Majmonides, Mosze Ben Majmon, Rambam, 

 ur. 30 III 1135, Kordoba, zm. 13 XII 1204, Kair, 
 żyd. teolog i filozof; wielki arystotelik i racjonalista żyd. średniowiecza. 

 W 1148 porzucił Kordobę z powodu nietolerancji rel.; 1159–60 żył w Fezie, a od 1165 w Fustat (Kair), 

pełniąc funkcję nadwornego lekarza muzułmańskiej dyn. Ajjubidów; był także przełożonym tamtejszej gminy 
żydowskiej. 



M. dążył do uzgodnienia wyników nauki z tekstem Biblii, przestrzegając równocześnie odrębności filozofii i 
teologii; 

 głosił, że nieśmiertelność i zbawienie polegają na pośmiertnym utrwaleniu tego, co człowiek wypracował 

intelektem. 

 Wiara bez refleksji sztuczna i mechaniczna
 Pragnie zinterpretować nauki rabiniczne jak i biblijne w celu dostosowania ich do racji rozumowych

 Próba znalezienia dla micwot – przykazań Tory, podstaw racjonalnych i historycznych. Maja trzy główne cele:

1) zapewnienie stabilności społecznej
2) pobudzanie indywidualnego doskonalenia moralnego

3)

wpajanie prawidłowych pojęć religijnych, prowadzących człowieka do poznania Boga

 Pierwsze dwa do przykazań o naturze etycznej, trzecie nakazy zrytualizowane.

 Prawa biblijne dot. czystości rytualnej, służyć maja ograniczeniu kontaktu ze Świątynią bo nieczystym nie 

wolno przekraczać progu ani uczestniczyć w obrzędach ofiarnych . budzi to w człowieku szacunek dla służby 
bożej i pokorę

 Biblia wykorzystuje istniejące w owym czasie zwyczaje i nadaje im nowy kierunek etyczno-religijny.

 Rytuał ofiarny uważa za ustępstwo na rzecz kultu i obrzędów znanych izraelitom z kontaktów z poganami. W 

celu oderwania od tych ognisk przykazanie składania ofiar tylko bogu i tylko w sposób który wykorzeniliby 
pogańskie zasady kultów.

 Będąc w Egipcie nawracał karaimów na judaizm talmudyczny za co zdobył sobie szacunek krytyków.
Główne dzieła Majmonidesa:



Przewodnik błądzących (More Newuchim) (napisanego w języku arabskim) Dalalat al-ha’irin, 1185 a 1190 
r.–   podstawowe   dzieło   filozoficzne   Majmonidesa.   We   wstępie   zawarta   została   klasyczna   formuła   zasad 
doktrynalnych judaizmu oraz podstawy racjonalistycznych poglądów filozoficznych, które wywarły wpływ na 
filozofię scholastyczną. Próba pomocy żydom na wygnaniu, którzy byli zagubieni w naukach filozofii greckiej 
i nie umiejących jej pogodzić z judaizmem. 
Podejmuje również problem relacji filozofii do prawa, przy czym przez filozofię rozumiał M. filozofię gr., a  
przez prawo żyd. — prawo objawione. 
Dzieło składa się z 3 części, w których M. podjął kolejno problem Boga, świata i obowiązków człowieka.

1.

Bóg  głosił radykalną teologię negatywną, która kwestionuje wszystkie atrybuty orzekane o Nim 
jako   nieadekwatne.   Bóg   jest   jeden   i   absolutnie   transcendentny.   Dowodził   istnienia   Boga   jako 
pierwszego Poruszyciela, pierwszą Przyczynę i konieczny Byt

2.

Świat  Na pytanie, czy świat został stworzony, czy jest wieczny, M. odpowiedział, że problem ten  
nie   może   być   rozstrzygnięty   za   pomocą   logiki,   ponieważ   argumenty   nie   rozstrzygają   żadnej   z 
możliwości; sam jednak jako wierzący Żyd opowiedział się za ideą stworzenia.

3.

człowiek  obowiązki człowieka określa prawo 

Dzieło M. wywarło duży wpływ na średniow. scholastykę, w tym na Tomasza z Akwinu i Alberta Wielkiego,  
poprzez anonimowy przekład Dux seu Director dubitantium. 
Dzięki wydaniu 1742 stało się ono dziełem kultowym żyd. oświecenia (haskala). 



Komentarz   do   Miszny   (Perush   ha-Mishnah)  -   napisany   w   celu   podniesienia   rangi   Miszny,   jako 
samodzielnego,   pełnoprawnego   źródła   studiów.   Miał   służyć   zarówno   jako   wstęp   do  Talmudu   jak  i   jego  
rewizja, poprzez przegląd różnych interpretacji ze wskazaniem właściwych. Sformułował tu tzw. Trzynaście 
zasad wiary,  opisujących  podstawy wiary judaizmu:   1) Istnienie  Boga,  2) Jedność Boga, 3) Duchowa  i  
niecielesna   natura   Boga,   4)  Wieczna   natura   Boga,   5)   Jedynie   Bóg   powinien   być   przedmiotem   kultu,  6) 
Objawienie Boga przez proroków, 7) Wyższość Mojżesza w stosunku do innych proroków, 8) Boże Prawo 
dane na Synaju, 9)Niezmienność  Tory jako Bożego  Prawa,  10) Boża presciencja  (przedwiedza)  ludzkich 
działań,   11)   Nagroda   za   dobro,   kara   za   zło,   12)Przyjście   Mesjasza   żydowskiego,13)   Zmartwychwstanie 
umarłych



Kodyfikacja   Halachy   –   Miszne   Tora   (Jad   ha-Czazaka)   (1180)  wkład   do   żydowskiego   systemu 
prawnego, którego częścią jest Księga przykazań (Sefer ha-Micwot) – wielka kodyfikacja prawa żydowskiego, 
wyodrębniająca   i   omawiające   613   przykazań   prawa   Mojżeszowego.   Uważał   ze   judaizm   bez   refleksji 
filozoficznej narażony na uleganie ideom heretyckim. Heretykiem każdy kto uznaje Boga za postać cielesną 
bo dosłowne rozumienie antropomorfizmów w Biblii do tego właśnie filozofii.

Wissenschaft des Judentum
XIX wieczny ruch mający początek w Niemczech
Wyrósł z Verein für Cultur und Wissenschaft der Juden (1819 zał. Przez Eduarda Gansa), które upadło. Pomimo 
tego jego zasady zainspirowały wielu żydowskich myślicieli by włączyli się w szerszy ruch.
Cele:



Dzięki badaniom chcieli Stawiać kulturę żydowską na równi z kulturą europy zachodniej (Niemcy) tak 
jak w idei Goethego – Bildung.

 skłaniał  się  ku krytycznemu  badaniu  żydowskiej  literatury  i kultury.  Żydowscy  uczeni-scholastycy 

używali   naukowych   metod   badawczych   do   znalezienia   początków   i   etapów   rozwoju   żydowskiej 
tradycji 

 Chciano tym samym przywrócić dumę z dziedzictwa żydowskiego



Starali się wprowadzić „studia żydowskie’’ do kręgów uniwersyteckich jako respektowaną dziedzinę 
badań, uwalniając ją od poglądu że jest gorszym prekursorem Chrześcijaństwa i studiowaniu go jako 
takiego

 Opracowali styl nauczania, który pozawalał na kompletną wolność w interpretacji tradycyjnych tekstów
 Zrozumienie judaizmu w najszerszym kontekście i zdeterminowanie jego miejsca w ewolucji kultury 

ludzkości. 

 Wiązało się to z uwolnieniem od teologicznych dogmatów, zarówno żydowskich jak i chrześcijańskich
 Badanie jedynie racjonalnych aspektów religii



Leopold Zunz (1794–1886), jeden z założycieli, oddał się głownie pracy nad rabinicka literaturą. W 
tym  czasie Chrześcijańscy myśliciele  utrzymywali,  że żydowski  wkład skończył  się wraz z Biblią  
(Stary Testament), dlatego Zunz zaczął publikować dzieła z zakresu pobiblijnej literatury rabinicznej. 



Kiedy pruski rząd zakazał głosić Sermony w Niemieckich synagogach, na podstawie tego, że są one 
wyłącznie   pomysłem   chrześcijańskim,   Zunz   napisał   „History   of   the   Jewish   Sermon”   w   1832. 
Publikacja ta została nazwana najważniejszą żydowską książką opublikowana w XIX wieku. Wykłada 
zasady dla badań nad Rabiniczną egzegezą (Midrasz) i Sidurem (modlitewnik) 

Nastawienie względem religii:



Cały ruch miał tendencje prezentować judaizm jako relikt historyczny, z częstymi apologetycznymi 
przeładowniami, oraz często ignorujący sprawy współczesne/obecnie ważne



Zunz   wysnuł   wniosek,   że   Judaizm   się   skończył,   i   że   zadaniem   Wissenschaft   des   Judentums   jest 
wykazać   jakie   dobre   bogactwo   i   różnorodność   wniósł   do   cywilizacji.   W   podobnym   duchu 
Steinschneider  powiedział, że ów ruch ma zapewnić odpowiedni pochówek judaizmowi, w którym 
nauczanie tegoż wyda mu właściwy i odpowiedni nekrolog.



Niemniej przez większość swojego istnienia pominąwszy kilku najbardziej znanych praktykujących jak 
Steinschneider, którzy otwarcie byli oponentami religii, ruch ten był religijny – duża liczba rabinów na  
żydowskich seminariach, przygotowywała swoich studentów do posługi rabinackiej. 



Ta   natura   religijna   tegoż   ruchu   sprawiła,   iż   wydawał   się   on   jeszcze   bardziej   groźny   w   oczach 
przeciwników. Chrześcijanie sądzili, ze bardziej liberalna forma judaizmu przyciągnie konwertytów i 
powstrzyma żydów od przyjmowania chrześcijaństwa, tym samym rząd zmusił Zenza do zamknięcia 
synagogi. 

 Ruch ten był krytykowany za swoje tendencje apologetyczne – jego determinizm w demonstrowaniu 

faktu, że żydzi nie są kulturowo gorsi. 

 Nie zainteresowani nacjonalizmem, a konkretnie syjonizmem



Wielu uczonych jak Frankel i Graetz, pomimo iż stosowali metody krytyczne w swoich badaniach,  
dalej uważali historie i religie żydowską za odzwierciedlenie boskiego objawienia i przewodnictwa, a 
niektórzy jak Hoffman odnosili to również do słów Biblii