe metody antykoncepcji

•

Hormonalna

•

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

•

Dopochwowa i przezskórna antykoncepcja
estrogenowo – progesteronowa

•

Implanty antykoncepcyjne

•

Iniekcje

•

Antykoncepcja doraźna

•

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Antykoncepcja hormonalna

•

plaster antykoncepcyjny – norelgestromin – Evra

•

pierścień antykoncepcyjny – etonogestrel - Nuvaring

•

zastrzyk antykoncepcyjny – o przedłużonym działaniu – medroxyprogesteron
– Depo-Provera

•

wszczep hormonalny – lewonorgestrel – Norplant

•

tabletka jednoskładnikowa – desogestrel 75 mcg – Azalia, Cerazette

•

tabletka „po stosunku” – antykoncepcja doraźna

–

należy zażyć w ciągu 72 godzin po stosunku, następną po 8 godzinach

–

maksymalnie 4 tabletki w ciągu jednego cyklu

–

zaburza gospodarkę hormonalną – duża dawka gestagenów – 1500 mcg
levonorgestrelu

–

Opóźnia owulacje

–

zmiany w strukturze błony śluzowej macicy uniemożliwiające
zagnieżdżenie zapłodnionego jaja, zagęszczenie śluzu szyjkowego

–

Escapelle, Postinor Duo

Antykoncepcja

•

Naturalna – okresowa wstrzemięźliwość

•

Barierowe metody antykoncepcji

•

Hormonalna

•

Dwuskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

•

Dopochwowa i przezskórna antykoncepcja estrogenowo
– progesteronowa

•

Implanty antykoncepcyjne

•

Iniekcje

•

Antykoncepcja doraźna

•

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

•

Wkładki domaciczne

–

wskaźnik Pearla 0,2-1

–

kształtem przypominają literę T
lub cyfrę 7

–

dla kobiet które już rodziły

–

nie jest środkiem
wczesnoporonnym

–

skład

•

miedź – zmniejszenie ruchliwości
plemników

•

gestageny - levonorgestrel –
zagęszczanie śluzu szyjki macicy

Antykoncepcja wewnątrzmaciczna

•

wkładki domaciczne

–

zalety

•

wysoka skuteczność

•

działanie od momentu założenia

•

możliwość rezygnacji w każdej chwili

–

wady

•

czasem dłuższe i obfitsze misiączki

•

wzrost ryzyka zakażenia narządów rodnych

•

ryzyko uszkodzenia ściany macicy w trakcie zakładania

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w
sprawie antykoncepcji



Nieródki: przy braku przeciwwskazań metodą z wyboru jest DTA, należy
również uwzględnić środki barierowe oraz metody okresowej
abstynencji, nie zaleca się stosowania IUD,



kobiety, które rodziły i planują w przyszłości macierzyństwo: DTA, w
wybranych sytuacjach IUD,



kobiety, które rodziły i nie planują macierzyństwa: DTA, progestageny,
IUD,



kobiet karmiące, powyżej 35 rż, palące: tabletki i wstrzyknięcia
zawierające wyłącznie progestageny, IUD,



kobiety w okresie przedmenopauzalnym: DTA, IUD szczególnie z
lewonorgestrelem