1

dr Stanisław Umiński, Ośrodek Badań Integracji Europejskiej
Uniwersytet Gdański

ETAPY INTEGRACJI

UJĘCIE TEORETYCZNE

Wykład przygotowany w ramach grantu Komisji Europejskiej:
Jean Monnet “The European Economic Integration – Electronic Platform”

2

• Podział pracy i specjalizacja (przewagi konkurencyjne,

przewaga komparatywna, „intra industry trade”)

• Mobilność dóbr w obszarze zintegrowanym (usuwanie

barier = integracja negatywna)

• Wspomaganie mobilności dóbr za pomocą integracji

pozytywnej

• Niedyskryminacja handlu wewnątrz ugrupowania i

dyskryminacja na zewnątrz

• Integracja rynków oparta na efektywnej konkurencji
• Korzyści z dużego rynku
• Zwiększanie międzynarodowej siły przetargowej

(poprawa terms of trade)

Argumenty na rzecz wolnego

handlu

3

I. Strefa wolnego

handlu

1. brak ceł wewnętrznych

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

4

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

Strefa wolnego handlu, wg. J. Misali

1%

3%

9%

12%

1%

3%

9%

12%

A

B

C

D

A

B

C

D

O%

4,5%

1,5%

9%

0,5%

Przed strefą wolnego handlu

W strefie wolnego handlu

Źródło: Józef Misala, Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, Szkoła Główna Handlowa, 2003, str. 351

5

I. Strefa wolnego

handlu

II. Unia celna

1. brak ceł wewnętrznych
2. wspólna taryfa celna

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

Unia celna jako szczególny przypadek

wolnego handlu

wewnątrz

i

protekcjonizmu

na zewnątrz

6

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu

Linie możliwości produkcyjnych

Linia handlu międzynarodowego

7

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

K

8

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

K

9

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

K

K

10

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

11

Masło

Armaty

A

A’

K

import armat

eksport masła

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Bardziej skomplikowany model dla rosnącego kosztu alternatywnego

12

Masło

Armaty

B

B’

K

import masła

eksport armat

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Bardziej skomplikowany model dla rosnącego kosztu alternatywnego

13

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Bardziej skomplikowany model

dla rosnącego kosztu alternatywnego

Masło

Armaty

A

B

A’

B’

14

Masło

Armaty

A

B

C

K

import armat

eksport mas

ła

import masła

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Bardziej skomplikowany model dla handlu w warunkach korzyści skali

15

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Model znoszenia ceł - wstęp

Cena (C)

Ilość (I)

krzywa popytu

A

C1

I1

OBSZAR NADWYŻKI KONSUMENTA

OBSZAR NADWYŻKI KONSUMENTA

16

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Model znoszenia ceł - wstęp

Cena (C)

Ilość (I)

krzywa podaży

A

C1

I1

OBSZAR NADWYŻKI PRODUCENTA

OBSZAR NADWYŻKI PRODUCENTA

17

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu (cd.)

Model znoszenia ceł

Cena

Ilość

Podaż

Popyt

Cena

światowa

Cena

światowa

+ cło

I1

I2

I3

I4

A

B

C

D

18

• Znoszenie ceł jest odwrotnością nakładania ceł

• Efekty STATYCZNE:

– wzrost importu
– spadek ceny

A – „strata” mniej efektywnych producentów krajowych
B – efekt produkcyjny kreacji handlu
D – efekt konsumpcyjny kreacji handlu
B + D – łączne efekty netto kreacji handlu
C – strata wpływów z ceł

• Efekty DYNAMICZNE:

– wzrost efektywności – konkurencja
– korzyści skali – większy rynek
– korzyści ze wzmocnienia innowacji – wzrost PKB
– pobudzenie działalności gospodarczej – wzrost eksportu i PKB
– dynamika handlu wewnątrz-gałęziowego

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Od autarkii do wolnego handlu - podsumowanie

19

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2000

2001

2002

2003

A
B
C

Skutki efektu kreacji handlu

EFEKT KREACJI HANDLU

Handel między partnerami rośnie

A

B

A

B

20

Skutki efektu kreacji handlu (cd.)

EFEKT PRZESUNIĘCIA HANDLU

Import od bardziej efektywnego producenta

„ze świata” jest zastępowany przez mniej efektywnego

producenta z „kraju partnerskiego”

21

Skutki efektu

przesunięcia

handlu

22

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Przesunięcie handlu

Cena

Cena

światowa

+ cło

I1

I2

I3

I4

Skutki integracji handlowej– ujęcie teoretyczne

Przesunięcie handlu

Cena

Ilość

Podaż

Popyt

Cena

światowa

Cena

światowa

+ cło

I1

I2

I3

I4

B

C

D

Cena w unii

celnej ze

średnio

efektywnym

krajem

P

23

Ekspansja bądź redukcja handlu

KREACJA HANDLU

PRZESUNIĘCIE HANDLU

EFEKT NETTO

EKSPANSJA

REDUKCJ

A

EFEKT

NEUT

RAL

N

Y

24

• Ekonomiczne efekty unii celnej zależą od jej rozmiarów
• Udział krajów członkowskich we wzajemnej wymianie

handlowej

• Sąsiedztwo geograficzne  koszty transportu i koszty

transakcyjne

• Zbliżony poziom rozwoju gospodarczego
• Wyjściowy poziom taryf
• Struktury produkcji

– komplementarne  mniejsze korzyści z unii celnej
– substytucyjne (konkurencyjne)  większe korzyści

• Elastyczność (np. „wąskie gardła” produkcyjne)

Wnioski z rozważań nad skutkami unii celnej

25

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

I. Strefa wolnego

handlu

II. Unia celna

III. Wspólny rynek

1. brak ceł wewnętrznych
2. wspólna taryfa celna
3. swobodny przepływ

kapitału, usług, ludności

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

26

Model skutków transferu czynników produkcji

F

G

C

D

H

E

R

B

Kraj B

Kraj A

R

A

R

CM

Spadek PK (GFDC)
Wzrost PN (GFHC)
Efekt netto (FHD)

Wzrost PK (GFEC)
Spadek/Transfer PN (GFHC)

Efekt netto (FEH)

27

F

G

C

D

H

E

R

B

Kraj B

Kraj A

R

A

R

CM

Spadek PK (GFDC)
Wzrost PN (GFHC)
Efekt netto (FHD)

Wzrost PK (GFEC)
Spadek/Transfer PN (GFHC)

Efekt netto (FEH)

Model skutków transferu czynników produkcji

28

• Obniżenie marży banków
• Utrata renty monopolistycznej przez banki
• Lepsze możliwości lokowania oszczędności
• Lepsze możliwości zaciągania kredytów
• Korzyści ze skali działania
• Poprawa jakości usług
• Spadek/wzrost stóp procentowych
• Handel a FDI  komplementarność czy

substytucyjność

Skutki transferu kapitału

29

• Kreacja i przesunięcie inwestycji (program rynku

wewnętrznego)

• Integracja rynku dóbr prowadzi do przepływu

czynników produkcji
(model H-O-S)

• Transfer kapitału – konwergencja czy

dywergencja rozwoju ekonomicznego? (kapitał

przyciąga kapitał)

• Przepływ kapitału  wpływ na równowagę

wewnętrzną i zewnętrzną (dewaluacja,

bezrobocie)

• Mobilny kapitał a nie-mobilna siła robocza
• „Obcy” nas wykupią

Skutki transferu kapitału (cd.)

30

• Spadek bezrobocia (ważny np. dla Włoch, w

latach 60 - tych i 70 - tych)

• Transfer dewiz do kraju pochodzenia (dla

Jugosławii w latach 70 - tych 2 - 3 mld USD

rocznie) zależny od czasu pobytu

• Zdobycie dodatkowego wykształcenia w kraju

przyjmującym (ważne szczególnie dla ludzi

wysoko wykwalifikowanych)

• Efekty kulturowe i cywilizacyjne (nowe wzorce,

idee, formy życia, budownictwo, morale pracy,

organizacja)

• Efekty inwestycyjne (powracający inwestują w:

mieszkania, przedsiębiorstwa, pap. wartościowe)

Skutki transferu siły roboczej

Efekty

pozytywne

dla kraju „wysyłającego”

31

• Deformacja na rynku pracy (np. ochrona zdrowia,

usługi informatyczne, architektura)

• Zmiana struktury piramidy demograficznej
• Zależność od koniunktury w kraju przyjmującym

(załamanie gosp. oznacza utratę pracy i powrót.

Zwiększa to ilość bezrobotnych w kraju

pochodzenia)

• Utrata strumieni dochodów w postaci podatków

("drenaż fiskalny")

• Koszt wykształcenia
• Strata GDP

Skutki transferu siły roboczej

Efekty

negatywne

dla kraju „wysyłającego”

32

• Oszczędności kształcenia (dla osób wykwalifikowanych) -

drenaż mózgów przez USA. Transfer wiedzy

• Efekt fiskalny - podatki
• Import metod (np. hodowli, uprawy, technologii

spożywczej itp.)

• Efekt kulturowo - cywilizacyjny (wzbogacenie sieci usług

gastronomicznych, handlowych, zmiana zachowań itp.)

• Przyciąganie kapitału inwestycyjnego (osoby zamożne

inwestujące w firmy i nieruchomości)

• Zmiana piramidy demograficznej (jeżeli imigrują ludzie

młodzi)

• Wzrost GDP

Skutki transferu siły roboczej

Efekty

pozytywne

dla kraju „przyjmującego”

33

Skutki transferu siły roboczej

Efekty

negatywne

dla kraju „przyjmującego”

• Koszty emerytur (zasiłki) - jeżeli osoby starsze
• Korzystanie z publicznego systemu oświaty, ochrony,

służby zdrowia

• Transfery dochodów za granicę
• Pogorszenie sytuacji na rynku pracy
• Niepokoje społeczne, bariery psychologiczne wśród

ludności miejscowej

• Spekulacja (np. wzrost cen mieszkań w dzielnicach

imigrantów)

• Spadek płac (ewentualnie)

34

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

I. Strefa wolnego

handlu

II. Unia celna
III. Wspólny rynek

IV. Unia

Gospodarcza

1. brak ceł wewnętrznych
2. wspólna taryfa celna
3. swobodny przepływ

kapitału, usług, ludności

4. harmonizacja polityki

gospodarczej

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

35

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

I. Strefa wolnego

handlu

II. Unia celna
III. Wspólny rynek
IV. Unia Gospodarcza

V. Pełna integracja

- Unia

Gospodarcza
i Walutowa

1. brak ceł wewnętrznych
2. wspólna taryfa celna
3. swobodny przepływ

kapitału, usług, ludności

4. harmonizacja polityki

gospodarczej,

5. wspólna waluta,

jedna polityka
kursowa i pieniężna

Etapy integracji

gospodarczej i walutowej UE

36

Wspólna waluta;

jednolita polityka

pieniężna

V Unia

Gospodarcza i

Walutowa

Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

Brak ceł wewnętrznych

I Strefa

wolnego

handlu

Wspólna taryfa celna

II Unia

celna

Swobodny przepływ ludzi, towarów,

usług i kapitału

III

Wspólny

rynek

Harmonizacja polityki gospodarczej

IV Unia

Gospo-

darcza