LABORATORIUM 3

Wprowadzenie do systemu Windows 2000/XP/2003

Windows 2000 Professional czy niezawodno

i bezpiecze stwo dostarczane przez Windows

NT 4.0 oraz atwo obs ugi Windows 98.

1. Architektura Windows 2000

System operacyjny Windows 2000 jest oparty na technologii Windows NT. Sk ada si z dwóch

warstw : trybu u ytkownika i trybu j dra.

1.1 Warstwa u ytkownika

-

jest nieuprzywilejowana to w niej wykonywane s aplikacje interaktywne i procesy. Warstwa ta

jest ca kowicie odizolowana od sprz tu, a

dost p do zasobów odbywa si poprzez us ugi

wykonawcze warstwy j dra.

1.2 Warstwa j dra

-

jest uprzywilejowana w niej s wykonywane us ugi i procesy nale ce do systemu i j dra

systemu. Tryb j dra ma pe n kontrol nad sprz tem i udost pnia go procesom trybu

u ytkownika. Tryb ten sprawuje ochron nad stabilno ci

rodowiska systemu operacyjnego i

kontroluje zasoby sprz towe.

2. Architektura pami ci

W Windows 2000 ma 32-bitow pami , która zapewnia stabilne rodowisko dla uruchamianych

aplikacji. Windows 2000 Professional i Windows 2000 Server mog adresowa do 4 GB

pami ci..

Pami

wirtualna to po czenie fizycznej pami ci RAM z zaalokowanym miejscem na dysku

twardym. Obszary dysku wykorzystywane dla pami ci wirtualnej s

nazwane plikiem

stronicowania. Windows tworzy plik stronicowania o rozmiarze 1,5 raza wi kszym ni ilo

fizycznej pami ci RAM dost pnej podczas instalacji. Menad er pami ci wirtualnej (VMM)

zarz dza pami ci wirtualn przenosz c strony (bloki pami ci o rozmiarze 4 KB) do i z fizycznej

pami ci RAM, w miar potrzeb aktywnych procesów.

Windows 2000 Professional umo liwia zmian rozmiaru pliku stronicowania ( zwanego te

plikiem wymiany) i jego po o enia. Rozmiar pliku stronicowania mo na sprawdzi w Panelu

Sterowania /System / zak adka Zaawansowane / Opcje wydajno ci

3. Partycja startowa i partycja systemowa

Partycja systemowa

jest to aktywna partycja podstawowa dysku twardego. Na partycji

systemowej znajduj

si

pliki specjalne: NTLDR, BOOT.INI, NTDETECT.COM,

NTBOOTDD.SYS (tylko w przypadku uruchomienia z kontrolera SCSI z wy czonym na p ycie

BIOS-em), BOOTSECT.DOS (u ywany tylko je li na dysku istnieje poprzedni sektor

rozruchowy).

W pierwszym sektorze dysku twardego (sektor 1, cylinder 0, g owica 0) jest umieszczony

G ówny rekord Startowy MBR (Master Boot Record). MBR zawiera kod wykonywalny zwany

g ównym kodem startowym, podpis dysku oraz tablic partycji. Posiada zatem wszystkie

informacje potrzebne do uruchomienia systemu operacyjnego. BIOS aduje MBR do pami ci,

uruchamia go i przekazuje sterowanie programowi NTLDR.

Partycja startowa

to z niej aduje si jadro, przechowywane w katalogu System32 w postaci

pliku NTOSKRNL.EXE. Pozosta e katalogi znajdujace si na partycji startowej : WINNT,

Program Files, Documents and Settings, Temp. Katalogi te, z wyj tkiem ukrytego pliku

PAGEFILE.SYS, znajduj cego si w katalogu macierzystym partycji startowej, sk adaj si na

partycj startow . Plik PAGEFILE.SYS powinien mie rozmiar zainstalowanej w komputerze

pami ci RAM, u ywany jako pami wirtualna komputera.

4. Plik boot.ini

Plik boot.ini jest zwyk ym plikiem tekstowym informuj cym NTLDR, jakie systemy operacyjne

s zainstalowane w komputerze, gdzie si znajduj , który z nich powinien zosta domy lnie

uruchomiony oraz jaki ma by czas oczekiwania na dokonanie wyboru. W pliku boot.ini mo na

u y kilku prze czników np.

/basevideo uruchamia system operacyjny ze standardowymi sterownikami VGA.

T metod uruchamiania obs uguj wszystkie karty graficzne VGA

/maxmem:x

ogranicza ilo

pami ci, jaka mo e zosta u yta przez Windows

2000. Prze cznik ten u ywany jest gdy podejrzewa si u ywanie uszkodzonych

ko ci pami ci

/debug

aduje debugger, dzi ki czemu mo na go u y po nawi zaniu po czenia

z serwerm

/sos

wy wietla na ekranie wszystkie adowane sterowniki urz dze . U ywany do

wyszukiwania urz dzenia mog cego powodowa problemy z sieci .

/baudrate=xx - U ywane do debuggowania. Ustawia pr dko

transmisji podczas

debuggowania serwera. Automatycznie zostanie u yta tak e opcja /debug.

/crashdebug

aduje debugger, ale nie uruchamia go a do momentu wyst pienia

b du j dra Windows 2000

debugport=comx

Wybiera port komunikacyjny u ywany do debuggowania.

Automatycznie zostanie u yta tak e opcja /debug.

/fastdetect=comx

program ntdetect.com nie próbuje wykry myszy w podanym

porcie komunikacyjnym. Ten prze cznik jest u ywany wtedy, gdy do portu

szeregowego jest pod czony kabel steruj cy UPS-em

/notebug

wy cza debuggowanie

/numpoc=x

ogranicza ilo

procesów u ywanych w wieloprocesorowym

systemie

/pae

w cza rozszerzenie adresu fizycznego

Przyk adowy plik boot.ini

[boot loader]

timeout=30

default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT

[operating systems]

multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\WINNT="Microsoft Windows 2000 Professional" /fastdetect

Posiada on dwie sekcje pierwsza boot loader definuje czas wy wietlania menu startowego oraz

domy lny system operacyjny, który nale y za adowa .

Sekcja Operating systems zawiera wyszczególnione systemy operacyjne zainstalowane na

komputerze.

Multi lub SCSI definuje któr z magistral (IDE, SCSI) wykorzystuje system przy dost pie do

parycji systemowej Windows 2000. Pierwszy kontroler IDE oznaczmy multi(0), a drugi multi(1).

Disk

identyfikator SCSI urz dzenia ko cowego. Disk dla urz dze multi jest zawsze równy

zero.

Rdisk definiuje urz dzenie dyskowe pod czone do kontrolera multi. Pierwszy nap d magistrali

kontrolera jest urz dzeniem 0, drugi urz dzeniem 1.

Partition definiuje partycj dysku z której startowa b dzie system operacyjny.

5. Systemy plików

System Windows 2000 obs uguje cztery systemy plików u ywanych na dyskach zapisywalnych:

NTFS oraz trzy rodzaje systemu plików FAT (file allocation table): FAT12, FAT16 oraz FAT32.

Windows 2000 obs uguje tak e dwa systemy

plików u ywanych na dyskach CD-ROM oraz

cyfrowych dyskach wideo (DVD): CDFS (Compact Disc File System) oraz UDF (Universal Disk

Format). W ka dym komputerze mo na u ywa systemu FAT16, FAT32, NTFS lub dowolnej

ich kombinacji, jednak e w jednym woluminie mo e by zainstalowany tylko jeden system

plików.

Cechy systemu FAT :

Dost pny w systemach MS-DOS, OS/2 i Windows 95/98/NT/2000

Format nazw plików 8.3

W Windows 95/98/NT/2000 mo liwe jest nadawanie plikom nazw do 255 znaków

Nie ma lokalnych zabezpiecze

Rozmiar pliku nie wi kszy ni 4 GB

System ten jest najmniej wydajny, ale gwarantuje najwi ksz kompatybilno . Zmiana systemu

FAT na FAT32 (32 bitowa wersja systemu FAT) lub NTFS mo e zwi kszy efektywne

wykorzystanie pojemno ci nawet o 30%. FAT nie pozwala na okre lenie praw dost pu do

poszczególnych plików i katalogów.

Woluminy FAT16 o rozmiarze pomi dzy od 2 do 4 GB korzystaj z klastrów o rozmiarze 64 KB,

natomiast w systemie FAT32 woluminy o rozmiarze od 256 MB do 8 GB u ywaj klastra o

wielko ci

4 KB. Najwi kszy plik, jaki mo e zosta utworzony w woluminie FAT32, ma rozmiar

4 GB minus 2 bajty.

Cechy systemu NTFS:

Dost pny wy cznie w Windows NT, Windows 2000

Nazwy plików do 255 znaków

Automatyczne generowanie nazw plików w formacie 8.3, aby umo liwi aplikacjom w

systemie MS-DOS prac z plikami o d ugich nazwach

Dost pne zabezpieczenia lokalne

Wymaga 2 MB przestrzeni na dysku. Nie jest zalecany dla dysków o ma ej pojemno ci

Klastry o rozmiarach od 512 bajtów do 64 KB

Dopuszczalny rozmiar partycji w NTFS ma 2 terabajty.

Dost pny mechanizm quoty tzn. przydzielenie danemu u ytkownikowi do wykorzystania

okre lonego miejsca na dysku.

Wady NTFS

Niekompatybilny z wi kszo ci systemów operacyjnych

Na ma ych dyskach NTFS si nie sprawdza przy zapisie niewielkich plików okazuje si

e

dost p do danych trwa d u ej ni na partycjach FAT16 i FAT32

6. Atrybuty plików oraz katalogów

Ka dy katalog oraz plik posiadaj cztery specjalne atrybuty, których Windows u ywa do kontroli

dost pu. Nowo utworzony plik ma wszystkie atrybuty domy lnie wy czone.

Atrybut tylko do odczytu (Read- only)

uniemo liwia zmian zawarto ci pliku czy

katalogu przez u ytkownika. U ytkownik mo e zmienia atrybuty obiektów o ile sam je

stworzy , lub które mo e modyfikowa .

Atrybut ukryty (Hidden)

powoduje e ikona pliku nie jest wy wietlana w oknie

Eksploratora ( otworzy taki plik mo na je eli znasz jego nazw )

Atrybut systemowy (System)

Windows nadaje niektórym plikom atrybut System, co

powoduje e nie s wy wietlane w Eksploratorze, dopóki nie ustawisz odpowiednich

opcji powoduj cych ich wy wietlenie.

Atrybut Archiwalny (Archive)

s nim oznaczone pliki, których zawarto

zmieni a si

od czasu wykonywania ostatniej kopii bezpiecze stwa

7. Szyfrowanie i deszyfrowanie plików

Szyfrowanie systemu plików EFS (Encrypting File System) jest technologi umo liwiaj c

przechowywanie zaszyfrowanych plików w woluminach NTFS. Proces szyfrowania i

deszyfrowania jest niewidoczny dla u ytkownika nast puje w momencie zapisywania i

otwierania plików. Dla ka dego u ytkownika komputera generowany jest oddzielny klucz, tak

aby nikt inny nie móg otworzy zaszyfrowanych plików ( oczywi ci o ile nikt nie zaloguje si

pod nazw u ytkownika, który zaszyfrowa dany plik i poda jego has o)

Szyfrowanie plików i folderów w linii polece

Cipher /e nazwa_pliku lub folderu

lub

U ywaj c Eksploratora, zaznacz plik lub folder, który ma by zaszyfrowany kliknij go prawym

przyciskiem myszki wybierz W a ciwo ci, przejd na zak adk Ogólne / Zaawansowane. Na

ekranie pojawi si okno Atrybuty zaawansowane nale y zaznaczy opcj Szyfruj zawarto ,

aby zabezpieczy dane

Chc c odszyfrowa plik nale y odznaczy opcj Szyfruj zawarto , aby zabezpieczy dane

8. Kompresja danych

Kompresja danych pozwala zaoszcz dzi miejsce na dysku. Mo e by stosowana tylko i

wy cznie w przypadku dysków z systemem NTFS.

Aby skompresowa wybrany folder, zaznacz go, kliknij go prawym przyciskiem myszki i z menu

wybierz W a ciwo ci. Przejd na zak adk Ogólne / Zaawansowane. Na ekranie pojawi si okno

Atrybuty zaawansowane. Zaznacz opcj Kompresuj zawarto , aby zaoszcz dzi miejsce na

dysku

9. Zarz dzanie plikami i folderami

Korzystanie z Eksploratora Windows

Eksplorator Windows to najcz ciej

wykorzystywane narz dzie do pracy z folderami i plikami.

W systemie Windows 2000 Professional Eksplorator Windows znajduje si w folderze

Akcesoria. Kolumny Eksploratora Windows mo na atwo doda , usun ,

przestawi , sortowa , powi kszy i pomniejszy poprzez klikni cie nag ówka dowolnej kolumny

prawym przyciskiem myszy.

Operacje na obiektach

Zaznaczanie obiektów

Pojedynczy obiekt wybieramy klikaj c raz myszk , wi ksz liczb obiektów zaznaczamy

u ywaj c dodatkowo klawisza [Shift] lub [Ctrl] .

[Shift] u ywamy aby zaznaczy grup s siaduj cych ze sob plików, zaznaczamy pierwszy plik,

wciskamy przycisk [Shift] i przytrzymujemy go, nast pnie zaznaczamy ostatni obiekt. Wszystkie

pliki znajduj ce si pomi dzy nimi zostan zaznaczone.

[Ctrl] u ywamy aby zaznaczy grup plików, które s porozrzucane po ca ym katalogu,

zaznaczamy pierwszy plik, wciskamy i przytrzymujemy klawisz [Ctrl], nast pnie klikamy

kolejne pliki, które chcemy zaznaczy . Je eli który z plików zaznaczyli my omy kowo, ca y

czas trzymamy wci ni ty klawisz [Ctrl] klikamy go ponownie.

Inny sposób (tzw.markiza) wyboru grupy obiektów polega na utworzeniu za pomoc myszki

prostok ta, w którego polu zaznaczone b d wszystkie obiekty. Metod z prostok tem do

zaznaczania grupy obiektów mo na równie zastosowa przy wci ni tym klawiszu [Ctrl].

Je eli chcemy szybko zaznaczy wszystkie pliki w danym folderze, naciskamy kombinacj

klawiszy [Ctrl]+A (mo emy wybra te z menu Eksploratora polecenie Edycja/ Zaznacz

wszystko )

Tworzenie nowych obiektów

Klikamy prawym przyciskiem myszy w oknie folderu, w którym chcemy utworzy nowy

folder. Z menu kontekstowego wybieramy podmenu Nowy/Folder

Z menu edycja wybieramy Nowy/Folder. Nie klikaj c nigdzie mysz wpisujemy nazw

nowego folderu i naciskamy Enter

Zmiana nazwy obiektów

Klikamy prawym przyciskiem myszy na ikonce folderu, któremu chcemy zmieni nazw ,

z menu kontekstowego wybieramy polecenie Zmie nazw .

Klikamy dwukrotnie nazw umieszczon pod jego ikonk . Usuwamy star nazw i

wpisujemy now za pomoc klawiatury

Kopiowanie obiektów

Podczas kopiowania dany obiekt pozostaje nie zmieniony w folderze ród owym, a jego kopia

zostaje przeniesiona do foldera docelowego. Podczas kopiowania w obr bie tego samego nap du

nale y trzyma wci ni ty klawisz [Ctrl] gdy w przeciwnym przypadku obiekt zostanie

przeniesiony do innego foldera. Podczas kopiowania przy ikonie obiektu pojawia si ma y

znaczek "+" oznaczaj cy proces kopiowania.

Do kopiowania plików mo na wykorzysta równie Schowek. Po zaznaczaniu danego pliku

kopiujemy go do pami ci podr cznej za pomoc kombinacji klawiszy [Ctrl][C]. Nast pnie

zawarto

Schowka mo emy skopiowa do dowolnego foldera. W tym celu zaznaczamy

odpowiedni folder i wklejamy obiekt klawiszami [Ctrl][V]. Opcja ta znajduje si tak e w menu

Edycja.

Przenoszenie obiektów

Jest to usuni cie pliku z jednego foldera i zapisanie go w innym. W obr bie tego samego nap du

Eksplorator domy lnie wykonuje operacj przenoszenia. Nale y zaznaczy dany

obiekt i przeci gn

go za pomoc myszki do foldera, w którym ma si znale . Do przenoszenia

obiektów mo na tak e pos u y si schowkiem. W takim przypadku zaznaczamy

dany obiekt i

wycinamy go za pomoc

kombinacji klawiszy [Ctrl][X] lub przez polecenie z menu

Edycja/Wytnij. Wyci te w ten sposób pliki mo na wkleja do wybranych folderów (nawet

wi kszej liczby) w dowolnych nap dach: wystarczy klikn

dany folder i wklei plik za

pomoc kombinacji klawiszy [Ctrl][V].Czynno

t mo emy wykona wykorzystuj c opcj

menu Edycja|Wklej.

Usuwanie obiektów

Klikamy prawym przyciskiem myszy na ikonce pliku, który chcemy usun

i wybieramy z

menu polecenie Usu

Zaznaczamy dany obiekt i z menu Plik wybieramy Usu

Zaznaczamy obiekt i naciskamy klawisz Delete na klawiaturze

apiemy element i upuszczamy go do kosza

UWAGA : Nale y zachowa szczególn ostro no

podczas usuwania katalogów i

plików gdy skasowanie niektórych z nich (szczególnie z folderu WINNT i Program

Files) mo e doprowadzi do awarii ca ego systemu lub niektórych aplikacji

Skróty

Windows 2000 Professional umo liwia tworzenie tzw. skrótów do obiektów. Skrót jest

informacj o miejscu po o enia danego obiektu. Skróty mo na rozpozna po ma ej strza ce

znajduj cej si w lewym dolnym rogu ikony. Skróty mo na tworzy w dowolnym miejscu

pulpitu i wybranych katalogach stamt d mo na je otwiera b d uruchamia , podczas gdy

w a ciwa aplikacja znajduje si stale w tym samym miejscu na dysku. Windows 2000 nie posiada

mechanizmu uniemo liwiaj cego skasowanie lub usuni cie plików, do których zosta a utworzona

wi ksza liczba skrótów. Je eli plik, do którego odnosi si dany skrót zosta usuni ty z no nika

lub przeniesiony, Windows próbuje automatycznie go odnale . Na ekranie pojawia si wtedy

ma y symbol przedstawiaj cy latark poruszaj c w prawo i w lewo symbolizuj c poszukiwanie

zaginionego obiektu. Windows wyszukuje plik najbardziej zbli ony pod wzgl dem rozmiaru,

daty i typu oraz proponuje, aby dany skrót wskazywa w a nie na ten plik. W praktyce rzadko si

zdarza, aby zaproponowany plik mia wiele wspólnego z orygina em.

Podstawowe skróty klawiaturowe do pracy na obiektach: CTRL+C

kopiowanie, CTRL+X

wycinanie, CTRL+V wklejanie, CTRL+Z - cofanie

10. Organizacja zasobów plikowych w systemie Windows

2000

System Windows u ywa katalogów zapisanych na dysku twardym do których dost p maj

wszyscy u ytkownicy.

Pulpit

to jeden z g ównych katalogów systemowych wida jego zawarto

zaraz po

uruchomieniu komputera. U ytkownik mo e tworzy i zapisywa pliki bezpo rednio na

Pulpicie. Windows 2000 przechowuje pliki zapisane na pulpicie w profilu danego

u ytkownika.

Moje dokumenty

przeznaczony jest do przechowywania osobistych plików ka dego

u ytkownika.

Mój komputer

tu znajduj si ikony reprezentuj ce wszystkie dyski lokalne komputera,

oraz zamapowane dyski sieciowe oraz Panel Sterowania. Nie mo na w nim tworzy

nowych plików jest to zatem katalog wirtualny.

Moje miejsce sieciowe

to te wirtualny katalog zawiera ikony reprezentuj ce wszystkie

komputery (serwery i stacje robocze) pracuj ce w sieci.

Kosz

przechowuje pliki usuni te. Daje mo liwo przywrócenia plików w ich dawnej

lokalizacji.

11. Zamkni cie systemu

Zawsze przed wy czeniem komputera nale y zako czy prac systemu Windows 2000, gdy w

innym wypadku mo na utraci pliki, nad którymi u ytkownik pracowa podczas ostatniej sesji

lub nawet spowodowa powa ne uszkodzenie ca ego systemu.

Metody zamykania systemu :

Z menu Start (Start/Zamknij) z rozwijalnej listy wybierz Zamknij system

Wci nij kombinacj klawiszy Ctrl+Alt+Del kliknij Zamknij system

ZADANIA:

Zagadnienia do przemy lenia

1. Do czego s u y pami wirtualna.

2. Funkcje pliku boot.ini

3. Wymie ró nice pomi dzy poszczególnymi systemami plików

4. Który z systemów plików pozwala na kompresje danych

5. Za co odpowiedzialne s warstwy j dra i u ytkownika

6. Co to jest szyfrowanie

7. Wymie atrybuty plików i katalogów.

Zadania do samodzielnego wykonania

1.

Stwórz dowolny plik i zaszyfruj go w systemie NTFS. Nast pnie skopiuj plik na

dyskietk . Czy plik jest nadal zaszyfrowany? Uzasadnij wynik.

2.

Zaszyfruj stworzony przez siebie folder i skopiuj jaki plik z tego foldera do foldera

niezaszyfrowanego (oba znajduj si na dysku NTFS). Jaki jest atrybut skopiowanego

pliku ? Uzasadnij wynik.

3.

Skompresuj stworzony przez siebie folder po czym przenie jaki zaszyfrowany plik do

skompresowanego folderu. Czy plik b dzie nadal zaszyfrowany i skompresowany ?

4.

Skompresowane wcze niej pliki i foldery zdekompresuj

5.

Zaszyfrowane wcze niej pliki i foldery odszyfruj

6.

Stwórz folder nadaj mu atrybut ukryty, sprawd czy znajduje si w Eksploratorze

Windows. Otwórz go usu atrybut ukryty, sprawd czy znajduje si w Eksploratorze.

7.

Skonfiguruj Eksploratora Windows, aby zarówno pasek adresu jak i na pasku tytu owym

okna by a wy wietlona pe na cie ka bie cego katalogu.

8.

Sprawd jaki atrybuty maj wybrane przez Ciebie pliki na dysku C

9.

Przytrzymaj przez chwil

wska nik myszy na dowolnie wybranym przez ciebie

dokumencie tekstowym. Jakie informacje zostan wy wietlone ?

10.

Zmie wygl d interfejsu Windows (W a ciwo ci ekranu) tak aby pasek zada sk ada si

z dwóch wierszy.

11.

Dostosuj pulpit aby wygl da i dzia a jak strona www

12.

Posortuj pliki wed ug Rozmiarów od najwi kszego do najmniejszego w folderze Moje

dokumenty.

13.

Sprawd jaki jest rozmiar kosza. Jaka jest proporcja w stosunku do wielko ci dysku.

14.

Utwórz na pulpicie skrót do np. dysku C. Sprawd czy da si utworzy skrót do skrótu

zrobionego wcze niej. Skopiuj skrót na dyskietk , czy da si go otworzy i jak ma

lokalizacj .

15.

Czy jest mo liwe skopiowanie skrótu do innego skrótu.