Politechnika Szczecińska

Wydział Mechaniczny

Instytut Technologii Mechanicznej

Laboratorium Obrabiarek i Urządzeń Technologicznych

instrukcja do ćwiczenia pt.

KINEMATYKA FREZARKI OBWIEDNIOWEJ

Opracował: dr hab. inż. Grzegorz Szwengier – prof. nadzw. PS

Szczecin 2005 r.

Spis treści:

str.

1. Cel ćwiczenia

3

2. Kinematyka obróbki uzębień na frezarkach obwiedniowych

3

2.1. Przeznaczenie i układy konstrukcyjne frezarek obwiedniowych

3

2.2. Ruchy występujące w kinematyce obwiedniowego frezowania kół zębatych

5

2.3. Warunki sprzężeń ruchów i przełożenia łańcuchów kinematycznych frezarki

obwiedniowej

6

2.4. Schemat kinematyczny frezarki obwiedniowej

10

3. Ustawienia geometryczne pary technologicznej narzędzie – przedmiot obrabiany

12

4. Zadania do wykonania w ramach ćwiczenia

14

Literatura

15

- 2 -

1. Cel ćwiczenia

Celem tego ćwiczenia laboratoryjnego jest zapoznanie studentów z kinematyką

frezowania walcowych kół zębatych oraz kół ślimakowych (ślimacznic) na tzw.
dyferencjałowych – wyposażonych w mechanizm sumujący – frezarkach obwiedniowych. W

ramach tego ćwiczenia studenci poznają stosowane rozwiązania konstrukcyjne frezarek
obwiedniowych, a także schemat kinematyczny klasycznej frezarki dyferencjałowej. Po

przeprowadzeniu analizy tego schematu wyznaczają zależności umożliwiające nastawienie
kinematyki maszyny, przy obróbce walcowego koła zębatego lub koła ślimakowego. Dla

przykładowo wybranego – wskazanego przez prowadzącego ćwiczenie – przedmiotu
obrabianego, studenci dobierają nastawy frezarki. Nastawy te sprawdzane są praktycznie

przez próby pracą na maszynie, polegające na zamontowaniu dobranych kół zmianowych w
przekładniach gitarowych frezarki, ustawieniu geometrii współpracy narzędzia z przedmiotem

obrabianym i przeprowadzeniu obróbki uzębienia na przygotówce wytypowanego przedmiotu
obrabianego (koła zębatego lub ślimacznicy).

W instrukcji przedstawiono opis kinematyki frezowania obwiedniowego walcowych

kół zębatych o śrubowych liniach zębów. Uzupełnienie tego opisu, dotyczące obróbki kół

ślimakowych metodą promieniową oraz styczną – będzie przedstawione przez prowadzącego
ćwiczenie podczas zajęć.

Kinematyka obróbki uzębień na frezarkach obwiedniowych

2.1. Przeznaczenie i układy konstrukcyjne frezarek obwiedniowych

Frezarki obwiedniowe są obrabiarkami przeznaczonymi do wykonywania uzębień

walcowych kół zębatych o zębach prostych lub śrubowych, a także kół ślimakowych

(ślimacznic). Obróbka uzębień przeprowadzana jest najczęściej za pomocą frezów
ślimakowych (rys. 1). Rzadziej stosuje się do tego narzędzia specjalne, o ostrzach, których

geometria i warunki pracy są podobne do występujących we frezach ślimakowych.

Rys. 1. Jednolity frez ślimakowy (firmy Klingelnberg)

- 3 -

Frezarki obwiedniowe produkowane są w dwóch odmianach konstrukcyjnych,

oznaczanych symbolicznie jako E-P i E-S [1, 2]. Litery w tych symbolach określają tzw. linie

charakterystyczne, opisujące powierzchnie obrabianych uzębień [3]. I tak: E oznacza
ewolwentę, P – linię prostą, S – linię śrubową.

Układ konstrukcyjny frezarek odmiany E-P zawiera tzw. połączenie obrotnicowe

– nazywane też obrotnicą – suportu narzędziowego („niosącego” frez ślimakowy) z

nieruchomym stojakiem obrabiarki (rys. 2). Obrotnica, podczas ustawiania frezarki,
umożliwia skręcenie suportu pod kątem zgodnym z kątem pochylenia linii zębów

obrabianego koła. Wraz z obrotnicą skręcane są też prowadnice suportu, pozwalając na
kierowanie ruchem posuwowym narzędzia wzdłuż linii kształtowanych zębów.

s t o j a k f r e z a r k i

o b r o t n i c a s a ń

s u p o r t u

n a r z ę d z i o w e g o

o b r o t n i c a

w r z e c i o n a

n a r z ę d z i o w e g o

s a n i e s u p o r t u

n a r z ę d z i o w e g o

s u p o r t

n a r z ę d z i o w y

n a r z ę d z i e ( )

N

p r z e d m i o t

o b r a b i a n y (

)

P O

r u c h

o d t a c z a n ia

r u c h g ł ó w n y

r u c h p o s u w o w y

Rys. 2. Układ konstrukcyjny frezarki obwiedniowej w odmianie E-P

Układ konstrukcyjny frezarek odmiany E-S pozbawiony jest obrotnicy (rys. 3).

Prowadnice suportu narzędziowego nie są skręcane (jak we frezarkach E-P), kierując
niezmiennie ruchem posuwowym narzędzia równolegle do osi obrabianego koła zębatego

(prostopadle do jego czoła). W takim przypadku występuje niezgodność orientacji
przestrzennej linii zębów i kierunku ruchu posuwowego freza. Niezgodność tę koryguje się

przez wprowadzenie dodatkowego – korekcyjnego – ruchu obrotowego przedmiotu
obrabianego.

Powyższe opisy odmian frezarek obwiedniowych pozwalają stwierdzić, że frezarki

E-P cechują się większą niż E-S złożonością korpusowego układu nośnego (występuje w nim

obrotnica), natomiast frezarki E-S mają bardziej rozbudowany, w porównaniu z frezarkami
E-P, układ kinematyczny (konieczność realizacji ruchu dodatkowego). Ze względu na

występowanie w konstrukcjach frezarek E-S tzw. mechanizmu sumującego (noszącego też

- 4 -

nazwę mechanizmu różnicowego, planetarnego lub dyferencjału) maszyny te nazywane są
dyferencjałowymi. Należy dodać, że frezarki odmiany E-S poprawniej od strony

geometryczno-ruchowej kształtują uzębienia walcowych kół zębatych o zębach śrubowych.
Podczas obróbki na frezarkach E-P występują niewielkie skażenia geometrii linii zębów,

powodowane prowadzeniem narzędzia wzdłuż linii prostej (zwichrowanej względem osi
obrabianego koła), jako stycznej do kształtowanej linii śrubowej. Ze względu na wyższą

dokładność obróbki oraz większą uniwersalność, frezarki odmiany E-S dominują nad E-P w
parkach obrabiarkowych zakładów wytwarzających koła zębate.

s t o j a k f r e z a r k i

s u p o r t

n a r z ę d z i o w y

n a r z ę d z i e ( )

N

o b r o t n ic a

w r z e c i o n a

n a r z ę d z i o w e g o

p r z e d m i o t

o b r a b i a n y (

)

P O

r u c h

o d t a c z a n i a

r u c h g ł ó w n y

r u c h p o s u w o w y

r u c h d o d a t k o w y

Rys. 3. Układ konstrukcyjny frezarki obwiedniowej w odmianie E-S

Obiektem ćwiczenia laboratoryjnego jest dyferencjałowa frezarka obwiedniowa odmiany E-S,

o konwencjonalnym rozwiązaniu konstrukcyjnym – z mechanicznymi sprzężeniami ruchów

napędowych i kształtowania.

2.2. Ruchy występujące w kinematyce obwiedniowego

frezowania kół zębatych

We frezarce obwiedniowej, realizującej obróbkę walcowego koła zębatego o

śrubowych liniach zębów, można wyróżnić cztery następujące ruchy składowe, przypisywane

elementom pary technologicznej narzędzie skrawające (N) – przedmiot obrabiany (PO):
1) Ruch główny – będący ruchem obrotowym narzędzia (freza ślimakowego), napędzanego

silnikiem elektrycznym, za pośrednictwem zbioru szeregowo rozmieszczonych
mechanizmów przekładniowych (przekładni zębatych), wiążących wał silnika z

wrzecionem narzędziowym i nazywanych łańcuchem kinematycznym tego ruchu.

- 5 -

2) Ruch posuwowy – wykonywany przez narzędzie przemieszczające się wraz z suportem

narzędziowym w kierunku równoległym do osi obrabianego koła zębatego (prostopadle

do jego czoła). Ruch ten jest napędzany przez łańcuch kinematyczny wiążący obroty
przedmiotu obrabianego z obrotami śruby pociągowej posuwu suportu narzędziowego.

3) Ruch odtaczania – wykonywany przy ścisłej synchronizacji obrotów narzędzia i

przedmiotu obrabianego; symulujący współpracę elementów pary technologicznej jako

składników naturalnej przekładni ślimakowej. Łańcuch kinematyczny tego ruchu uzyskuje
napęd od jednego z elementów łańcucha kinematycznego napędu ruchu głównego.

4) Ruch dodatkowy – wykonywany przez przedmiot obrabiany, w ścisłej synchronizacji z

ruchem posuwowym narzędzia.

Spośród czterech wymienionych wyżej ruchów, dwa pierwsze – główny i posuwowy –

nazywane są ruchami napędowymi, a dwa pozostałe – odtaczania i dodatkowy – ruchami

kształtowania.

2.3. Warunki sprzężeń ruchów i przełożenia łańcuchów kinematycznych

frezarki obwiedniowej

Przy obróbce walcowych kół zębatych o zębach śrubowych obowiązują następujące

warunki sprzężeń ruchów:

Ruch główny

S

 n

S

[obr/min] ── N

 n

N

= p [obr/min]

(1)

gdzie: S –

oznaczenie silnika napędowego,

N – oznaczenie narzędzia,

n

S

– prędkość obrotowa wału silnika [obr/min],

n

N

– prędkość obrotowa narzędzia [obr/min].

Zapis ten odczytuje się następująco: jeżeli wał silnika (S), wykonujący ruch obrotowy

(

), obraca się w ciągu minuty n

S

razy, to wrzeciono frezarki wraz z narzędziem (N) powinno

obrócić się w ciągu minuty n

N

razy.

Prędkość obrotową narzędzia n

N

oblicza się ze wzoru:

n

N

= 1000 V

skr

/

 / d

N

(2)

gdzie: V

skr

– ekonomiczna prędkość skrawania [m/min],

d

N

– średnia średnica narzędzia,



– liczba Pi (3.1415926...).

- 6 -

Z warunku (1) i ze wzoru (2) wynika, że przełożenie łańcucha kinematycznego napędu

ruchu głównego – sprzęgającego wał silnika z wrzecionem narzędziowym frezarki – ma

wartość:

I

V

= I

S-N

= n

N

/ n

S

= 1000 V

skr

/

 / d

N

/ n

S

(3)

Ruch posuwowy

PO

 

PO

= 1 [obr] ┌── N

 l

N

= p [mm]

│

(4)

└── SP

 

SP

= p / S

p

[obr]

gdzie: PO – oznaczenie przedmiotu obrabianego,

SP – oznaczenie śruby pociągowej napędu ruchu posuwowego,
p – posuw narzędzia na obrót przedmiotu obrabianego [mm/obr],
S

p

– skok śruby pociągowej [mm],



PO

– obrót przedmiotu obrabianego,



SP

– obrót śruby pociągowej,

l

N

– przesunięcie narzędzia.

Powyższy zapis należy czytać następująco: jeżeli przedmiot obrabiany (PO),

wykonujący ruch obrotowy (

), doznaje jednego pełnego obrotu (

PO

=1), to narzędzie (N),

wykonujące ruch prostoliniowy (

), powinno przemieścić się na drodze równej posuwowi na

obrót (l

N

= p), co uzyskuje się za pośrednictwem śruby pociągowej (SP), która wykonując

ruch obrotowy (

) doznaje obrotu wyznaczanego jako stosunek wartości posuwu do skoku

śruby (



SP

=p/S

p

).

Przełożenie łańcucha kinematycznego napędu ruchu posuwowego – sprzęgającego

obroty PO i SP – wyznacza się na postawie zapisu (4), jako:

I

p

= I

PO-SP

=



SP

/



PO

= p / S

p

(5)

Ruch odtaczania

N

 

N

= 1 [obr] ── PO

 

PO

= k / z [obr]

(6)

gdzie: k –

krotność linii śrubowej ostrzy freza ślimakowego (najczęściej 1 lub 2),

z –

liczba zębów obrabianego koła zębatego.

Zapis ten informuje, że: jeżeli narzędzie (N), wykonujące ruch obrotowy (

), doznaje

jednego pełnego obrotu (



N

=1), to obracający się (

) przedmiot obrabiany (PO) powinien w

tym czasie doznać obrotu będącego stosunkiem krotności linii śrubowej ostrzy freza

ślimakowego do liczby zębów obrabianego koła (



PO

=k/z).

- 7 -

Z warunku (6) odczytuje się przełożenie łańcucha kinematycznego ruchu odtaczania w

postaci:

I

o

= I

N-PO

=



PO

/



N

= k / z

(7)

Ruch dodatkowy

┌── N

 l

N

= p [mm] ── PO

 ’

PO

= n

d

[obr]

│

├

── SP

 

SP

= p / S

p

[obr]

(8)

│

└── PO

 

PO

= 1 [obr]

gdzie: n

d

–

dodatkowy obrót obrabianego koła zębatego [obr].

Zapis ten mówi, że: jeżeli narzędzie (N), wykonujące prostoliniowy ruch posuwowy

(

) w kierunku równoległym do osi obrotu przedmiotu obrabianego, przemieści się na drodze

równej posuwowi na obrót (p), to obrabiane koło zębate (PO) powinno doznać dodatkowego

obrotu (

’

PO

) równego

n

d

. Z zależności (4) – opisującej warunek sprzężenia dla ruchu

posuwowego – wynika, że śruba pociągowa (SP) powinna wykonać obrót



SP

=p/S

p

, a

obrabiane koło zębate (PO) winno doznać jednego pełnego obrotu (



PO

=1) realizowanego

podczas ruchu odtaczania.

Ruch dodatkowy występuje jedynie przy obróbce kół o śrubowych liniach zębów. Jest

natomiast zbędny podczas obróbki kół o prostych liniach zębów – równoległych do osi obrotu
i prostopadłych do powierzchni czołowych tych kół.

Do wyprowadzenia zależności na obrót dodatkowy n

d

służy szkic przedstawiony na

rys. 4. Pokazano na nim uproszczony zarys widoku obrabianego koła zębatego o zębach

śrubowych: w kierunku prostopadłym (rys. 4a) oraz równoległym (rys. 4b) do osi koła. Na tle
zarysu koła uwidoczniono śrubową linię jednego z zębów, jako przeciwprostokątną trójkąta

prostokątnego – stanowiącego płaskie rozwinięcie linii śrubowej zęba z walca podziałowego

rozpatrywanego koła (rys. 4a). W trójkącie tym zwymiarowano kąt pochylenia linii zęba



oraz długości jego dwóch przyprostokątnych – p i a. Wymiar p wyraża (w przesadzie w
stosunku do szerokości wieńca koła) przesunięcie narzędzia o wartość posuwu na obrót.

Wymiar a jest długością rozwiniętego na płaszczyznę łuku koła podziałowego â (rys. 4b),
odpowiadającą wyobrażalnemu położeniu narzędzia po osiowym przesunięciu p, w

przypadku jego przemieszczania wzdłuż linii zęba (po przeciwprostokątnej). Jest to niezgodne
z realiami, gdyż narzędzie przemieszcza się w rzeczywistości po prostej równoległej do osi

koła zębatego.

- 8 -

a



p

p o ł o ż e n i e n a r z ę d z i a

p r z e d p r z e s u n i ę c i e m

p o ł o ż e n i e n a r z ę d z i a

p o p r z e s u n i ę c i u

w y o b r a ż a l n e p o ł o ż e n i e

n a r z ę d z i a ś l e d z ą c e g o

l i n i ę z ę b a

ś r u b o w a

l i n i a z ę b a

n

d

d

p

a

o b r ó t

d o d a t k o w y

a )

b )

Rys. 4. Schemat pomocniczy do wyprowadzenia zależności na obrót dodatkowy przy

frezowaniu obwiedniowym walcowych kół zębatych o zębach śrubowych:
a) uproszczony szkic widoku na wieniec koła, b) szkic widoku na czoło koła

Na podstawie rys. 4b obrót dodatkowy można wyznaczyć jako stosunek długości łuku

â do obwodu okręgu podziałowego koła zębatego, czyli:

n

d

= â /

 / d

p

(9)

gdzie: d

p

–

średnica podziałowa obrabianego koła zębatego [mm].

Z rys. 4a wynika, że:

a = p tg

; a = â

(10)

co podstawione do (9) daje:

n

d

= p tg

 /  / d

p

(11)

W konstrukcjach walcowych kół zębatych obowiązują zależności:

d

p

= m

c

z;

m

c

= m

n

/ cos



(12)

które położone do (11), po prostych przekształceniach prowadzą do związku:

n

d

= p sin

 /  / m

n

/ z

(13)

- 9 -

gdzie: m

c

– moduł czołowy uzębienia walcowego koła zębatego (określany w płaszczyźnie

równoległej do czoła i prostopadłej do osi obrotu koła) [mm],

m

n

– moduł normalny uzębienia walcowego koła zębatego (określany w płaszczyź-

nie prostopadłej do linii zębów koła) [mm].

Na podstawie warunku (8) i zależności (13), przełożenie łańcucha kinematycznego

ruchu dodatkowego można zapisać w dwóch następujących wersjach:

I’

d

= I

PO-PO

=

’

PO

/



PO

= n

d

= p sin

 /  / m

n

/ z

(14a)

I’’

d

= I

SP-PO

=

’

PO

/



SP

= n

d

S

p

/ p = S

p

sin

 /  / m

n

/ z

(14b)

Wymienione wersje zapisu przełożenia są równoważne; stosowane przy analizie

układu kinematycznego frezarki prowadzą do takich samych nastaw maszyny (patrz dalej).

2.4.

Schemat kinematyczny frezarki obwiedniowej

Na rys. 5 przedstawiono schemat kinematyczny klasycznej, dyferencjałowej frezarki

obwiedniowej, o rozwiązaniu konstrukcyjnym w układzie E-S (por. p. 2.1). Jest to frezarka

typu FO-6 – produkcji czeskiej – umożliwiająca obróbkę uzębień walcowych kół zębatych z
prostymi lub śrubowymi liniami zębów, a także kół ślimakowych – o modułach nie

przekraczających 6 mm [4]. Na schemacie uwidoczniono mechanizmy przekładniowe
(przekładnie zębate, pasowe i śrubowe) składające się – we wzajemnych powiązaniach – na

łańcuchy kinematyczne realizujące ruchy skrawania i kształtowania, niezbędne w
kinematykach obróbki kół zębatych i ślimakowych.

Odwołując się do oznaczeń elementów uwidocznionych na przedstawionym

schemacie, łańcuchy kinematyczne ruchów występujących przy obróbce walcowych kół

zębatych można symbolicznie zapisać jak następuje:

Łańcuch kinematyczny

napędu ruchu głównego

wał silnika E1 - przekładnia pasowa (D1 - D2) - 1a - 2a - skrzynka prędkości (np. 3 - 4 -
- 7 - 8 - 9 - 10) - K1 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - N (narzędzie),

Łańcuch kinematyczny

napędu ruchu posuwowego

PO (przedmiot obrabiany) - stół obrotowy frezarki - 29- 26 - nawrotnica (np. 30 - 31 -

- 32 - 33) - skrzynka posuwów (np. 38 - 39 - 44 – 45) - 48 - 49 - 58 - 59 - 50 - 50a - 51 -
K7 - 52 - 53 - K8 - 54 - 55 - SP1 (śruba pociągowa i nakrętka suportu posuwu osiowego),

- 10 -

18

17

X

IX

S

P

3

S

P

1

S

P

2

P

O

N

16

15

14

13

81

82

83

85

84

73

72

V

II

12

11

55

54

77

76

X

X

X

II

71

70

X

X

X

I

V

I

80

79

74

79

75

H

1

29

26

43

45

47

42

44

46

35

33

32

34

30

31

40

38

36

X

IV

X

V

X

V

I

X

V

II

41

39

37

48

49

59

5

8

X

V

III

X

X

IX

K

25

57

56

50

5

0a

51

X

X

X

64

X

X

V

II

I

D

3

D

4

D

1

D

4

D

2

E

2

X

IX

X

X

X

X

I

K

8

K

7

K

1

52

V

IV

9

10

19

19

a

20

X

I

8

7

K

9

5

3

1

6

4

2

II

III

1a

2

a

21

21

a

22

63

62

X

X

V

I

K

2

a

a

b

c

d

K

3

e

f

g

h

E

1

X

X

V

X

II

52

53

K

7

64

63

X

X

I

X

X

IX

X

X

X

X

V

III

X

IX

5

1

50

5

9

X

X

V

e

58

X

V

II

49

lu

b

V

II

I

S

c

h

em

at

k

in

em

a

ty

cz

n

y

fr

ez

ar

ki

o

b

w

ie

d

n

io

w

ej

F

O

-6

R

ys

. 5

.

łańcuch kinematyczny

ruchu odtaczania

- 11 -

N (narzędzie) - 18 - 17 - 16 - 15 - 14 - 13 - 12 - 11 - K1 - 19 - 20 - mechanizm sumujący
(21 - 21a - 22) - K2 (lub K3) - przekładnia gitarowa ruchu odtaczania (a - b - c - d) -

- 26 - 29 - stół obrotowy frezarki - PO (przedmiot obrabiany),

łańcuch kinematyczny

ruchu dodatkowego

wersja 1 (por. p. 2.3, zal. 14a)

PO (przedmiot obrabiany) - stół obrotowy frezarki - 29- 26 - nawrotnica (np. 30 - 31 -

- 32 - 33) - skrzynka posuwów (np. 38 - 39 - 44 – 45) - 48 - 49 - 58 - 59 - przekładnia
gitarowa ruchu dodatkowego (e - f - g - h) - 62 - 63 - mechanizm sumujący

(jarzmo 21a - 22) - K2 (lub K3) - przekładnia gitarowa ruchu odtaczania (a - b - c - d) -
- 26 - 29 - obrotowy stół frezarki - PO (przedmiot obrabiany),

wersja 2 (por. p. 2.3, zal. 14b)

SP1 (śruba pociągowa i nakrętka suportu posuwu osiowego) - 55- 54 – K8 - 53 - 52 -

- K7 - 51 – 50a - 50 - przekładnia gitarowa ruchu dodatkowego (e - f - g - h) - 62 - 63 -
mechanizm sumujący (jarzmo 21a - 22) - K2 (lub K3) - przekładnia gitarowa ruchu

odtaczania (a - b - c - d) - 26 - 29 - obrotowy stół frezarki - PO (przedmiot obrabiany).

W załączonych tabelach 1 i 2 zamieszczono – dotyczące schematu na rys. 5 - dane

niezbędne do wyznaczenia nastaw układu kinematycznego frezarki obwiedniowej.

Ustawienia geometryczne pary technologicznej

narzędzie – przedmiot obrabiany

Orientacja przestrzenna osi freza ślimakowego względem obrabianego koła zębatego zależy

od dwóch kątów:

 - pochylenia linii śrubowej zębów obrabianego koła zębatego i  -

wzniosu linii śrubowej ostrzy freza ślimakowego [1, 2]. Wzajemne ustawienie narzędzia i

przedmiotu obrabianego powinno spełniać wymóg „śledzenia” przez ostrza freza – linii
zębów koła. Z wymogu tego wynikają cztery alternatywne warianty ustawień geometrii

elementów pary technologicznej, pokazane na rys. 6.

Rysunek ten pokazuje, że oś wrzeciona narzędziowego i freza ślimakowego jest

nachylona pod kątem będącym sumą algebraiczną kątów

 i  – ze znakiem (+ lub -)

wynikającym z kierunków zwojności linii śrubowych zębów koła i ostrzy narzędzia.

- 12 -

Tabela 1

Liczby zębów kół zębatych, zwojności ślimaków, średnice kół pasowych

i skoki śrub pociągowych frezarki obwiedniowej FO-6

Oznaczenia

elementów na

schemacie

Liczby zębów,

zwojności,

średnice, skoki

Oznaczenia

elementów na

schemacie

Liczby zębów,

zwojności,

średnice, skoki

Oznaczenia

elementów na

schemacie

Liczby zębów,

zwojności,

średnice, skoki

D1

100 mm

22

32

52

4 krotny

D2

200 mm

26

1 krotny

53

24

1a

26

29

72

54

25

2a

41

30

35

55

32

1

28

31

35

56

32

2

44

32

35

57

32

3

36

33

35

58

2 krotny

4

36

34

30

59

30

5

32

35

30

62

4

6

40

36

50

63

35

7

24

37

25

64

1 krotny

8

48

38

31

65

20

9

24

39

44

70

32

10

48

40

15

71

32

11

32

41

60

72

3 krotny

12

32

42

20

73

24

13

30

43

40

81

20

14

48

44

25

82

20

15

32

45

35

83

20

16

32

46

30

84

20

17

20

47

30

85

20

18

60

48

26

SP1

8 mm

19

30

49

34

SP2

6 mm

19a

37

50

24

SP3

4 mm

20

24

50a

36

21

32

51

35

Tabela 2

Liczby zębów kół zmianowych przekładni gitarowych ruchu odtaczania i ruchu

dodatkowego frezarki obwiedniowej FO-6

23 24 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80

82 83 84 85 86 87 88 89 90

92

94

96 97 98

100

110

120

- 13 -

-







l i n i a z ę b ó w k o ł a

- p r a w a

l i n i a o s t r z y f r e z a

- p r a w a

+



l i n i a z ę b ó w k o ł a

- l e w a

l i n i a o s t r z y f r e z a

- p r a w a





+



l i n i a z ę b ó w k o ł a

- p r a w a

l i n i a o s t r z y f r e z a

- l e w a







-



l i n i a z ę b ó w k o ł a

- l e w a

l i n i a o s t r z y f r e z a

- l e w a





Rys. 6. Schemat ustawień geometrycznych freza ślimakowego względem obrabianego koła

zębatego o śrubowych liniach zębów

Zadania do wykonania w ramach ćwiczenia

W ramach ćwiczenia należy:

1. Zapoznać się ze schematem kinematycznym frezarki obwiedniowej.
2. Na podstawie analizy schematu kinematycznego frezarki – wyznaczyć zależności ogólne

na przełożenia przekładni gitarowych: a) ruchu odtaczania, b) ruchu dodatkowego.

3. Wyznaczyć wartości przełożeń obu przekładni gitarowych dla danych określonych przez

prowadzącego ćwiczenie.

4. Dobrać koła zmianowe w obu przekładniach gitarowych frezarki [5, 6].

5. Zamontować dobrane koła zmianowe w przekładniach gitarowych maszyny.
6. Ustawić na obrabiarce geometrię położenia freza obwiedniowego względem przygotówki

obrabianego koła zębatego.

7. Przeprowadzić próbę pracą – frezowanie uzębienia koła – w celu sprawdzenia

poprawności dobranych nastaw frezarki obwiedniowej.

8. Sporządzić sprawozdanie z przebiegu ćwiczenia według wskazówek prowadzącego.

- 14 -

Literatura

[1] Ochęduszko K.: Koła zębate. Wykonanie i montaż. T. II. WNT, Warszawa 1968.
[2] Paderewski K.: Obrabiarki do uzębień kół walcowych. WNT, Warszawa 1991.
[3] Gwiazdowski W.: Kinematyka obrabiarek. WNT, Warszawa 1965.
[4] Dokumentacja techniczno-ruchowa frezarki obwiedniowej FO-6. Materiały firmowe

fabryki obrabiarek TOS Celakowice, Czechy 1969.

[5] Szwengier G.: Zastosowanie kalkulatorów programowalnych do doboru kół zmianowych

w przekładniach gitarowych obrabiarek. Mechanik nr 11/1983, s.643÷648.

[6] Szwengier G.: Program komputerowy GITARY – do doboru kół zmianowych

w przekładniach gitarowych obrabiarek (metody: ułamków łańcuchowych,
systematycznego przeszukiwania, różnic kwadratów, kombinowana). Opracowanie
własne, Szczecin 1986.

- 15 -