monter instalator urzadzen technicznych w budownictwie wiejskim 723[05] z3 04 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Madej

Wykonywanie instalacji elektrycznych 723[05].Z3.04

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Marzena Więcek
mgr inż. Andrzej Świderek

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Madej

Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 723[05].Z3.04
„Wykonywanie

instalacji

elektrycznych”,

zawartego

programie

nauczania

monter-instalator urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagnia wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Prąd elektryczny, napięcie, natężenie i moc prądu elektrycznego

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Instalacja elektryczna w gospodarstwie

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Oświetlenie i urządzenia elektryczne

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Silniki elektryczne, ich rodzaje i obsługa

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Mierniki elektryczne. Wykonywanie pomiarów elektrycznych

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Proste elementy automatyki

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Organizacja pracy przy wykonywaniu instalacji elektrycznych

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Materiały, narzędzia i sprzęt do robót instalacyjnych

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Montaż przewodów i uzbrojenie instalacji elektrycznych

5.9.1. Ćwiczenia

5.10. Odbiór instalacji elektrycznej

5.10.1. Ćwiczenia

5.11. Eksploatacja instalacji elektrycznych

5.11.1. Ćwiczenia

5.12. Przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska

5.12.1. Ćwiczenia

40
40

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Litaratura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela Wykonywanie instalacji elektrycznych

pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter –
instalator urządzeń technicznych w budownictwie wiejskim 723[05]

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

723[05].Z3

Instalacje stosowane

w obiektach budownictwa

wiejskiego

723[05].Z3.03
Wykonywanie

instalacji grzewczych

723[05].Z3.01

Wykonywanie prac

poprzedzających montaż

instalacji

723[05].Z3.04

Wykonywanie

instalacji

elektrycznych

723[05].Z3.05
Wykonywanie

instalacji

wentylacyjnych

i klimatyzacyjnych

723[05].Z3.02
Wykonywanie

instalacji

wodociągowych

i kanalizacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określać jednostki napięcia elektrycznego, natężenia prądu elektrycznego, mocy,

−

definiować pojęcie napięcie elektryczne, natężenie prądu elektrycznego, mocy które
poznałeś w gimnazjum,

−

definiować pojęcie napięcie stałe i przemienne,

−

wymieniać podstawowe elementy obwodów elektrycznych jak żarówka, rezystor,
kondensator,

−

rysować symbole takich elementów jak żarówka, rezystor, kondensator, cewka,

−

wyjaśnić różnice pomiędzy obwodem prądu stałego a przemiennego,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się podstawowymi pojęciami dotyczącymi energii elektrycznej,

−

zmierzyć napięcie, natężenie oraz moc prądu,

−

rozróżnić rodzaje instalacji elektrycznej,

−

określić warunki przyłączenia instalacji elektrycznej do sieci miejskiej,

−

rozróżnić rodzaje przyłączy i określić zasady ich wykonywania,

−

scharakteryzować rodzaje urządzeń i oświetleń elektrycznych,

−

scharakteryzować rodzaje silników elektrycznych i określić zasady ich doboru,

−

zastosować proste elementy automatyki: styczniki, czujniki, przekaźniki i człony
wykonawcze,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną w zakresie niezbędnym do wykonania robót,

−

zaplanować organizację prac podczas wykonywania instalacji elektrycznych w obiektach
budownictwa wiejskiego,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami technologicznymi, przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony środowiska,

−

rozróżnić przewody i osprzęt stosowany w instalacjach elektrycznych,

−

dobrać przyrządy pomiarowe, narzędzia i sprzęt,

−

posłużyć się miernikami elektrycznymi,

−

wykonać montaż instalacji elektrycznej zgodnie z dokumentacją techniczną,

−

określić zasady instalowania liczników elektrycznych,

−

ocenić poprawność wykonania instalacji elektrycznych,

−

wykonać konserwację instalacji elektrycznej,

−

skorzystać z norm, katalogów, instrukcji i warunków technicznych wykonania i odbioru
robót instalacyjnych,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska przy montażu i eksploatacji instalacji elektrycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Monter-instalator urządzeń technicznych w budownictwie
wiejskim 723 [05]

Moduł:

Instalacje stosowane w obiektach budownictwa wiejskiego
723 [05].Z3

Jednostka modułowa:

Wykonywanie instalacji elektrycznych 723 [05].Z3.04

Temat: Podstawowe pojęcia dotyczące prądu elektrycznego, napięcia, natężenia i mocy

prądu elektrycznego.

Cel ogólny: Poznanie podstawowych właściwości prądu elektrycznego i sposobów obliczania

napięcia, natężenia i mocy prądu elektrycznego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zdefiniować pojęcie prądu elektrycznego,

−

zdefiniować pojęcie natężenia prądu elektrycznego,

−

podać jednostkę natężenia prądu elektrycznego,

−

wyjaśnić od czego zależy kierunek przepływu prądu elektrycznego,

−

zdefiniować pojęcie gęstości prądu elektrycznego,

−

zdefiniowac pojęcia: prąd przewodzenia, przesunięcia i unoszenia,

−

zdefiniowac pojęcie napięcia elektrycznego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

aparatura kontrolno-pomiarowa,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie,

−

kalkulator,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca prądu elektrycznego, napięcia, natężenia i mocy prądu
elektrycznego,

−

elementy instalacji elektrycznej.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące

1. W jaki sposób definiuje się prąd elektryczny?
2. W jaki sposób definiuje się natężenie prądu elektrycznego?
3. Jaka jest jednostka natężenia prądu elektrycznego?
4. Od czego zależy kierunek przepływu prądu elektrycznego?
5. W jaki sposób definiuje się gęstość prądu elektrycznego?
6. W jaki sposób definiuje się: prąd przewodzenia, prąd przesunięcia, prąd unoszenia?
7. W jaki sposób definiuje się napięcie elektryczne?
8. W jaki sposób definiuje się moc elektryczną?
9. Jak brzmi prawo Ohma?

Faza II. Planowanie
1. W jaki sposób obliczamy natężenie prądu elektrycznego?
2. W jaki sposób obliczmy napięcie elektryczne?
3. W jaki sposób możemy sprawdzić słuszność prawa Ohma?
4. W jaki sposób obliczamy moc prądu elektrycznego?
5. W jaki sposób dokonujemy pomiaru mocy prądu elektrycznego?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach proponują schematy układów pomiarowych do

sprawdzenia słuszności prawa Ohma oraz pomiaru mocy prądu elektrycznego i napięcia.

2. Uczniowie zastanawiają się nad sposobem doboru mierników.
3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność narysowanych schematów oraz toku

rozumowania podczas rysowania połączeń w schematach elektrycznych.

Faza IV. Wykonanie
1. Uczniowie rysują na papierze formatu A4 schematy układów elektrycznych.
2. Uczniowie dobierają elementy układów zgodnie ze schematami.
3. Uczniowie łączą układy zgodnie ze schematami.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność zaprojektowanych układów i wykonanych

połączeń. Nauczyciel sprawdza poprawność montażu układów.

2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają zasilanie układu.
3. Uczniowie sprawdzają poprawność działania układów.

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Zakończenie zajęć

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Praca domowa

Wymień i opisz metody pomiaru napięcia elektrycznego, natężenia prądu elektrycznego

oraz mocy prądu elektrycznego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

…………………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Monter-instalator urządzeń technicznych w budownictwie
wiejskim 723 [05]

Moduł:

Instalacje stosowane w obiektach budownictwa wiejskiego
723 [05].Z3

Jednostka modułowa: Wykonywanie instalacji elektrycznej 723 [05].Z3.04

Temat: Instalacja elektryczna w gospodarstwie rolnym.

Cel ogólny: Poznanie podstawowych elementów instalacji elektrycznej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

Zdefiniować instalację elektryczną,

−

wymienić elementy instalacji elektrycznej,

−

dokonać podziału instalacji elektrycznej,

−

zdefiniować podstawowe pojęcia związane z instalacją elektryczną,

−

omówić układ TN,

−

omówić układ TNS,

−

omówić układ TNC.

Metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach.

Czas: 2 godziny dydaktyczne

Środki dydaktyczne:

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca instalacji elektrycznej w gospodarstwie,

−

elementy instalacji elektrycznej.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I. Informacje

Pytania prowadzące

1. Jaka jest definicja instalacji elektrycznej?
2. Jakie są elementy wchodzące w skład instalacji elektrycznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Jaka jest klasyfikacja instalacji elektrycznej?
4. Jakie znasz symbole stosowane w budowie instalacji elektrycznej?

Faza II. Planowanie
1. W jaki sposób powstaje instalacja elektryczna?
2. Z jakich elementów składa się instalacja elektryczna?
3. Jak projektuje się instalację elektryczną?

Faza III. Ustalenie
1. Uczniowie pracując w grupach proponują definicje instalacji elektrycznej.
2. Uczniowie proponują symbole stosowane w instalacjach elektrycznych.
3. Uczniowie proponują sposoby projektowania instalacji elektrycznej.

Faza IV. Wykonanie
4. Uczniowie piszą na papierze definicje instalacji elektrycznej.
5. Uczniowie rysują elementy instalacji elektrycznej
6. Uczniowie projektują instalację elektryczną.

Faza V. Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność narysowanych elementów.
2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela łącz te elementy ze sobą tworząc instalację

elektryczną..

Faza VI. Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności.

Praca domowa

Zaprojektuj określoną instalację elektryczną.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1.

Prąd elektryczny, napięcie, natężenie i moc prądu

elektrycznego

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz, ile będzie wynosić napięcie między punktami A i B, jeżeli potencjał jednego

punktu wynosi V

= 5 V, a potencjał drugiego V

= 12 V.

Rysunek do ćwiczenia 1 [6, s. 23]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Przed przystąpieniem do realizacji
ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres i technikę wykonywania ćwiczenia,
z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) narysować rysunek do ćwiczenia,
3) obliczyć napięcie między punktami A i B,
4) zaprezentować efekt swoje pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca prądu elektrycznego, napięcia, natężenia i mocy prądu
elektrycznego,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oblicz, ile wynosi natężenie prądu elektrycznego płynącego przez odbiornik, jeżeli

napięcie wynosi U = 220 V, a rezystancja R = 29 Ω?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) narysować rysunek do ćwiczenia,
3) obliczyć gęstość prądu elektrycznego,
4) obliczyć natężenie prądu elektrycznego,
5) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca prądu elektrycznego, napięcia, natężenia i mocy prądu
elektrycznego,

−

przybory kreślarskie,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Instalacja elektryczna w gospodarstwie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na stanowisku pracy znajduje się schemat podłączonej instalacji elektrycznej. Rozpoznaj

rodzaj instalacji elektrycznej oraz elementy wchodzące w jej skład.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć schemat podłączonej instalacji elektrycznej,
2) odczytać schemat instalacji elektrycznej,
3) rozpoznać rodzaj instalacji elektrycznej,
4) rozpoznać elementy wchodzące w skład instalacji elektrycznej,
5) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca instalacji elektrycznych,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

schemat instalacji elektrycznej.

Ćwiczenie 2

Mając rysunek z fragmentem instalacji elektrycznej rozpoznaj elementy wchodzące

w skład tej instalacji. Wypisz i nazwij te elementy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 2 [14]

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przerysować układy instalacji elektrycznej,
2) narysować symbole zastosowane w instalacji elektrycznej,.
3) wyjaśnić te symbole,
4) przerysować symbole instalacji elektrycznej,
5) zaprezentować symbole na tablicy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca instalacji elektrycznych,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Oświetlenie i urządzenia elektryczne

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jaka jest wartość natężenia oświetlenia w pomieszczeniu mieszkalnym, jeżeli strumień

świetlny wynosi 20 lm, a pole powierzchni pomieszczenia 5 m

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) zapisać zależność pozwalającą obliczyć natężenie oświetlenia,
3) obliczyć natężenie oświetlenia,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca oświetlenia,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Inwestor zamierza wybudować pomieszczenie inwentarskie o wymiarach 25 m x 50 m.

Dobierz rodzaj i parametry oświetlenia do tego budynku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) ustalić rodzaj oświetlenia,
3) ustalić parametry oświetlenia,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca oświetlenia,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

notatnik

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Silniki elektryczne, ich rodzaje i obsługa

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na stanowisku pomiarowym znajduje się silnik bocznikowy prądu stałego. Wypisz dane

znajdujące się na tabliczce znamionowej, zanotuj je. Wskaż elementy budowy silnika oraz
określ jakie funkcje spełniają te elementy.

TYP

………………….

[kW]

………………….

[V]

………………….

[A]

………………….

[A]

………………….

[obr/min]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin silnika bocznikowego prądu stałego,
2) znaleźć tabliczkę znamionową,
3) wypisać dane znajdujące się na tabliczce znamionowej silnika,
4) wskazać elementy budowy silnika,
5) określić jakie spełniają funkcje,
6) wyciągnąć wnioski,
7) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca silników elektrycznych,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Mając tabliczką znamionową silnika prądu stałego odczytaj, a następnie dobierz ten

silnik do urządzenia technicznego.

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

1. Dane znamionowe

TYP ………………….

………………….

[kW]

………………….

[V]

………………….

[A]

………………….

[A]

………………….

[obr/min]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać oględzin silnika prądu stałego,
2) odszukać tabliczkę znamionową,
3) wypisać dane znajdujące się na tabliczce znamionowej silnika,
4) dobrać silnik do urządzenia technicznego,
5) wyciągnąć wnioski,
6) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca silników elektrycznych,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5.

Mierniki

elektryczne.

Wykonywanie

pomiarów

elektrycznych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj pomiaru mocy prądu stałego oraz sporządź sprawozdanie. Zaprezentuj

otrzymane wyniki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić wykaz aparatury dotyczący pomiaru mocy,
2) połączyć układy pomiarowe dotyczące pomiaru mocy,
3) dokonać niezbędnych obliczeń,
4) przeprowadzić analizę wyników,
5) wyciągnąć wnioski,
6) przeprowadzić analizę otrzymanych wyników,
7) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiarów elektrycznych,

−

przybory do pisania,

−

aparatura kontrolno-pomiarowa,

−

notatnik,

−

kalkulator.

Rysunek do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

Wzory do obliczeń:

∆

−

)

(

)

(

∆

⋅

gdzie:

−

rezystancja amperomierza

−

rezystancja cewki prądowej watomierza

)

(

)

(

∆

gdzie:

−

rezystancja woltomierza

−

rezystancja cewki napięciowej watomierza.

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

⋅

∆

−

∆

−

Lp.

układ

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1 opracowanie własne]

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

Odbiornik

Ω

Odb.1

Odb.2

Ćwiczenie 2

Dokonaj pomiaru i regulacji napięcia stałego. Dobierz aparaturę kontrolno-pomiarową.

Zaprezentuj otrzymane wyniki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sporządzić wykaz aparatury w celu wykonania pomiaru napięcia i prądu,
2) połączyć układy pomiarowe w celu wykonania pomiaru napięcia i prądu,
3) dokonać pomiarów,
4) przeanalizować wyniki,
5) zinterpretować wyniki,
6) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

aparatura kontrolno-pomiarowa,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiarów elektrycznych,

−

notatnik,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

U U= 24V

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

Zakres

α max

Lp.

V/dz

Rs U

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

Położenie

Suwaka

Lp.

V/dz

Skrajne
dolne

¼
dług.

Środkowe

¾
dług.

Skrajne
Górne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

U Rs V

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

n1=

n2=

Lp.

n1∙Ub

∆U

n2∙U

∆U

Kl.
dokł.

Ćwiczenie 3

W obwodzie wg rys.3 (do ćwiczenia) dokonać pomiarów natężenia prądu (metodą

bezpośrednią) dla kilku wartości rezystancji odbiornika R

, np. 100

Ω

, 1000

Ω

, 5 k

Ω

, 10 k

Ω

Wyniki pomiarów i obliczeń umieść w tabeli.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

aparatura kontrolno-pomiarowa,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiarów elektrycznych,

−

notatnik,

−

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 3 [opracowanie własne]

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 3 [opracowanie własne]

rezystancja

zakres

pomiarowy I

wskazanie

klasa

miernika

Ω

parametry

miernika

= ....

Ω

Ćwiczenie 4

Korzystając z omomierza cyfrowego dokonaj pomiarów wybranych rezystorów. Pomiar

omomierzem cyfrowym potraktować jako poprawny. Zanotuj także wartości rezystancji

(wraz z tolerancją) określone przez producenta (nadruk na rezystorze).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

aparatura kontrolno-pomiarowa,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca pomiarów elektrycznych,

−

notatnik.

Tabela pomiarowa do ćwiczenia 4 [opracowanie własne]

wartość

moc

max

Ω

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Proste elementy automatyki

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Połącz i uruchom układ sterowania rozruchu bezpośredniego silnika asynchronicznego

zwartego przedstawionego na rysunku. Zaprezentuj podłączony schemat.

Rysunek do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać dane znamionowe stosowanych maszyn (silnika) i aparatów (stycznika),
2) przeanalizować budowę i działanie stycznika elektromagnetycznego,
3) połączyć układ według schematu przedstawionego na rysunku,
4) sprawdzić działanie układu,
5) zaprezentować poprawność działania schematu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca podstawowych elementów automatyki,

−

przybory do pisania,

−

przewody,

−

styczniki,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Mając dany połączony układ z rysunku (do ćwiczenia 2) wypisz i nazwij elementy

wchodzące w skład tego układu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odczytać dane znamionowe stosowanych maszyn (silnika) i aparatów (stycznika),
2) przeanalizować budowę i działanie stycznika elektromagnetycznego,
3) wypisać elementy wchodzące w skład układu,
4) nazwać elementy wchodzące w skład układu,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca podstawowych elementów automatyki,

−

przybory do pisania,

−

przewody,

−

styczniki,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7.

Organizacja

pracy

przy

wykonywaniu

instalacji

elektrycznych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W budynku mieszkalnym rozpoczęto prace dotyczące zakładania instalacji elektrycznej.

Zorganizuj stanowisko pracy montera, które będzie dotyczyło poleceń dotyczących
wykonywanej pracy oraz osób, które będą brały udział w pracach monterskich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek oraz przestrzegania przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) rozróżnić a następnie dobrać rodzaj polecenia do pracy,
3) dobrać osoby funkcyjne do wykonywanej pracy,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca organizacji prac przy wykonywaniu instalacji
elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

W budynku mieszkalnym rozpoczeto prace dotyczące zakładania instalacji elektrycznej.

Przygotuj miejsce do wykonywania prac monterskich z uwzględnieniem bezpiecznego
wykonywania pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek oraz przestrzegania przepisów bhp.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) przedstawić a następnie dobrać elementy bezpiecznego wykonywania prac monterskich,
3) podać elementy przygotowania miejsca pracy,
4) zaprezentować efekt swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca organizacji prac podczas wykonywania instalacji
elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Materiały, narzędzia i sprzęt do robót instalacyjnych

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla fragmentu instalacji elektrycznej przedstawionej na rysunku 1 (do ćwiczenia) dobierz

przewody instalacyjne, puszki rozgałęźne i końcowe, oraz pozostałe elementy instalacji.
puszki rozgałęźne i końcowe. Zaprezentuj efekt swojej pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać przewody instalacyjne,
2) odczytać oznaczenia przewodów instalacyjnych,
3) wypisać znane rodzaje puszek,
4) dobrać puszki do instalacji,
5) uzasadnić dokonany wybór,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca materiałów, narzędzi i sprzętu do robót instalacyjnych,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

Ćwiczenie 2

Dla fragmentu instalacji elektrycznej przedstawionej na rysunku 2 (do ćwiczenia),

dobierz osprzęt instalacyjny. Zaprezentuj dobrany osprzęt oraz uzasadnij sposób wyboru
osprzętu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać znane rodzaje osprzętu instalacyjnego,
2) dobrać osprzęt do instalacji,
3) zaprezentować dobrany osprzęt,
4) uzasadnić dokonany wybór.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca materiałów, narzędzi i sprzętu do robót instalacyjnych,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9.

Montaż przewodów i uzbrojenie instalacji elektrycznych

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla danej instalacji elektrycznej przedstawionej na rysunku (do ćwiczenia 1), ustal etapy

montażu tej instalacji, wiedząc, że jest ona układania pod tynkiem. Przetransportuj i dokonaj
składowania materiałów na stanowisku pracy. Przenieś wymiary z dokumentacji na miejsce
realizacji zadania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) narysować rysunek do ćwiczenia,
3) wybrać i ocenić przydatność materiałów do wykonania instalacji elektrycznej oraz

materiałów pomocniczych,

4) dobrać narzędzia i sprzęt potrzebne do prac,
5) dobrać odzież ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej,
6) wykonać montaż instalacji zgodnie z dokumentacją,
7) sprawdzić poprawność wykonania instalacji,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca montażu przewodów i uzbrojenia instalacji,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

materiały instalacyjne,

−

narzędzia i sprzęt,

−

odzież ochronna i sprzęt ochrony indywidualnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]

Ćwiczenie 2

Dla danego fragmentu instalacji elektrycznej przedstawionej na rysunku 2 (do

ćwiczenia), ustaletapy montażu tej instalacji, wiedząc, że jest ona układania w tynku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
wykonywanie obliczeń z podawaniem jednostek

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wypisać założenia do ćwiczenia,
2) narysować rysunek do ćwiczenia,
3) wybrać i ocenić przydatność materiałów do wykonania instalacji elektrycznej oraz

materiałów pomocniczych,

4) dobrać narzędzia i sprzęt potrzebne do prac,
5) dobrać odzież ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca montażu przewodów i uzbrojenia instalacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.10. Odbiór instalacji elektrycznej

5.10.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykorzystując fragment instalacji z ćwiczenia 1 poprzedniego rozdziału sporządź

protokół odbioru. Zaprezentuj ten protokół oraz uzasadnij sposób jego wykonania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na starannie
wykonanie protokołu odbioru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować fragment instalacji elektrycznej z poprzedniej jednostki modułowej,
2) skorzystać z norm i warunków technicznych wykonania i odbioru robót instalacyjnych,
3) wypisać elementy protokołu odbioru instalacji elektrycznej,
4) sporządzić protokół odbioru instalacji elektrycznej,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca odbioru instalacji elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

rysunek instalacji elektrycznej,

−

normy i warunki techniczne.

Ćwiczenie 1

Wykorzystując fragment instalacji z ćwiczenia 2 poprzedniego rozdziału dokonaj odbioru

tej instalacji,. Zaprezentuj ten protokół oraz uzasadnij sposób jego wykonania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na starannie
wykonanie protokołu odbioru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca odbioru instalacji elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

rysunek instalacji elektrycznej,

−

normy i warunki techniczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.11. Eksploatacja instalacji elektrycznych

5.11.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W instalacji elektrycznej budynku mieszkalnego stwierdzono przerwę w przewodach.

Ustal przyczynę usterki, dokonaj sposobu lokalizacji uszkodzenia oraz określ metody jej
naprawy. Zaprezentuj i uzasadnij sposób lokalizacji uszkodzenia w instalacji elektrycznej.
Wykonaj konserwację instalacji elektrycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na
przestrzeganie przepisów bhp podczas wykonywania pomiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustalić możliwe przyczyny uszkodzenia instalacji elektrycznej,
2) ustalić możliwe sposoby lokalizacji uszkodzenia,
3) naprawić uszkodzenie w instalacji elektrycznej,
4) uzasadnić sposób lokalizacji uszkodzenia,
5) wykonać konserwację instalacji elektrycznej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca eksploatacji instalacji elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik,

−

fragment instalacji elektrycznej,

−

przyrządy pomiarowe.

Ćwiczenie 2

W instalacji elektrycznej budynku mieszkalnego stwierdzono zwarcie w przewodach.

Ustal przyczynę usterki, dokonaj sposobu lokalizacji uszkodzenia oraz określ metody jej
naprawy. Zaprezentuj i uzasadnij sposób lokalizacji uszkodzenia w instalacji elektrycznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na
przestrzeganie przepisów bhp podczas wykonywania pomiarów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustalić możliwe przyczyny uszkodzenia instalacji elektrycznej,
2) ustalić możliwe sposoby lokalizacji uszkodzenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) naprawić uszkodzenie w instalacji elektrycznej,
4) uzasadnić sposób lokalizacji uszkodzenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca eksploatacji instalacji elektrycznej,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.12. Przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska

5.12.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie wartości znamionowych urządzeń elektrycznych dobierz środki ochrony

przeciwporażeniowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału – Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić elementy będące na wyposażeniu instalacji elektrycznej,
2) na podstawie dokumentacji technicznej ustalić znamionowe parametry pracy urządzeń,
3) na podstawie wypisanych wartości znamionowych urządzeń dobrać zabezpieczenie

nadprądowe do układu,

4) na podstawie wartości znamionowych urządzeń audiowizualnych dobrać zabezpieczenie

różnicowoprądowe,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

regulaminy i instrukcje urządzeń elektrycznych,

−

dokumentacja techniczna urządzeń,

−

zabezpieczenia nadprądowe oraz ich dokumentacja techniczna,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca ochrony przeciwporażeniowej.

Ćwiczenie 2

Dobierz środki ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznej, w której znajdują

się podstawowe urządzenia elektryczne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ustalić urządzenia elektryczne do projektowanej instalacji elektrycznej,
2) na podstawie dokumentacji technicznej określić znamionowe parametry pracy urządzeń,

np. napięcie znamionowe, prąd znamionowy,

3) na podstawie wypisanych wartości znamionowych urządzeń dobrać zabezpieczenie

nadprądowe do układu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) na

podstawie

wartości

znamionowych

urządzeń

dobrać

zabezpieczenie

różnicowoprądowe,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

regulaminy i instrukcje urządzeń,

−

dokumentacja techniczna urządzeń,

−

zabezpieczenia nadprądowe oraz ich dokumentacja techniczna,

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca ochrony przeciwporażeniowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie instalacji
elektrycznych”.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 20 są z poziomu
podstawowego,

−

zadania 9, 11, 16, 18,są z poziomu ponadpodstawowego

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. b, 4. a, 5. b, 6. a, 7. d, 8. a, 9. a, 10. a, 11. c, 12.
b, 13. b, 14. b, 15. a, 16. a, 17. c, 18. c, 19. a. 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny (mierzone osiągnięcia
ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić

sposób

ochrony

przez

samoczynne wyłączenie zasilania

Określić sposób ochrony przed skutkami
nadmiernego wzrostu napięcia wskutek
wyładowania atmosferycznego

Rozpoznać

rysunku

wyłącznik

różnicowoprądowy

Rozpoznać

rysunku

wyłącznik

różnicowoprądowy

Określić, kto dokonuje przygotowania
miejsca pracy

Określić sposób zdejmowania izolacji

Wyjaśnić sposób szukania zwarć

Określić zależność między napięciem a
prądem

Ustalić

podstawie

tabliczki

znamionowej

wartość

napięcia

zasilającego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać symbol na rysunku

Scharakteryzować sposób udrożnienia
dróg oddechowych podczas wypadku
przy pracach monterskich

Zdefiniować jednostkę natężenia prądu
elektrycznego

Zdefiniować konduktacji

Rozpoznać na schemacie rodzaj silnika

Rozpoznać symbol rezystora

Rozpoznaje

rysunku

symbol

watomierza

Rozpoznać na rysunku symbol źródła
napięcia

Ustalić sposób pomiaru rezystancji

Rozpoznać

schemacie

symbol

woltomierza

Rozpoznać

rysunku

symbol

amperomierza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym

się czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Do każdego zadania dołączone są 4

możliwości odpowiedzi. Tylko 1 jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania polega na

a) zasilaniu odbiornika lub grupy odbiorników za pomocą transformatora

separacyjnego lub przetwornicy.

b) szybkim wyłączeniu instalacji spod napięcia, gdy nastąpi zwarcie części będącej pod

napięciem fazowym z dostępną częścią przewodzącą.

c) zastosowaniu w fabrycznie produkowanych urządzeniach izolacji o parametrach

ograniczających do minimum możliwości porażenia prądem elektrycznym.

d) odizolowaniu od ziemi urządzeń elektrycznych.

2. Najlepszym środkiem ochrony przed skutkami nadmiernego wzrostu napięcia wskutek

wyładowania atmosferycznego jest zastosowanie
a) bezpieczników topikowych.
b) wyłączników nadmiarowo-prądowych.
c) odgromników.
d) wyłączników różnicowoprądowych.

3. Na rysunku przedstawiono

a) wyłącznik nadprądowy.
b) wyłącznik różnicowoprądowy.
c) Stycznik.
d) przekaźnik bistabilny.

4. Fotografia przedstawia

a) wyłącznik nadprądowy.
b) wyłącznik różnicowoprądowy.
c) stycznik.
d) przekaźnik bistabilny.

5. Przygotowanie miejsca pracy dokonuje

a) poleceniodawca.
b) dopuszczający.
c) brygadzista.
d) koordynujący.

6. Do zdejmowania izolacji służą

a) cęgi.
b) szczypce okrągłe.
c) nóż.
d) cęgi do zdejmowania tulejek kablowych.

7. Szukanie zwarć prowadzone jest w stanie

a) jałowym.
b) zwarcia.
c) Obciążenia.
d) beznapięciowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Zależność pomiędzy natężeniem prądu I, napięciem V oraz opornością R w obwodzie

elektrycznym zapisana wzorem U = RI nazywamy prawem

a) Ohma
b) Kirhoffa
c) Pascala
d) Newtona

9. Na podstawie tabliczki znamionowej umieszczonej na rysunku poniżej napięcie zasilające

to urządzenie wynosi

a) 220/380 V.
b) 122/240 V.
c) 220/280 V.
d) 120/380 V.

10. Przedstawiony na rysunku symbol to

a) łącznik jednobiegunowy.
b) łącznik schodowy.
c) łącznik krzyżowy.
d) łącznik świecznikowy.

11. Najskuteczniejszą i najprostszą metodą udrożnienia dróg oddechowych podczas wypadku

przy pracach elektrycznych jest

a) wyciągnięcie i przytrzymanie języka.
b) przygięcie głowy do mostka.
c) usunięcie ciał obcych z jamy ustnej i odgięcie głowy do tyłu.
d) odgięcie głowy do tyłu.

12.

Jednostką natężenia prądu elektrycznego jest
a) volt.
b) amper.
c) wat.
d) ohm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Konduktancją nazywamy

a) iloraz napięcia i prądu.
b) odwrotność rezystancji.
c) przewodność właściwą metali.
d) iloraz prądu i napięcia.

14. Na schemacie przedstawiono schemat silnika

a) silnika obcowzbudnego.
b) silnika bocznikowego.
c) silnika szeregowego.
d) silnika szeregowo-bocznikowego

15. Element oznaczony na rysunku to

a) rezystor.
b) kondensator.
c) cewka.
d) źródło napięcia.

16. Symbol przedstawiony na rysunku przedstawia

a) watomierz.
b) woltomierz.
c) diodę.
d) fototranzystor.

17. Symbolem E

na rysunku oznaczono

a) voltomierz.
b) rezystancja
c) źródło napięcia
d) kondensator.

18. Do pomiaru rezystancji służy

a) amperomierz.
b) voltomierz.
c) omomierz.
d) watomierz.

19. Symbolem V na rysunku oznaczono

a) voltomierz.
b) rezystancja.
c) źródło napięcia
d) kondensator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. W układzie elektrycznym symbolem oznacza się

a) woltomierz.
b) watomierz.
c) amperomierz.
d) omomierz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...................................................................................................................

Wykonywanie instalacji elektrycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Próba pracy

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową wykonaną czynność uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – 25–29 punktów

−

dostateczny – 30–39 punktów

−

dobry – 40–45 punktów

−

bardzo dobry – 46–50 punktów

Zadanie

W pomieszczeniu wykonano instalację elektryczną, której schemat przedstawia rysunek.

Plan wykonanej instalacji przedstawia rysunek do zadania.

W skład instalacji wchodzą dwa gniazda ze stykami ochronnymi (bolcami

uziemiającymi) G1 i G2, dwa punkty świetlne sufitowe E1 i E2. Ponadto zastosowano jeden
łącznik prosty podwójny Q1, którego zadaniem jest zamknięcie poprzez S1 obwodu
z żarówką E1 oraz poprzez S2 obwodu z żarówką E2.

Instalacja jest zasilana z tablicy rozdzielczej i zabezpieczona wyłącznikiem różnicowo-

prądowym I

ΔN

≤

30mA i U

= 230V oraz wyłącznikiem instalacyjnym S190 B16A obydwa

wyłączniki umieszczone są na tablicy rozdzielczej.

Gniazda, łącznik instalacyjny i puszki rozgałęźne posiadają stopień ochrony IPX4,

oprawy oświetleniowe posiadają stopień ochrony IPX3.

Użytkownik w celu oświetlenia pomieszczenia wkręcił w oprawy sprawne żarówki

o mocy 60W każda, zamknął obwody łącznikiem Q1, co spowodowało natychmiastowe
zadziałanie wyłącznika instalacyjnego S190 B16A.

W celu ustalenia powodu zadziałania wyłącznika instalacyjnego dokonano przeglądu

wykonanej instalacji i sporządzono jej schemat zasadniczy. Przedstawia go rysunek 18.
Ustalono ponadto, że łącznik instalacyjny jest poprawnie zamontowany i nie jest przyczyną
zadziałania wyłącznika instalacyjnego. Wstępnie określono, że przyczyną zadziałania
wyłącznika instalacyjnego może być zwarcie.

Opracuj projekt realizacji prac związanych ze wskazaniem miejsca zwarcia w instalacji,

usunięciem go oraz sporządź schemat zasadniczy instalacji po usunięciu zwarcia.

Projekt realizacji prac powinien zawierać:

—

propozycję prac związanych ze wskazaniem miejsca zwarcia,

—

wykaz przyrządów pomiarowych wykorzystywanych do wskazania miejsca zwarcia,

—

określenie przyczyny zwarcia,

—

sposób usunięcia zwarcia,

—

schemat zasadniczy instalacji elektrycznej po usunięciu zwarcia,

—

uwagi dotyczące bezpiecznej eksploatacji instalacji elektrycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do testu typu próba pracy [15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klucz oceniania

Liczba
punktów

uzyskania

Lp.

Kryteria oceniania elementów pracy

Tytuł pracy (zawiera tekst):

1 punkt jeśli uczeń napisał - Projekt realizacji prac związanych ze
wskazaniem miejsca zwarcia w instalacji i usunięciem zwarcia.

1 punkt jeśli uczeń sporządził schemat instalacji po usunięciu zwarcia.

II.

Założenia (obejmują dane do projektu realizacji prac i wykonania,
wypisane w dowolnej formie na podstawie treści zadania i rysunków).

1 punkt jeśli łącznik instalacyjny Q1 poprzez S1 i S2 włącza żarówki w
E1 i E2

1 punkt jeśli uczeń określił moc E1 i E2 – 60W każda

1 punkt jeśli uczeń napisał gniazda wtykowe G1 i G2 z bolcem
podłączonym do PE

1 punkt jeśli uczeń określił stopień ochrony G1 i G2 IPX4

1 punkt jeśli uczeń napisał, że oprawy oświetleniowe E1 i E2 mają
obudowę podłączoną do PE

1 punkt jeśli uczeń określił stopień ochrony opraw E1 i E2 IPX3

1 punkt jeśli uczeń określił zabezpieczenie: wyłącznik różnicowo
prądowy I

ΔN

≤30 mA i U

=230V

1 punkt jeśli uczeń określił wyłącznik instalacyjny S190 B16A

1 punkt jeśli uczeń odniósł się do schematu instalacji elektrycznej

1 punkt jeśli uczeń odniósł się do planu instalacji elektrycznej

III. Objawy (wypisanie objawów):

1 punkt jeśli uczeń napisał, że w chwili wciśnięcia łącznika zadziałał
wyłącznik instalacyjny

IV. Stan instalacji (wypisanie):

1 punkt jeśli uczeń powołał się na sporządzony schemat zasadniczy
instalacji elektrycznej rys. 3.

1 punkt jeśli uczeń powołał się na stwierdzenie dotyczące stanu łącznika
instalacyjnego Q1

Propozycje prac związanych ze wskazaniem miejsca zwarcia

1 punkt jeśli uczeń dokonał galwanicznego oddzielenia badanej
instalacji od tablicy rozdzielczej

1 punkt jeśli uczeń odłączył odbiorniki (wykręcenie żarówek z E1 i E2)

1 punkt jeśli uczeń sprawdził przejścia między PE i przewodem L1

1 punkt jeśli uczeń dokonał lokalizacji zwarć międzyprzewodowych L1-
N, L1-PN

1 punkt jeśli uczeń dokonał podzielenia instalacji na obwody

1 punkt jeśli uczeń wydzielił obwody P1-Q1, P2-E1, P3-E2, P4-G1-G2

1 punkt jeśli uczeń zbadał instalację za pomocą omomierza lub testera
przejścia

1 punkt jeśli uczeń dokonał analizy schematu zasadniczego instalacji
rys. 3

1 punkt jeśli uczeń zbadał instalację odcinkami i dokonał porównania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyników ze schematem zasadniczym instalacji rys. 3.

VI.

Propozycja przyrządów pomiarowych wykorzystywanych przy
wskazywaniu miejsca zwarcia (wskazanie na:)

1 punkt jeśli uczeń napisał omomierz

1 punkt jeśli uczeń napisał tester przejścia

VII.

Wskazanie i wyjaśnienie przyczyny zwarcia (jeżeli wskazano jako
przyczynę:)

1 punkt jeśli uczeń napisał - zadziałanie wyłącznika instalacyjnego S190
B16A, zwarcie zacisków 3 i 5 w puszce P2

1 punkt jeśli uczeń napisał zamknięcie obwodu L1- N poprzez S1

1 punkt jeśli uczeń napisał - błędne połączenie przewodu wychodzącego
z zacisku 3 oprawy E1 do zacisku 4 w P2

1 punkt jeśli uczeń napisał - połączenie zacisku 3 oprawy E1 do zacisku
4 w P2

VIII. Propozycje sposobu usunięcia zwarcia

1 punkt jeśli uczeń napisał usunięcie połączenia zacisku 3 z zaciskiem 5
w puszce P2

1 punkt jeśli uczeń napisał przełożenie przewodu wychodzącego
z zacisku 3 oprawy E1 z zacisku 4 do zacisku 3 w puszce P2

IX.

Sporządzenie schematu zasadniczego instalacji elektrycznej po
usunięciu zwarcia

1 punkt jeśli uczeń zastosował symbole elektryczne

1 punkt jeśli uczeń dokonał poprawnego połączenia

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie puszek

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie punktów świetlnych

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie gniazd

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił literowe łącznika

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie literowe linii i przewodu
zerowego

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie przewodu ochronnego

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił oznaczenie literowe przewodu fazowego

1 punkt jeśli uczeń dokonał opisu działania instalacji w chwili załączenia
Q1 S1

1 punkt jeśli uczeń dokonał opisu działania instalacji w chwili załączenia
Q1 S2

1 punkt jeśli uczeń dokonał opisu działania instalacji w chwili załączenia
Q1 S1 i S2

1 punkt jeśli uczeń 1 wykazał pobór I = 0,52A

XI.

1 punkt jeśli uczeń uwzględnił uwagi dotyczące bezpiecznej eksploatacji
instalacji elektrycznej

Praca egzaminacyjna

1 punkt jeśli struktura pracy jest przejrzysta i logicznie uporządkowana

1 punkt jeśli jest napisana językiem właściwym dla zawodu, poprawnie
merytorycznie i terminologicznie

1 punkt za estetykę i czytelność

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Boczkowski A.: Wymagania techniczno-użytkowe dla instalacji i urządzeń elektrycznych

w obiektach budowlanych. Wiad. Elektrotechniczne, nr 5/1991

2. Bolkowski S. Elektrotechnika. WSiP, Warszawa 2005
3. Goźlińska E. Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 1995
4. Lichnowski J.: Urządzenia elektryczne na placu budowy. Arkady, Warszawa 1977
5. Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. WNT, Warszawa 1996
6. Michel K., Sapiński T.: Czytam rysunek elektryczny. WSiP, Warszawa 1996
7. Orlik W. Egzamin kwalifikacyjny elektryka w pytaniach i odpowiedziach. Wydawnictwo

KaBe, Krosno 2006

8. Pazdro K., Wolski A.; Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych w pytaniach

i odpowiedziach. Wyd. V. WNT, Warszawa 1966

9. Praktyczna elektrotechnika ogólna. Podręcznik dla uczniów średnich i zawodowych szkół

technicznych. Rea, Warszawa 2003

10. Sowa A.: Ochrona odgromowa i przepięciowa. SInpol H.T.-Kielce, Kielce 1998
11. Strojny J. (red): Vademecum elektryka. Poradnik dla inżynierów, techników i studentów.

Pod redakcją. Biblioteka COSIW. SEP, Warszawa 2004

12. Strzyżewski J., Rottermund H.: Elektryczność w twoim domu. WNT, Warszawa 1998
13. WołkowińskI K.: Instalacje elektroenergetyczne. Zagadnienia wybrane. Wyd. V. WNT,

Warszawa 1973

14. www.e-instalacje.pl
15. www.elektroda.pl