1

Zewn

Zewn

ę

ę

trzne

trzne

ź

ź

r

r

ó

ó

d

d

ł

ł

a

a

finansowania

finansowania

Franchising

po raz pierwszy pojawił się w
ś

redniowieczu w Wielkiej Brytanii, jako

swoista forma zezwolenia (prawa
„franchiso”) do poboru podatków
lokalnych, wydawana przez rząd, w
zamian za stosowną opłatę dostojnikom
kościelnym.

Definicje

Franchising określany jest jako „system
marketingu kooperacyjnego” lub jako
„forma marketingowej kooperacji
pionowej”. Jego cechą wyróżniającą jest
sprzedaż kompletnego systemu
marketingowego [Famielec J., 1992, s. 67-
68].

Definicja

udostępnienie przez jedną ze stron
(franchisedawcę) drugiej (franchisebiorcy)
praw do swego

znaku towarowego

lub

usługowego

oraz

nazwy handlowej

.

Franchising oznacza zatem cały zakres
stosunków ekonomicznych, w ramach
których

właściciel produktu, procesu lub

nazwy

zezwala innej firmie (osobie), na

prowadzenie określonej działalności, w
zamian za pewną opłatę.

[Ustawa z dn. 24.02.1990]

Ustawodawstwo polskie nie zawiera
szczególnych unormowań dla umów
franchisingu. Podstawowym aktem
prawnym, w oparciu o który oceniana jest
legalność umów franchisingu jest ustawa o
przeciwdziałaniu praktykom
monopolistycznym

Według polskich definicji

franchising to:

pewna szczególna forma oddania
podmiotom trzecim fragmentu
przedsiębiorstwa do odpłatnego
korzystania [Włodyka S., 1993, s. 98].

2

Według polskich definicji franchising to:

Umowę, mocą której jedna strona, organizator
sieci udziela drugiej zezwolenia na stosowanie
określonej metody działalności gospodarczej.

Jak np. posługiwanie się wynalazkiem lub know-
how z zakresu pewnego typu działalności,

wykorzystanie informacji i doświadczeń,

posługiwanie się znakami towarowymi, godłami,
emblematami i innymi oznaczeniami,

Franchisedawca zobowiązując się do udzielania
pomocy przy stosowaniu tej metody

Według polskich definicji franchising to:

Franchisebiorca zobowiązuje się do
prowadzenia we własnym imieniu i na
własny rachunek określonej działalności
gospodarczej, przy wykorzystaniu
udzielonego zezwolenia ściśle według
zaleceń organizatora sieci oraz do zapłaty
uzgodnionego wynagrodzenia [Koch A.,
1980, s. 57].

Dwa zasadnicze elementy

franchisingu

1.

Pakiet praw własności

przemysłowej

lub

intelektualnej

związany ze znakami

towarowymi, nazwami handlowymi, szyldami
sklepowymi, wzorami użytkowymi i
zdobniczymi, prawami autorskimi, konw-how i
patentami.

2.

Czynność prawna jaką jest udostępnienie tego
pakietu do korzystania w celu odsprzedaży
dóbr i świadczenia usług końcowym
użytkownikom.

Klasyfikacja

Kryterium przedmiotu prowadzonej działalności

1.

Franchising przemysłowy – w ramach którego
dawca zobowiązuje się do udostępnienia biorcy
swego

know-how, technologii produkcji,

tajemnicy zawodowej

itp., celem wytwarzania

w ramach jego przedsiębiorstwa określonych
wyrobów o identycznej

jakości i

takich samych

cechach zewnętrznych

, jakie mają dobra

produkowane w macierzystym
przedsiębiorstwie

Klasyfikacja

2. Franchising dystrybucyjny – gdzie

franchisedawca

zobowiązuje się do

dostarczenia biorcy określonych

towarów

a

franchisebiorca

przyjmuje obowiązek

ich

sprzedaży

w ramach działalności

swojego przedsiębiorstwa,

Klasyfikacja

3. Franchising usługowy – zawiera

zobowiązanie biorcy do posługiwania się

znakiem firmowym

franchisedawcy oraz

stosowanym przez niego oznakowaniem
przedmiotów i wykonywanych usług

3

Klasyfikacja

4.

Franchising mieszany - zawierający
elementy franchisingu produkcyjnego,
handlowego i usługowego

Klasyfikacja

Kryterium:forma organizacyjna systemu

[Stecki L., 1988, s. 108 – 110]:

1.

Franchising bezpośredni – umowa
zawierana jest bezpośrednio między
dawcami, a biorcami zainteresowanymi
tą formą działalności gospodarczej. W
ramach tej umowy istnieje ścisłe
powiązanie interesów
prawno – majątkowych dawcy i biorcy

Klasyfikacja

2.

Franchising pośredni – umowa
zawierana jest między dawca, a biorcą
prowadzącym działalność na terytorium,
które dawca traktuje jako
perspektywiczny dla siebie rynek. Do tej
kategorii należą:

subfranchising

oraz

umowa o rozbudowę sieci

, w ramach

których master franchise rozwija
samodzielnie lokalną sieć dawcy,
działając pod jego znakiem

Klasyfikacja

3.

Franchising indywidualny – na mocy
którego potencjalny biorca może
utworzyć tylko

jedno przedsiębiorstwo

,

punkt sprzedaży dóbr i usług, a jego
działalność ograniczona jest do pewnego
terytorium,

Klasyfikacja

4.

Franchising wielokrotny – jeden biorca
otrzymuje prawo do utworzenia na
wskazanym terytorium wielu
przedsiębiorstw franchisingowych,

5.

Franchising wydzielony lub
minifranchising – biorca na mocy
umowy franchisingu prowadzi działalność
obejmującą jedynie fragment obszaru
działalności gospodarczej
franchisedawcy,

Klasyfikacja

6.

Franchising wiązany – w ramach
którego, franchisedawca sprzedaje swoje
towary lub usługi w obrębie punktu
innego franchisedawcy

4

Franchising

za tzw.

franchising właściwy

czyli

najlepiej oddający ideę tej instytucji, a
jednocześnie posiadający wszystkie
klasyczne elementy, uznaje się

franchising

usługowy

McDonald’s,

Burger King,

Dunkin’Donuts.

Franchising

Mniej popularny jest

franchising marki

lub

znaku towarowego

sprzedaż detaliczna Forda,

stacje Shell’a,

butelki Coca-Coli.

Franchising

Wiele systemów

różnicuje

swoją strategię

rozwoju i w zależności od rynku na którym
działa, przyjmuje formę franchisingu

indywidualnego, wielokrotnego lub wiązanego

.

Jak np. koncern PepsiCo, który do 1997 roku
prowadził trzy sieci restauracji
franchisingowych:

Pizza Hut,

Taco Bell i

KFC

Franchising

Na rynkach

Europy Zachodniej

zawierano

przede wszystkim

umowy indywidualne

z

krajowymi biorcami,

W

Europie Środkowo-Wschodniej

funkcjonowały

zróżnicowane

typy

powiązań, wszystkie realizowane
wyłącznie za

pośrednictwem firm

zachodnich.

Zalety franchisingu

zmniejszone ryzyko podjęcia działalności
gospodarczej – wynikające z reputacji i
marki franchisedawcy,

pomoc w wyborze miejsca, otrzymaniu
kredytu,

szkoleniu

załogi,

zakupie

wyposażenia, decyzjach inwestycyjnych,

korzyści skali wynikające z działań
reklamowych i marketingowych
franchisedawcy

Zalety franchisingu

korzyści techniczne i technologiczne z tytułu
prowadzonych przez dawcę prac badawczo –
rozwojowych ,

pewność i stałość zaopatrzenia w surowce i
półprodukty,

ochronę przed konkurencją,

niższe koszty w porównaniu do tradycyjnych
form ekspansji rynkowej,

mniejsze ryzyko przy wchodzeniu na nowe rynki.

5

Najbardziej popularne dziedziny tradycyjnej

działalności franchisingowej [Banachowicz E.,

Nowak J., Starkowski M. T., 1993, s. 105-106].

usługi motoryzacyjne,

browarnictwo,

wynajem samochodów,

czyszczenie rur,

drukowanie i kopiowanie,

bary szybkiej obsługi,

hotelarstwo,

Najbardziej popularne dziedziny tradycyjnej

działalności franchisingowej – c.d.

ogrzewanie i wentylacja,

naprawa i renowacja płaszczyzn winylowych,

tapetowanie,

przemysł napojów chłodzących,

fryzjerstwo,

zasłony okienne,

przesyłanie paczek,

wypożyczanie ubrań,

czyszczenie dywanów, zasłon,

nauka jazdy.

Franchising w Polsce

Na rynku polskim działają ok.

34

systemy

franchisingowe

19

z nich to sieci zagraniczne reprezentujące

franchising

usługowy

,

Należą do nich m. in.:

McDonald’s,

Burger King,

Holiday Inn,

Dania Fast Food,

Bambola.

Franchising usługowy

krajowe systemy franchisingowe
(usługowy) to:

Blikle,

Inwesta A.D.,

Orbis,

Pożegnanie z Afryką.

Franchising wPolsce

45% systemów to sieci handlowe,

37% należy do kategorii sieci usługowych,

18% z nich prowadzi wszelkiego rodzaju
działalność gastronomiczną.

[Dane Rynku Wewnętrznego i Konsumpcji,

24. 11. 1998].

Najbardziej znane sieci handlowe

Bata – salon sprzedaży obuwia,

Benetton – markowa odzież,

Karen Notebook

–

sprzedaż

komputerów

przenośnych,

Kidi Land – sklepy z zabawkami i artykułami dla
dzieci,

Pożegnanie z Afryką – sieć sklepów z kawą
połączona z pijalniami kawy,

Rema 1000 – supermarkety

6

Systemy usługowe

Gabriel – salony fryzjerskie i sieć salonów
kosmetycznych,

Inwesta A.D. – biura obrotu
nieruchomościami,

Orbis – biura podróży,

Rank Xerox – centra usług kopiowania i
studia graficzne

Systemy gastronomiczne:

Burger King,

Dania Fast Food,

Domino’s,

McDonald’s,

Piza Hut oraz Taco Bell,

Telepizza.

Biorąc pod uwagę formę organizacyjną sieci

można zauważyć, że

Polskie

systemy preferują franchising

indywidualny i bezpośredni.

Natomiast

zachodnie

– franchising

wielokrotny

,

w którym jeden biorca uzyskuje wyłączność na
utworzenie firmowej sieci na obszarze całego
kraju.

Formułę

franchisingu wielokrotngo

stosuja m. in.

Coca – Cola,

Burger King,

PepsiCo,

Computeland.

Okres obowiązywania kontraktu

franchisingowego

nie jest ograniczony żadnymi przepisami
prawnymi i zależy wyłącznie od strategii
realizowanej przez twórcę danego systemu,

bardziej korzystne są kontrakty wieloletnie, które
dają większą pewność funkcjonowania w
systemie.

Najdłuższe kontrakty zawierane są w sieci

McDonald’s.

Przeciętna umowa franchisingu

podpisywana jest na okres

20 lat

z możliwością

przedłużenia na kolejne

20 lat.

Czas trwania umów franchisingowych w

wybranych sieciach

okres ten zależy od
indywidualnych sytuacji

Bombola

brak konkretnego okresu
obowiązywania umowy

American Style Chicken

3

Levi Strauss

3 – 5

Orbis

5

Pożegnanie z Afryką

5

Kidi Land

5 - 7

PepsiCo

Lata

Firma

Największe systemy

franchisingowe

Biorąc pod uwagę

liczbę franchisebiorców

,

do

największych

systemów działających

na rynku można zaliczyć sieci:

Orbis, Rema 1000,

Gabriel,

McDonald’s.

Burgr King.

7

Bariery rozwoju franchisingu w Polsce

brakuje doświadczonych menedżerów w
prowadzeniu placówek franchisingowych,

trudności w uzyskaniu kredytu na podjecie tego
typu działalności

we Francji czy Wielkiej Brytanii, banki tworzą
specjalne

linie kredytowe

do finansowania

franchisingu

polski sektor bankowy nie udziela żadnych
preferencji franchisebiorcom

potencjalni biorcy muszą dysponować znacznym
kapitałem

Koszty przystąpienia do sieci

Najdroższym systemem jest Coca Cola,
(30 mln. USD).

McDonald’s – 365 000 USD.

System REMA 1000 – 12 000 zł. w
gotówce i 19 000 zł w postaci aportu.

Koszty te przeważnie obejmują:

wstępną opłatę licencyjną,

projekt aranżacji wnętrz,

zaopatrzenie itp.

franchising z opcją leasingu.

całkowity koszt przystąpienia do sieci
McDonald’a obniża się z 365 000 USD do
105 000 USD

Zalety franchisingu

finansowanie systemów franchisingowych
znacznie (bo 10 krotnie) zmniejsza ryzyko
udzielania kredytu,

8-10% franchisebiorców upada w ciągu 5 lat,

jedną z nielicznych form wsparcia finansowego
jest

kredyt

udzielany przez

Korporację

Finansowania Przedsiębiorczości

działającą przy

Polsko – Amerykańskim Funduszu
Przedsiębiorczości.

Zalety franchisingu

Niektórzy franchisedawcy udzielają swoim
biorcom gwarancji

jak np.

Pożegnanie z Afryką

, nawiązała

współpracę z

BPH w Krakowie

. Dzięki czemu

biorca jest traktowany jako

„przedłużenie’

firmy

macierzystej, cieszącej się zaufaniem sfer
finansowych.

Firma

Gabriel

, nawiązała współpracę z Bankiem

Handlowym, Wielkopolskim Bankiem
Kredytowym oraz PBI. Udzielane kredyty dla
biorców tej sieci mają z reguły niższe stopy
procentowe o ok

. 5-6%

od powszechnie

obowiązującej.

W nowoczesnym franchisingu można
wyróżnić

dwa

główne kierunki jego

rozwoju:

globalizacja sieci,

wyszukiwanie nisz rynkowych.

8

Franchising w Polsce (1998 r.)

W Polsce mamy raczej do czynienia z
klasyczną formułą franchisingu, który
rozwija się w takich dziedzinach jak:

handel

czy usługi.

Polskie sieci obawiają się ryzyka i dążą do
powielania sprawdzonych wzorców,

brakuje im zaplecza w postaci organizacji i
stowarzyszeń wspierających rozwój
franchisingu.

Franchising w Polsce

W chwili obecnej zdecydowana większość
działających na naszym rynku sieci należy jednak
do tzw.

business format franchising.

Przedmiotem umowy jest tu

prawo świadczenia

usług

:

np. wynajmu samochodów,

prowadzenia hoteli czy restauracji.

Oferowany przez dawcę know-how dotyczy:

zasad organizacyjnych

,

sposobu dystrybucji

produktów

,

procedury świadczenia usług

itp.

(firmy odbitki)

Franchising w Polsce

Standaryzacja i unifikacja sieci dotyczy
przede wszystkim pewnych zewnętrznych
fasadowych elementów takich jak:

lokalizacja,

wystrój jednostki,

jej wyposażenie,

ubiór personelu.

Franchising w innych krajach

Częstą praktyką jest też udzielanie biorcom

wsparcia

finansowego przez organizatorów

systemu lub jednostki powołane do pomocy
małym i średnim firmom.

Np. w USA funkcjonuje tzw.

Rejestr

Franchisingu,

na podstawie którego uruchamiane

są kredyty dla małych firm franchisebiorców,

Small Bussiens Administration (SBA) udziela

gwarancji kredytowej

sektorowi MSP, pomaga

bankom podjąć decyzję o udzieleniu wsparcia
biorcom, z uwzględnieniem specyfiki sektorowej.

„Franchising domowy”

nie zawęża kręgu potencjalnych
franchisebiorców,

konstruowania systemów sieciowych opartych na
małych firmach rodzinnych,

ma charakter ogólnoświatowy,

dla biorców istotną kwestią są

niskie koszty

podjęcia działalności opartej na zaangażowaniu
kapitału rodzinnego oraz poczuciu własnej
niezależności,

przynosi korzyści całej gospodarce .

Faktoring

Przedmiot umowy faktoringowej podlegał zmianom

początkowo było to zwykłe pośrednictwo,
zbliżone w swej funkcji do umowy komisu.

Obecnie, w wyniku dokonanej ewolucji,
obejmuje on zarówno

cesję wierzytelności

, jak i

szereg zróżnicowanych i rozbudowanych
czynności faktycznych, mających charakter
usługi [Ogiegło 1989, s. 19].

9

Konwencja Ottawska

przedmiotem faktoringu międzynarodowego nie

może być:

przelew wierzytelności z umów sprzedaży i
dostawy oraz umów o usługi, jeśli ich
przedmiotem są towary i usługi przeznaczone do

użytku osobistego

lub

rodzinnego

, a więc

przeznaczonych do

prowadzenia gospodarstwa

domowego nabywcy.

W rozumieniu konwencji faktoring nie jest wiec
rodzajem umowy konsumenckiej, ale typową
czynnością dwustronnie

handlową

[Kruczalak

1996, s.409].

Przedmiotem faktoringu są z reguły
wierzytelności ze stosunkowo krótkimi
terminami ich zaspokojenia od 14 do 210
dni

Z ekonomicznego punktu widzenia im
krótszy termin realizacji umowy, tym
mniejsze ryzyko

Dodatkowe czynności

faktoringowe

prowadzenie ksiąg handlowych i
finansowych (rachunkowych),

gromadzenie danych statystycznych
niezbędnych dla prawidłowej działalności
przedsiębiorstwa,

rozwijanie działalności reklamowej,

magazynowanie i ubezpieczanie towarów,

konsulting

czynności faktoringowe

doradztwo prawne i ekonomiczne,

opracowywanie projektów rozwoju

przedsiębiorstwa i jego ekspansji rynkowej,

udzielanie zaliczek i kredytów,

ś

ciąganie należności objętych umową

faktoringu,

kierowanie upomnień i wezwań do zapłaty w
razie zwłoki opóźnienia w zapłacie,

czynności faktoringowe

okresowe sprawdzanie stanu
wypłacalności,

dochodzenie roszczeń na drodze
postępowania sądowego (egzekucyjnego)
w razie, gdy upomnienie nie jest skuteczne

czynności mediacyjne w odniesieniu do
sprzedawcy (dostawców i usługodawców
oraz nabywców towarów).

definicja

Długookresowa umowa, zawarta między
dostawcą towarów bądź usług (

faktorantem)

, a

wyspecjalizowaną instytucją (

faktorem)

.

Na mocy umowy dochodzi do przelewu
wierzytelności przez

faktoranta

na

faktora

i

ś

wiadczenia przez niego usług na rzecz

faktoranta

.

Faktoring łączy w sobie cechy:

cesji wierzytelności (sprzedaży),

umowy-zlecenia,

dyskonta

.

10

W polskim ustawodawstwie

nie występuje termin „umowa faktoringowa”

nie ma jednolitych przepisów

Istota faktoringu sprowadza się do nabywania od
przedsiębiorców (

faktorantów

) za określoną cenę

wierzytelności przysługujących im w stosunku do

dłużników

oraz świadczenia dodatkowych usług

Podmioty faktoringu

podmiot gospodarczy

prowadzący

określoną działalność gospodarczą
(faktorant),

faktor

(bank lub spółka faktoringowa),

dłużnik

(nabywca dóbr i usług

ś

wiadczonych przez podmiot

gospodarczy).

Faktorant
(dostawca)

Faktor
(bank)

Dłużnik

Faktoranci

Banki,

Spółki faktoringowe.

Pierwsze z nich powstały w USA.

Ich działalność przejawiała się głównie w

nabywaniu wierzytelności

od sprzedawców,

dostawców czy usługodawców oraz

udzielaniu

im kredytów

.

W szczególności dotyczyło to przedsiębiorstw
wytwórczych i handlowych.

Funkcje faktoringu

administracyjna

- umożliwia sprawne

funkcjonowanie sprzedawcy lub
usługodawcy przez dyskonto
wierzytelności przekazanych
(cedowanych) na faktora,

zabezpieczająca

– przejęcie ryzyka przez

faktora

finansowa

- zapewnia skuteczną zapłatę za

dostarczone towary i usługi