pano

rama

EL˚BIET

A WIETESKA (

na gór

ze

); IBM

SIERPIE¡ 2003

ÂWIAT NAUKI

17

ENTOMOLOGIA

Sprytne wa˝ki

Przeciwne ∏adunki

zawsze si´ przyciàgajà, a

zgodne – odpychajà. Tak w ka˝dym razie
dzieje si´ w Êwiecie, w którym rzàdzà si∏y
elektromagnetyczne. Tymczasem naukowcy
z National Research Council Canada w Ot-
tawie podajà przepis, jak zniwelowaç wza-
jemne odpychanie dwóch ∏adunków jedno-
imiennych. Taki eksperyment – zapewniajà
– pozwoli lepiej zrozumieç reakcje zacho-
dzàce w gwiazdach i udoskonaliç badania
kontrolowanej laserem mikrosyntezy termo-
jàdrowej. Kanadyjscy fizycy donoszà na ∏a-
mach Physical Review Letters z 20 czerwca,
˝e wiedzà, jak wyprodukowaç dziwacznà

moleku∏´ bez ∏adunków ujemnych. W tym
celu potrzebne sà dwa wysokoenergetyczne
i szybkozmienne lasery, które wprawià nukle-
ony w ruch wirowy. Odpowiednio dobrane
cz´stoÊci mog∏yby utrzymaç jàdra atomowe
razem przez kilkaset femtosekund.

Byç mo˝e za par´ lat uda si´ skonstru-

owaç laser, który sprosta temu zadaniu. B´-
dzie musia∏ on osiàgaç maksymalnà moc w
czasie 5 fs – obecnie najlepsze lasery sà dwu-
krotnie wolniejsze. Dlatego na razie czàstecz-
ka z∏o˝ona wy∏àcznie z ∏adunków dodatnich
istnieje w rzeczywistoÊci wirtualnej – jako
symulacja komputerowa.

P.S.

FIZYKA

Czàsteczka bez elektronów?

Naukowcy z IBM

stworzyli najmniejsze na Êwiecie pó∏przewodnikowe êród∏o Êwiat∏a. Zbu-

dowane jest z pojedynczej nanorurki w´glowej o Êrednicy 1.4 nm, 50 tys. razy cieƒszej od
ludzkiego w∏osa, i przypomina budowà i zasadà dzia∏ania tranzystor po-
lowy. Do przeciwleg∏ych koƒców nanorurki, êród∏a i drenu, sà wstrzy-
kiwane jednoczeÊnie ∏adunki ujemne (elektrony) i dodatnie (dziury).
W wyniku rekombinacji par elektron–dziura nast´puje emisja Êwiat∏a.
Podobnie jak w klasycznym tranzystorze pràdem przep∏ywajàcym po-
mi´dzy êród∏em i drenem przyrzàdu steruje si´ za pomocà przy∏o˝one-
go do bramki niskiego napi´cia.

Nanorurkowe êród∏a Êwiat∏a b´dzie mo˝na integrowaç ze zbudowa-

nymi z nanorurek lub krzemowymi uk∏adami elektronicznymi, dzi´ki
czemu mogà znaleêç szerokie zastosowanie w elektronice i fotonice, na
przyk∏ad pos∏u˝yç do budowy superszybkich komputerów. Ponadto IBM-
-owska nanolatarka daje Êwiat∏o o d∏ugoÊci fali 1.5

µ

m, czyli z zakresu pod-

czerwieni, szczególnie interesujàcego dla elektroników, poniewa˝ Êwia-
t∏o o tej d∏ugoÊci fali jest bardzo cz´sto wykorzystywane do komunikacji
optycznej.

E.W.

NANOTECHNOLOGIE

Âwiate∏ko w nanotunelu

CZY INNE WA˚KI

te˝

opanowa∏y t´ sztuk´?

Dziury

(∏adunek d

odatni)

(∏adunek u

jemny)

Elektrony

Nanorurka

Dwutlenek krzemu

Elektroda bramki

Wi´kszoÊç zwierzàt

potrafi doskonale si´ maskowaç, nieruchomiejàc na odpowiednim tle. Naj-

mniejszy ruch sprawia, ˝e stajà si´ widoczne dla wroga, ofiary lub rywala. Australijskie
wa˝ki z gatunku Hemianax papuensis poradzi∏y sobie z tym problemem – opanowa∏y sztu-
k´ kamufla˝u za pomocà aktywnego lotu. Dzi´ki temu mogà skutecznie atakowaç przeciw-
nika, jednoczeÊnie unikajàc napaÊci. Akiko Mizutani z Australian National University w
Canberze wraz ze wspó∏pracownikami wyznaczy∏ trajektori´ lotu wa˝ek w trzech wymia-
rach, u˝ywajàc odpowiednio wyskalowanych i zsynchronizowanych kamer, i stwierdzi∏, ˝e
owady te potrafià dobieraç jà tak, ˝e obraz ich cia∏a pada zawsze na ten sam punkt siatków-
ki rywala. W ten sposób stajà si´ dla niego nieruchomym, a wi´c praktycznie niezauwa˝alnym
obiektem. Maskowanie si´ za pomocà aktywnego ruchu jest zadaniem bardzo trudnym,
wymagajàcym niezwykle precyzyjnej kontroli parametrów lotu, m.in. przetwarzania ol-
brzymich iloÊci informacji o po∏o˝eniu w przestrzeni zarówno swoim, jak i rywala. Nie
wiadomo jeszcze, jak owady sobie z tym radzà, zapewne jednak, skoro ów rodzaj kamufla-
˝u wyewoluowa∏, wysi∏ek jest op∏acalny. Wyniki badaƒ zespo∏u Mizutaniego opublikowano
w Nature z 5 czerwca br.

M.G.

Z OBU KO¡CÓW

w´glowej

nanorurki wstrzykiwanie
sà dodatnie i ujemne ∏adunki.
Kiedy elektrony i dziury spotykajà
si´ w nanorurce, dochodzi
do rekombinacji par elektron–
–dziura i emisji Êwita∏a.