plik

Forum Czytelników

E l e k t r o n i k a d l a Ws z y s t k i c h

Ciąg dalszy ze strony 53
Możesz łatwo zwiększyć częstotliwość
graniczna filtru, proporcjonalnie zmniej-
szając wartości kondensatorów C3, C4,
C5. Na przykład przy wartościach C3 =
680nF, C4=68nF, C5 = 15nF częstotli-
wość graniczna wyniesie około 230Hz.

Rysunek 20 pochodzi z kolejnego bar-

dzo interesującego i pożytecznego progra-
mu LTspiceIV udostępnionego bezpłat-
nie przez znaną firmę Linear Technology
(www.linear.com/designtools/software).
Ten program z rodziny SPICE to pro-
gram do dokładnej symulacji układów
elektronicznych. Wystarczy narysować
schemat, określić wartości elementów
i ich właściwości, a potem dokonać
symulacji. Programy tego typu mają
ogromne możliwości i oprócz charakte-
rystyk, jak na rysunku 20, można przez
symulację określić wiele innych właści-
wości danego układu.

Moglibyśmy też na wzmacniaczu ope-

racyjnym zrealizować tzw. filtr kroków,
który w torze mikrofonowym obcina
sygnały o najniższych częstotliwościach,
poniżej 100Hz, których nie ma w głosie
człowieka, a które czasem mocno prze-
szkadzają, jak właśnie odgłos kroków na
estradzie czy porywy wiatru. Jednak nasz
wzmacniacz LM358 jest powolny i niebyt
dobrze nadaje się do takich zastosowań.

Wspomnijmy jeszcze, że oprócz fil-

trów dolno-, górno- i pasmowoprzepu-

stowych, dość często wykorzystywane są
filtry zaporowe, zwykle nazywane notch
filters. Najczęściej ich zadaniem jest usu-
nięcie jednej określonej częstotliwości.
Popularny podręcznikowy schemat filtru
zwanego podwójne T (TT) z rysunku
21 okazuje się praktycznie bezużyteczny,
ponieważ ma małą dobroć, a jego dostro-
jenie do pożądanej częstotliwości jest
bardzo kłopotliwe.

Opracowano mnóstwo filtrów zaporo-

wych o lepszych parametrach, w których
strojenie częstotliwości i dobroci jest nie-
zależne. Przykładem może być pokazany
na rysunku 22 filtr
Fliege’a, którego
układ i zasady dzia-
łania trudno wytłu-
maczyć intuicyjnie.
Pary (w miarę) jed-
nakowych rezysto-
rów R

i konden-

satorów C

wyzna-

czają częstotliwość
zaporową. Jedna-
kowe rezystory R

określają dobroć.

Rysunek 23 pokazuje wpływ rezystancji
R

w przykładowym filtrze o częstotli-

wości zaporowej 50Hz (R

=3,2k

Ω, C

=1uF, R

= 52k

Ω). W praktyce elementy

, C

, R

mogą mieć tolerancję 5...10%,

trzeba tylko skorygować wartości które-
goś z elementów R

, żeby dostroić się do

potrzebnej częstotliwości. Także jednako-
we rezystancje R

trzeba dobrać jak naj-

dokładniej, stąd obecność potencjometru.

W literaturze

i w Internecie można
znaleźć liczne sposo-
by realizacji najróż-
niejszych filtrów.

W następnym

wykładzie poznamy
kolejne interesu-
jące zastosowania
wzmacniaczy opera-
cyjnych.

Piotr Górecki

dzie około 300mA. Eksperymentalnie
ustaliłem, że absolutne minimum to około
30 mA. Poniżej tej wartości strumień
światła emitowany przez diody jest mizer-
ny. Musimy także pamiętać, że LM317LZ
charakteryzuje się dopuszczalną mocą
strat wynoszącą 0,5W. Przy napięciu 18V
(u mnie limit ten narzucają diody Zenera)
i prądzie 30mA moc strat na nim już osią-
ga wartość 0,45W. Dlatego prąd płynący
przez pojedynczą diodę LED1 nie powi-
nien znacząco przekraczać wspomnianej
wartości minimalnej (rezystor R1 dobie-
ra się według zależności I=1,25[V]/R).
W przypadku łańcucha diod LED2...
LED4 możemy sobie pozwolić na więcej
(np. prąd rzędu 260mA), o ile LM317T
przymocujemy do wspólnego radiatora.

Uwaga! Pomiędzy płytką drukowa-

ną a radiatorem znajduje się warstwa
pasty termoprzewodzącej. Warto o tym
pamiętać i delikatnie się z nią obchodzić,
jeżeli nie chcemy ponosić dodatkowych
kosztów związanych z jej odtwarzaniem.
Istotne też jest, aby klej, którego użyje-
my do połączenia elementów obudowy,
nie nadtrawiał powierzchni plastikowych.

Pozwoli to wielokrotnie rozmon-
towywać i składać nasz układ.
Będziemy mogli więc idealnie
dopasować obciążenie do naszej
kondycji.

Pierwsze wrażenia eksploata-

cyjne. Wieczorem przyszedł czas
na egzamin. Uruchomiłem dyna-
mo i ruszyłem powoli. Najpierw
zaświeciła się pojedyncza dioda.
Po przekroczeniu 9km/h dołączy-
ły do niej pozostałe. Muszę się przy-
znać, że w tym momencie zostałem mile
zaskoczony. Wszystkie elementy odbla-
skowe infrastruktury drogowej stały się
doskonale widoczne. Zacząłem się nawet

zastanawiać, czy nie oślepiam kierowców
nadjeżdżających z przeciwka.

Niestety, radość nie trwała długo. Efek-

tem ubocznym był wyraźnie wyczuwalny
wzrost obciążenia. Na dystansie przekra-
czającym 30km powiedziałbym nawet, że
trochę dokuczliwy. Toteż zaraz po powro-
cie obniżyłem prąd płynący przez diody
LED2...LED4. Strumień światła nieco się
zmniejszył, ale poprawił się za to kom-
fort podróżowania. I tak już pozostawi-
łem. Fotografia 2 pokazuje porównanie
wcześniejszej wersji z nową.

Robert Buchta

buchtini@gmail.com

R1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39

R2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,7

Ω /0,5W

C1 . . . . . . . . . . . . . . . 10

μF/25V tantalowy

DZ1,DZ2 dioda Zenera 18V/3W, np. BZW03C18
D1-D4 . . . . . .dioda prostownicza, np. 1N4001
U1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LM317LZ
U2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . LM317T
LED . . . . . . . . . . . . . . . . biała dioda LED 1W
G . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dynamo

Wykaz elementów

Fot. 2

2SfRC

2SfR

=0,5

Rys. 21

Rys. 22

Rys. 23