ILONA BIERNACKA-LIGIÊZA

Uniwersytet Wroc³awski

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

„Podstawowym typem jêzyka jest jêzyk potoczny. Okreœlany tym mianem jê-

zyk u¿ywany jest przez spo³eczeñstwo dla celów przede wszystkim komunikatyw-

nych, choæ nie wy³¹czaj¹c poznawczych i emocjonalnych, bez których ¿aden jê-

zyk istnieæ nie mo¿e. Jest to jêzyk, jakim pos³ugujemy siê na co dzieñ, u¿ywaj¹c

go jako œrodka porozumienia na tematy wspólne nam wszystkim, a wiêc odnosz¹-

ce siê do zajêæ domowych, posi³ków, ubrania, pogody, dojazdów do pracy, rozry-

wek itd. Pod wzglêdem budowy gramatycznej jest on doœæ jednolity, a s³owniko-

wo niezbyt rozbudowany. Ma charakter najbardziej uniwersalny i tak te¿ jest od-

czuwany przez przeciêtnych przedstawicieli spo³eczeñstwa” (Furdal 1977: 151).

Wed³ug Jerzego Bartmiñskiego (1992) do jêzyka potocznego nale¿¹ wyrazy

najczêœciej u¿ywane, ale tak¿e wyrazy odnosz¹ce siê do elementarnych dziedzin

zainteresowañ przeciêtnego cz³owieka. S¹ to miêdzy innymi wyrazy nazywaj¹ce

czêœci cia³a cz³owieka, jego rozwój i funkcjonowanie, od¿ywianie siê, potrawy,

dom i jego wyposa¿enie, ubieranie siê, odzie¿, rodzinê itp. Zdaniem Bartmiñskie-

go, to podstawowe s³ownictwo potoczne rozci¹ga siê tak¿e na stosunki miêdzy-

ludzkie, s¹siedzkie, s³u¿bowe, na zachowanie i postêpowanie, na emocje, uczu-

cia, wolê, wyobraŸniê, charakter cz³owieka. Opieraj¹c siê na tym, co powiedzia³

o potocznoœci Bartmiñski, postanowi³am odszukaæ w jêzyku potocznym metafo-

ry zawieraj¹ce w swej strukturze komponent roœlinny, odnosz¹ce siê do ¿ycia

cz³owieka i stosunków miêdzyludzkich.

Praca zosta³a napisana w oparciu o badania empiryczne (ankietê-kwestiona-

riusz) przeprowadzone wœród studentów Uniwersytetu Wroc³awskiego (kierunki

humanistyczne) w 1998 roku

1

. Analizie poddano 100 ankiet (40 studentów, 60

studentek). Celem naszym by³o wykazanie, które ze zwrotów czy wyra¿eñ zawie-

raj¹cych w swojej strukturze nazwy ze œwiata roœlin s¹ najpopularniejsze we

wspó³czesnej polszczyŸnie potocznej, jakie jest ich znaczenie (oczywiœcie meta-

Acta Universitatis Wratislaviensis No 2282

JJêêzzyykk aa K

Kuullttuurraa

• tom 16 • Wroc³aw 2001

1

Kwestionariusz zamieszczony jest w Aneksie do niniejszej pracy.

foryczne) i czy omawiane przenoœnie s¹ wykorzystywane do wyra¿enia eks-

presji.

Okreœlenia umieszczone w ankiecie zosta³y zaczerpniête z pozycji leksyko-

graficznych opracowanych przez polskich autorów (zob. Bibliografia). Ankieta

zawiera³a 120 frazeologizmów. Pierwszym zadaniem respondentów by³o wybra-

nie spoœród podanych okreœleñ tych, które znaj¹ i których u¿ywaj¹, nastêpnie

mieli podaæ znaczenie, w jakim wykorzystuj¹ dane wyra¿enie lub zwrot.

Po dokonaniu selekcji materia³u opisowi poddano najpopularniejsze metafory.

Za najczêœciej spotykane uzna³am te zwroty i wyra¿enia, które znane by³y wiêcej

ni¿ szeœædziesiêciu piêciu procentom respondentów. Nale¿¹ do nich kolejno:

Tabela 1. Okreœlenia najczêœciej wybierane

przez ankietowanych (w procentach)

246

Ilona Biernacka-Ligiêza

1. figa z makiem

97

2. mieæ z kimœ na pieñku

96

3. wiedzieæ, co w trawie piszczy

96

4. chrzaniæ

95

5. spraæ / zbiæ kogoœ na kwaœne jab³ko

94

6. zapuszczaæ korzenie

94

7. twardy orzech do zgryzienia

94

8. spieprzyæ

94

9. nie owijaæ w bawe³nê

92

10. obiecywaæ gruszki na wierzbie

92

11. g³uchy jak pieñ

92

12. wpaœæ jak œliwka w kompot

91

13. schrzaniæ

91

14. w¹chaæ kwiatki od spodu

91

15. ananas

90

16. ochrzaniæ

90

17. groch z kapust¹

90

18. jak grzyby po deszczu

90

19. palma komuœ odbi³a

89

20. rzucaæ grochem o œcianê

89

21. gdzie pieprz roœnie

87

22. jabcok / jabol

87

23. urwaæ siê z choinki

87

24. wpuœciæ kogoœ w maliny

87

25. wpieprzyæ

86

26. pieprzyæ

85

27. przypieprzyæ

85

28. pieprzniêty

85

29. podchmieliæ

85

30. mieæ siano w g³owie

84

31. kokosowy interes

84

32. zbijaæ kokosy

83

33. zrobiæ kogoœ w bambusa

82

35. g³¹b kapuœciany

34. ni z gruszki, ni z pietruszki

81

82

Tabela 2. Okreœlenia najrzadziej wybierane

przez ankietowanych (w procentach)

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

247

36. z kwiatka na kwiatek

81

37. wykrêciæ siê sianem

80

38. stary grzyb

80

39. makówka

80

40. po (ja)kiego grzyba

80

41. dopieprzyæ

79

42. lipa

78

43. trawka

77

44. wyskoczyæ jak Filip z konopi

77

45. coœ / ktoœ jest do chrzanu

76

46. zió³ko

75

47. stawaæ dêba

74

48. czerwony jak pomidor

71

49. lipny

71

50. nos jak kartofel

71

51. arbuz

70

52. burak

68

53. daæ sobie / dupie siana

68

54. cykoria

66

55. pójœæ na zielon¹ trawkê

66

56. szczypiorek

65

57. kapusta

65

58. pieprzny

65

1. mêczyæ gruchê

25

2. kisiæ ogóra

22

3. strzeliæ gruchê

21

4. grzyb

20

5. marchewa

18

6. dynie

17

7. migda³y

17

8. d¿ungla

17

9. ogór

17

10. sa³ata

15

11. cwaniak z malinowym nosem

15

12. cebula

15

13. cytryna

13

14. arbuzy

13

15. korzeñ

13

16. jagodzianka

13

17. melon

13

18. lebioda

12

19. daæ dêba

10

20. grucha

10

21. sezon ogórkowy

10

22. mimoza

8

23. banan

7

Z przytoczonego zestawienia wynika, i¿ najlepiej znane studentom s¹ zwi¹z-

ki frazeologiczne, np.: mieæ z kimœ na pieñku, wiedzieæ, co w trawie piszczy, spraæ

/ zbiæ kogoœ na kwaœne jab³ko, zapuszczaæ korzenie, twardy orzech do zgryzienia

i zestawienia s³owotwórcze (frazeologiczne)

2

, np.: figa z makiem, groch z kapu-

st¹, stary grzyb. Czêsto wykorzystywane bywaj¹ wulgaryzmy referencyjno-oby-

czajowe

3

, np.: chrzaniæ, pieprzyæ, spieprzyæ, wypieprzyæ. O wiele rzadziej u¿y-

wane s¹ w znaczeniu metaforycznym okreœlenia nazywaj¹ce poszczególne roœli-

ny, np.: dynia, sa³ata, cebula, czereœnie.

Pierwsz¹ grup¹, któr¹ przeanalizujê, stanowi¹ frazeologizmy i zestawienia

s³owotwórcze. Najwiêcej w tej grupie jest zwrotów

4

, wœród których wyró¿niæ na-

le¿y nastêpuj¹ce:

mieæ z kimœ na pieñku ‘mieæ z kimœ zatarg / konflikt’

5

(51%)

6

; ‘byæ z kimœ

w niemi³ych stosunkach’ (17%);

wiedzieæ, co w trawie piszczy ‘wiedzieæ, o co chodzi’ (50%); ‘orientowaæ siê

w sytuacji’; ‘wiedzieæ, co jest grane’;

nie owijaæ w bawe³nê ‘mówiæ wprost, nie bajerowaæ’ (86%);

wpaœæ jak œliwka w kompot ‘wpaœæ w k³opoty’ (50%); ‘znaleŸæ siê w sytua-

cji bez wyjœcia’;

248

Ilona Biernacka-Ligiêza

2

Zestawienie – wyraz z³o¿ony bêd¹cy dwu- lub wielowyrazow¹ ustalon¹ struktur¹, która

funkcjonuje w jêzyku jako pojedynczy leksem, pozbawiona jest jednak morfologicznych wyk³adni-

ków odró¿niaj¹cych j¹ od luŸnej grupy syntaktycznej, np. przemys³ ciê¿ki, odzie¿ ochronna. Cz³o-

ny zestawienia zachowuj¹ swoje w³aœciwoœci fleksyjne (por. gen. sg. przemys³u ciê¿kiego, odzie¿y

ochronnej), jednak szyk ich jest sta³y – nie jest mo¿liwe wstawienie miêdzy cz³ony zestawienia ¿ad-

nej jednostki leksykalnej (por. przemys³ bardzo ciê¿ki) (Encyklopedia 1995: 637).

3

Wulgaryzm referencyjno-obyczajowy – jednostka leksykalna objêta tabu ze wzglêdu na jej

cechy semantyczne i zakres odniesienia przedmiotowego. Za pomoc¹ tego rodzaju wulgaryzmów

naruszane s¹ konwencje kulturowe przyjête w danej spo³ecznoœci (Grochowski 1995).

4

Zwrot – zespó³ wyrazów powi¹zanych sk³adniowo, w którym cz³on podstawowy ma cha-

rakter werbalny. Oœrodkiem zwrotu jest czasownik lub imies³ów nieodmienny (Skorupka 1989).

5

Wszystkie przytaczane definicje pochodz¹ z ankiet, cytowane s¹ bez ¿adnych zmian.

6

Dane statystyczne pokazuj¹, jakie definicje poszczególnych zwrotów lub wyra¿eñ najczêœciej

by³y podawane przez ankietowanych. WskaŸnik procentowy podawany jest, jeœli przekracza on 20%.

24. wodorosty

7

25. kaczan

5

26. sprzedawaæ pietruszkê

3

27. ¿o³êdzie

3

28. las

3

29. zagajnik

3

30. migda³y

3

31. jab³ko

2

32. czereœnie

1

33. cyprys

0

34. gruszki

0

spraæ kogoœ na kwaœne jab³ko ‘boleœnie / mocno kogoœ pobiæ’ (94%);

obiecywaæ gruszki na wierzbie ‘obiecywaæ coœ, czego nie mo¿na spe³niæ’

(49%); ‘coœ niemo¿liwego’;

zapuszczaæ korzenie ‘osiedlaæ siê, zostawaæ w jakimœ miejscu’ (30%); ‘za-

domowiæ siê’; ‘przyzwyczaiæ siê do kogoœ / czegoœ’;

rzucaæ grochem o œcianê ‘mówiæ do kogoœ, kto nie s³ucha’ (40%); ‘bezsku-

tecznie coœ robiæ’ (30%);

w¹chaæ kwiatki od spodu ‘umrzeæ’ (91%);

palma komuœ odbi³a ‘ktoœ zwariowa³’ (62%); ‘ktoœ zachowuj¹cy siê dziwnie,

nienormalnie; ktoœ zachowuje siê jak szalony’;

wpuœciæ kogoœ w maliny ‘oszukaæ kogoœ’ (65%); ‘wykiwaæ kogoœ; wystawiæ

kogoœ do wiatru, wyprowadziæ kogoœ w pole’;

mieæ siano w g³owie ‘mieæ pusto w g³owie’ (41%); ‘byæ niedoœwiadczonym’;

‘byæ g³upim’;

urwaæ siê z choinki ‘nie wiedzieæ, o co chodzi’ (21%); ‘nie byæ w temacie /

czasie; wyrwaæ siê z czymœ niespodziewanie’;

gdzie pieprz roœnie ‘daleko’ (76%); ‘nie wiadomo gdzie’;

zbijaæ kokosy ‘bogaciæ siê, zarabiaæ pieni¹dze’ (63%); ‘robiæ dobry interes’;

wykrêciæ siê sianem ‘wymigaæ siê od czegoœ’ (82%);

zrobiæ kogoœ w bambusa ‘oszukaæ, ok³amaæ kogoœ’ (89%);

wyskoczyæ jak Filip z konopi ‘wyskoczyæ z czymœ nagle’ (78%); ‘powiedzieæ

coœ g³upiego, coœ nie na temat’;

coœ / ktoœ jest do chrzanu ‘coœ, ktoœ jest do niczego’ (84%).

Omówione okreœlenia by³y najczêœciej wybierane przez respondentów. Mo¿-

na zauwa¿yæ, ¿e s¹ to przede wszystkim dobrze znane, utrwalone w polszczyŸnie

zwroty. Bior¹c pod uwagê wyra¿an¹ przez nie ekspresjê, za najbardziej nacecho-

wane emocjonalnie uzna³abym zwroty: urwaæ siê z choinki, mieæ siano w g³owie,

palma komuœ odbi³a, rzucaæ grochem o œcianê, wpuœciæ kogoœ w maliny, gdzie

pieprz roœnie, zrobiæ kogoœ w bambusa, wyskoczyæ jak Filip z konopi, coœ / ktoœ

jest do chrzanu.

Przytoczone zwroty s¹ wykorzystywane przez autora komunikatu do oceny

rzeczywistoœci. Opieraj¹c siê na badaniach Anny Wierzbickiej, mo¿na mówiæ

w tym przypadku o uczuciowym komponencie znaczeniowym. Wszystkie poda-

ne okreœlenia wyra¿aj¹ oburzenie nadawcy komunikatu. Ocena wypowiadana

przez nadawcê jest w analizowanych zwrotach ukryta (tkwi w nich implicytnie),

zawiera siê w strukturze g³êbokiej (Wierzbicka 1969).

W grupie zestawieñ s³owotwórczych najwiêksz¹ popularnoœci¹ wœród prze-

badanej m³odzie¿y ciesz¹ siê:

figa z makiem ‘nic’ (95%); ‘gówno’;

twardy orzech do zgryzienia ‘trudny problem do rozwi¹zania’ (87%); ‘k³opot’;

g³uchy jak pieñ ‘ktoœ ca³kiem g³uchy, nic nies³ysz¹cy’ (77%);

groch z kapust¹ ‘galimatias, zamieszanie’ (45%); ‘pomieszanie z popl¹ta-

niem’;

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

249

kokosowy interes ‘interes przynosz¹cy zyski’ (79%); ‘intratny, z³oty interes’;

g³¹b kapuœciany ‘idiota, g³upek’ (73%);

ni z gruszki, ni z pietruszki ‘ni st¹d, ni zow¹d’ (37%); ‘bez zwi¹zku, bez po-

wodu; nie wiadomo sk¹d’;

z kwiatka na kwiatek ‘zmieniaæ czêsto partnerów’ (29%); ‘niesta³oœæ; ska-

kaæ z tematu na temat’;

stary grzyb ‘ktoœ stary, stary cz³owiek’ (66%);

po (ja)kiego grzyba ‘po co, w jakim celu’ (77%).

Wœród wymienionych zestawieñ frazeologicznych znajdujemy równie¿ takie,

które nios¹ ze sob¹ ³adunek emocjonalny. Za pomoc¹ tych okreœleñ nadawca oce-

nia komunikat – akceptuje go lub wyra¿a dezaprobatê. Jednak¿e w tym przypad-

ku ze wzglêdu na przyczyny ekspresywnoœci poszczególnych zestawieñ nale¿y

zwróciæ uwagê na te, które s¹ motywowane znaczeniowo (mowa o zmianach

w sferze znaczenia leksykalnego) (Wierzbicka 1969). Do tej grupy zaliczy³abym

takie zestawienia, jak: stary grzyb, g³¹b kapuœciany, groch z kapust¹. W tym

przypadku mo¿emy mówiæ o ekspresywnoœci kontekstowej, poniewa¿ ujemne

nacechowanie tych okreœleñ pojawia siê tylko w pewnych ich u¿yciach, np.: Bar-

dzo lubiê

groch z kapust¹; ale: To twoje wypracowanie to groch z kapust¹!; To-

mek przyniós³ tylko jednego starego grzyba z lasu; ale: Ojciec Tomka to stary

grzyb!

W przypadku zestawieñ kokosowy interes, g³uchy jak pieñ nale¿y mówiæ ju¿

o ekspresywnoœci inherentnej, gdy¿ stanowi ona integraln¹ czêœæ wyra¿eñ i ujaw-

nia siê w ka¿dym ich znaczeniu i we wszystkich mo¿liwych kontekstach.

Kolejn¹ grup¹ s¹ wulgaryzmy referencyjno-obyczajowe. Nale¿¹ do niej cza-

sowniki utworzone od rzeczowników pieprz i chrzan. Mieszcz¹ siê one w klasie

derywatów powsta³ych w wyniku przekszta³cenia na czasownik innych czêœci

mowy. Formantami tych derywatów s¹ sufiksy bêd¹ce wyk³adnikami akcji, pro-

cesu, stanu (np. sufiksy: -i-, -y-; pieprz-y-æ, chrzan-i-æ).

Oczywiœcie nale¿y pamiêtaæ, ¿e w potocznej polszczyŸnie czasowniki pie-

przyæ, chrzaniæ s¹ u¿ywane g³ównie w swoim metaforycznym znaczeniu (‘mówiæ

g³upoty, opowiadaæ bzdury’). Wskutek derywacji odczasownikowej od wyrazów

pieprzyæ i chrzaniæ tworzone s¹ czasowniki dewerbalne. Derywaty odczasowni-

kowe tworzone s¹ miêdzy innymi prefiksami: w-, przy-, do-, s-, o-. W jêzyku po-

tocznym czêsto wykorzystywany jest tak¿e: imies³ów pieprzniêty i przymiotnik

pieprzny. Wyrazy z tej grupy podajê w kolejnoœci od najczêœciej do najrzadziej

wybieranego:

chrzaniæ ‘mówiæ bzdury / g³upoty, mówiæ bez sensu’ (59%);

spieprzyæ ‘zepsuæ’ (82%); ‘uciekaæ’;

schrzaniæ ‘zepsuæ, spieprzyæ, zrypaæ’ (92%);

ochrzaniæ ‘okrzyczeæ kogoœ’ (82%); ‘opieprzyæ; upomnieæ’;

wpieprzyæ ‘zbiæ kogoœ’ (58%); ‘zjeœæ szybko; wtr¹ciæ siê; wepchaæ siê na

chama; zrobiæ komuœ przykroœæ’;

pieprzyæ ‘gadaæ bez sensu’ (57%); ‘gadaæ g³upoty; kochaæ siê z kimœ’;

250

Ilona Biernacka-Ligiêza

pieprzniêty ‘g³upi’ (41%); ‘nienormalny; walniêty; szalony’;

przypieprzyæ ‘uderzyæ’ (82%)’;

dopieprzyæ ‘zbiæ kogoœ’ (51%); ‘do³o¿yæ komuœ; zrobiæ komuœ przykroœæ;

przyczepiæ siê do kogoœ; nie dawaæ komuœ spokoju’;

pieprzny ‘pikantny’ (26%); ‘ostry, œwiñski; nieprzyzwoity; dotycz¹cy seksu’.

Analizowane leksemy to s³owa, których funkcj¹ prymarn¹ w systemie jêzy-

kowym czêsto jest funkcja ekspresywna. Funkcja komunikatywna w procesie

odbioru tych okreœleñ staje siê funkcj¹ sekundarn¹. Odbiorca komunikatu zwra-

ca uwagê przede wszystkim na same wyra¿enia, a nie na obiekty, zjawiska i sta-

ny rzeczy, do których wypowiedzenia te mog¹ siê odnosiæ. Je¿eli u¿ywamy wy-

razów z tej grupy (a w szczególnoœci wulgaryzmów referencyjno-obyczajowych),

to naruszamy tym samym spo³eczno-obyczajowe konwencje zachowañ jêzyko-

wych, obowi¹zuj¹ce w danej zbiorowoœci, b¹dŸ te¿ ubli¿amy odbiorcy (lub oso-

bie trzeciej), obra¿aj¹c lub zniewa¿aj¹c go (j¹).

Jako ostatnie omówiê okreœlenia nazywaj¹ce poszczególne roœliny lub ich czê-

œci, które w jêzyku potocznym wykorzystywane s¹ w znaczeniu metaforycznym.

Metafora jest to „wyra¿enie, w którego obrêbie nastêpuje zamierzona przemiana

znaczeñ sk³adaj¹cych siê na nie s³ów. Nowe zmienione znaczenie zwane metafo-

rycznym, kszta³tuje siê zawsze na fundamencie znaczeñ dotychczasowych pod pre-

sj¹ szczególnych okolicznoœci u¿ycia, np. niezwyk³ej referencji, a zw³aszcza nie-

zwyk³ego kontekstu s³ownego, wprowadzaj¹cego sk³adniowe zale¿noœci miêdzy

wyrazami dot¹d w takich zespoleniach nie wystêpuj¹cymi. Zale¿na od kontekstu

plastycznoœæ znaczeñ wyrazowych, która umo¿liwia tworzenie metafor, jest ogól-

n¹ w³aœciwoœci¹ jêzyka gwarantuj¹c¹ jego semantyczn¹ zdolnoœæ do obs³ugiwania

nieskoñczonej liczby rozmaitych i zmieniaj¹cych siê sytuacji (polisemia)” (S³ow-

nik 1988: 274). Wyró¿nia siê metafory: poetyckie i potoczne (jêzykowe).

Dla w³aœciwego zrozumienia metafory wa¿n¹ rzecz¹ jest bliskoœæ kulturowa

rozmawiaj¹cych ze sob¹ osób. Odbiór metafory mo¿e byæ prawid³owy jedynie

wówczas, gdy uczestnicy rozmowy maj¹ wspólne doœwiadczenia kulturowe. Me-

tafora (zw³aszcza jêzykowa), podobnie jak cytat, odwo³uje siê do znajomoœci

obiegowych s¹dów. Omawiane przeze mnie metafory to w³aœnie metafory po-

toczne (jêzykowe)

7

. Do tych najpopularniejszych nale¿¹:

ananas ‘³obuz’ (58%); ‘nicpoñ; gagatek’;

makówka ‘g³owa’ (63%); ‘pusta g³owa’;

lipa ‘k³amstwo’ (21%); ‘tandeta; bubel; kicz; coœ nic nie wartego’;

zió³ko ‘gagatek’ (35%); ‘urwis; ³obuz; cwaniak; ancymon’;

arbuz ‘g³owa’ (67%);

szczypiorek ‘ktoœ chudy’ (56%);

kapusta ‘g³owa’ (35%); ‘pieni¹dze’ (26%);

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

251

7

Metafora jêzykowa – wielekroæ powtarzane, utarte w obyczaju jêzykowym zestawienia s³o-

wotwórcze; ich znaczenia zosta³y na tyle przyswojone, ¿e rozumiane s¹ automatycznie, bez ko-

niecznoœci uzasadnieñ i odwo³añ do niemetaforycznych znaczeñ sk³adaj¹cych siê na nie wyrazów

(S³ownik 1988: 274).

trawka ‘narkotyk (marihuana)’ (67%);

burak / buro ‘wieœniak’ (18%); ‘ktoœ nieobyty; prostak; g³upol; tanie wino’;

cykoria ‘strach’ (42%);

dynia ‘g³owa’ (40%); ‘grubas’;

œliwa ‘guz, siniak, podbite oko’ (59%);

bambus ‘Murzyn’ (48%);

szczaw ‘m³odzik’ (27%); ‘ktoœ m³ody, niedoœwiadczony’.

Wszystkie przytoczone przyk³ady okreœlaj¹ cz³owieka, odnosz¹ siê do jego

zachowañ i dzia³alnoœci. Bardzo czêsto wykorzystywane s¹ w funkcji ekspresyw-

nej. Mo¿na je nazwaæ „ekspresywnymi znakami nominatywnymi”

8

.

Nale¿y zaznaczyæ, ¿e „[...] wyraz pozostaje emocjonalnym znakiem jêzyko-

wym wówczas, jeœli w jego strukturze znaczeniowej oprócz komponentów se-

mantycznych (intelektualnych) tkwi pragmatyczny komponent oceny nazywane-

go przez wyraz desygnatu [...]” (Grabias 1981). Ocena ta ujawnia siê b¹dŸ jako

emocjonalna reakcja samego nadawcy, b¹dŸ te¿ jako proces sterowania emocja-

mi odbiorcy przez nadawcê.

Emocjonalne znaki nominatywne wskazuj¹ na przyczyny uczuciowej reak-

cji prze¿ywanej lub sterowanej i tym w³aœnie ró¿ni¹ siê od oznak emocji bêd¹-

cych tylko symptomami prze¿yæ. Przyczyny emocji tkwi¹ w cechach desygna-

tów, które w przypadku analizowanego s³ownictwa s¹ moralnie neutralne, ale kie-

dy zostan¹ przypisane okreœlonym desygnatom, stwarzaj¹ zjawisko odbiegaj¹ce

od normy (Grabias 1981). Grabias wyró¿nia emocjonalne wyrazy niemotywowa-

ne i motywowane znaczeniowo.

Opisane leksemy zaliczy³am do grupy wyrazów motywowanych znaczenio-

wo (neosemantyzmów), które stanowi¹ grupê znaków zró¿nicowanych pod

wzglêdem struktur znaczeniowych. Neosemantyzmy te wyra¿aj¹:

a) stany emocjonalne autora komunikatu z jednoczesnym wskazaniem na

przyczyny tych emocji (np. Co za dynia! ‘ktoœ jest gruby’; Ale szczypior! ‘ktoœ

jest chudy’ – czujê z powodu jego wygl¹du zaskoczenie / zdziwienie).

b) stany emocjonalne i przyczyny emocji z komponentem sterowania uczu-

ciami odbiorców, np.: arbuz ‘zbyt du¿a g³owa’ – to jest brzydkie; burak ‘wie-

œniak’ – ktoœ budzi swym wygl¹dem, zachowaniem œmiech.

Z dotychczasowych rozwa¿añ wynika, ¿e proces przeniesienia nazwy z jed-

nej sfery zjawisk rzeczywistoœci w inn¹ jest niekiedy jednoczeœnie procesem jê-

zykowej ekspresji. W przypadku zaprezentowanego w niniejszym artykule ma-

teria³u leksykalnego mo¿na mówiæ o przeniesieniu nazw ze œwiata roœlin w kr¹g

¿ycia cz³owieka.

252

Ilona Biernacka-Ligiêza

8

Charakterystykê znaku jêzykowego przejmujê od Stanis³awa Grabiasa (1981).

Wnioski

1) Przeprowadzone przeze mnie badania wykaza³y, ¿e we wspó³czesnej pol-

szczyŸnie potocznej najczêœciej wykorzystywane s¹ znane i mocno zakorzenio-

ne w jêzyku zwi¹zki i zestawienia frazeologiczne, np.: figa z makiem; mieæ z kimœ

na pieñku, wiedzieæ, co w trawie piszczy; nie owijaæ w bawe³nê.

2) Definicje podawane przez ankietowanych s¹ zbie¿ne z przytaczanymi

w s³ownikach (np. zrobiæ kogoœ w bambusa – zdaniem respondentów ‘oszukaæ ko-

goœ, zrobiæ kogoœ w balona; zrobiæ z kogoœ g³upca’; wed³ug S³ownika polszczyzny

potocznej Janusza Anusiewicza i Jacka Skawiñskiego: ‘oœmieszyæ, oszukaæ, okpiæ

kogoœ; zadrwiæ sobie z kogoœ’; twardy orzech do zgryzienia – zdaniem responden-

tów ‘trudny problem do rozwi¹zania; k³opot’; wed³ug Podrêcznego s³ownika fraze-

ologicznego Stanis³awa B¹by, Jaros³awa Liberka i Gabrieli Dziamskiej (1995): ‘pro-

blem trudny do rozstrzygniêcia, sprawa trudna do za³atwienia’). Nie mo¿na mówiæ

o zmianach znaczenia. Niektóre z leksemów podawanych przeze mnie w ankiecie

nie by³y znane m³odym ludziom, dlatego te¿ mieli oni problemy z podaniem w³a-

œciwego znaczenia. Trzeba podkreœliæ jedynie, ¿e definicje formu³owane przez m³o-

dzie¿ to przede wszystkim wymienianie synonimów zaczerpniêtych g³ównie z jêzy-

ka potocznego. Charakterystyczne jest tak¿e wyjaœnianie znaczenia jednych zwi¹z-

ków frazeologicznych przez u¿ycie innych o zbli¿onym znaczeniu.

3) Dokonana analiza s³ownictwa pozwala wysnuæ wniosek, ¿e du¿a czêœæ

wyrazów / zwi¹zków wyrazowych jest wykorzystywana w funkcji ekspresywnej.

Niektóre ze s³ów odznaczaj¹ siê ekspresywnoœci¹ inherentn¹ (np. pieprzyæ, chrza-

niæ, wykrêciæ siê sianem, daæ sobie / dupie siana) inne – kontekstow¹ (np. stary

grzyb, cykoria, groch z kapust¹). Ekspresja bywa w przypadku tego rodzaju s³ow-

nictwa efektem przeniesienia znaczenia z jednej grupy zjawisk na inn¹ (œwiat ro-

œlin > œwiat ludzi). W funkcji ekspresywnej u¿ywane s¹ niezmienione pod wzglê-

dem s³owotwórczym leksemy. Czasem poszczególne s³owa przybieraj¹ nowe

znaczenie, staj¹c siê neosemantyzmami. Niekiedy tworzone s¹ tak¿e formy aug-

mentatywne lub deminutywne (np. burak > burol, zio³o > zió³ko, trawa > traw-

ka, ogórek > ogór, gruszka > grucha).

4) Jeœli chodzi o s³ownictwo odnosz¹ce siê do intymnego ¿ycia cz³owieka

i intymnych czêœci jego cia³a, to analizie podda³am takie wyrazy / zwroty i wy-

ra¿enia, jak: arbuzy, banan, grucha / gruszka, strzeliæ / postawiæ gruchê, mêczyæ

/ ci¹gn¹æ gruchê, ogór / ogórek/ ogóras /, kisiæ / moczyæ ogóra, melony, ¿o³êdzie.

Spoœród nich najczêœciej u¿ywane s¹: ogór ‘okreœlenie cz³onka’; arbuzy, melony

‘okreœlenie kobiecych piersi’; mêczyæ / ci¹gn¹æ gruchê ‘onanizowaæ siê’. Nie s¹

zaœ popularne takie okreœlenia, jak: banan, strzeliæ / postawiæ gruchê, kisiæ / mê-

czyæ ogóra, ¿o³êdzie.

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

253

Bibliografia i Ÿród³a

Anusiewicz Janusz, Skawiñski Jacek (1996), S³ownik polszczyzny potocznej, Wroc³aw.

Bartmiñski Jerzy (1992), Styl potoczny, [w:] Potocznoœæ w jêzyku i kulturze, pod red. Janusza Anu-

siewicza, Franciszka Nieckuli, Jêzyk a Kultura, t. 5, Wroc³aw.

B¹ba Stanis³aw, Liberek Jaros³aw, Dziamska Gabriela (1995), Podrêczny s³ownik frazeologiczny jê-

zyka polskiego, Poznañ.

Czarnecka Katarzyna, Zgó³kowa Halina (1991), S³ownik gwary uczniowskiej, Poznañ.

D¹browska Anna (1993), Eufemizmy wspó³czesnego jêzyka polskiego, Wroc³aw.

Encyklopedia (1995), Encyklopedia jêzykoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polañskiego,

Warszawa.

Furdal Antoni (1977), Jêzykoznawstwo otwarte, Opole.

Grabias Stanis³aw (1981), O ekspresywnoœci jêzyka, Lublin.

Grochowski Maciej (1995), S³ownik polskich przekleñstw i wulgaryzmów, Warszawa.

Kaczmarek Leon, Skubalanka Teresa, Grabias Stanis³aw (1994), S³ownik gwary studenckiej, Lublin.

Skorupka Stanis³aw (1989), S³ownik frazeologiczny jêzyka polskiego, Warszawa.

S³ownik (1988), S³ownik terminów literackich, pod red. Janusza S³awiñskiego, Wroc³aw.

Wierzbicka Anna (1969), Problemy ekspresji. Ich miejsce w teorii semantycznej, [w:] Anna Wierz-

bicka, Dociekania semantyczne, Wroc³aw – Warszawa – Kraków.

Aneks

W

iek: . . . . . . . . . . . . . . . P³eæ:

M

K

Wykszta³cenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ANKIETA

Wœród poni¿szych wyrazów / wyra¿eñ / zwrotów podkreœl te, które znasz, i podaj ich meta-

foryczne (przenoœne) znaczenie np. arbuz - ‘g³owa’; szczypiorek - ‘chudy cz³owiek’

Ananas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arbuz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Arbuzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bambus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pieprzenie / walenie w bambus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zrobiæ kogoœ w bambusa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Banan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nie owijaæ w bawe³nê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daæ komuœ bobu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cebula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Choinka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Urwaæ siê z choinki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Coœ / ktoœ jest do chrzanu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Chrzaniæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Schrzaniæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ochrzaniæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cytryna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D¹b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daæ dêba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

254

Ilona Biernacka-Ligiêza

Stawaæ dêba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Figa / figa z makiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Groch z kapust¹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Rzucaæ grochem o œcianê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gruszka / grucha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Strzeliægruchê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mêczyæ / ci¹gn¹æ gruchê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gruszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ni z gruszki, ni z pietruszki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Obiecywaæ gruszki na wierzbie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jak grzyby po deszczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Grzyb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stary grzyb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Po kiego grzyba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jab³ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jabcok / jabol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spraæ / zbiæ kogoœ na kwaœne jab³ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kokosy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Korzeñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zapuszczaæ korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

£adne kwiatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

W¹chaæ kwiatki od spodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Z kwiatka na kwiatek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Las . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Byæ z czymœ w lesie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zagajnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lebioda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lipa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lipny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spiæ / zalaæ siê w drobny mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Makówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wpuœciæ kogoœ w maliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Malinka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cwaniak z malinowym nosem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czuæ do kogoœ miêtê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mimoza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mowa-trawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ogór / ogórek / ogóras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kisiæ / moczyæ / zanurzaæ ogóra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Twardy orzech do zgryzienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Palma komuœ odbija . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Palma pierwszeñstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G³uchy jak pieñ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mieæ z kimœ na pieñku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zalany w pestkê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gdzie pieprz roœnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Znaæ siê na czymœ jak kura na pieprzu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pieprzyæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spieprzyæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Przypieprzyæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

£adne kwiatki wspó³czesnej polszczyzny

255

Wpieprzyæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dopieprzyæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pieprzniêty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pieprzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Podchmieliæ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mieæ siano w g³owie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wykrêciæ siê sianem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wiedzieæ, co w trawie piszczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pójœæ na zielon¹ trawkê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Trawka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

P³aciæ jak za zbo¿e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zió ³ko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Burak / burol / buraki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cykoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cyprys . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ga³êzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Iœæ / wys³aæ kogoœ na zielon¹ trawkê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Jagodzianka / jagodówka na koœciach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zrobiæ komuœ z nosa kalafior . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kapusta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sa³ata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G³¹b kapuœciany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nos jak kartofel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Odcedziæ kartofelki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kokosowy interes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Zbijaæ kokosy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wyskoczyæ jak Filip z konopi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Marchewa / marchewka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Skrobaæ pietruszkê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sprzedawaæ pietruszkê . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czerwony jak pomidor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sezon ogórkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daæ sobie / dupie siana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Szczaw / szczawik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Szczypiorek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wpaœæ jak œliwka w kompot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Œliwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wodorosty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czereœnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Czereœniak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Melon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Melony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Migda³y . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Orzeszku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

¯o³êdzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dupek ¿o³êdny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D¿ungla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

G³upi jak fasola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kaczan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

256

Ilona Biernacka-Ligiêza