06 2000

ELEKTRONICZNA MOSKITIERA
PROGRAMOWALNY TERMOSTAT MIKROPROCESOROWY
NOWY UKF W POLSCE
WYKAZ TELEWIZYJNYCH STACJI NADAWCZYCH
KARAOKE PO POLSKU
FMD NASTÊPCA DVD?
PRZEGL¥D RADIOODBIORNIKÓW PRZENONYCH
SYGNA£Y WIZYJNE

Usamodzielniony i prze-

chrzczony na Infineon

Siemens Semiconductors

przesta³ byæ deficytowy.

To wynik przeprowadzo-

nej jednoczenie restruk-

turyzacji i zmiany profilu

produkcji tego pó³przewo-

dnikowego giganta. Infine-

on zrezygnowa³ z drob-

nicy, nastawiaj¹c siê

g³ównie na nowoczesne

uk³ady scalone dla prze-

mys³u i telekomunikacji

oraz dla dziedzin zdecy-

dowanie rozwojowych. Je-

li podzespo³y dyskretne, to dla najnow-

szych technik o du¿ym potencjale rozwo-

jowym. Nabywc¹ ogromnym i stale rosn¹-

cym jest telekomunikacja, bo nowe tech-

niki wchodz¹ tam w odstêpach liczonych

ju¿ w miesi¹cach, nie latach. I to ona otrzy-

muje ofertê nowoczesnych rozwi¹zañ. Oto

przyk³ad. Szybko rozwijaj¹ siê wiat³owo-

dowe sieci pakietowe ATM (Asynchrono-

us Transfer Mode) i SDH (Synchronized

Digital Hierarchy), wiêc dla nich Infineon

zaoferowa³ now¹ rodzinê transceiverów

optycznych V23826-C18 (fot.), przezna-

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Z KRAJU

i ZE WIATA

czonych do tanich aplikacji w sieciach lo-

kalnych (LAN) i rozleg³ych (WAN). Trans-

ceivery te maj¹ formê modu³u, zasilanego

napiêciem 3,3 V lub 5 V, d³ugoæ linii pro-

mieniowania IR wynosi 1300 nm, tryb pra-

cy jednomodowy. Przep³ywnoæ 155

Mbit/s umo¿liwia stosowanie w sieciach te-

lekomunikacyjnych i sieciach transmisji

danych. Wersja standardowa zapewnia

zasiêg przynajmniej 15 km a wersja dale-

kosiê¿na _ 40 km. Zakres temperatur pra-

cy osi¹ga (zale¿nie od wersji klimatycznej)

_40

C do +85

(lk)

PIERWSZY W POLSCE

TELEFON NA TRZY

ZAKRESY GSM

Telefon dwuzakresowy (dla GSM 900 i GSM

1800) to dzi norma, bo nasz¹ norm¹ s¹

sieci dwusystemowe. Jaki jest trzeci zakres

i po co? Otó¿ trzeci GSM to PCS (Personal

Communication System) 1900 _ amerykañ-

ska wersja systemu. Pasmo nadawcze sta-

cji ruchomych w górê wynosi tu 1850

1910

MHz a odbiorcze, w dó³ _ 1930

1990 MHz.

Odstêp miêdzykana³owy jest taki sam jak

w europejskich GSM (200 kHz), ale odstêp

dupleksowy jest mniejszy (80 MHz). U nas

ten system raczej nie bêdzie stosowany, ale

w USA i Kanadzie pojawiaj¹ siê coraz to

nowe sieci, a w kraju _ komunikaty Idei o no-

wych roamingach. Dotychczas by³y to roa-

mingi plastykowe: w wypo¿yczonym tu

(drogo) czy kupionym tam telefonie trzeba

by³o zmieniæ SIM. Dzi osoba czêsto je¿d¿¹-

ca do USA mo¿e kupiæ sobie wszystkie

GSM-y w jednym telefonie. Tu jednak uwa-

ga: PCS 1900 pokrywa na razie tylko niewiel-

kie obszary USA i przed wyjazdem warto do-

wiedzieæ siê o aktualny stan roamingów Idei.

Zakup odbywa siê jednak tylko w Idei i na

warunkach przypominaj¹cych nieco warun-

ki Henry Forda na kolor sprzedawanego

Modelu T (dowolny ¿¹dany kolor, byle ten

kolor by³ czarny): ekskluzywny telefon trzy-

zakresowy Motorola L7089 (fot.) tylko w pa-

kiecie UNIVERSUM z SIM lockiem ma sieæ

Idei. Telefon z dyktafonem, g³osowym wybie-

raniem numerów, modemem i portem na

podczerwieñ i zestawem s³uchawkowym

oraz dwoma serwisami informacyjnymi SMS,

przeznaczony z za³o¿enia dla ludzi biznesu,

i to _ szacuj¹c po cenie _ raczej dobrze

prosperuj¹cego. Co nie zmienia faktu, ¿e

jest to co technicznie innego od podob-

nych do siebie modeli sprzedawanych w po-

wszechnej ofercie dwuzakresowej. Kolejny

krok do przodu, wiêc wart zanotowania.

(lk)

INFINEON ZMIENIA PROFIL PRODUKCJI

ZASILANIE INTERNETU

BPS (Business Power Systems Sp.z o.o.)

to znana polska firma, która w komplekso-

wy sposób zajmuje siê niezawodnym zasi-

laniem urz¹dzeñ i systemów informatycz-

nych oraz telekomunikacyjnych. W kraju

dzia³a ju¿ ponad 8000 systemów zasilania

zainstalowanych przez BPS. Ostatnio, m.in.

na Targach Intertelecom i Infosystem, firma

zaprezentowa³a swoj¹ now¹ strategiê, której

has³em jest Zasilanie Internetu. U¿ytkow-

nik indywidualny, korzystaj¹cy z Internetu na

swoim komputerze w domu, potrzebuje na

ogó³ prostego i najlepiej taniego zasilacza

bezprzerwowego (UPS), który wyt³umi za-

k³ócenia i w razie potrzeby wype³ni krótko-

trwa³e przerwy w dop³ywie energii z

sieci. Takie zadania realizuj¹ np. zasilacze

Powerware 3115 i 5105 oferowane przez fir-

mê BPS. Podobne urz¹dzenia firma oferu-

je te¿ bardziej zaawansowanym u¿ytkowni-

kom maj¹cym niewielk¹ sieæ z³o¿on¹ z kil-

ku komputerów, drukarki i ewentualnie ser-

wera. W tym przypadku te¿ wystarczy pro-

sty zasilacz, ale o odpowiednio wiêkszej

mocy, np. Powerware 5119 i 9110 (fot.).

Internet kojarzy siê nam przede wszystkim

z e-mailem i stronami WWW. A obecnie

wiatowy Internet to znacznie wiêcej, to

sieæ sieci, na któr¹ sk³adaj¹ siê sieci zali-

czane do tej pory do oddzielnych wiatów in-

formatyki i telekomunikacji. Dlatego strate-

gia firmy BPS Zasilanie Internetu obejmu-

je tak¿e skomplikowane zagadnienia zasi-

lania rednich i du¿ych sieci LAN, a tak¿e

sieci dostêpowych (ISDN, xDSL, FITL)

i transportowych (ATM, SDH). Podczas pre-

zentacji nowej strategii przedstawiciele BPS

stwierdzili, ¿e firma ma obecnie rozwi¹zania

problemów zasilania do praktycznie wszy-

stkich typów sieci tworz¹cych Internet i dla

wszystkich jego u¿ytkowników.

(mn)

wzór ¿adnego zwi¹zku chemicznego, a tylko

okrelenie materia³u odpowiednio domieszko-

wanego. Prace nad t¹ technologi¹ prowadzo-

no od kilkunastu lat, g³ównie w firmie IBM.

Jednak dopiero w ci¹gu ostatnich dwóch lat po-

jawi³y siê na rynku tranzystory i uk³ady scalo-

ne SiGe. Jedn¹ z g³ównych zalet tych uk³adów

jest du¿a szybkoæ dzia³ania.

Wytwarzanie uk³adów SiGe

Dotychczas drog¹ do zwiêkszania szybkoci

dzia³ania ( a wiêc maksymalnej czêstotliwoci

granicznej) tranzystorów i uk³adów

scalonych by³o stosowanie struktur

o coraz mniejszych rozmiarach.

W ten sposób uzyskuje siê krótsze

drogi dyfuzji noników i mniejsze po-

jemnoci paso¿ytnicze. S¹ jednak

granice takiej miniaturyzacji spowo-

dowane m.in. zmniejszaniem siê na-

piêæ przebicia oraz koniecznoci¹

stosowania wiêkszej koncentracji

domieszek w celu utrzymania du¿e-

go ³adunku w zmniejszonym obsza-

rze bazy. Taka koncentracja, znacz-

nie zwiêkszona lokalnie, mo¿e spo-

wodowaæ wzrost pr¹dów up³ywu

w tranzystorze.

Inn¹ drog¹ zwiêkszania szybkoci

jest poszukiwanie nowych materia-

³ów pó³przewodnikowych, a wród

nich SiGe. W podzespo³ach SiGe

stosuje siê, zamiast tradycyjnego krzemu, no-

w¹ kompozycjê pó³przewodników _ krzemu

i germanu. Prace nad tranzystorami SiGe po-

lega³y na dodawaniu niewielkiej domieszki

germanu do krzemu w celu stworzenia nowe-

go materia³u SiGe o interesuj¹cych w³aci-

wociach. Po³¹czenie okaza³o siê bardzo trud-

ne. Nie jest bowiem mo¿liwe stopienie razem

krzemu i germanu i wyhodowanie kryszta³u

z takiej mieszaniny. Równie¿ nie da siê wyho-

dowaæ kryszta³u germanowego na podk³adzie

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Elektronika

pó³przewodnikowa

rozpoczê³a siê

od germanu.

Teraz on powraca, choæ

w po³¹czeniu z krzemem.

erman dominowa³

w pocz¹tkowym okre-

sie rozwoju elektroniki

pó³przewodnikowej

przede wszystkim ze

wzglêdu na prostotê

technologii wytwarza-

nia czystych monokry-

szta³ów. Pierwszy tranzystor, skonstruowany

przez Bardeena, Brattaina i Shockleya

w 1947 r., by³ wykonany z germanu. Znacze-

nie germanu jako materia³u pó³przewodnikowe-

go nagle zmala³o po opanowaniu przemys³o-

wej produkcji krzemu o odpowiedniej czystoci

i wprowadzeniu technologii planarnej. Krzem

zdominowa³ technikê pó³przewodnikow¹ do

tego stopnia, ¿e sta³ siê synonimem uk³adu

scalonego, a g³ówne centrum przemys³u pó³-

przewodnikowego w Kalifornii nazwano Dolin¹

Krzemow¹. O sukcesie krzemu zadecydowa-

³y jego zalety w stosunku do germanu _ znacz-

nie czêstsze wystêpowanie w przyrodzie, wiêk-

sza szerokoæ pasma zabronionego i wynika-

j¹ce z niej mniejsze pr¹dy wsteczne i lepsze

w³aciwoci cieplne, a tak¿e doskona³e w³aci-

woci izolacyjne dwutlenku krzemu, bardzo

korzystne w technologii wytwarzania uk³adów

scalonych. Obecnie german stosuje siê tylko do

wytwarzania fotoelementów, hallotronów i nie-

których rodzajów diod.

Gdy powsta³y uk³ady scalone, by³y one wy³¹cz-

nie elementami krzemowymi. Póniej rozpo-

czêto badania nad innymi materia³ami,

z których najbardziej interesuj¹cy okaza³ siê ar-

senek galu (GaAs). Charakteryzuje siê on

m.in. szersz¹ ni¿ w krzemie przerw¹ energe-

tyczn¹, wiêksz¹ ruchliwoci¹ elektronów

i mniejszymi pojemnociami paso¿ytniczymi,

co stwarza mo¿liwoæ uzyskania elementów

o znacznie wiêkszej szybkoci dzia³ania. Arse-

nek galu, pocz¹tkowo traktowany jako mate-

ria³ drogi i egzotyczny, z czasem znajdowa³ jed-

nak coraz szersze zastosowanie w uk³adach

mikrofalowych, w pamiêciach o bardzo krótkim

czasie dostêpu, a tak¿e m.in. we wzmacnia-

czach o ma³ych szumach; w takich zastosowa-

niach jak telefonia komórkowa, przystawki

abonenckie set top box i odbiorniki GPS (glo-

balnego systemu okrelania po³o¿enia).

W ostatnich latach pojawi³y siê zupe³nie nowe

elementy pó³przewodnikowe _ krzemowo-ger-

manowe, czyli SiGe, nazywane w skrócie Sig-

gy albo See-Gee. Nie jest to oczywicie

CZY POWRÓT GERMANU?

PODZESPO£Y

krzemowym. Struktury krystaliczne tych pier-

wiastków s¹ bowiem niekompatybilne zarów-

no pod wzglêdem wymiarów (atom germanu

jest o 4% wiêkszy ni¿ krzemu), jak i w³aciwo-

ci cieplnych. Opracowano specjaln¹, bardzo

wyrafinowan¹ metodê tworzenia warstwy ger-

manowej na warstwie krzemowej przez osa-

dzanie chemiczne z fazy gazowej w bardzo

wysokiej pró¿ni. Metoda powsta³a w laborato-

riach badawczych IBM, jej twórc¹ by³ Bernard

Meyerson. Ta technologia umo¿liwi³a wyko-

nanie bipolarnych heteroz³¹czy SiGe.

Zaleta heteroz³¹czowego bipolarnego tranzy-

stora (HBT _ heterojunction bipolar transi-

stor) SiGe polega na tym, ¿e mo¿na w nim ³a-

two kszta³towaæ przerwê energetyczn¹ (czyli

wielkoæ pasma zabronionego), udoskonala-

j¹c w ten sposób zwyk³y bipolarny tranzystor

krzemowy. Konwencjonalne elementy krze-

mowe maj¹ ustalon¹ przerwê energetyczn¹

1,12 eV, co ogranicza szybkoæ prze³¹cza-

nia, w porównaniu np. z materia³ami z grupy

III-V uk³adu okresowego, jak np. GaAs. Jednak

w bipolarnym tranzystorze krzemowym z nie-

wielk¹ domieszk¹ germanu uzyskuje siê stop-

niowan¹ liniowo koncentracjê domieszek w ob-

szarze bazy (rys. 1) kszta³tuj¹c pole elektrycz-

ne w z³¹czu w taki sposób, ¿e uzyskuje siê

wiêksz¹ ni¿ w krzemie prêdkoæ poruszania siê

elektronów w obszarze z³¹cza. W tranzysto-

rach krzemowych, przy optymalnym wykorzy-

staniu wszystkich ich mo¿liwoci (np. zmniej-

szenie struktur), mo¿na teoretycznie uzyskaæ

czêstotliwoæ graniczn¹ do 50

70 GHz, w ele-

mentach z SiGe za s¹ mo¿liwe czêstotliwo-

ci dwa lub trzy razy wiêksze. W praktyce,

w tranzystorze krzemowym osi¹ga siê obecnie

czêstotliwoci do 25 GHz, a w tranzystorze

SiGe do 65 GHz. Ta szybkoæ dzia³ania jest

uzyskiwana przy ma³ym poborze mocy. Zale¿-

noæ czêstotliwoci granicznych f

i f

max

od pr¹-

du kolektora w heteroz³¹czowym, bipolarnym

tranzystorze SiGe przedstawiono na rys. 2

[3]. Jak widaæ, najwiêksze wartoci czêstotliwo-

Pr¹d kolektora [A]

Czêstotliwoci graniczne [GHz]

Rys. 2. Zale¿noæ czêstotliwoci granicznych f

i f

max

od pr¹du kolektora w heteroz³¹czowym tranzystorze

bipolarnym SiGe

Rys. 1. Porównanie tranzystorów krzemowego

(linie zielone) i SiGe (linie czerwone):

a _ poziomy energetyczne,

b _ rozk³ad koncentracji domieszek

Powierzchnia emitera = 0.5

m x 2.5

Emiter Baza Kolektor

ko doskona³ego izolatora i dobre przewodnic-

two cieplne krzemu (trzykrotnie lepsze ni¿

GaAs) umo¿liwiaj¹ce konstrukcjê uk³adów

o wiêkszej gêstoci mocy. P³ytki SiGe (wa-

fers), o rednicy do 200 mm, s¹ znacznie tañ-

sze ni¿ z arsenku galu, bo krzem wystêpuje

w przyrodzie masowo, gal za jest rzadkim

pierwiastkiem. Trzeba jednak dodaæ, ¿e struk-

tury SiGe s¹ wprawdzie produkowane przy

u¿yciu dobrze opanowanych procesów tech-

nologicznych, ale niezbêdne dodatkowe fazy

produkcji podnosz¹ ich koszt w porównaniu

z konwencjonalnymi elementami krzemowymi.

Bezstronni specjalici (np. Bill Schweber z EDN

[1]) s¹dz¹, ¿e na razie uk³ady GaAs i SiGe bê-

d¹ koegzystowa³y ze sob¹ i dopiero po pew-

nym czasie mo¿e siê zaznaczyæ wyrana prze-

waga jednej z technologii. Wydaje siê jednak,

¿e mo¿liwoci zastosowañ uk³adów SiGe s¹

szersze. Na przyk³ad, w wiêkszoci systemów

radiowych wysokiej klasy stosuje siê obecnie

uk³ady z arsenku galu w stopniach wejcio-

wych wielkiej czêstotliwoci o ma³ych szu-

mach oraz we wzmacniaczach mocy, a bipo-

larne uk³ady krzemowe _ w stopniach p.cz.

i pozosta³ych uk³adach w.cz. Teoretycznie jest

szansa, ¿e we wszystkich tych uk³adach bê-

dzie mo¿na zastosowaæ tylko podzespo³y

SiGe. Byæ mo¿e elementy SiGe zast¹pi¹ te¿

elementy krzemowe CMOS w uk³adach m.cz.

Podzespo³y SiGe __ ju¿ dostêpne

Podzespo³y SiGe pojawi³y siê na rynku niedaw-

no. O jednym z pierwszych tranzystorów tego

rodzaju firmy Infineon, o czêstotliwoci gra-

nicznej 70 GHz, pisalimy w nr 4/2000 ReAV.

Przyk³adem uk³adów analogowych SiGe mog¹

byæ dwa niskoszumowe wzmacniacze transim-

pedancyjne firmy Maxim pobieraj¹ce pr¹d mniej-

szy ni¿ 3,4 mA przy zasilaniu od 2,7 do 5,5 V.

Pierwszy z tych wzmacniaczy MAX2640 jest

przeznaczony do zastosowañ w zakresie czê-

stotliwoci od 400 do 1500 MHz, ma wzmocnie-

nie 15,1 dB i szum 0,9 dB dla 900 MHz. Drugi,

MAX2641 pracuje od 1400 do 2500 MHz. Przy

czêstotliwoci 1900 MHz jego wzmocnienie

wynosi 14,4 dB, a szum 1,3 dB. Charakterysty-

ki wzmocnienia i szumów tego wzmacniacza

przedstawiono na rys. 3.

ci uzyskuje siê przy niewielkich pr¹dach.

Dziêki temu mo¿na budowaæ uk³ady SiGe bar-

dzo szybkie, a o ma³ym poborze mocy.

Tranzystor SiGe ma te¿ wiêksze wzmocnienie

pr¹dowe i lepsz¹ konduktancjê wyjciow¹ ni¿

krzemowy, co jest wa¿ne w wielu zastosowa-

niach analogowych. Wa¿n¹ zalet¹ uk³adów

SiGe jest mo¿liwoæ wykorzystania przy ich

produkcji dotychczasowej techniki wytwarza-

nia uk³adów krzemowych wprowadzaj¹c do

niej dodatkowe fazy technologiczne.

W firmie IBM opracowano wiele ró¿nych uk³a-

dów SiGe, aby wykazaæ jakie parametry mo¿-

na uzyskaæ stosuj¹c tê technologiê. Zesta-

wienie uzyskanych parametrów podano w ta-

blicy (wg [2]).

Porównanie uk³adów GaAs

i SiGe

W najbli¿szych czasie mo¿na siê spodziewaæ

konkurencji miêdzy uk³adami krzemowymi,

SiGe i GaAs. Najtañsza ( w przeliczeniu na

1 mm

p³ytki) jest produkcja konwencjonalnych

struktur krzemowych i one z pewnoci¹ bêd¹

nadal dominowaæ w wiêkszoci zastosowañ, po-

za uk³adami bardzo szybkimi. Najdro¿sze, w ta-

kim samym przeliczeniu, s¹ struktury GaAs,

a rednim kosztem charakteryzuj¹ siê struktu-

ry SiGe. Nie mo¿na jednak kierowaæ siê tylko ko-

sztem 1 mm

p³ytki. Na ekonomicznoæ zasto-

sowañ wp³ywa te¿ np. gêstoæ upakowania

elementów na p³ytce, liczba funkcji uzyskiwana

w jednej strukturze itd. Obecnie dyskutowana

jest g³ównie kwestia, czy uk³ady z GaAs zosta-

n¹ wyparte przez nowe uk³ady SiGe.

Zwolennicy (i producenci) uk³adów GaAs pod-

krelaj¹ ich zalety: ³atwoæ scalania w struktu-

rze elementów biernych dobrej jakoci, wy-

sok¹ wydajnoæ procesu produkcyjnego (du-

¿y procent dobrych elementów) i uzyskiwan¹

bardzo du¿¹ czêstotliwoæ graniczn¹.

Producenci tranzystorów i uk³adów SiGe, po-

równuj¹c je z uk³adami GaAs stwierdzaj¹, ¿e

pracuj¹ przy mniejszych napiêciach, pobiera-

j¹ mniej mocy, daj¹ mniej szumów przy ma³ych

czêstotliwociach i stwarzaj¹ wiêksze mo¿liwo-

ci scalania wielu funkcji w jednym uk³adzie.

Innymi zaletami elementów SiGe w stosunku

do GaAs s¹: mo¿liwoæ zastosowania SiO

ja-

Firma Harris Semiconductor zastosowa³a tech-

nologiê SiGe do udoskonalenia zestawu uk³a-

dów mikroprocesorowych do sieci lokalnych

LAN uzyskuj¹c szybkoæ przesy³ania danych do

11 Mbit/s przy zastosowaniu techniki DSSS (di-

rect-sequence spread spectrum). Poprzednio

zestaw obejmowa³ osiem uk³adów scalonych,

a teraz cztery i do tego wykonuje wiêcej funkcji.

Firmy Temic Semiconductor i CommQuest

oferuj¹ uk³ady SiGe do systemów telefonii ko-

mórkowej.

Zastosowania podzespo³ów SiGe nie ograni-

czaj¹ siê do uk³adów analogowych lub analo-

gowo-cyfrowych. Na przyk³ad w firmie Applied

Micro Circuits zastosowano proces technolo-

giczny SiGe do uk³adów wspó³pracuj¹cych

z synchronicznymi sieciami optycznymi. Uk³a-

dy te pobieraj¹ o po³owê mniej mocy ni¿ ich od-

powiedniki z GaAs.

Omawiaj¹c zastosowania elementów SiGe

nie mo¿na pomin¹æ firmy IBM, która zainicjo-

wa³a tê technologiê i wprowadzi³a j¹ do prak-

tyki. Obecnie oferuje bardzo wiele elementów

SiGe, m.in. bardzo szybkie heteroz³¹czowe

tranzystory bipolarne (HBT) o poborze mocy

znacznie mniejszym ni¿ w tranzystorach Ga-

As, a o porównywalnych parametrach. Poza

tym ca³¹ rodzinê uk³adów SiGe bêd¹cych mo-

du³ami do budowy wiêkszych systemów (firma

nazywa je building blocks). S¹ to: niskoszumo-

we wzmacniacze IBM43RF1111 o czêstotli-

wociach granicznych od 800 do 2000 MHz,

niskoszumowy wzmacniacz IBMSGRF1112

(900 MHz) pracuj¹cy z zasilaniem 1 V, trójpa-

smowy wzmacniacz 945/1900 MHz, wzmac-

niacz mocy 940 MHz oraz strojony napiêciem

generator 880/1850 MHz.

Historia elektroniki wykaza³a, ¿e nowy proces

technologiczny, nawet atrakcyjny w fazie prac

laboratoryjnych, nie zawsze od razu sprawdza

siê w masowej produkcji. Dlatego dopiero po

kilku latach bêdzie mo¿na z ca³¹ pewnoci¹

stwierdziæ, jak dalece technologia SiGe opanu-

je rynek podzespo³ów elektronicznych.

Micha³ Nadachowski

L I T E R A T U R A

[1] Schweber B.: SiGe gets real. EDN, nr 13, 1999

[2] IBM SiGe technology for telecommunications and mi-

xed signal applications. http://www.chips.ibm.com

[3] IBM: Silicon Germanium BiCMOS.

http://www.chips.ibm.com

[4] IBM: Silicon Germanium. Putting more zip in the

silicon chip. http://www.chips.ibm.com

Rodzaj uk³adu

Parametry

12-bitowy przetwornik c/a

1,2 gigapróbek/s; 750 mW

Dzielnik czêstotliwoci 1/128

6,4

23 GHz; 1,5 W

Komparator poziomu zerowego

5 GHz; 1,5 V; 89 mW

Generator strojony napiêciem, 12 GHz

19 dBm; zakres strojenia 5%; margines fazy -80 dBc/Hz

Mieszacz aktywny 12 GHz

Wzmocnienie > 0 dB przy 3 dBm generatora lokalnego;
szerokoæ pasma p.cz. 100 kHz

Wzmacniacz mocy 12 GHz

Wzmocnienie >6 dB; wyjcie 19 dBm

Inwerter ECL

16 ps/stopieñ; pobór pr¹du 660

A przy 3,3 V

Wzmacniacz niskoszumowy i mieszacz, 2,4 GHz

Wzmacniacz: 10,5 dB; szumy 0,95 dB
Mieszacz: wejcie +4 dBm; pobór pr¹du 5 mA przy 2,5 V

Wzmacniacz szerokopasmowy

Wzmocnienie 8 dB; pasmo 17 GHz;
pobór pr¹du 16,8 mA przy 2,5 V

Uk³ad timing recovery

10 Gbit/s; pobór pr¹du 150 mA przy 5 V

Wybrane parametry uk³adów wykonanych technologi¹ SiGe, uzyskane w firmie IBM

Czêstotliwoæ [MHz]

Wzmocnienie [dB]

Wspó³czynnik szumów [dB]

Rys. 3. Charakterystyki wzmocnienia i szumów

wzmacniacza MAX2641 firmy Maxim

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

nterfejs (magistralê) I

CBUS [1]

opracowano w firmie Philips z prze-

znaczeniem do synchronicznej ko-

munikacji szeregowej, zarówno miê-

dzy urz¹dzeniami elektronicznymi

tworz¹cymi pewien zestaw (np. apa-

ratura audiowideo), jak i urz¹dze-

niami scalonymi na p³ycie drukowa-

nej (procesorami, zegarem czasu rzeczywiste-

go, pamiêci¹ EEPROM itp.), st¹d nazwa I

C _

Inter-integrated-curcuit.

Projektanci s³usznie oczekiwali, ¿e interfejs

CBUS zwolni ich od troski o wzajemne do-

pasowanie poszczególnych bloków funkcyj-

nych i w ten sposób u³atwi nowoczesne projek-

towanie urz¹dzeñ i systemów elektronicznych,

polegaj¹ce na bezporednim przejciu od dia-

gramu funkcyjnego do schematu.

Magistrala I

CBUS przesy³a dane do/od do³¹-

czonych do niej urz¹dzeñ wykorzystuj¹c jedy-

nie liniê zegarow¹ oznaczan¹ jako SCL (Serial

Clock Line) oraz dwukierunkow¹ liniê danych

SDA (Serial Data). Uproszczony schemat in-

terfejsu I

C przedstawiono na rysunku. Obie

linie s¹ utrzymywane na potencjale +5 V dziê-

ki rezystorom podci¹gaj¹cym. Ka¿dy z obs³u-

giwanych przez magistralê uk³adów mo¿e od-

czytywaæ stan ka¿dej z linii korzystaj¹c z bu-

fora CMOS, a równie¿ ustawiaæ na nich niski

potencja³ za pomoc¹ tranzystora FET z otwar-

tym drenem. Zatem ka¿da z dwóch linii mo¿e

s³u¿yæ uk³adom do³¹czonym do magistrali

zarówno jako wejcie jak i wyjcie.

Pracê magistrali okrela szeregowy protoko³

synchroniczny _ dane s¹ przesy³ane po kolei

a zmiany stanu linii SCL powoduj¹ czytanie da-

nych z linii SDA. Ka¿dy pakiet danych jest po-

przedzony adresem uk³adu, dla którego dane

s¹ przeznaczone. Urz¹dzenie nadrzêdne (ma-

ster) wybiera urz¹dzenie podporz¹dkowane

(slave) przez wys³anie na szynê danych naj-

pierw jego adresu, a nastêpnie rozkazów lub

danych. Master i slave mog¹ przesy³aæ dane

dwukierunkowo po wymuszeniu stanu logicz-

nego zera na szynie danych, a urz¹dzenia

podporz¹dkowane (slaves) mog¹ generowaæ

stany wyczekiwania przez wymuszanie lo-

gicznego zera na linii SCL. Sterownik interfej-

su I

C dokonuje wiêc sprzêtowo operacji AND

na stanach linii SDA i SCL (tzw. wired AND;

szczegó³y w [1]).

Kategorie master i slave nie s¹ na sta³e przy-

porz¹dkowane konkretnym urz¹dzeniom do-

³¹czonym do magistrali; mog¹ zamieniaæ siê

miejscem w hierarchii zale¿nie od chwilowego

stanu systemu.

Cen¹ za ma³e wymagania sprzêtowe (dwie

linie) jest z³o¿onoæ procesu sterowania prze-

biegiem transmisji, co sk³oni³o firmê Philips do

MAX325 CZYLI ZAPOBIEGANIE

KONFLIKTOM NA MAGISTRALI I

opracowania specjalnych sterowników interfej-

su szeregowego, nadaj¹cych siê do zaimple-

mentowania w struktury wybranych uk³adów

scalonych. Obecnie Philips wytwarza ok. 100

uk³adów scalonych przystosowanych do bez-

poredniej wspó³pracy z interfejsem I

CBUS.

Przy ich stosowaniu nie trzeba projektowaæ

odrêbnych uk³adów sprzêgaj¹cych, ani prze-

znaczaæ czêci zasobów inteligentnych uk³a-

dów, np. mikroprocesorów do sterowania trans-

misj¹.

Aby obs³ugiwane przez magistralê urz¹dzenia

by³y jednoznacznie rozpoznawane, ka¿de

z nich musi mieæ unikatowy adres, jednak¿e

wynikaj¹cy z zasady dzia³ania interfejsu

C wymóg unikatowego adresu dla ka¿de-

go obs³ugiwanego przezeñ urz¹dzenia nie

zawsze mo¿e zostaæ spe³niony, co prowadzi do

konfliktów na szynie adresowej, uniemo¿liwia-

j¹cych poprawn¹ pracê systemu. Przyk³adem

jest do³¹czenie do magistrali I

C zegara cza-

su rzeczywistego PCF8583 i pamiêci EE-

PROM 24LC16. Oba uk³ady maj¹ identyczny

(zaszyty) adres A0h, ponadto pamiêæ

M 24LC16 zajmuje ca³¹ dostêpn¹ przestrzeñ

adresow¹ i nie mo¿na jej relokowaæ. Poniewa¿

magistrala I

C ma architekturê typu otwarty ko-

lektor, nie jest mo¿liwe kluczowanie linii SDA

oraz SCL (realizacja wzmiankowanego wy¿ej

iloczynu logicznego) za pomoc¹ zewnêtrz-

nych bramek AND o wyjciach CMOS lub se-

lektorów danych w rodzaju 74HC157.

Kosztem dodatkowej pojedynczej linii we/wy

i zastosowania klucza analogowego MAX325

firmy MAXIM (rys.) mo¿na jednak zapobiec

konfliktowi adresów w takim uk³adzie. Uk³ad

PODZESPO£Y

MAX325 jest podwójnym precyzyjnym kluczem

analogowym typu SPST (Single-Pole-Single-

Throw) w 8-koñcówkowej obudowie

MAX,

o po³owê mniejszej od standardu SO-8.

Dziêki swej architekturze (jedna sekcja pracu-

je jako styk normalnie zwarty NC, druga jako

normalnie rozwarty NO ) mo¿e pe³niæ funkcjê

wired AND bez u¿ycia dodatkowych inwerte-

rów; wystarczy jedna linia portu, o której stanie

logicznym decyduje urz¹dzenie typu master.

Jak widaæ na rysunku, klucz MAX325 operu-

je jedynie na linii SDA, poniewa¿ warunek

uruchomienia transmisji po magistrali I

(mianowicie pojawienie siê na linii SDA stanu

L zanim ten wyst¹pi na linii SCL) jest dziêki

kombinacji zwarte/rozwarte styków klucza

zawsze spe³niony.

W magistralê I

C zosta³y wyposa¿one nowsze

typy mikrosterowników rodziny MCS51 (m.in.

typ 80C552). Zwi¹zane z tym zagadnienia s¹

obszernie omówione w ksi¹¿ce [4].

Uk³ad MAX325 pracuje ju¿ przy napiêciach

nieco poni¿ej 3 V i zapewnia ma³¹ (33

Ω

) re-

zystancjê styku w stanie zwarte i ma³y (1

A) pobór pr¹du [3].

Dodajmy, ¿e jest mo¿liwia emulacja protoko³u

C za pomoc¹ dowolnego mikroprocesora

lub portu równoleg³ego komputera PC.

J.F.

L I T E R A T U R A

[1] Marciniak F.: Uniwersalna magistrala I2C. Re nr

12/1991

[2] Mielczarek W.: Szeregowe interfejsy cyfrowe. Wyd.

Helion Gliwice 1993

[3] Materia³y firmowe firmy MAXIM

[4] Starecki T.: Mikrokontrolery jednouk³adowe rodziny

51. Wyd. NOZOMI Warszawa 1996

Jedna linia portu we/wy, kilka elementów biernych oraz uk³ad MAX325 zapobiegaj¹ konfliktom adresu

na magistrali I

Ucc

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Zasilacz mo¿e siê

przydaæ w laboratorium,

albo w serwisie.

Ma precyzyjn¹ regulacjê

napiêcia w szerokim

zakresie 0,1

20 V

i równie dok³adn¹

regulacjê ograniczania

pr¹du 0,1

÷÷

2,5 A.

W sk³ad urz¹dzenia

wchodzi kilka bloków

funkcjonalnych:

prostownik, stabilizator,

mikroprocesorowy

sterownik i wywietlacz

LCD.

Uk³ad prostownika

i stabilizatora

Zasilacz ma typow¹ konstrukcjê (rys. 1). Na-

piêcie z transformatora sieciowego trafia do

mostka Graetza BR1 i kondensatora filtruj¹ce-

go C1. St¹d jest doprowadzane do elementu

aktywnego _ stabilizatora, którym jest wtór-

nik emiterowy z trzema tranzystorami _

T10

T12. W obwodach emiterów znajduj¹ siê

rezystory, dziêki którym rozk³ad pr¹dów w tran-

zystorach jest równomierny i bardziej niezale¿-

ny od wspó³czynników wzmocnienia

tranzy-

storów T10

T12. Jednoczenie te rezystory

umo¿liwiaj¹ pomiar pr¹du przez uk³ad przeciw-

zwarciowy.

Stabilizacjê napiêcia, b¹d pr¹du zapewnia-

STABILIZOWANY

ZASILACZ

STEROWANY

MIKROPROCESOREM

j¹ dwie pêtle ujemnego sprzê¿enia zwrotnego,

z których co najmniej jedna jest w normal-

nych warunkach aktywna. Pêtla stabilizacji

sk³ada siê z uk³adu kontroluj¹cego napiêcie

wyjciowe, z rezystorami R30, PR2, R31,

wzmacniacza operacyjnego US2d, pracuj¹-

cego z otwart¹ pêtl¹ sprzê¿enia zwrotnego

oraz stopnia odwracaj¹cego fazê, z tranzy-

storem T9. Pêtla stabilizacji pr¹du sk³ada siê

z uk³adu kontroluj¹cego pr¹d z elementami

R18

R26 i uk³adem scalonym US2a, wzmac-

niacza napiêcia sta³ego US2a oraz stopnia

z otwart¹ pêtl¹ sprzê¿enia zwrotnego z uk³a-

dem scalonym US2b i tranzystorem T8. Tran-

zystory T8 i T9 s¹ obci¹¿eniem dla ród³a

pr¹dowego, które tworz¹ elementy D5, T7,

R16, R17 i ³¹cznie z nim stanowi¹ ród³o na-

piêcia steruj¹cego wtórnikiem z tranzystorami

T10

T12, za pomoc¹ dodatkowego wtórnika

T13.

Do wejæ odwracaj¹cych stopni z uk³adami sca-

lonymi US2b i US2d, s¹ doprowadzane zewnê-

trznie napiêcia steruj¹ce stabilizatorem pr¹du

i napiêcia. Tranzystor T6 s³u¿y do wy³¹czenia

urz¹dzenia przez podanie do punktu 1 z³¹cza Z1

wysokiego poziomu logicznego (5 V). Poniewa¿

wzmacniacz operacyjny US2 musi byæ zasilany

napiêciem ujemnym, w uk³adzie znajduje siê

Z PRAKTYKI

prosta przetwornica CD/_DC z elementami T4,

T5, C6, C7, D2, D3 sterowana z generatora

astabilnego z tranzystorami T2 i T3.

Do zasilania napiêciem 5 V uk³adów logicz-

nych znajduj¹cych siê na p³ytce sterownika,

s³u¿y stabilizator z uk³adem scalonym US1.

Uk³ad steruj¹cy

Sterownik jest oparty na popularnym mikro-

komputerze jednouk³adowym Atmel

AT89C2051. Jest to okrojona wersja standar-

dowego uk³adu 8xC51 z 2-kilobajtow¹ pamiê-

ci¹ programu typu Flash i zmniejszon¹ liczb¹

portów I/O, do 15 koñcówek.

Dziêki wykorzystaniu AT89C2051 uk³ad elek-

tryczny sterownika zasilacza (rys. 2) jest bardzo

prosty: sk³ada siê z uk³adu zeruj¹cego procesor

po w³¹czeniu zasilania, w którym s¹ elementy

C4, R1, zewnêtrznych elementów oscylatora

Q1, C5, C6, diody D1 sygnalizuj¹cej w³¹czenie

zasilacza, klawiatury z piêcioma przyciskami

oraz trzech scalonych uk³adów peryferyjnych:

sterownika wywietlacza alfanumerycznego

zawartego w module LCD, pamiêci nieulotnej

EEPROM 24C02 _ US2 oraz przetwornika cy-

frowo-analogowego MAX518 _ US3.

Modu³ LCD jest wyposa¿ony w sterownik

Rys. 1.

Schemat

prostownika

i stabilizatora

Hitachi HD44780. Szyna komunikacyjna tego

sterownika sk³ada siê z czterech linii danych

DB7

DB4. Odpowiadaj¹ce im koñcówki to

odpowiednio: 14

11 na p³ytce wywietlacza.

Szyna steruj¹ca ma trzy linie strobu odczy-

tu/zapisu E (koñc. 6), wyboru kierunku przep³y-

wu danych R/W (koñc. 5) oraz wyboru rejestru

RS (koñc. 4). Uk³ad scalony HD44780 umo¿-

liwia pracê zarówno trybie 8-bitowym jak i 4-bi-

towym. W tym uk³adzie wykorzystany jest tryb

4-bitowy. £¹cznie magistrala LCD wykorzy-

stuje wiêc 7 linii (DB7

DC4 oraz 3 steruj¹ce).

Od strony mikroprocesora US1 interfejs wyko-

rzystuje 7 linii I/O ogólnego przeznaczenia

(P1.2

P1.7, P3.7) i jest zaimplementowany

programowo. Do wywietlacza LCD jest dopro-

wadzone napiêcie zasilaj¹ce +5 V (koñc. 2)

oraz napiêcie regulowane 0

5 V (koñc. 3) s³u-

¿¹ce do ustawiania kontrastu. Regulacja odby-

wa siê za pomoc¹ potencjometru PR1.

Pamiêæ EEPROM i przetwornik c/a s¹ sprzê-

gniête z procesorem nadrzêdnym za pomoc¹

standardowego ³¹cza szeregowego I

C. Od

strony US1 port I

C zbudowano wykorzystu-

j¹c koñcówki P1.0 (jako SDA) i P1.1 (jako

SCL), które do³¹czono do napiêcia zasilania

(+5 V) za pomoc¹ rezystorów R2 i R3.

Protokó³ I

C zaimplementowano w procesorze

programowo i umo¿liwia on do³¹czenie do

szyny wy³¹cznie uk³adów typu slave. Pamiêæ

EEPROM US2 ma pojemnoæ 256 bajtów.

W tej aplikacji ma nieaktywne zabezpieczenie

przed zapisem (wyprowadzenie WP w stanie

niskim) oraz 7-bitowy adres slave ustawiony na

Ob1010000 (wejcia adresowe A2

A0 w sta-

nie niskim).

Uk³ad MAX518 US3 jest podwójnym, 8-bito-

wym przetwornikiem cyfrowo-analogowym

z buforowanymi wyjciami typu rail-to-rail.

¯ród³em napiêcia odniesienia s¹ jego w³asne

zaciski zasilaj¹ce. Oba wejcia adresowe uk³a-

du AD1, AD0, s¹ w stanie niskim i 7-bitowy

adres slave jest ustawiony na Ob0101100.

Wyjcie P3.5 procesora US1 s³u¿y do sterowa-

nia diod¹ sygnalizuj¹c¹ pracê zasilacza. Do-

datkowo sygna³ tej koñcówki jest wyprowa-

dzony do listwy zewnêtrznej Z1 i wykorzysta-

ny do w³¹czania/wy³¹czania stabilizatora.

Dzia³anie programu

Z klawiatury mo¿na wykonywaæ nastêpuj¹ce

operacje: nastawiaæ ¿¹dane napiêcie i pr¹d

oraz w³¹czaæ/wy³¹czaæ stabilizator.

W³¹czanie i wy³¹czanie stabilizatora nastêpu-

je na przemian po ka¿dym wciniêciu przyci-

sku SW5. W³¹czenie sygnalizuje wiecenie

¿ó³tej diody D1 sterownika. Warto zwróciæ

uwagê, ¿e mechanizm w³¹czania/wy³¹cza-

nia stabilizatora wykorzystuje wy³¹cznie obser-

wowanie stanu linii P3.5 procesora przez

tranzystor T6 uk³adu bazowego. Wy³¹czeniu

stabilizatora i zganiêciu ó³tej LED nie towa-

rzyszy wiêc jakakolwiek zmiana napiêæ steru-

j¹cych stabilizatorem pr¹du i napiêcia (OUT0

I OUT1 uk³adu scalonego US3).

Ustawianie napiêcia dokonuje siê przyci-

skami SW1 _ zwiêkszanie i SW2 _ zmniejsza-

Rys. 2. Schemat sterownika

P3.5

Rys. 3. P³ytka drukowana stabilizatora (skala 1:1)

Rys. 4. Rozmieszczenie elementów stabilizatora

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

¿e stabilizowany jest jeden z parame-

trów, a o tym, który _ decyduje samo

obci¹¿enie. Sygnalizuje to wiecenie

diod D101 (o znaczeniu: stabilizacja

pr¹du albo przeci¹¿enie) i D102

(stabilizacja napiêcia). Z uwagi na

utarte zwyczaje, zaleca siê, aby dioda

D101 by³a koloru czerwonego, a D102

_ zielonego i takimi oznaczeniami po-

s³ugujemy siê w dalszym opisie.

P r z y k ³ a d

Za³ó¿my, ¿e nastawy zasilacza wyno-

sz¹: 5 V i 1 A, a obci¹¿eniem jest re-

zystor R

obc

. O tym, czy w danej chwi-

li stabilizowany jest pr¹d czy napiê-

cie, decyduje wartoæ R

obc

. I tak przy:

obc

Ω

(lub przy rozwartym wyj-

ciu) stabilizowane jest napiêcie, czy-

li rzeczywiste napiêcie wynosi

5 V, a rzeczywisty pr¹d zale¿y od R

obc,

obc

= 5 V/R

obc

i na pewno jest mniej-

szy ni¿ 1 A; zasilacz pracuje jak ród³o

napiêciowe i wieci siê zielona dioda;

obc

= 5

Ω

mamy przypadek granicz-

ny; napiêcie i pr¹d jednoczenie rów-

naj¹ siê swoim nastawom, czyli wyno-

sz¹ 5 V i 1 A; jest to przypadek oso-

bliwy, gdzie ¿aden parametr nie jest

stabilizowany, tj. ¿aden nie pozostaje

sta³y przy zmianach R

obc

wokó³ warto-

ci 5

Ω

; wiec¹ siê obie diody;

obc

Ω

(lub przy zwarciu zacisków

wyjciowych) stabilizowany jest pr¹d,

czyli rzeczywisty pr¹d wynosi 1 A, a rze-

czywiste napiêcie zale¿y od R

obc

, U

obc

= 1 A . R

obc

i na pewno jest mniejsze

ni¿ 5 V; zasilacz pracuje jak ród³o pr¹-

dowe i wieci siê czerwona dioda.

Monta¿

Uk³ad nale¿y zmontowaæ na p³ytkach dru-

kowanych: p³ytce stabilizatora (rys. 3 i 4)

oraz na p³ytce sterownika _ rys. 5

7. Obsa-

dzaj¹c p³ytki nale¿y pamiêtaæ o w³aciwym kie-

runku wmontowania kondensatorów elektroli-

tycznych, mostka Graetza, diod, tranzystorów,

uk³adów scalonych oraz wywietlacza LCD.

Tranzystor T1 (rys. 1) trzeba zaopatrzyæ w nie-

wielki radiator wykonany z kawa³ka blachy alu-

miniowej. Tranzystory mocy T10

T13 nale¿y

umieciæ na wspólnym radiatorze (zalecany

typ: RA5724/07). Tranzystory mo¿na montowaæ

bez podk³adek izolacyjnych, lecz wówczas ra-

diator bêdzie siê znajdowa³ na potencjale ok.

+35 V wzglêdem ujemnego zacisku wyjciowe-

go. Znacznie lepszym rozwi¹zaniem jest wiêc

izolowanie tranzystorów mocy.

Do z³¹cza Z2 p³ytki stabilizatora nale¿y do³¹czyæ

LED zielon¹ i czerwon¹ zgodnie ze schematem.

Trzeba pamiêtaæ, ¿e elementy sterownika: prze-

³¹czniki SW1

SW5, diodê D1 i wywietlacz

LCD montuje siê od strony druku*.

Obie p³ytki (stabilizatora i sterownika) trzeba

po³¹czyæ 5-¿y³owym przewodem _ ³¹czymy

nie. Ka¿de naciniêcie przycisku zwiêksza lub

zmniejsza nastawê o 0,1 V w granicach od

0,1 V do wartoci maksymalnej 20 V. Po wci-

niêciu i d³u¿szym przytrzymaniu przycisku, na-

stêpuje szybka zmiana wartoci. Bie¿¹ca war-

toæ nastawy napiêcia jest natychmiast aktu-

alizowana na wywietlaczu LCD oraz na wyj-

ciu UOT1 przetwornika US3. Oba napiêcia

wi¹¿e nastêpuj¹ca zale¿noæ:

napiêcie OUT1 US3 [V] = 0,1961 x nastawa

napiêcia [V],

przy czym wspó³czynnik 0,1961 obowi¹zuje dla

napiêcia U

na US3 równego 5 V i jest z nim

proporcjonalnie zwi¹zany. Przyk³adowo, dla

nastawy równej 20 V, napiêcie OUT1 wynosi

3,922 V. Zwracamy uwagê, ¿e napiêcie to

utrzymuje siê niezale¿nie od tego, czy stabili-

zator jest w³¹czony czy wy³¹czony.

Ustawianie pr¹du dokonuje siê przyciskami

SW3 _ zwiêkszanie i SW4 _ zmniejszanie.

Ka¿de naciniêcie przycisku zwiêksza lub

zmniejsza nastawê o 0,1 A w granicach od 0,1

do 2,5 A. Po wciniêciu i d³u¿szym przytrzyma-

niu przycisku nastêpuje szybka zmiana warto-

ci. Bie¿¹ca wartoæ nastawy pr¹du jest na-

Z PRAKTYKI

Rys. 5. P³ytka drukowana sterownika (skala 1:1)

Rys. 6. Rozmieszczenie elementów sterownika

Rys. 7. Rozmieszczenie elementów sterownika od strony druku

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

tychmiast aktualizowana na wywietlaczu LCD

oraz na wyjciu OUT0 przetwornika US3. Obie

wielkoci wi¹¿e nastêpuj¹ca zale¿noæ:

napiêcie OUT0 US3 [V] = 1,961 x nastawa pr¹-

du [A],

przy czym wspó³czynnik 1,961 obowi¹zuje,

jak poprzednio, dla napiêcia U

na US3 rów-

nego 5 V. Przyk³adowo, dla nastawy pr¹du

równej 2,5 A napiêcie OUT0 wynosi 4,903 V.

Napiêcie to, podobnie jak napiêcie na OUT1,

utrzymuje siê niezale¿nie od stanu w³¹cze-

nia/wy³¹czenia stabilizatora.

Warto dok³adniej omówiæ mo¿liwoci ustawia-

nia napiêcia i pr¹du. Z opisu wynika, ¿e s¹ to

dwie niezale¿ne od siebie nastawy, co ozna-

cza, ¿e u¿ytkownik mo¿e zupe³nie dowolnie

wybraæ ich kombinacjê. Tymczasem _ zgo-

dnie z prawami elektrotechniki _ zasilacz nie

jest w stanie wymusiæ w obci¹¿eniu dowol-

nych kombinacji napiêæ i pr¹dów, gdy¿ s¹ to

z regu³y wielkoci zwi¹zane, a wiêc _ zale¿ne.

Pojawienie siê na zaciskach zasilacza warto-

ci i napiêcia, i pr¹du takich, jak ich nastawy

jest wiêc szczególnym zbiegiem okolicznoci.

W praktyce dzia³anie zasilacza polega na tym,

Wywietlacz LCD mo¿na nabyæ w firmie Nord

Elektronik

ce stabilizatora) ustawiamy napiêcie takie, jak

na wywietlaczu LCD (20 V albo 24 V).

Drugim etapem uruchomienia jest wyregulowa-

nie ogranicznika pr¹dowego. Wy³¹czamy sta-

bilizator przyciskiem SW5 (¿ó³ta LED w sterow-

niku powinna zgasn¹æ), a nastêpnie przyci-

skiem SW2 ustawiamy najni¿sze mo¿liwe na-

piêcie 0,1 V oraz przyciskiem SW3 ustawiamy

pr¹d 2,5 A. Nastêpnie do wyjcia zasilacza do-

³¹czamy ¿arówkê 12-woltow¹ o mocy ok. 40

W (mog¹ byæ np. dwie równolegle po³¹czone

¿arówki 21-watowe do kierunkowskazu sa-

mochodowego). ¯arówka (lub ¿arówki) po-

winna byæ w³¹czona przez amperomierz. Na-

stêpnie w³¹czamy stabilizator przyciskiem

SW5 (zawieca siê ¿ó³ta dioda w sterowniku)

i przyciskiem SW1 zwiêkszamy napiêcie tak

d³ugo, a¿ zawieci siê czerwona dioda D101

na p³ytce stabilizatora. Wówczas pr¹d w obwo-

dzie ¿arówki powinien wynosiæ 2,5 A i _ jeli tak

nie jest _ nale¿y go skorygowaæ potencjome-

trem PR1. Po tej czynnoci urz¹dzenie jest

uruchomione.

punkty od 1 do 5 z³¹cza Z1 p³ytki stabiliza-

tora, z odpowiednimi punktami z³¹cza Z1 p³yt-

ki sterownika.

Uruchomienie

Przed uruchomieniem uk³adu nale¿y do³¹czyæ

transformator sieciowy. Do zasilacza w wersji

20-woltowej jest potrzebny transformator o na-

piêciu wtórnym 22 V

RMS

i pr¹dzie co najmniej

3,6 A. Do wersji 24-woltowej wybieramy trans-

formator 24 V

RMS

/ 3,6 A. Uzwojenie wtórne

transformatora do³¹czamy do prostownika

BR1 za pomoc¹ bezpiecznika zw³ocznego 4 A.

Pierwsz¹ czynnoci¹ po w³¹czeniu zasilania

jest ustawienie kontrastu wywietlacza LCD.

Dokonujemy tego potencjometrem PR1 na

p³ytce sterownika tak, aby pojawi³ siê odczyt

oraz aby jego czytelnoæ by³a optymalna. Na-

stêpnie przystêpujemy do kalibracji urz¹dzenia.

W tym celu przyciskiem SW1 nale¿y ustawiæ

maksymalne napiêcie (20 lub 24 V) i przyci-

skiem SW5 w³¹czyæ stabilizator; powinna siê

zawieciæ ¿ó³ta dioda D1 w sterowniku oraz _

jeli zasilacz nie jest obci¹¿ony _ dioda zielo-

na D102 na p³ytce stabilizatora. Je¿eli za-

miast, lub oprócz zielonej, wieci siê dioda

czerwona D101, wówczas nale¿y zwiêkszyæ

limit pr¹du naciskaj¹c przycisk SW3. Na-

stêpnie do wyjcia zasilacza w³¹czamy multi-

metr i za pomoc¹ potencjometru PR2 (na p³yt-

Opracowano przy wspó³pracy z firm¹

Nord Elektronik 76-270 Ustka

ul. Kopernika 22

Tel./fax (0-59) 814 61 54

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Generator sygna³ów

prostok¹tnych jest

jednym z podstawowych

przyrz¹dów u¿ywanych

przy projektowaniu

i uruchamianiu uk³adów

elektronicznych. Rzadko

jest potrzebny bardzo

dok³adny i... bardzo drogi

fabryczny przyrz¹d.

Najczêciej wystarczy

prosty generator

zbudowany ze starych

podzespo³ów le¿¹cych

na dnie szuflady.

rzedstawiony w artykule

generator jest konstruk-

cj¹ niezwykle prost¹ i mo-

¿e zainteresowaæ tych

wszystkich, którym nie za-

le¿y na wyrubowanych

parametrach urz¹dzenia.

Pokrywa on zakres od

200 Hz do 9 MHz w omiu podzakresach:

200 Hz

1,1 kHz; 800 Hz

4,5 kHz; 3,1

18 kHz;

90 kHz; 70

360 kHz; 330 kHz

1,5 MHz;

4 MHz; 3,5

9 MHz.

Urz¹dzenie sk³ada siê z nastêpuj¹cych bloków

funkcjonalnych:

generatora, w którym zastosowano zlinea-

ryzowane bramki B1 i B2 uk³adu scalonego

US1

GENERATOR SYGNA£ÓW

PROSTOK¥TNYCH

uk³adu kluczuj¹cego z tranzystorem T2

uk³adu formowania impulsów wyjciowych

TTL z bramkami B3 i B4 uk³adu scalonego

US1

podwójnego bufora wyjciowego z uk³a-

dem scalonym US2

stabilizatora napiêcia dodatniego +5 V do

zasilania uk³adów scalonych US1 i US2.

Opis dzia³ania

Zasadnicz¹ czêci¹ urz¹dzenia (rys. 1) jest

uk³ad ze zlinearyzowanymi bramkami B1 i B2,

ze sprzê¿eniem zwrotnym, generuj¹cy impul-

sy. Bramka I-NIE ze sprzê¿eniem zwrotnym

tworzy wzmacniacz liniowy o przesuniêciu fa-

zowym 180

. Charakterystyka przejciowa

bramki z takim sprzê¿eniem jest charakterysty-

k¹ liniow¹, w odró¿nieniu od nieliniowej charak-

terystyki bramki bez sprzê¿enia zwrotnego.

Dwie zlinearyzowane w ten sposób bramki, po-

³¹czone ze sob¹ szeregowo, tworz¹ wzmac-

niacz liniowy o przesuniêciu fazowym 360

. Je-

¿eli po³¹czymy teraz (dla pr¹dów zmiennych)

wejcie wzmacniacza z jego wyjciem, to po-

wstanie uk³ad astabilny generuj¹cy impulsy.

Czêstotliwoæ generacji w tym uk³adzie mo¿-

na zmieniaæ skokowo za pomoc¹ kondensa-

torów prze³¹czanych prze³¹cznikiem SW1,

oraz p³ynnie za pomoc¹ potencjometru R6

o charakterystyce liniowej. Maksymalna czê-

stotliwoæ generowana w tego typu uk³adzie

w zasadzie mo¿e dochodziæ do 12 MHz, na-

le¿y jednak zaznaczyæ, ¿e w trakcie prób uzy-

skano stabiln¹ pracê generatora do 15 MHz

przy wykorzystaniu uk³adów serii LS.

Generator w zale¿noci od ustawienia prze-

³¹cznika SW2 mo¿e funkcjonowaæ w trybie

pracy ci¹g³ej lub jako generator kluczowany.

Kluczowanie generatora odbywa siê przez

zwieranie zestyków wejcia CW KEY lub przez

do³¹czenie do tego wejcia impulsów kluczu-

j¹cych, odpowiadaj¹cych standardowi TTL-

CMOS. Dziêki takiemu rozwi¹zaniu konstruk-

cyjnemu mo¿na uzyskaæ sygna³y w.cz. zmodu-

lowane sygna³em m.cz.

Sygna³ z generatora jest doprowadzany do

bramki B3 i dalej do B4. Bramki te formuj¹

przebieg wyjciowy TTL oraz steruj¹ uk³adem

z buforami wzmacniaj¹cymi sygna³, zawarty-

mi w uk³adzie US2. Wyjcia TTL, OUT A i OUT

B mo¿na wykorzystaæ jako dwa niezale¿ne

lub jedno przeciwsobne. W tym drugim przy-

padku obci¹¿enie w³¹czamy miêdzy te dwa

wyjcia, a nie miêdzy wyjcie i masê. Amplitu-

da sygna³u na wyjciach A i B wynosi oko³o

4 V. Sygna³ na wyjciu B jest odwrócony w fa-

zie o 180

w stosunku do sygna³u na wejciu

A. W przypadku wykorzystania wyjæ jako

przeciwsobnych, amplituda sygna³u wyjciowe-

go osi¹ga wartoæ oko³o 8 V.

W celu wzmocnienia przebiegów wyjciowych

zastosowano wzmacniacze buforowe typu

otwarty kolektor, zawarte w uk³adzie scalo-

nym US2. Amplituda wyjciowa na wyjciach

OUT A i OUT B jest zbli¿ona do napiêcia za-

silaj¹cego je¿eli wykorzystuje siê te wyjcia ja-

ko niezale¿ne. Natomiast przy po³¹czeniu tych

wyjæ przeciwsobnie, amplituda sygna³u wyj-

ciowego jest prawie dwukrotnie wiêksza ni¿

napiêcie zasilaj¹ce. Wszystkie wyjcia zosta-

³y tak zaprojektowane, aby by³y ca³kowicie

odporne na zwarcie.

Ostatnim blokiem funkcjonalnym generatora

jest stabilizator +5 V z tranzystorem T1. Jest to

typowy prosty stabilizator parametryczny i nie

wymaga szczegó³owego omówienia,

Z PRAKTYKI

Rys. 1.
Schemat
generatora

Monta¿ i uruchomienie

Uk³ad montujemy na p³ytce drukowanej

(rys. 2). Rozmieszczenie poszczególnych ele-

mentów przedstawiono na rys. 3. Na uwagê

zas³uguje sposób monta¿u kondensatorów

C11. Na p³ytce drukowanej s¹ przewidzia-

ne odpowiednie pola lutownicze do tych pojem-

noci, jednak zalecany sposób monta¿u pole-

ga na przylutowaniu ich bezporednio do koñ-

cówek prze³¹cznika obrotowego omiopozycyj-

nego jednosekcyjnego na krótkich wyprowa-

dzeniach. Przeciwleg³e wyprowadzenia kon-

densatorów ³¹czymy razem, stosuj¹c jak naj-

krótsze po³¹czenia.

Zmontowany w ten sposób agregat do prze³¹-

czania zakresów montujemy na p³ytce czo³o-

wej urz¹dzenia i ³¹czymy go dwoma przewo-

dami z p³ytk¹ drukowan¹ urz¹dzenia. Przewo-

dy ³¹cz¹ce nie powinny byæ zbyt blisko siebie.

Taki sposób monta¿u redukuje znacznie po-

jemnoci paso¿ytnicze, jakie wyst¹pi³yby

w przypadku ³¹czenia prze³¹cznika z p³ytk¹ za

pomoc¹ przewodu tamowego wielo¿y³owego.

Sam prze³¹cznik powinien byæ wykonany z ma-

teria³ów ma³o stratnych dla pr¹dów w.cz. tak,

aby nie wprowadzaæ zbytniego t³umienia na

wiêkszych zakresach czêstotliwoci. Wszyst-

ko to umo¿liwi uzyskanie wiêkszej stabilnoci

pracy generatora.

Uruchomienie generatora rozpoczynamy od

przy³¹czenia napiêcia zasilaj¹cego, które powin-

no siê zawieraæ w granicach od 9 do 18 V.

(UWAGA! W przypadku zastosowania jako

US2 uk³adu 74LS06 maksymalne napiêcie

zasilaj¹ce nie mo¿e przekroczyæ 13 V). Teraz

nale¿y sprawdziæ napiêcie wyjciowe ze sta-

bilizatora z tranzystorem T1. Powinno byæ ono

jak najbardziej zbli¿one do 5 V. Nastêpnie

ustawiamy prze³¹cznik SW2 w pozycji Praca

ci¹g³a, zestyki A i B prze³¹cznika zwarte, a po-

tencjometr R6 w po³o¿eniu rodkowym,

i sprawdzamy pracê generatora na wszyst-

kich omiu podzakresach. Sprawdzenia tego

mo¿na dokonaæ za pomoc¹ oscyloskopu, mier-

nika czêstotliwoci lub za pomoc¹ sondy do

pomiaru napiêæ w.cz. wspó³pracuj¹cej z mul-

timetrem lub miernikiem uniwersalnym.

Podzia³ka potencjometru R6 mo¿e byæ przy

tym wykorzystana do okrelenia czêstotliwo-

ci pracy generatora.

W dalszej kolejnoci uruchamiania ustawiamy

prze³¹cznik SW2 w pozycji Kluczowanie, sty-

ki B i C zwarte i sprawdzamy mo¿liwoæ klu-

czowania generatora zwieraj¹c zestyki wej-

cia CW KEY. Sygna³ na wyjciu generatora

powinien pojawiaæ siê w takt zwierania zesty-

ków CW KEY.

Je¿eli wszystkie próby techniczne wypadn¹ po-

mylnie, to pozostaje nam jeszcze odpowie-

dnio zaekranowaæ ca³y generator i wmontowaæ

go to odpowiedniej obudowy. Je¿eli zastosu-

jemy obudowê metalow¹ po³¹czon¹ z mas¹

urz¹dzenia, to dodatkowe ekranowanie jest

zbêdne. Na p³ycie czo³owej montujemy po-

tencjometr wieloobrotowy R6 wyposa¿ony

w du¿¹ ga³kê, prze³¹cznik zakresów SW1,

prze³¹cznik trybu pracy SW2, gniazdo do do-

³¹czania klucza telegraficznego CW KEY, gnia-

zda BNC1 i BNC2 (lub tylko jedno z nich _ we-

d³ug w³asnego uznania) oraz dwie pary gnia-

zdek bananowych dla wyjæ UOT1 i UOT2.

Oprócz tego nale¿y jeszcze przewidzieæ miej-

sce dla wy³¹cznika zasilania nie zaznaczone-

go na schemacie. Napiêcie wyjciowe nie mu-

si byæ stabilizowane, lecz wtedy nale¿y liczyæ

siê z tym, ¿e sygna³y z wyjæ UOT1 i OUT2 bê-

d¹ zmodulowane przydwiêkiem sieci.

Jako ciekawostkê nale¿y dodaæ, ¿e generator

mo¿e byæ równie¿ stabilizowany na wy¿szych

zakresach przez rezonator kwarcowy w³¹czo-

ny w pêtli dodatniego sprzê¿enia zwrotnego

w zastêpstwie jednego z kondensatorów prze-

³¹czanych prze³¹cznikiem SW1. Je¿eli wszyst-

kie kondensatory zast¹pimy rezonatorami, to

otrzymamy generator sta³ych wartoci czêsto-

tliwoci i wtedy zamiast rezystora R5 i potencjo-

metru R6 montujemy tylko jeden rezystor o war-

toci 560

Ω

. Nale¿y jednak zaznaczyæ, ¿e dla

niektórych typów rezonatorów kwarcowych

uk³ad ma tendencje do wzbudzania siê na czê-

stotliwociach harmonicznych. Aby wyelimino-

waæ to zjawisko, nale¿y szeregowo z rezonato-

rem w³¹czyæ szeregowy obwód rezonansowy

nastrojony na czêstotliwoæ rezonatora kwarco-

wego.

Mariusz Janikowski

Rys. 2. P³ytka drukowana generatora (skala 1 : 1)

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej

Wybór wersji obwodu magnetycznego zale-

¿y od wymiarów aparatu i posiadanych ele-

mentów (magnes, cewka). Do samochodów

Polonez lub FSO 125 najlepiej wykorzystaæ

gotowy czujnik, przystosowuj¹c go zgodnie

z rys. 7. Cewkê trzeba nawin¹æ cieñszym

przewodem (

0,06 mm) do pe³na, nie zapo-

minaj¹c o podparciu jej z obu stron odpo-

wiednio sztywnymi podk³adkami _ inaczej

spuchnie i nie zmieci siê w rozdzielaczu.

Nie mo¿na zamieniaæ biegunów magnesów

sta³ych, trzeba te¿ pamiêtaæ o zachowaniu od-

powiednich odleg³oci i luzów poosiowych.

Regulator odrodkowy mo¿na zablokowaæ

np. mocno napunktowuj¹c wa³ek, pobielaj¹c

cyn¹ lub ci¹gaj¹c drutem zamiast sprê¿yn.

Stojan czujnika Poloneza jest wykonany

z doæ kruchego materia³u, uwaga przy

obróbce. Wykonuj¹c ca³kiem nowy czujnik,

wykorzystujemy magnes od odpowiedniego

g³onika. Jeli bêdzie to wersja z cewk¹ umie-

szczon¹ na stojanie, na ogó³ wystarcza 1/2 do

1/3 magnesu. Aby uzyskaæ dostatecznie du-

¿¹ SEM, cewka czujnika _ zw³aszcza umie-

szczana na zêbie stojana _ powinna mieæ

7000 do 10 000 zwojów DNE 0,05 do 0,07.

Rezystancja czujnika nie ma znaczenia, choæ

przy wiêkszej rezystancji poprawia siê sa-

moregulacja k¹ta wyprzedzenia zap³onu

w zale¿noci od temperatury silnika.

Czujnik obci¹¿enia

Musi to byæ czujnik rezystancyjny, którego

rezystancja wzrasta ze wzrostem k¹ta otwar-

cia przepustnicy lub ze zmniejszeniem siê

podcinienia (jeli wykorzystujemy je do regu-

lacji) w kolektorze dolotowym. W rozwi¹za-

niach fabrycznych (nawet mikroprocesoro-

wych) czêsto stosuje siê proste zestyki stero-

wane podcinieniem. W Fiacie 126p mam

zainstalowany czujnik dwutransoptorowy,

który daje trzy stopnie regulacji charakterysty-

, w poprzednio u¿ywanym PF 125p by³

to jeden transoptor zainstalowany przy modu-

le i sterowany podcinieniem wykorzystywa-

nym do regulatora mechanicznego. Przyk³a-

dy ró¿nych czujników obci¹¿enia przedstawio-

no na rys. 8. W praktyce okaza³o siê, ¿e wy-

starcza jedna charakterystyka dla du¿ego

obci¹¿enia i jedna dla ma³ego obci¹¿enia.

Mo¿e siê zdarzyæ, ¿e ciêgno si³ownika pod-

cinieniowego silnie drga; wówczas w kana-

le wê¿yka trzeba umieciæ t³umik powietrzny

o pojemnoci kilkunastu cm

, np. ma³y, osu-

szony filtr paliwa. Si³ownik podcinieniowy

trzeba zestroiæ, dobieraj¹c odpowiedni¹ sprê-

¿ynê i reguluj¹c jej naci¹g liczb¹ podk³adek

pod rub¹ uszczelniaj¹c¹ tak, aby pokrywa³

ca³y zakres uchyleñ przepustnicy. Je¿eli drgañ

si³ownika nie da siê ca³kowicie usun¹æ, to

nale¿y jeszcze w³¹czyæ w obwód powietrzny

rurkê przewê¿aj¹c¹ o rednicy 0,5

0,8 mm.

Silnik wyposa¿ony w regulacjê zap³onu w za-

le¿noci od obci¹¿enia nie daje wielkich

oszczêdnoci paliwa (wiele silników w po-

pularnych samochodach dawniejszej produk-

cji nie mia³o regulatorów podcinieniowych),

ale jest znacznie elastyczniejszy. Jeli mamy

zamiar d³u¿ej eksploatowaæ pojazd, op³aca

siê wykonaæ pe³ny uk³ad regulacji zap³onu; je-

li nied³ugo, to wystarczy jedna rednia cha-

rakterystyka, zoptymalizowana potencjome-

trem podczas jazd próbnych.

Charakterystyki wyprzedzenia

zap³onu

W podrêcznikach i instrukcjach serwisowych

krzywa 1 z rys. 9 (lub zbli¿ona do niej charak-

terystyka regulatora odrodkowego 2) jest

podawana dla du¿ego obci¹¿enia, natomiast

charakterystyki dla ma³ego obci¹¿enia za-

wsze le¿¹ powy¿ej niej o wartoæ k¹ta regu-

latora podcinieniowego. Taka regulacja za-

p³onu jako mi nie wychodzi³a i nawet zale-

ca³em rezygnacjê z niej na rzecz jednej, ale

dobrze dobranej charakterystyki

. Do dal-

szych dowiadczeñ sk³oni³y mnie listy od

Czytelników oraz chêæ poprawy parametrów

silnika. Silnik Fiata 126p bardzo dobrze nada-

je siê do dowiadczeñ bo ma niewielk¹ moc,

której ka¿dy wzrost lub spadek s¹ od razu za-

uwa¿alne. W orientacji pomaga te¿ jego g³o-

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

URZ¥DZENIE ZAP£ONOWE

DO SILNIKA 4-CYLINDROWEGO

(2)

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Rys. 7. Przeróbka wirnika i stojana czujnika

fabrycznego na niesymetryczny, w celu przysto-

sowania go do pracy z przyspieszaniem zap³onu

Rys. 8. Czujniki obci¹¿enia

a _ stykowy, b _ kontaktronowy, c _ potencjometryczny, d _ transoptorowy, e _ transoptorowy dwustopniowy

(trzy charakterystyki

dla m. obc. przes³ona poza transoptorami)

, 2203

ny warkot, a brak pompki przyspieszaj¹cej

w ganiku nie wprowadza w b³¹d przy ocenie

dynamiki. Powtarzaj¹ca siê w publikacjach re-

gu³a mówi, ¿e najkorzystniejsze dla przeciêt-

nego silnika wystêpowanie maksymalnego

cinienia w cylindrze (pkt. MC na rys. 9a)

powinno mieæ miejsce przy ok. 15

po ZZ

(pkt. ZZ na rys. 9a), zmiana otwarcia przepu-

stnicy o 10% powoduje zmianê k¹ta zap³onu

o 2,5

OWK, zmiana prêdkoci obrotowej

o 100 obr/min powoduje zmianê k¹ta zap³o-

nu o 0,5

. Zak³adaj¹c ¿e punkt A na rys.

9b jest dobrany optymalnie (jak w wiêkszoci

silników) mo¿na obliczyæ, ¿e przy pe³nym

otwarciu przepustnicy (du¿e obci¹¿enie) wy-

przedzenie zap³onu powinno byæ zgodnie

z lini¹ 1,4 ms.

Przy mniejszej prêdkoci obrotowej i mniej-

szym otwarciu przepustnicy (mniejsze ob-

ci¹¿enie) silnik pracuje najlepiej, kiedy wy-

przedzenie zap³onu przebiega po krzywej 1

(lub jeli z regulatorem odrodkowym _ po

krzywej 2), przecinaj¹c punkty B (2,3 ms),

C (3,2 ms) itd. Wniosek nasuwa siê sam:

krzywa 1 nie jest charakterystyk¹ dla du¿ego

obci¹¿enia (któr¹ jest linia 1,4 ms), a jest

charakterystyk¹ samodostosowuj¹c¹ siê do

prêdkoci obrotowej i przeciêtnego obci¹¿e-

nia. Przy ma³ych prêdkociach obrotowych

przebieg krzywej 1 odpowiada ma³emu ob-

ci¹¿eniu, czas spalania mieszanki w pobli¿u

punktu C wynosi 3 do 4 ms _ silnik pracuje

dobrze tylko przy ma³ym gazie, a przy silniej-

szym naciniêciu peda³u szarpie, nie ma mo-

cy i przyspieszenia. Opónienie zap³onu

w kierunku krzywej 4 znakomicie poprawia

elastycznoæ silnika. Przy wzrocie k¹ta

otwarcia przepustnicy nastêpuje wiêksze za-

gêszczenie mieszanki w cylindrach i spala siê

ona szybciej _ dlatego pomaga opónianiu

zap³onu.

Przy du¿ych obrotach ale ma³ym obci¹¿e-

niu (np. zjazd z ³agodnych wzniesieñ, jedna

osoba w samochodzie) otwarcie przepustni-

cy jest mniejsze a zap³on wymaga wiêksze-

go wyprzedzenia bo mieszanka spala siê

d³u¿ej (50% mniejsze obci¹¿enie to dodatko-

we wyprzedzenie 12

do 13

OWK) i regula-

cja powinna przebiegaæ w kierunku krzywej 3.

Aby silnik mia³ du¿¹ elastycznoæ, by³ oszczê-

dniejszy i trwalszy, nale¿y zapewniæ regula-

cjê zap³onu miêdzy krzywymi 3 i 4 w pe³nym

zakresie prêdkoci. Jeli kto je¿dzi bardzo

spokojnie, mo¿e wystarczyæ jedna samodo-

stosowuj¹ca siê charakterystyka 1 z rys. 9b.

Reasumuj¹c: w zakresie ma³ych prêdkoci

obrotowych zap³on przy du¿ym obci¹¿eniu

trzeba opóniaæ a przy ma³ym _ przyspie-

szaæ. Wszystkie publikacje ostrzegaj¹ jed-

nak przed zbytnim zwiêkszaniem k¹ta wy-

przedzenia zap³onu, tzn. zbli¿aniem punktu

MC do zwrotu zewnêtrznego ZZ. W razie po-

jawienia siê zap³onów stukowych (s³yszalne

jako dzwonienie, nie myliæ z dzwonieniem

zaworów), wyprzedzenie zap³onu trzeba bez-

wzglêdnie zmniejszyæ.

Wskazówki wykonawcze

Osoby, które nigdy nie wykonywa³y podob-

nych uk³adów, powinny uk³ad zap³onowy

zmontowaæ np. na p³ytce uniwersalnej, za-

poznaæ siê z jego dzia³aniem i podobieraæ ele-

menty. Potem dopiero mo¿na zaprojektowaæ

mniejsz¹ p³ytkê bez monta¿u elementów do-

bieranych na ko³kach lutowniczych.

Aby unikn¹æ wilgoci, uk³ad trzeba dobrze

uszczelniæ. Jeli tranzystor mocy ma obudo-

wê TO-3, nie mo¿na jej wystawiaæ na ze-

wn¹trz. Obudowy TO-218 s¹ wygodniejsze

w stosowaniu. Przewody ³¹cz¹ce modu³

z cewk¹ zap³onow¹ powinny byæ roz³¹czane

przy cewce, przewody ³¹cz¹ce czujniki z mo-

du³em _ roz³¹czane przy module, a ich ekra-

ny uziemione na czujnikach. Obudowa trans-

optorowego czujnika obci¹¿enia powinna

byæ zaprojektowana tak, aby transoptory znaj-

dowa³y siê wewn¹trz, a na zewn¹trz, wysta-

wa³y jedynie wide³ki jak na rys. 10. Przy

monta¿u tranzystora mocy lepiej u¿ywaæ

przek³adki izolacyjnej, a radiator ³¹czyæ z ma-

s¹. Nie uziemiony radiator emituje zak³ócenia

pogarszaj¹c prze³¹czanie I

, grozi te¿ pora-

¿enem podczas prac przy uruchomionym sil-

niku.

Wykorzystuj¹c obudowê z modu³u GL-118,

tranzystor mocy w obudowie TO-218 instalu-

je siê w miejscu, gdzie w oryginale by³ rezy-

stor 0,18

Ω,

a w miejscu po tranzystorze

BU323A instaluje siê potencjometr P1.

Stefan Roguski

L I T E R A T U R A
[1] Roguski S.: Urz¹dzenie zap³onowe do Fiata 126p,
cz. 2. ReAV 2/1993
[2] Roguski S.: Ulepszony uk³ad zap³onowy do Fiata
126p, cz. 2. ReAV/1994
[3] Roguski S.: Bezstykowe uk³ady zap³onowe. Do-
wiadczenia, problemy, porady, cz. 2. ReAV 2/1996
[4] Roguski S.: Stroboskop diodowy. ReAV 5/1999
[5] Roguski S.: Uk³ady zap³onowe z czujnikami optoe-
lektronicznymi. ReAV 8/1998

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

1 _ krzywa wzrostu cinienia

w cylindrze

I _ inicjacja zap³onu mieszanki

(przeskok iskry)

Uwaga: dla uproszczenia nie podano

wzrostu cinienia sprê¿ania przed

momentem zap³onu mieszanki

Rys. 9. Zasada projektowania charakterystyk wyprzedzenia zap³onu

a _ wykres ko³owy, b _ podzia³ na strefy o ró¿nych obci¹¿eniach, a tym samym o ró¿nych czasach

spalania mieszanki

Rys. 10. Przyk³adowa konstrukcja modu-

³u elektronicznego zintegrowanego z czuj-

nikiem obci¹¿enia

1 _ p³ytka drukowana, 2 _ si³ownik podcinie-

niowy, 3 _ gniazdo pod³¹czenia czujnika, 4 _

potencjometr P1, 5 _ tranzystor mocy, 6 _ ra-

diator tranzystora mocy, 7 _ transoptory

szczelinowe, 8 _ przewody pod³¹czenia cew-

ki zap³onowej (dodatni jest czerwony), 9 _

os³ona transoptorów przed wiat³em zewnê-

trznym, 10 _ wê¿yk podcinienia

Przedstawiono koncepcjê

zastosowania telefonów

komórkowych do

przesy³ania wyników

badañ medycznych

wykonywanych

przez pacjenta.

zrost popularno-

ci telefonii ko-

mórkowej umo¿-

liwia wykorzysty-

wanie jej nie tyl-

ko do komunika-

cji werbalnej

miêdzy u¿ytkow-

nikami. Wspó³czesne telefony komórkowe da-

j¹ coraz wiêksze mo¿liwoci wykorzystywania

ich do transmisji danych. Obecnie przez telefo-

ny komórkowe mo¿liwy jest dostêp do Inter-

netu, transmisja danych miêdzy dwoma termi-

nalami, przesy³anie faksów oraz krótkich wiado-

moci SMS. Powstaje te¿ mo¿liwoæ zastoso-

wania telefonów komórkowych do przesy³ania

wyników badañ medycznych, wykonywanych

przez samego pacjenta. Zalety takiego urz¹dze-

nia by³yby ogromne _ przede wszystkim za-

pewnia³yby choremu mo¿liwoæ szybkiej konsul-

tacji z lekarzem bez wzglêdu na miejsce poby-

tu (jedynym warunkiem by³oby znajdowanie

siê w zasiêgu operatora telefonii komórkowej),

puterem. Dodatkowo zmniejszy³oby ryzyko

przek³amañ danych. Rozwi¹zanie to umo¿liwia

u¿ycie znanych kodów transmisji modemowej,

jednak znacznie podwy¿szy³oby koszty urz¹dze-

nia, poniewa¿ modemy GSM s¹ _ jak dotych-

czas _ urz¹dzeniami bardzo drogimi.

Kolejnym proponowanym sposobem na przesy-

³anie wyników badañ i, wed³ug autorów tego

opracowania, najkorzystniejszym jest komunika-

cja z wykorzystaniem softmodemu. Jest to wy-

specjalizowany program, który umo¿liwia bezpo-

redni¹ komunikacjê komputera z telefonem za

pomoc¹ odpowiedniego protoko³u oraz kabla.

Rozwi¹zanie to by³oby doæ tanie, poniewa¿

ze strony pacjenta wymaga³oby tylko pod³¹cze-

nia aparatury pomiarowej do telefonu przez od-

powiednio oprogramowany mikroprocesor z wyj-

ciem szeregowym, a od strony lekarza mo¿na

by bezporednio pod³¹czyæ telefon do kompu-

tera wyposa¿onego w³anie w softmodem.

Opis systemu

Urz¹dzenie sk³ada siê z nastêpuj¹cych bloków

funkcjonalnych (rys. 1):

Czujnik _ element przekszta³caj¹cy sygna³y

biologiczne na elektryczne.

Wzmacniacz dopasowuj¹cy _ element spe-

cyficzny dla danego czujnika, dopasowuj¹cy

wyjciowy sygna³ czujnika do wymagañ wejcia

uk³adu przetwarzania.

Uk³ad przetwarzania sygna³u _ element sy-

stemu odpowiedzialny za filtracjê sygna³u, do-

prowadzenie zebranych informacji do postaci,

w której mo¿liwa jest transmisja.

Telefon _ do zapewnienia transmisji

sygna³u.

TELEFONIA KOMÓRKOWA

w DIAGNOSTYCE MEDYCZNEJ

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

przes³anie lekarzowi danych o stanie zdrowia

z danej chwili jak i efektów monitorowania ci¹-

g³ego. Metoda wykorzystana do transmisji wy-

ników pomiarów daje du¿¹ autonomiê pacjen-

towi. Urz¹dzenie jest ma³e i lekkie, dziêki cze-

mu mo¿e byæ wykorzystywane jako przeno-

ne. W zwi¹zku z popularyzacj¹ telefonii GSM

koszt systemu mo¿e siê okazaæ ca³kiem przy-

stêpny, tak w kwestii zakupu jak i u¿ytkowania.

Wyniki badañ mo¿na przes³aæ w ci¹gu kilku

sekund wykorzystuj¹c bezp³atne po³¹czenia

oferowane przez niektórych operatorów.

Sposoby transmisji danych

medycznych

Obecna technika umo¿liwia przesy³anie da-

nych trzema metodami.

Pierwsza z nich polega na wykorzystaniu prze-

twarzania a/c w telefonie. Takie rozwi¹zanie

jest bardzo proste w realizacji _ od strony pa-

cjenta na wejciu s³uchawkowym podajemy

sygna³ napiêciowy nios¹cy informacje o wyni-

kach pomiarów, a po stronie lekarza na wyjciu

g³onikowym ustawiamy odpowiednio zapro-

jektowany dekoder tego sygna³u. Niestety, ja-

koæ przesy³anego w ten sposób sygna³u pozo-

stawia wiele do ¿yczenia. Dodatkowym utrudnie-

niem jest koniecznoæ nadawania w tym samym

pasmie przenoszenia, które jest u¿ywane do

transmisji g³osu.

Kolejna metoda polega na wykorzystaniu mo-

demu GSM. U¿ycie sprzêtowego modemu u³a-

twi³oby transfer sygna³u miêdzy telefonem i kom-

Rys. 2. Schemat funkcjonalny systemu cardio-GSM

Rys. 1. Bloki funkcjonalne systemu

a/c

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Modu³owa budowa urz¹dzenia umo¿liwia wyko-

rzystanie go do pomiarów ró¿nych parametrów

¿yciowych cz³owieka, takich jak: cinienie krwi,

EKG, temperatura cia³a, puls, utlenowanie krwi.

W zale¿noci od potrzeb mo¿na wprowadziæ do-

datkowe modu³y pomiarowe urz¹dzenia. Zale-

t¹ takiej budowy jest mo¿liwoæ ³atwej konfi-

guracji i dostosowania do ró¿nych pomiarów.

Nale¿a³oby wówczas jedynie dobraæ odpo-

wiedni czujnik, sprz¹c go z uk³adem wzmacnia-

cza dopasowuj¹cego. Taki modu³ wejciowy

bêdzie akceptowany przez uk³ady przetwarza-

nia i czêæ transmisyjn¹.

System cardio GSM

Opisywany system cardio GSM to koncepcja

przeprowadzania pomiarów EKG i wysy³ania

wyników za pomoc¹ telefonów komórkowych do

lekarza. Badanie pracy serca wykonywa³by

sam pacjent ma³ym elektrokardiografem z trze-

ma elektrodami. Zalet¹ systemu jest mo¿liwoæ

przeprowadzenia badania niemal wszêdzie

i natychmiastowe po³¹czenie z lekarzem oraz

przedstawienie mu wiêkszej porcji informacji

o pacjencie.

W realizacji systemu cardio GSM wykorzysta-

no rozwi¹zanie transmisji danych do telefonu ko-

mórkowego z wykorzystaniem modemu pro-

gramowego. Jego zalet¹ w stosunku do meto-

dy transmisji danych w akustycznym pasmie

przenoszenia telefonu jest wiêksza odpornoæ

danych na zak³ócenia. Natomiast w porówna-

niu z metod¹ transmisji z u¿yciem modemu

sprzêtowego jest to rozwi¹zanie znacznie tañ-

sze. Ma niemal identyczne parametry przesy-

³anych danych i du¿¹ ich odpornoæ na za-

k³ócenia. Przy zastosowaniu telefonów firmy

Nokia, softmodem jest programem typu freewa-

re. Zainstalowany na komputerze umo¿liwia

akwizycja sygna³ów biologicznych

z wykorzystaniem w³asnego prze-

twarzania analogowo-cyfrowego

telefonu. Sygna³ pobrany od pa-

cjenta jest wzmacniany, filtrowany

i w postaci zmodulowanej przesy-

³any przez wejcia s³uchawkowe telefonu ko-

mórkowego. Tam te¿ nastêpuje konwersja a/c.

Po stronie odbiorczej (lekarza) nastêpuje dalsza

obróbka sygna³u _ demodulacja, konwersja

wartoci analogowych na cyfrowe oraz wizua-

lizacja informacji w formie przystêpnej dla leka-

rza.

Strona pacjenta

Urz¹dzenie jest zaopatrzone w elektrody, które

mog¹ byæ umieszczone na ciele pacjenta przez

ca³y dzieñ, nie pozbawiaj¹c go mo¿liwoci wy-

konywania codziennych czynnoci. Konstruk-

cja urz¹dzenia przewiduje, ¿e w chwili jego

uruchomienia i po³¹czenia siê z numerem tele-

fonu komórkowego lekarza, dane EKG s¹ au-

tomatycznie przesy³ane na stronê lekarza.

Po stronie pacjenta nastêpuje wstêpna obrób-

ka sygna³u (tj. wzmocnienie, filtracja i modula-

cja _ rys. 3).

Strona lekarza

Ta czêæ systemu (rys. 4) umo¿liwia odbiór

i obróbkê danych. Zak³ada siê, ¿e po odebra-

niu pakietu danych i wstêpnym przetworzeniu

przez mikroprocesor zostaj¹ one przes³ane do

komputera lekarza. Odpowiednie oprogramo-

wanie umo¿liwi lekarzowi pe³n¹ wizualizacjê

przebiegów, obliczanie odpowiednich parame-

trów, archiwizacjê danych itp.

Wnioski

Sieæ telefonii komórkowej daje nieograniczone

pole do popisu dla projektantów wszelkich sy-

stemów transmisji danych. W tym przypadku

wykorzystano system GSM do badania poten-

cja³ów elektrycznych serca. Mo¿na go jednak

u¿yæ do innych badañ, zw³aszcza w choro-

bach wymagaj¹cych monitoringu niektórych

parametrów ¿yciowych cz³owieka. Wemy

choæby badanie holterowskie. Podczas tego

badania pacjent wyposa¿ony zostaje w rejestra-

tor, zapisuj¹cy dane na tamie magnetofonowej.

Równie dobrze mo¿na gromadziæ te dane

w podrêcznej pamiêci rejestratora i wysy³aæ je

do lekarza za porednictwem sieci komórkowej.

I wcale nie musi byæ to drogie. Era GSM umo¿-

liwia realizacje bezp³atnego po³¹czenia, które

trwa krócej ni¿ 5 sekund, a w tym czasie mo¿-

na przes³aæ potrzebne dane.

Przedstawiono tu dwie metody transmisji. Jed-

nak autorzy optuj¹ za pierwsz¹ z nich, czyli

transmisj¹ w postaci cyfrowej z u¿yciem mode-

mu. Proponowany przez nas system cardio

GSM jest rozwi¹zaniem pewniejszym, mniej

skomplikowanym, daj¹cym wiêksze mo¿liwoci

funkcjonalne.

Tomasz Niepokój,

(niepokoj@poczta.wp.pl)

Krzysztof Langer

(langer@poczta.wp.pl)

L I T E R A T U R A

[1] D¹browska B., D¹browski A.: Podrêcznik elektrokar-

diografii, PZWL, Warszawa 1996

[2] Horowitz P., Hill W.: Sztuka elektroniki, WK£, War-

szawa 1997

[3] www.nokia.org.pl

[4] www.telefon.pl

[5] www.plusgsm.pl

pod³¹czenie telefonu i u¿ywanie go jako mode-

mu. To po stronie odbiorczej. Po stronie nadaw-

czej, czyli pomiarowej, funkcje modemu przej-

muje mikroprocesor, u¿ywaj¹cy komend Hay-

essa. Schemat funkcjonalny cardio GSM przed-

stawiono na rys. 2.

Elektrody umieszczone na ciele pacjenta dopro-

wadzaj¹ potencja³y elektryczne serca do wejcia

wzmacniacza kondycjonuj¹cego. Dopasowany

sygna³ przechodzi przez kilka filtrów:

antyaliasingowy,

dolnoprzepustowy, ograniczaj¹cy przeno-

szone pasmo do czêstotliwoci 500 Hz,

filtr sk³adowej wolnozmiennej, którego zada-

niem jest wyeliminowanie p³ywania linii izoe-

lektrycznej sygna³u EKG.

Sygna³ pobrany od pacjenta jest doprowadzo-

ny do wejæ wzmacniacza operacyjnego _ wej-

cia odwracaj¹cego sygna³ idzie bezporednio,

a do nieodwracaj¹cego doprowadzamy sygna³

po przeprowadzeniu filtracji pasmowoprzepusto-

wej, która ma na celu wyeliminowanie zak³óceñ

pochodz¹cych z sieci energetycznej. W ten

sposób otrzymuje siê na wyjciu wzmacnia-

cza sygna³ w przeciwfazie do wejciowego i po-

zbawiony sk³adowych czêstotliwociowych

z przedzia³u 49

51 Hz. Dziêki odwróceniu fazy

uzyskujemy sygna³ zgodny w fazie z sygna³em

pobranym od pacjenta poniewa¿ poprzedni

uk³ad (filtr 500 Hz) sygna³ ten odwróci³. Tak

kondycjonowany sygna³ trafia do wejcia prze-

twornika analogowo-cyfrowego. Koordynuj¹cy

pracê ca³ego urz¹dzenia mikroprocesor w mo-

mencie uruchomienia urz¹dzenia wybiera nu-

mer lekarza, synchronizuje urz¹dzenie nadaj¹-

ce z odbieraj¹cym i rozpoczyna transmisjê. Po

zsynchronizowaniu zostaje wyzwolona praca

przetwornika a/c, a dane wystawione przez

przetwornik s¹ przesy³ane przez sieæ telefo-

niczn¹ do odbiornika. W sk³ad cardio GSM

wchodzi dekoder tonów DTMF. Ka¿dy telefon

komórkowy ma mo¿liwoæ nadawania takich to-

nów. Dziêki temu mo¿liwe jest sterowanie urz¹-

dzeniem bezporednio z klawiatury telefonu,

zatem nie s¹ wymagane ¿adne dodatkowe

przyciski steruj¹ce. Dziêki kodom DTMF mo¿-

na wykorzystywaæ opcje zawarte w programie

steruj¹cym, np. zmieniæ tryb czy rodzaj pomia-

ru. Nad poprawn¹ prac¹ ca³ego zestawu czu-

wa mikrokontroler. To on odbiera i interpretuje

polecenia z dekodera DTMF, wykonuj¹c pole-

cenia u¿ytkownika. Wyzwolony, przechodzi

w tryb programowania, w którym mo¿liwa jest

np. zmiana numeru telefonu lekarza. Koordynu-

je tak¿e protokó³ komunikacyjny _ spe³niaj¹c

funkcje modemu. Do jego zadañ nale¿y tak¿e

informowanie u¿ytkownika, przez odpowiednie

interfejsy, o stanie ca³ego urz¹dzenia i poziomie

na³adowania baterii.

System wykorzystuj¹cy

przetwarzanie a/c w telefonie

Innym rozwi¹zaniem pomiarów EKG i trans-

misji wyników przez sieæ telefonii GSM jest

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Rys. 3. Schemat
funkcjonalny urz¹dzenia
od strony pacjenta

Rys. 4. Schemat funkcjonalny urz¹dzenia od strony lekarza

a/c

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

radomskiej firmy Filter-

con otrzymalimy do

eksploatacji próbnej no-

wy model filtru przeciw-

zak³óceniowego. Firma

specjalizowa³a siê do-

tychczas w produkcji fil-

trów przeznaczonych do

wbudowania w ró¿ne urz¹dzenia, zarówno

profesjonalne jak i powszechnego u¿ytku,

w ró¿nych wersjach konstrukcyjnych.

Przedstawiony nam filtr przeciwzak³óceniowy

z zabezpieczeniem przeciwprzepiêciowym

PFpz2-4-S,D jest pierwsz¹ ofert¹ firmy dla

rynku finalnych u¿ytkowników sprzêtu po-

wszechnego u¿ytku. Sprzêtu, który jest mniej

lub bardziej czu³y na przepiêcia w sieci, a spo-

tkanie takiego, któryby na nie w ogóle nie re-

agowa³, graniczy z cudem. A koñczy siê to

np. znikaniem z komputera du¿ych kawa³ów

plików, które zapomniano we w³aciwym cza-

sie rêcznie zapisaæ. Praca zaczyna siê od no-

wa, ucz¹c przy okazji cierpliwoci i pokory

wobec mo¿liwoci Polskich Sieci Elektroener-

getycznych.

Jak podaje firma, zastosowanie filtru jest ukie-

runkowane zw³aszcza na ochronê komputerów,

monitorów, drukarek, kas i wag, systemów

alarmowych i sprzêtu RTV _ szczególnie

w obszarach, gdzie sieæ jest mocno zak³ócona.

Ju¿ na pierwszy rzut oka widaæ ró¿nicê budo-

wy w porównaniu z licznymi na rynku listwami

przeciwzak³óceniowo-filtracyjnymi. Standard

to typowa konstrukcja pod³u¿nej listwy, zwanej

w wielu krêgach kotk¹, tu jest to prostok¹tny

(145x102x50 mm) modu³ z trzema gniazdami

i du¿ym, podwietlonym wy³¹cznikiem (rys.

1). Dlaczego akurat z trzema? Bo ma przede

zasadniczej wagi: ani razu nie pojawi³y siê

cuda z zanikaniem czêci pisanego pliku

Worda. Przed puszczeniem wszystkiego przez

filtr zdarza³o siê to przynajmniej raz w tygodniu,

a nawet czêciej, kiedy sieæ bywa³a mocno za-

miecona. To zachêca do dalszych ekspery-

mentów _ trwaj¹ dalej.

Leon Kossobudzki

FILTRY PRZECIWZAK£ÓCENIOWE

DOWIADCZENIA z EKSPLOATACJI

ELEKTRON

IKA w RÓ¯NYCH ZASTOSOWANIACH

wszystki obs³ugiwaæ standardow¹

konfiguracjê, np. komputer + dru-

karka + co czyli druga drukarka,

modem zewnêtrzny lub skaner.

Pod warunkiem, ¿e obci¹¿enie nie

przekracza 4 A (= 880 W), co z du-

¿ym zapasem pokrywa potrzeby

takiego zestawu. Gniazda s¹ wg

PN o rednicy takiej, ¿e wchodzi

w nie popularna w importowanym

sprzêcie wtyczka Schuko z otwo-

rem na ko³ek uziemiaj¹cy. Zastoso-

wano system ochrony 2P+Z, czyli

ko³ki ochrone gniazd i obudowa s¹ po³¹czone

z przewodem ochronnym. Filtr ma certyfikat

bezpieczeñstwa B, wydany przez Polskie Cen-

trum Badañ i Certyfikacji.

Filtry PFpz2-4 s¹ produkowane w dwóch we-

rsjach _ S i D, ró¿ni¹cych siê uk³adem elek-

trycznym i charakterystykami t³umienia (rys. 2).

Wspólne dla obu wersji s¹: pr¹d up³ywu

(<0,5 mA), absorbowana energia impulsu (145 J),

maksymalny pr¹d impulsu (650 A _ 8/20

s),

zakres t³umionych czêstotliwoci (1

100 MHz)

i czas opónienia (< 25 ns). Dla typu S t³umie-

nie >50 dB, dla typu D >80 dB. Elementem

ograniczaj¹cym impulsy zak³ócaj¹ce, które

przychodz¹ z sieci, jest szybki warystor CV275

K20.

Filtr (wersja S) by³ eksploatowany stosunkowo

krótko (2 tygodnie), ale intensywnie, codzien-

nie minimum 12 h/dobê. Obci¹¿eniem by³

komputer PC (sfatygowany ju¿ Optimus z pro-

cesorem 486DX2-66) i dwie pracuj¹ce na-

przemiennie drukarki: ig³owa (Epson LX-800)

i laserowa (Panasonic KX-P6150) pobieraj¹-

ca do 400 W. I w tym krótkim jak na urz¹dze-

nia elektroniczne czasie wyst¹pi³o zjawisko

Rys. 2. Schematy i charakterystyki t³umienia zak³óceñ symetrycznych i asymetrycznych przez filtry PFpz2-4-S (a) oraz PFpz2-4-D (b)

Rys. 1. Filtry PFpz2-4-S,D

Sieæ

Obci¹¿enie

££

ÓÓ

do eliminowania lub minimalizowania

zak³óceñ elektromagnetycznych

w urz¹dzeniach sprzêtu

gospodarstwa domowego,

komputerowego, elektronarzêdziach itp.

26-600 Radom,

ul . Paryska 21

tel. (048) 3609149,

(0) 602 309211,

fax (048) 3315472

www. filtercon.com.pl email _ office@filtercon.com.pl

TYP S

TYP D

Pod has³em Zobacz

wiat, jakiego nie widz¹

inni, firma Tektronix

wprowadza na rynek

oscyloskopy nowej

generacji, serii TDS7000,

bêd¹ce kontynuacj¹

i dalszym udoskonaleniem

produkowanych od

dwóch lat oscyloskopów

DPO (tzw. oscyloskopów

fosforowych).

aprezentowane przez Tek-

tronixa w czerwcu 1998

roku oscyloskopy klasy

DPO (tak zwane oscylo-

skopy fosforowe, digital

phosphor oscilloscopes)

ró¿ni³y siê w sposób za-

sadniczy od wszystkich in-

nych oscyloskopów. Konstruuj¹c je zastosowa-

no zupe³nie nowe podejcie do problemu po-

bierania i przetwarzania badanych sygna³ów.

Dlatego architektura oscyloskopów DPO jest

nowatorska. Do zbierania i przetwarzania da-

nych zastosowano w nich specjalne uk³ady

ASIC. Oscyloskopy DPO zbieraj¹, wywietla-

j¹ i analizuj¹ w czasie rzeczywistym, w trzech

wymiarach, informacje zawarte w sygnale:

amplitudê, czas i rozk³ad amplitudy w czasie.

Wykorzystano przy tym mo¿liwoæ cyfrowej

emulacji zmiany intensywnoci wiecenia lu-

minoforu. Szczegó³owo o oscyloskopach DPO

pisalimy ju¿ w artyku³ach [1] i [2].

Parametry oscyloskopów

TDS7000

Dziêki zastosowaniu nowatorskich rozwi¹zañ,

elementów SiGe oraz nowej otwartej platformy

Windows

uda³o siê w oscyloskopach TDS7000

po³¹czyæ doskona³e parametry z prostot¹ obs³u-

gi i ³atwoci¹ w³¹czania przyrz¹du w wiêksze sy-

stemy. Parametry tych oscyloskopów s¹,

w swych kategoriach, najlepszymi z obecnie

osi¹ganych. S¹ to: szybkoæ próbkowania

w czasie rzeczywistym 20 GS/s, pasmo 4 GHz

i d³ugoæ zapisu 32 MB. Parametry trzech typów

oscyloskopów serii TDS7000 zestawiono w ta-

blicy. Nowe oscyloskopy s¹ przeznaczone

przede wszystkim do pomiarów systemów

telekomunikacji bezprzewodowej najnowszej

generacji oraz urz¹dzeñ sieci Internet.

W oscyloskopach nowej serii TDS7000 uzy-

skano te¿, dziêki zastosowaniu techniki DPX

trzeciej generacji, rekordow¹ szybkoæ rejestra-

cji przebiegów do 500 000 przebiegów/s, a wiêc

ponad dwukrotnie wiêcej ni¿ poprzednio osi¹ga-

ne 200 000 przebiegów/s. Dziêki temu te oscy-

loskopy umo¿liwiaj¹ ogl¹danie takich szcze-

NOWE OSCYLOSKOPY TEKTRONIX

ciowych (front-end) o doskona³ych parame-

trach. W ci¹gu ostatnich czterech lat Tektronix

zainwestowa³ 14 mln dolarów w opracowa-

nia uk³adów SiGe do oscyloskopów i zamierza

w przysz³oci rozszerzaæ zakres zastosowania

tych uk³adów.

Interfejs u¿ytkownika

Interfejs u¿ytkownika w oscyloskopach serii

TDS7000 jest ³atwy do nauczenia i stosowania.

U¿ytkownik mo¿e sterowaæ oscyloskopem

zgodnie ze swymi indywidualnymi ¿yczeniami.

Na p³ycie czo³owej oscyloskopów umieszczo-

no tradycyjne elementy regulacyjne, takie jak

w oscyloskopach analogowych _ dla tych wszy-

stkich, którzy s¹ przyzwyczajeni do takiej regu-

lacji. Du¿y 10,4-calowy wywietlacz dotykowy

daje bezporedni dostêp do funkcji pomiaro-

wych przyrz¹du. Ta mo¿liwoæ jest szczególnie

przydatna w sytuacji, gdy ograniczona prze-

strzeñ utrudnia korzystanie z myszki.

Ponadto port magistrali USB (Universal Serial

Bus) umo¿liwia w ka¿dej chwili bezporednie do-

³¹czenie klawiatury lub myszki do sterowania

przyrz¹dem. Niezale¿nie od trybu pracy oscy-

loskopu graficzne okna sterowania daj¹ u¿yt-

kownikowi szybki dostêp do funkcji steruj¹cych

i korzystania z bardzo zaawansowanych mo¿-

liwoci pomiarowych. Program pomocy natych-

miast dostarcza u¿ytkownikowi niezbêdnych

informacji o w³anie stosowanej przez niego

aplikacji pomiarowej, bez koniecznoci wywie-

tlania d³ugiej listy tematów pomocy i szukania

potrzebnej w danej chwili informacji.

£atwe do³¹czanie do systemu

oraz mo¿liwoci rozszerzeñ

Nieograniczony dostêp do uk³adów i oprogramo-

wania kompatybilnego z Windows, w po³¹cze-

niu z du¿¹ do³¹czalnoci¹ sieciow¹ powoduj¹,

¿e oscyloskopy serii TDS7000 mo¿na ³atwo

w³¹czaæ do wiêkszych systemów s³u¿¹cych do

projektowania uk³adów. Nietrudno jest przysto-

gó³ów przebiegu, jakich dotychczas nie mo¿na

by³o zbadaæ przy u¿yciu oscyloskopów cyfro-

wych. W nowych przyrz¹dach znacznie wzrasta

prawdopodobieñstwo wykrycia przez projek-

tanta uk³adu (u¿ytkownika oscyloskopu) wszel-

kich problemów zwi¹zanych z ró¿nymi szkodli-

wymi stanami nieustalonymi w sygnale, takimi jak

fluktuacje (jitter), paso¿ytnicze ma³e impulsy,

szpilki i przerzuty. Wprawdzie obecnie stoso-

wane metody wyzwalania umo¿liwiaj¹ ju¿ wykry-

wanie anomalii tego rodzaju, jednak projektant

uk³adu powinien móc szybko okreliæ, gdzie ich

szukaæ i jakiego s¹ one rodzaju. Oscyloskopy

TDS7000 przyspieszaj¹ te czynnoci daj¹c mo¿-

liwoæ obejrzenia milionów przebiegów w ci¹gu

kilku sekund, z jednoczesn¹ zdolnoci¹ przepro-

wadzenia analizy, która _ za jednym naciniê-

ciem przycisku lub klikniêciem myszk¹ _ prze-

twarza przebieg w u¿yteczn¹ informacjê. Wi-

ceprezes Instrumentation Bussiness Unit, Tek-

tronix Inc. powiedzia³: Szybkoæ rejestracji 500

000 przebiegów/s daje in¿ynierom pewnoæ,

¿e ogl¹daj¹ szczegó³y sygna³ów, której na praw-

dê nie mog¹ zapewniæ inne oscyloskopy.

Uk³ady SiGe

W oscyloskopie TDS7404, najszybszym spo-

ród przyrz¹dów serii TDS700, zastosowano

najnowsze uk³ady oparte na opracowanej w fir-

mie IBM technologii SiGe (patrz artyku³ Czy

powrót germanu? w tym numerze ReAV

[3]). Charakteryzuj¹ siê one, przy takim samym

poborze mocy, znacznie wiêksz¹ szybkoci¹

dzia³ania ni¿ klasyczne uk³ady krzemowe,

przy zachowaniu dobrych parametrów cha-

rakteryzuj¹cych dok³adnoæ. Elementy SiGe s¹

teraz coraz czêciej u¿ywane. Jednak to w³a-

nie firma Tektronix jako pierwsza zastoso-

wa³a te uk³ady w aparaturze pomiarow.

W oscyloskopie TDS7000 s¹ one w przedwzma-

cniaczach oraz w uk³adach ledz¹co-pamiêta-

j¹cych (T/H _ track @ hold). Bardzo wysoki sto-

pieñ integracji uk³adów SiGe umo¿liwi³ zbudo-

wanie w oscyloskopie zwartych uk³adów wej-

MIERNICTWO

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

sowaæ oscyloskop do wspó³pracy z ka¿dym

oprogramowaniem kompatybilnym z Windows.

Mo¿na to realizowaæ we w³asnym zakresie, bez

uciekania siê do pomocy firmy Tektronix.

Standardowe interfejsy umo¿liwiaj¹ rozszerza-

nie przyrz¹dów serii TDS7000 o urz¹dzenia

peryferyjne, takie jak dodatkowe pamiêci, mo-

demy lub bezprzewodowe po³¹czenie z sieci¹

lokaln¹ LAN. Do³¹czywszy siê do sieci u¿ytkow-

nik mo¿e korzystaæ z plików, mieæ dostêp do dru-

karek, a tak¿e korzystaæ ze stron WWW w ce-

lu odszukania informacji od producentów _ da-

nych katalogowych, a tak¿e wymianê poczty

komputerowej bezporednio z oscyloskopu.

Sondy

Wa¿nymi elementami ka¿dego oscyloskopu,

maj¹cymi wp³yw na jego mo¿liwoci zastoso-

wania, s¹ sondy pomiarowe. Aby umo¿liwiæ in-

¿ynierom pe³ne wykorzystanie wyj¹tkowych

parametrów oscyloskopu TDS7404 opraco-

wano w firmie Tektronix bardzo szybkie sondy

o wejciu niesymetrycznym i ró¿nicowym.

Sonda typu P7240 4 GHz, o czasie narastania

impulsu 120 ps, jest obecnie sond¹ o wejciu

niesymetrycznym o najszerszym pamie czê-

stotliwoci wród sond dostêpnych na rynku.

Jest ona zwi¹zana z nowym interfejsem do

sond TekConnect

, co daje wierne odtwarza-

nie sygna³u do 10 GHz. Powinno to zaspoko-

iæ obecne i przysz³e potrzeby w dziedzinie

szerokoci pasma.

Sonda P7330 z interfejsem TekConnect

Model

Pasmo

Liczba

Maksymalna

Czêstotliwoæ

Maksymalna

Kolorowy

czêstotliwoci kana³ów

szybkoæ

próbkowania

d³ugoæ

zapisu wywietlacz

próbkowania

jednoczenie

(opcja)

dotykowy

w czasie rzeczywistym

w ka¿dym kanale

TDS7404

(SiGe)

4 GHz

20 GS/s

5 GS/s

32 MB

TDS7104 1

GHz 4

GS/s

2,5

GS/s

TDS7054

500 MHz

5 GS/s

2,5 GS/s

16 MB

Parametry oscyloskopów serii TDS7000

pasmo 3 GHz, co czyni j¹ najszybsz¹ z dostêp-

nych obecnie sond ró¿nicowych. Jej zwarta bu-

dowa, bardzo szerokie pasmo i ma³e szumy

powoduj¹, ¿e doskonale nadaje siê do po-

miarów sygna³ów ró¿nicowych w wielu zasto-

sowaniach, pocz¹wszy od bardzo szybkich

systemów komputerowych a¿ do najnowszych

technik telekomunikacyjnych.

Analiza przebiegów

Oscyloskopy serii TDS7000 maj¹ wiele stan-

dardowych i opcjonalnych mo¿liwoci analizy

przebiegów. Mog¹ byæ stosowane m.in. pakie-

ty oprogramowania pomiarowego TDSJIT2

oraz TDSDDM2 przeznaczone do specyficz-

nych aplikacji pomiarowych. Oprogramowa-

nie TDSJIT2 umo¿liwia pomiar fluktuacji

(jitter, a) wykonywany podczas s¹siednich

okresów zegara przy jednym wyzwoleniu prze-

biegu. To oprogramowanie, w po³¹czeniu z do-

br¹ dok³adnoci¹ oscyloskopu TDS7404, da-

je redniokwadratow¹ powtarzalnoæ pomia-

rów fluktuacji, lepsz¹ ni¿ 1,5 ps.

Pakiet TDSDDM2 jest przeznaczony do pomia-

rów i projektowania napêdów dyskowych. Inne

programy analizy obejmuj¹ nowe systemy ma-

tematyczne, dziêki którym u¿ytkownik mo¿e

tworzyæ skomplikowane wyra¿enia algebraicz-

ne prostymi metodami, zbli¿onymi do pracy na

zwyk³ym kalkulatorze. Do tworzenia nowych

sposobów analizy mo¿na stosowaæ sygna³y,

wyniki pomiarów i wyra¿enia matematyczne.

Realizacja analizy w dziedzinie czêstotliwoci jest

podobna do stosowanej w analizatorach widma,

przy u¿yciu takich parametrów, jak czêstotli-

woæ rodkowa, rozpiêtoæ skali (span) i pa-

smo rozdzielczoci. To uwalnia in¿ynierów od

trudnoci zwi¹zanych z algorytmami szybkiej

transformaty Fouriera (FFT) na ogó³ wystêpuj¹-

cymi w oscyloskopach.

Micha³ Nadachowski

L I T E R A T U R A

[1] Oscyloskopy dla ka¿dego. ReAV nr 1/99, str. 25

[2] Nowoczesne metody pomiarów parametrów zasila-

czy. ReAV nr 4/99, str.16

[3] M: Nadachowski: Czy powrót germanu? ReAV, nr

6/2000

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Od firmy CADware

z Liberca (Czechy),

reprezentuj¹cej

amerykañsk¹ firmê PADS

w Czechach, Polsce,

S³owacji i na Wêgrzech

otrzymalimy najnowsz¹

wersjê autorutera

BlazeRouter 3.5.

lazeRouter jest naj-

nowszym ruterem

firmy PADS, dzia³aj¹-

cym we wspó³pracy

z edytorem p³ytek

drukowanych Po-

werPCB, w syste-

mach operacyjnych

Microsoft Windows 98 i Windows NT. Jest

to ruter bezrastrowy, umo¿liwiaj¹cy prowadze-

nie cie¿ek pod dowolnymi k¹tami i charak-

teryzuj¹cy siê znacznym stopniem inteligen-

cji. Zast¹pi³ on stosowany dotychczas auto-

ruter Specctra.

G³ówn¹ zalet¹ BlazeRoutera jest mo¿liwoæ

prowadzenia cie¿ek nie tylko w kierunkach

wzajemnie prostopad³ych, jak w innych rute-

rach, ale tak¿e pod dowolnymi k¹tami, przy

u¿yciu tak znanych i czêsto stosowanych algo-

rytmów jak ripup-reroute (zrywanie cie¿ek

i ponowne prowadzenie) oraz push-shove

(rozpychanie cie¿ek). Dziêki temu uzyskuje

siê wiêksz¹ gêstoæ upakowania ni¿ przy sto-

sowaniu innych ruterów. Ponadto, wygl¹d p³yt-

ki drukowanej jest znacznie bardziej estetycz-

ny, jest bardzo zbli¿ony do wygl¹du uzyskiwa-

nego przy rêcznym prowadzeniu cie¿ek, ale

uzyskiwany w znacznie krótszym czasie.

Instalacja

Program BlazeRouter stanowi czêæ pakietu

programowego PowerPCB i domylnie in-

staluje siê w katalogu PADS-PowerPCB. Ca-

³oæ jest chroniona kluczem sprzêtowym do-

³¹czanym do z³¹cza wyjciowego portu rów-

noleg³ego komputera. Wersja ewaluacyjna

programu*, dzia³aj¹ca bez klucza, ma wszy-

stkie cechy pe³nej jego wersji, ale tylko dla

ma³ych projektów (do 30 elementów i 150

po³¹czeñ). Podczas pracy z projektami wiêk-

szymi nie ma mo¿liwoci rejestracji uzyska-

nych wyników.

Ekran roboczy programu (rys.1) jest podzie-

lony na kilka, dowolnie skalowanych okien.

W g³ównym oknie (lewe górne) jest zobrazo-

wana ca³a p³ytka lub jej czêæ, a w innym

oknie (prawym dolnym), zwanym Navigation

Window (okno nawigacyjne) jest przedsta-

wiana widoczna, powiêkszona czêæ p³ytki

w bliskim otoczeniu kursora (elektroniczna

lupa). Dwa okna, górne rodkowe i górne

prawe, zawieraj¹ pomoc (Project Explorer

i Help Pane), a w ostatnim (pi¹tym), zwa-

nym Command Window (okno poleceñ), s¹

rejestrowane zdarzenia i rezultaty kolejnych

etapów projektowania p³ytki.

Okna programu

G³ówne okno (rys. 2) s³u¿y do zobrazowania

wszystkich warstw projektowanej p³ytki dru-

kowanej, a mo¿e byæ ich a¿ 32. Do porusza-

nia siê w oknie najlepiej jest u¿ywaæ, podob-

nie jak w programach PowerLogic i Po-

werPCB, myszy trójprzyciskowej, mo¿na rów-

nie¿ u¿ywaæ myszy z trackballem.

Okna zwi¹zane z pomoc¹ s¹ dwa, w pierw-

szym z nich zawarte s¹ spisy treci w posta-

ci typowej katalogowej i w formie skorowi-

dza rzeczowego. Znajduj¹ siê tam opisy u¿y-

wanych pojêæ, znaczenia instrukcji i ró¿ne

definicje. Zaznaczenie pozycji w spisie powo-

duje wywietlenie treci pomocy (podpowie-

dzi) w oknie s¹siednim. Tym sposobem okna

pomocy pe³ni¹ funkcjê interakcyjnej instruk-

cji obs³ugi.

Okno poleceñ ma kilka funkcji. W zak³adce

Status program rejestruje wszystkie etapy

projektowania p³ytki. Kolejna zak³adka Ma-

cro umo¿liwia tworzenie makroinstrukcji, czy-

li sekwencji czêsto powtarzaj¹cych siê rozka-

zów i ich rejestracjê. Mo¿na na przyk³ad utwo-

rzyæ makroinstrukcjê, która po rozpoczêciu

dzia³ania programu ustawia preferencje i dal-

sze ustawienia, takie jak liczba warstw p³ytki,

kierunki prowadzenia cie¿ek, siatka itp. Ostat-

nia zak³adka Basic s³u¿y do pisania krótkich

podprogramów w jêzyku Visual Basic.

Okno nawigacyjne s³u¿y do przedstawiania,

PROGRAM BLAZEROUTER 3.5

PORADNIK

ELEKTRONIKA

Rys. 1. Ekran programu BlazeRouter

Rys. 2. Czêæ g³ówna ekranu

Wersja ewaluacyjna pakietu programowego PADS

PowerLogic/PowerPCB/BlazeRouter na CD-ROM jest

dostêpna w firmie CAREL tel/fax (0-22) 624-6559

nie jest potrzebny. G³ówn¹ przyczyn¹ jest to,

¿e u¿ytkownik praktycznie nie musi ingerowaæ

w dzia³anie programu. W innych programach

niezbêdny jest podgl¹d p³ytki w mo¿liwie naj-

wiêkszej rozdzielczoci, st¹d ten g³ód pi-

kseli. Tutaj u¿ytkownik niczego nie robi rêcz-

nie. Wszystkie czynnoci sprowadzaj¹ siê

do ustawienia najwa¿niejszych parametrów

p³ytki, takich jak liczba warstw, kierunki, pre-

ferencje, gruboci cie¿ek oraz opcji rutowa-

nia, takich jak prowadzenie wszystkich cie-

¿ek lub tylko w wybranych obszarach. Po

tych czynnociach wybranie odpowiedniej

ikony lub naciniêcie klawisza F9 dokoñczy

dzie³a. Jakakolwiek rêczna ingerencja w dzia-

³anie rutera jest niemo¿liwa.

Do ustawiania parametrów projektowanej

p³ytki s³u¿¹ dwa rozwijane menu: Properties

(w³aciwoci) i Options (opcje). Oba maj¹

w czasie rzeczywistym, fragmentu p³ytki w po-

wiêkszeniu lub zmniejszeniu w stosunku do

obrazu okna g³ównego. Powiêkszenie lub

zmniejszenie mo¿e byæ wybierane w szero-

kim zakresie. Wywietla siê fragment p³ytki

obejmuj¹cy obszar wokó³ kursora. Jest oczy-

wiste, ¿e wraz ze wzrostem powiêkszenia

ulega zmniejszeniu odwzorowywany obszar.

Rutowanie _ automatyczne

prowadzenie cie¿ek

Wydawaæ by siê mog³o, ¿e obszar g³ównego

okna jest za ma³y do w³aciwego zobrazowa-

nia dzia³ania programu BlazeRouter. Po-

wszechnie uwa¿a siê, ¿e w programach kla-

sy CAD niezbêdna jest du¿a powierzchnia ro-

bocza. Po zapoznaniu siê z funkcjami Blaze-

Rutera nale¿y stwierdziæ, ¿e tutaj wielki ekran

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

wiele zak³adek. W oknie Properties ustawia

siê takie g³ówne parametry jak raster, liczbê

warstw i preferowane kierunki cie¿ek, mini-

malne, zalecane i maksymalne szerokoci

cie¿ek oraz rodzaje przelotek i punktów po-

miarowych. Okno opcja umo¿liwia m.in. usta-

wienie kolorów poszczególnych elementów

p³ytki oraz strategii rutowania, czyli prowadze-

nia cie¿ek w kierunkach prostopad³ych

(orthogonal), prostopad³ych i pod k¹tem 45

(diagonal) oraz pod dowolnym k¹tem (any

angle), odpowiednie przyk³ady przedstawio-

no na rys. 3.

Wprowadzenie danych do programu mo¿e

byæ realizowane dwojako. Jeden sposób, to

typowy, jak w ka¿dym programie wybranie

mysz¹ File/Open i wprowadzenie opracowy-

wanej p³ytki z rozk³adem elementów, przygo-

towanej w programie PowerPCB, w formacie

*.pcb. Druga mo¿liwoæ to automatyczny link

z programu PowerPCB. W obu przypadkach

ruter akceptuje parametry wprowadzone

w programie PowerPCB (Design Rules).

Skutecznoæ dzia³ania programu BlazeRo-

uter jest widoczna przy projektowaniu p³ytek

z du¿¹ liczb¹ elementów i po³¹czeñ. Na przy-

k³ad czas projektowania u³o¿enia cie¿ek na

p³ytce wg rys. 4, o wymiarach 160x165, za-

wieraj¹cej 1305 po³¹czeñ roz³o¿onych na

szeciu warstwach, wyniós³ zaledwie 12,5

minuty (komputer Pentium II z zegarem

433 MHz i pamiêci¹ RAM 64 MB).

Cezary Rudnicki

Rys. 4. P³ytka 160x165 zawieraj¹ca 1305 po³¹czeñ

projektowanie p³ytek

PADS PowerPCB

EAGLE

analiza sygna³ów _ signal integrity

BoardSim / LineSim

edycja zbiorów Gerber

CAM350

rysowanie schematów elektrycznych

i okablowanie budynków

UNI-TOOL

Ma³y rastrowy fotoploter

Sprzêt do produkcji ma³ych

nak³adów PCB

CADware

ul. Bia³oruska 6a, 54-425 Wroc³aw

tel. (071) 357 25 03, 0501 722 308

cadware@infonet.wroc.pl

www.cadware.cz

Rys. 3. P³ytka ze cie¿kami ortogonalnymi (a), diagonalnymi (b)

i prowadzonymi pod dowolnym k¹tem (c)

... czyli praktyczne

informacje o jednym

z prawie codziennie

spotykanych urz¹dzeñ

elektroniki profesjonalnej

a³o sprawna

¿arówka zupe³-

nie ju¿ znik³a

z owietlenia ze-

w n ê t r z n e g o ,

w domach coraz

szybciej ustêpuje

miejsca wysoko-

wydajnym lampom wy³adowczym niskoprê¿-

nym (wietlówkom kompaktowym). Owietle-

nie zewnêtrzne i owietlenie du¿ych wnêtrz to

domena lamp wysokoprê¿nych, choæ spoty-

ka siê tu (rzadko) jeden z rodzajów lamp nisko-

prê¿nych _ lampy sodowe niskoprê¿ne.

Lampy niskoprê¿ne (tu zaliczamy wietlówki

i niskoprê¿ne lampy sodowe) pracuj¹ przy cinie-

niu wewn¹trz jarznika ok. 1,3 x 10

-3

hPa, lampy

wysokoprê¿ne (rtêciowe, sodowe i metalohalo-

genkowe) _ przy cinieniu ok. 10

hPa.

Era lamp rtêciowych minê³a. Jeszcze wpraw-

dzie gdzieniegdzie wiec¹ w mniej odpowie-

dzialnych miejscach swoim charakterystycz-

nym kolorem bia³ym z du¿¹ zawartoci¹ fiole-

tu, ale s¹ powszechnie zastêpowane lampa-

mi sodowymi o nieco mniejszej mocy

(330 W w miejsce 400 W) i specjalnej konstruk-

cji nie wymagaj¹cej przebudowy instalacji.

UK£ADY ZAP£ONOWE

DO WYSOKOPRÊ¯NYCH

LAMP WY£ADOWCZYCH

(1)

ELEKTRO

NIKA W PRZEMYLE i LABORATORIACH

Lampy sodowe (wiec¹ ¿ó³to) s¹ u¿ywane

masowo do owietlenia dróg i placów, lampy

metalohalogenkowe (wiec¹ bia³o wiat³em

zbli¿onym do dziennego) s¹ stosowane do

owietlenia du¿ych pomieszczeñ, hal produk-

cyjnych, stadionów itp. oraz w poligrafii.

Wy³adowanie elektryczne w lampach sodo-

wych odbywa siê w parach sodu zamkniê-

tych w ceramicznym jarzniku. Lampy te cha-

rakteryzuj¹ siê du¿¹ skutecznoci¹ wietln¹

(skutecznoæ wietlna to liczba lumenów stru-

mienia wietlnego emitowanych na jeden wat

mocy lampy), ale ich wspó³czynnik oddawania

barw jest niski (emituj¹ wiat³o ¿ó³te). Parame-

try lamp sodowych s¹ okrelone w normie

PN-IEC-662. Produkowane s¹ o mocach

1000 W, ale najpopularniejsze s¹ lampy

150

400 W.

Zestawienie przeciêtnych wartoci najwa¿-

niejszych parametrów róde³ wiat³a s¹ poda-

ne w tablicy.

Wy³adowanie elektryczne w lampach metalo-

halogenkowych odbywa siê w parach rtêci,

do których dodano zwi¹zki halogenkowe me-

tali rzadkich, wszystko zamkniête w przezro-

czystym jarzniku ze specjalnego szk³a. Lam-

py te maj¹ dobr¹ skutecznoæ wietln¹ i lepszy

wspó³czynnik oddawania barw. Produkowane

s¹ o mocach 35

3500 W, najczêciej spotyka

siê lampy 25

400 W. Dotychczas brak normy

na lampy metalohalogenkowe.

Eksploatacja tych lamp wymaga stosowania

w obwodzie ich zasilania statecznika i uk³adu

zap³onowego. Wynika to z nieograniczonej

charakterystyki pr¹dowo-napiêciowej oraz

koniecznoci inicjacji wy³adowania przez przy-

³o¿enie do elektrod napiêcia wy¿szego od

znamionowego napiêcia zasilania (220

240

V~ lub 380

400 V~). Statecznik ogranicza

pr¹d p³yn¹cy przez lampê. Jest to najczêciej

d³awik o parametrach dobranych do rodzaju

i mocy lampy _ ciê¿ki, du¿y i zu¿ywaj¹cy

20% mocy pobieranej przez oprawê z lam-

p¹ (stateczniki elektroniczne spotyka siê tu

jeszcze rzadko i to do mocy nie przekraczaj¹-

cej 400 W, s¹ drogie). Uk³ady zap³onowe wy-

twarzaj¹ impulsy wysokonapiêciowe o ampli-

tudzie 1800

5000 V (do zawiecania lampy

zimnej) lub 20

60 kV jeli lampa ma byæ za-

wiecana w stanie gor¹cym, po chwilowym

wy³¹czeniu czy zaniku zasilania.

Niektóre lampy wysokoprê¿ne (oznaczone li-

ter¹ I na koñcu symbolu) s¹ wyposa¿one

w wewnêtrzne uk³ady zap³onowe. Dodatkowy

uk³ad zap³onowy mo¿e zniszczyæ i lampê

i statecznik.

G³ówne rodzaje uk³adów

zap³onowych

Prawid³owy zap³on lamp wymaga odpowie-

dniej amplitudy, czasu narastania i czasu trwa-

nia impulsu zap³onowego oraz w³aciwej fazy

impulsu wzglêdem napiêcia zasilania. Wa¿na

jest te¿ liczba impulsów na 1 okres napiêcia

zasilaj¹cego oraz odleg³oæ miêdzy impulsa-

mi. Parametry te s¹ podane w normie PN-

IEC-662. Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e w celu

poprawy parametrów lampy (skutecznoæ

wietlna, wspó³czynnik oddawania barw)

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Rys. 4. Optymalne punkty

zap³onu na przebiegu

napiêcia sieci

Rys. 2. Równoleg³y uk³ad

zap³onowy. Impulsy

zap³onowe s¹ przyk³adane

równolegle do elektrod lampy

Rys. 5.

Schemat

szeregowo-

równoleglego

uk³adu zap³onowego

Rys. 3. Statecznik jako element

uk³adu zap³onowego

Rys. 1. Szeregowo-równoleg³y uk³ad

zap³onowy. Ca³y pr¹d lampy p³ynie

przez wtórne uzwojenie transformatora

impulsowego

i zmuszenia odbiorcy do zakupu w³asnych

uk³adów zap³onowych niektórzy producenci

nie dotrzymuj¹ znormalizowanych parame-

trów lamp, czêsto te¿ nie podaj¹ parametrów

niezbêdnych do doboru uk³adu zap³onowe-

go. Z kolei brak normy dla lamp metalohalo-

genkowych powoduje, ¿e przed zastosowa-

niem wybranej lampy nale¿y przeprowadziæ

badania pod k¹tem odpowiedniego uk³adu

zap³onowego (albo od razu u¿yæ uk³adu zale-

canego przez producenta). Niejednokrotnie

stwierdzano, ¿e ten sam uk³ad zap³onowy za-

wieca lampê tego samego typu i mocy od jed-

nego producenta, a nie zawieci lampy od in-

nego producenta.

Wiêkszoæ wysokoprê¿nych lamp sodowych

100

400 W wymaga napiêcia szczytowego

zgodnie z PN-IEC-662, tzn. 2800 do 4500 V,

dla lamp 35

70 W norma przewiduje napiêcia

1800

2300 V. Producenci lamp 70 W stosuj¹

impulsy zgodne z norm¹ lub z zakresu

3500

4500 V. Brak wiedzy o tych rozbie¿no-

ciach niejednokrotnie nara¿a³ eksploatato-

rów na straty. Zastosowanie lampy wymaga-

j¹cej wy¿szego impulsu zap³onowego w stan-

dardowej i zgodnej z norm¹ oprawie oznacza

niemo¿noæ jej zawiecenia.

Wed³ug zasady dzia³ania, uk³ady zap³onowe

dziel¹ siê na oscylacyjne (heterodynowe)

z transformatorem impulsowym, zwane te¿

szeregowo-równoleg³ymi lub z na³o¿onymi im-

pulsami _ rys. 1, oraz impulsowe. Uk³ady im-

pulsowe dziel¹ siê na dwie podgrupy:

z transformatorem impulsowym, w³¹czo-

nym równolegle do lampy (równoleg³e, dwu-

przewodowe _ rys. 2),

ze statecznikiem pe³ni¹cym równie¿ funkcjê

transformatora impulsowego (rys. 3).

Uk³ad zap³onowy powinien zawieciæ lampê

szybko i skutecznie, a po zawieceniu powi-

nien siê wy³¹czyæ, aby nie zak³ócaæ pracy lam-

py. Przyjêto, ¿e wy³¹czenie powinno nastêpowaæ,

kiedy napiêcie na lampie spada poni¿ej 160 V.

Optymalny k¹t fazowy impulsów le¿y w przedzia-

le 60

oraz 240

270

(rys. 4).

Oscylacyjne uk³ady

zap³onowe

Przyk³ad takiego rozwi¹zania (uzwojenie wtór-

ne szeregowo z lamp¹) jest przedstawiony

na rys. 5. Narastanie napiêcia zasilaj¹cego

powoduje, ¿e przy pewnej jego wartoci nastê-

puje w³¹czenie diaka D i otwarcie tyrystora

Ty. Na³adowany ju¿ kondensator C roz³adowu-

je siê oscylacyjnie przez tyrystor i pierwotne

uzwojenie transformatora Tr, w uzwojeniu wtór-

nym powstaje impuls zap³onowy o czasie na-

rastania i trwania zale¿nymi od parametrów ob-

wodu rezonansowego; amplituda zale¿y od

przek³adni transformatora. Dzielnik R3-R4 za-

pewnia prze³¹czanie diaka w chwili najdogo-

dniejszej do zawiecenia lampy, tzn. przy na-

rastaj¹cym pr¹dzie. Impulsy napiêciowe ma-

j¹ jeden kierunek i p³yn¹ tylko przewodem od

uk³adu zap³onowego do lampy.

Zalety

Uniwersalne, z typowymi statecznikami,

nie potrzeba odczepów na stateczniku ani

specjalnej izolacji zacisków i uzwojeñ,

równomierny impuls w ca³ym zakresie do-

puszczalnych zmian napiêcia sieciowego,

ma³e obci¹¿enie pojemnociowe uk³adu

zap³onowego, lampa nie ogranicza odleg³oci

od statecznika.

Wady

Ograniczona odleg³oæ miêdzy uk³adem

zap³onowym a lamp¹,

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Zalety

Ma³e straty mocy podczas pracy lampy,

prosty monta¿ elektryczny,

zwarcie lampy nie obci¹¿a uk³adu zap³ono-

wego,

ma³e koszty produkcji.

Wady

Statecznik jest poddawany oddzia³ywaniu

impulsów dwukierunkowych, dodatnich i ujem-

nych, co wprowadza nara¿enia napiêciowe,

parametry impulsu silnie zale¿¹ od napiê-

cia zasilaj¹cego,

wy¿szy poziom zak³óceñ radioelektrycz-

nych,

wiêksze obci¹¿enie pojemnociowe prze-

wodów miêdzy statecznikiem i uk³adem zap³o-

nowym oraz uk³adem zap³onowym i lamp¹

a przewodem masowym, wiêc statecznik,

uk³ad zap³onowy i lampa musz¹ siê znajdowaæ

blisko siebie.

Uk³ad ze statecznikiem

pe³ni¹cym funkcjê

transformatora impulsowego

Przyk³ad jest przedstawiony na rys. 7. Sta-

tecznik musi byæ wyposa¿ony w odczep i mieæ

wzmocnion¹ izolacjê. Elementem roz³adowu-

j¹cym kondensator C przez czêæ uzwojenia

statecznika jest specjalna dioda czterowar-

stwowa BOD (BreakOver Diode), w³¹czaj¹ca

siê po przekroczeniu okrelonego napiêcia

miêdzy elektrodami.

Zalety

Ma³e straty mocy podczas pracy lampy,

zwarcie lampy nie obci¹¿a uk³adu zap³ono-

wego,

dopuszczalna odleg³oæ statecznika i lam-

py od uk³adu zap³onowego mo¿e osi¹gaæ

20 m, ale trzeba wtedy stosowaæ specjal-

ne przewody,

ma³y koszt produkcji uk³adu zap³onowe-

go (brak transformatora impulsowego).

Wady

Impulsy napiêciowe maj¹ sta³y kierunek, ale

oddzia³ywuj¹ na jeden z koñców statecznika,

który musi je wytrzymaæ,

wymaga drogiego, specjalnego stateczni-

ka, nie do zast¹pienia typowym statecznikiem

od dowolnego producenta,

ca³y uk³ad od statecznika do lampy musi

wytrzymaæ impulsy WN.

Zdzis³aw Sawula

COBR POLAM

Lampa

Skutecznoæ

Wspó³czynnik

Przeciêtna

wietlna

oddawania

trwa³oæ

[Im/W]

barw

[h]

¯arówka

1000

5000

wietlówka

5000

24 000

Sodowa niskoprê¿na

260

10 000

Rtêciowa wysokoprê¿na

10 000

20 000

Sodowa wysokoprê¿na

160

15 000

20 000

Metalohalogenkowa wysokoprê¿na

140

10 000

Przeciêtne wartoci najwa¿niejszych parametrów róde³ wiat³a

Rys. 6. Schemat równoleg³ego uk³adu zap³onowego

Rys. 7. Uk³ad z odczepem na stateczniku

straty mocy na grzanie wtórnego uzwojenia

transformatora podczas pracy lampy,

wiêkszy koszt produkcji,

wiêksze rozmiary i masa uk³adu zap³ono-

wego,

przy zwarciu lampy ca³y pr¹d zwarcia p³y-

nie przez uzwojenie wtórne.

Impulsowe uk³ady zap³onowe

Uk³ady równoleg³e

Przyk³ad uk³adu równoleg³ego przedstawio-

no na rys. 6. Zasada dzia³ania jest opisana

przy opisie uk³adu szeregowego. Ró¿nica:

uzwojenie wtórne transformatora jest w³¹czo-

ne równolegle do lampy przez kondensator C3.

Drodzy Czytelnicy

Prosimy o ocenê wybranych artyku³ów
tego numeru w skali punktowej od 0 do 10.
Ka¿dy uczestnik ma do dyspozycji 10 punktów,
które mo¿e rozdzieliæ na kilka artyku³ów lub przyznaæ
je jednemu, najbardziej interesuj¹cemu. Suma
przyznanych punktów nie mo¿e byæ wiêksza ni¿ 10.
Odpowiedzi nie spe³niaj¹ce tego warunku nie bêd¹
brane pod uwagê.

Wród uczestników ankiety rozlosujemy nagrody _
5 odtwarzaczy osobistych.

Termin nadsy³ania ankiet _ 25 czerwca 2000 r.

Listê nagrodzonych osób opublikujemy w nrze 8/2000.

Artyku³om z nru 6/2000 przyznajê nastêpuj¹ce liczby punktów (od 0 do 10; suma maksimum 10):

1. Z kraju i ze wiata .........................................................................................................

2. Czy powrót germanu? ..............................................................................................

3. MAX325 czyli zapobieganie konfliktom na magistrali I

C ....................................

4. Stabilizowany zasilacz sterowany mikroprocesorem ..........................................

5. Generator sygna³ów prostok¹tnych ........................................................................

6. Urz¹dzenie zap³onowe do silnika 4-cylindrowego (2) .........................................

7. Telefonia komórkowa w diagnostyce medycznej ..................................................

8. Filtry przeciwzak³óceniowe _ dowiadczenia z eksploatacji ....................................

AAN

NKKIIEETTAA

REDAGUJ WRAZ Z NAMI

REDAGUJ WRAZ Z NAMI 6/2000

Liczba punktów

PoICard po wielomiesiêcznych przygotowa-

niach przystêpuje do wdra¿ania programu wy-

dawania i akceptacji kart z mikroprocesorem.

W pierwszym etapie w ponad 200 terminalach

w placówkach handlowych mo¿liwe bêdzie p³a-

cenie kartami VISAwydanymi przez banki ucze-

stnicz¹ce w programie VISA Smart Debit/Cre-

dit. Docelowo wszystkie terminale obs³ugiwane

przez PolCard bêd¹ przystosowane do odczy-

tywania informacji zgromadzonych w mikro-

procesorze karty i do weryfikacji numerów PIN.

Polacy bêd¹ mogli w szerszym zakresie doko-

nywaæ zakupów za granic¹.

Zakres mo¿liwych zastosowañ takiej karty zale-

¿y teoretycznie od ograniczeñ zwi¹zanych z szyb-

koci¹ procesora i wielkoci¹ pamiêci. Jak wyka-

za³o dotychczasowe dowiadczenie, w praktyce

du¿e znaczenie ma oczywicie rachunek ekono-

miczny i konkurencja wczeniejszej formy karty

_ karty z paskiem magnetycznym.

Karty z paskiem magnetycznym rozwinê³y siê

na prze³omie lat 60. i 70. i przez ostatnie 25 lat

dominowa³y na rynku. W bankowoci prze³o-

mem sta³y siê dzia³ania podjête przez banki

francuskie, które w 1982 roku podjê³y prace

nad ustaleniem wymagañ technicznych doty-

cz¹cych karty z mikroprocesorem, a ju¿

w 1992 r. we Francji u¿ywano 21 mln kart ban-

kowych z mikroprocesorem. W latach 80. i 90.

nast¹pi³ te¿ gwa³towny wzrost liczby telefonicz-

nych kart chipowych, które dominuj¹ obecnie

w zastosowaniach komercyjnych.

Dzisiaj nikt ju¿ nie kwestionuje wy¿szoci kar-

ty mikroprocesorowej nad kart¹ z paskiem ma-

gnetycznym. W tablicy obok przedstawione s¹

zasadnicze ró¿nice miêdzy dwoma typami kart.

Nowa karta znacznie usprawni kontakt z klien-

tem banku na odleg³oæ. Mo¿liwe bêdzie znacz-

ne zwiêkszenie us³ug dostêpnych bezpore-

dnio z domu lub biura. Zdecydowanie zwiêkszy

siê liczba dokonywanych w ten sposób p³atno-

ci, przelewów z jednego konta na drugie i in-

nych operacji bankowych. Karta chipowa mo¿e

pe³niæ wiele funkcji. Oprócz funkcji p³atniczych

VISA Z MIKROPROCESOREM

RÓ¯NE

(elektroniczna portmonetka, karta kredytowa, de-

betowa, prywatna, firmowa, itp.) karta mo¿e

zawieraæ tak¿e inne dane, np. dane osobiste po-

siadacza (imiê, nazwisko, numer telefonu, gru-

pê krwi, informacjê o uczuleniach na leki, itp.) al-

bo dane dla linii lotniczych zwi¹zane z progra-

mem premii i specjalnych us³ug dla osób czê-

sto podró¿uj¹cych.

(cr)

Karta z paskiem magnetycznym Karta z mikroprocesorem

Niezawodnoæ

zawodna, czêste uszkodzenia

prawie niezawodna, rzadkie usterki

Czas u¿ywania

do 3 lat

do 10 lat

Pojemnoæ

do 130 znaków

wielokrotnie wiêksza, zale¿y od uk³adu scalonego

Bezpieczeñstwo

³atwy dostêp do informacji,

pe³na kontrola dostêpu, mo¿na uniemo¿liwiæ kopiowanie

³atwoæ kopiowania

Zastosowanie ograniczone

bardzo

szerokie

Koszty telekomunikacji du¿e, jeli chce siê mieæ pe³n¹

ma³e, weryfikacja PIN-u w trybie off-line

kontrolê w trybie off-line

z weryfikacj¹ PIN-u

Imiê i nazwisko .......................................................................

....................................................................................................

Adres:.....................

.............................................................................

................................................................................................................

.........................................................................................................
Wiek: ............. lat
Wykszta³cenie:

podstawowe

rednie

wy¿sze

Czy jest Pan(i) prenumeratorem ReAV?

tak

nie

Propozycja tematu, który nale¿a³oby omówiæ w ReAV.
.....................................................................................................
................................................................................................................
......................................................................................................

9. Nowe oscyloskopy Tektronix .........................................................................

10. Program Blazerouter 3.5 ................................................................................

11. Uk³ady zap³onowe do wysokoprê¿nych pamp wy³adowczych (1) ....................

12. Modu³ logiczny LOGO! w zwijarce hydraulicznej do papy ...................................

13. Visa z mikroprocesorem ...............................................................................

14. Rozdzielacz sygna³ów fonicznych sterowany cyfrowo .......................................

15. Inteligentna zabawka .......................................................................................

16. Aktualnoci ....................................................................................................

17. Kamery analogowe i cyfrowe ........................................................................

18. Radioodtwarzacze samochodowe (2) ...........................................................

19. Cyfrowa telewizja satelitarna (1) ......................................................................

20. Kolumny g³onikowe Yellow Line z Diory ......................................................

21. Pronto _ inteligentny sterownik bezprzewodowy ..........................................

22. Panasonic SC-HT80 _ dwiêk kinowy w domu ...........................................

ERICSSON R320S Z OBS£UG¥ WAP

Ericsson R320s to inteligentny,
dwuzakresowy (900 / 1800) telefon
bêd¹cy najnowszym osi¹gniêciem
w dziedzinie transmisji danych,
urz¹dzeniem o du¿ych mo¿liwo-
ciach w atrakcyjnej, profesjonalnej
obudowie. R320s ma tylko 15 mm
gruboci i wa¿y poni¿ej 100 gra-
mów (z bateri¹ Ultra Slim), ma gra-
ficzny wywietlacz, mieszcz¹cy 5
wierszy zwyk³ego tekstu, przegl¹-
darkê WAP (Wireless Application
Protocol), ³¹cze na podczerwieñ
umo¿liwiaj¹ce natychmiastow¹ wy-
mianê danych z komputerem oraz
klawiaturê zapewniaj¹c¹ szybk¹
i ³atw¹ obs³ugê. Jest pierwszym te-
lefonem Ericssona udostêpniaj¹-
cym us³ugi WAP, zapewniaj¹ce

u¿ytkownikowi szybki dostêp do Internetu, a w tym do wiadomoci,
prognoz pogody i kursów wymiany walut; bêd¹ te¿ mogli sprawdziæ
stan konta, porozmawiaæ on-line, kupiæ bilety do kina. R320s ma tak-
¿e czêæ nadawcz¹ ³¹cza na podczerwieñ oraz bezprzewodowy
modem. Wystarczy, ¿e u¿ytkownik umieci swój telefon w pobli¿u
odbiornika ³¹cza na podczerwieñ zainstalowanego w urz¹dzeniu
przenonym, takim jak palmtop lub notebook, a bêdzie móg³ przegl¹-
daæ sieæ WWW i wysy³aæ pocztê elektroniczn¹. £¹cznoæ w podczer-
wieni umo¿liwia tak¿e wymianê wizytówek miêdzy telefonami. Jeli
dwa telefony R320s zostan¹ umieszczone obok siebie, bêd¹ mog³y
wymieniæ siê numerami i danymi osobowymi, zapewniaj¹c dok³ad-
noæ informacji. R320s mo¿e tak¿e realizowaæ funkcjê notatnika g³o-
sowego, umo¿liwiaj¹c¹ u¿ytkownikowi nagranie nawet dwudziestu
wiadomoci. Jest tak¿e wyposa¿ony w kalendarz przypominaj¹cy
o wa¿nych wydarzeniac

(cr)

Takie urz¹dzenie jest

przydatne, zw³aszcza

gdy mamy wzmacniacz

z jednym wejciem

sygna³owym, a kilka

urz¹dzeñ

odtwarzaj¹cych.

ozdzielacz sygna³ów we

wzmacniaczach to

uk³ad, do którego s¹ do-

prowadzone sygna³y,

np. z magnetofonu, ra-

dia, odtwarzacza p³yt

kompaktowych, kompu-

tera, na jego wyjciu

za jest tylko jeden wybrany sygna³, który jest

wzmacniany. Opisywany rozdzielacz ma osiem

wejæ (co umo¿liwia do³¹czenie omiu odtwa-

rzaczy muzycznych stereo) i dwa wyjcia: do

wzmacniacza i np. wejcia zapisu magnetofo-

nowego. Do prze³¹czania wejæ wykorzystano

osiem przekaników dwubiegunowych prze³¹-

czalnych, dziêki czemu sygna³ na wyjciu nie

jest zniekszta³cony. Wywietlacz LED infor-

muje o wybranym do³¹czonym wejciu.

ROZDZIELACZ SYGNA£ÓW

FONICZNYCH

STEROWANY CYFROWO

Budowa i dzia³anie

Schemat rozdzielacza przedstawiono na rys.

1. Mo¿na w nim wydzieliæ kilka czêci, które

spe³niaj¹ w uk³adzie okrelone funkcje:

zasilacz, który dostarcza do uk³adu stabili-

zowane napiêcie +5 V

uk³ad zabezpieczaj¹cy przed drganiami ze-

styków mikroprze³¹czników w czasie ich prze-

³¹czania

uk³ad 4-bitowego dwójkowego licznika re-

wersyjnego do sterowania uk³adami dekodera

kodu BCD na kod wskanika 3-segmentowego

i dekodera/demultipleksera z trzech linii na

osiem linii

uk³ad dekodera kodu BCD na kod wskani-

ka 7-segmentowego LED

uk³ad dekodera/demultipleksera z trzech

linii na osiem linii do sterowania tranzystorami.

Zasilacz

Napiêcie przemienne z transformatora siecio-

wego po wyprostowaniu w mostku MG zosta-

je doprowadzone do scalonego stabilizatora

dodatniego US1, na wyjciu którego (k. 2)

otrzymuje siê napiêcie sta³e +5 V. Kondensa-

tory zasilacza s³u¿¹ do filtrowania napiêcia.

Uk³ad zabezpieczaj¹cy

przed drganiami zestyków

mikroprze³¹czników

W czasie naciskania mikroprze³¹czników S1 i S2

zestyki ich drgaj¹, co by³oby odbierane przez

uk³ady cyfrowe jako wiele naciniêæ i powodowa-

³o niekontrolowane dzia³anie uk³adu. Aby temu za-

pobiec, zastosowano dwa przerzutniki RS zbudo-

wane z uk³adu scalonego US4, zawieraj¹cego

cztery bramki NAND. Mikroprze³¹czniki S1 i S2

s¹ tak po³¹czone z przerzutnikami, i¿ przy zwol-

nionych przyciskach sygna³ 0 trafia z S1 do wej-

cia ustawiaj¹cego przerzutnika drugiego (k. 10),

z S2 za do wejcia ustawiaj¹cego przerzutnika

pierwszego (k. 2). Powoduje to na wyjciach

przerzutników (k. 8 i 3) pojawienie siê 1.

Kiedy zostanie naciniêty, np. mikroprze³¹cznik

S1, sygna³ 0 zostanie doprowadzony do wejcia

kasuj¹cego, drugiego przerzutnika (k. 12), co

spowoduje zapamiêtanie 0 na wyjciu niezane-

gowanym (k. 8). Stan ten bêdzie siê utrzymywa³

do czasu zwolnienia przycisku S1. Dzia³anie

przerzutnika pierwszego jest identyczne, z tym ¿e

jest on sterowany mikroprze³¹cznikiem S2. Awiêc

jednoczenie z naciniêciem i zwolnieniem przy-

cisku S1 i S2 na wyjciach niezanegowanych

przerzutników, bêd¹ siê pojawiaæ sygna³y o zbo-

czu narastaj¹cym, tzn. z 0 na 1, które steruj¹

wejciami zegarowymi licznika.

Rys. 1. Schemat rozdzielacza

ELEKTRO

AKUSTYKA

Uk³ad 4-bitowego dwójkowego

licznika rewersyjnego

Licznik rewersyjny charakteryzuje siê tym, ¿e

mo¿e zarówno liczyæ w górê, jak i w dó³.

Uk³ad scalony licznika US2 ma dwa wejcia zli-

czaj¹ce (k. 4, 5), które s¹ po³¹czone z wyjcia-

mi nieodwracaj¹cymi przerzutników RS. Ka¿do-

razowe naciniêcie i zwolnienie mikroprze³¹cz-

nika S1, bêdzie powodowa³o zwiêkszenie stanu

licznika, S2 za zmniejszanie. Trzybitowe wyjcie

licznika (k. 3, 2, 6) jest po³¹czone z 3-bitowym

wejciem uk³adu demultipleksera US3 (k. 1, 2,

3) oraz dekodera kodu BCD na kod wskanika

7-segmentowego US5 (k. 7, 1, 2). Obwód RC

(C5, R20) s³u¿y do zerowania licznika, przy ka¿-

dorazowym w³¹czeniu urz¹dzenia do sieci.

Uk³ad dekodera kodu BCD

na kod wskanika

7-segmentowego

Uk³ad scalony US5 jest sterowany 3-bitowym

s³owem licznika. Powoduje to pojawienie siê na

wyjciu (k. 13, 12, 11, 10, 9, 15, 14) 7-bitowe-

go s³owa, którego ka¿dy bit steruje jednym

segmentem wywietlacza LED (WYS.1). Trzy-

bitowe s³owo steruj¹ce dekoderem umo¿liwia

wywietlenie na wskaniku cyfr od 0 do 7. Na

wejcie czwartego bitu dekodera (k. 6), jest po-

dane na sta³e 0 w celu wyeliminowania go. Re-

zystory R13

R19 s³u¿¹ do zabezpieczenia

ka¿dego segmentu wywietlacza przed zbyt

du¿ym pr¹dem.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Uk³ad

dekodera/demultipleksera

z trzech linii na osiem linii

Uk³ad dekodera/demultipleksera US3 ma

8-bitowe zanegowane wyjcie (k. 15, 14, 13,

12, 11, 10, 9, 7). Sygna³ licznika steruje wej-

ciem demultipleksera, co na wyjciu powodu-

je pojawienie siê 0 na jednym z omiu bitów.

Pozosta³e bity maj¹ 1. Do wejæ zezwalaj¹cych

(k. 4, 5 i 6) s¹ doprowadzone kolejno sygna-

³y 0 i 1 w celu nieprzerwanej pracy uk³adu. Wyj-

cia demultipleksera s¹ do³¹czone przez rezy-

story R1

R8 do baz tranzystorów, typu p-n-p,

T8. Tranzystory te steruj¹ prze³¹czalnymi

przekanikami dwubiegunowymi PKR1

PKR8

Rys. 2. P³ytka drukowana rozdzielacza

Rys. 3. Rozmieszczenie elementów na p³ytce drukowanej rozdzielacza

o napiêciu zasilania +5 V. Je¿eli np. na wyjciu

pierwszego bitu uk³adu (k. 15) pojawi siê 0, zo-

staje ono doprowadzone do bazy tranzystora

T1, który zostaje wysterowany i w³¹cza prze-

kanik PKR1, a na wywietlaczu WYS.1 poja-

wi siê cyfra 0. Na pozosta³ych bitach na wyjciu

dekodera znajduj¹ siê 1, które sprawiaj¹, ¿e

tranzystory do nich do³¹czone (T2

T8) nie s¹

wysterowane. Wskutek tego pozosta³e przeka-

niki (PKR2

PKR8) nie s¹ w³¹czone. Kiedy sy-

gna³ steruj¹cy demultiplekserem zmieni siê,

i np. na wyjciu drugiego bitu (k. 14) pojawi siê

0, zostanie wysterowany tranzystor T2, a tym

samym w³¹czony przekanik PKR2. Tranzystor

T1 i przekanik PKR1 zostan¹ wy³¹czone,

gdy¿ na pozosta³ych wyjciowych bitach poja-

wi siê 1. Rezystory R1

R8 ograniczaj¹ pr¹d

baz tranzystorów do bezpiecznego, diody

D8 za ochraniaj¹ tranzystory przed prze-

piêciami.

Do zestyków ruchomych przekaników, po-

przez gniazda G1

G8 s¹ do³¹czane sygna-

³y muzyczne stereo. Kiedy przekanik jest

wy³¹czony, podaje on sygna³ muzyczny ste-

reo na nieruchome zestyki, które nie s¹ do³¹-

czone, a tym samym sygna³ jest od³¹czony.

Kiedy za przekanik zostanie w³¹czony,

zestyki ruchome prze³¹cz¹ siê na drugie

zestyki nieruchome, które s¹ po³¹czone po-

przez gniazdo G9 lub z³¹cze Z4 z wejciem

wzmacniacza.

Monta¿ i uruchomienie

Uk³ad rozdzielacza sygna³ów mieci siê na

dwóch p³ytkach drukowanych (rys. 2, 4). Na

pierwszej znajduje siê g³ówna czêæ uk³adu, na

drugiej za sterowanie uk³adem z sygnalizato-

rem w³¹czonego wejcia. Przy monta¿u nale-

¿y korzystaæ z rys. 3 i 5, na których przedsta-

wiono rozmieszczenie elementów na p³ytkach

drukowanych.

Na pocz¹tku nale¿y sprawdziæ poprawnoæ

wykonania p³ytek drukowanych, czy nie s¹

przerwane cie¿ki i nie ma zwaræ. Je¿eli p³yt-

ki zosta³y poprawnie wykonane, rozpoczyna-

my monta¿ od wlutowania dwóch zwor: ZW1,

ZW2. Nastêpnie wlutowujemy elementy zasi-

lacza, tj. mostek prostowniczy MG, kondensa-

tory C1

-C4 oraz scalony stabilizator napiêcia

US1. Po prawid³owym umieszczeniu i przylu-

towaniu elementów zasilacza mo¿emy spraw-

dziæ czy dzia³a poprawnie. W tym celu do wej-

cia ZASILANIE doprowadzamy napiêcie

zmienne 6

9 V, np. z transformatora TS 4/17,

którego napiêcie uzwojenia wtórnego wynosi

ok. 7 V. Na wyjciu stabilizatora US1 (k. 2) po-

winno pojawiæ siê napiêcie sta³e +5 V. Na-

stêpnie po od³¹czeniu napiêcia wlutowujemy

w kolejnoci kondensator C5, wszystkie re-

zystory, diody, tranzystory, przekaniki oraz

gniazda cinch. Na koñcu wlutowujemy uk³ady

scalone US2

US5. Szczególn¹ uwagê nale-

¿y zwróciæ na prawid³owe obsadzenie diod,

tranzystorów i uk³adów scalonych.

Na drugiej p³ytce drukowanej wlutowujemy

wywietlacz WYS.1 oraz mikroprze³¹czniki S1

i S2. Nastêpnie ³¹czymy obie p³ytki razem.

W tym celu nale¿y z³¹cza Z1, Z2, Z3 pierwszej

p³ytki, po³¹czyæ przewodami, najlepiej tamo-

wymi, ze z³¹czami Z1,, Z2,, Z3, znajduj¹cymi

siê na drugiej p³ytce w taki sposób, aby pin nr

1, np. z³¹cza Z3, by³ po³¹czony z pin nr 1 z³¹-

cza Z3,. Po zmontowaniu i sprawdzeniu po-

prawnoci wykonania uk³adu, mo¿emy przyst¹-

piæ do uruchomienia go.

Do wejcia ZASILANIE do³¹czamy napiêcie

zmienne (np. z ww transformatora). Na wy-

wietlaczu powinno ukazaæ siê 0, a pierwszy

przekanik PKR1 powinien siê w³¹czyæ. Nale-

¿y nacisn¹æ i zwolniæ S1. Wówczas wywie-

tlacz powinien wywietliæ 1, a przekanik PKR1

wy³¹czyæ siê, natomiast w³¹czyæ siê PKR2.

Kolejne naciskanie i zwalnianie S1, bêdzie

powodowa³o wywietlanie kolejnych cyfr i w³¹-

czanie kolejnego przekanika. Przy w³¹czonym

przekaniku PKR8 i kolejnym naciniêciu

i zwolnieniu S1, nastêpuje ponowne w³¹czenie

pierwszego przekanika i wywietlenie odpo-

wiadaj¹cej mu cyfry 0. Naciskanie i zwalnianie

S2 powoduje ten sam efekt co S1, z tym ¿e

w³¹czany jest przekanik poprzedni. Gdy by³

w³¹czony, np. PKR3 i wywietlona 2 i nacisnê-

limy S2, wówczas PKR3 wy³¹czy siê, a w³¹-

czy PKR2 i wywietlona zostanie 1. Je¿eli

uk³ad nie reaguje na naciskanie S1 i S2, nale-

¿y zmniejszyæ wartoæ rezystora R20 lub kon-

densatora C5.

Kiedy uk³ad dzia³a poprawnie, do wejæ G1

do³¹czamy, za pomoc¹ ekranowanych przewo-

dów zakoñczonych odpowiednimi wtyczkami,

sygna³y muzyczne, a wyjcie G9 lub Z4 ³¹czy-

my z wejciem naszego wzmacniacza i za

pomoc¹ S1 lub S2 sprawdzamy, czy sygna³y

z ka¿dego wejcia docieraj¹ do wzmacnia-

cza. Do z³¹cza Z4 mo¿emy przylutowaæ na sta-

³e ekranowany przewód z odpowiedni¹ wtycz-

k¹, ³¹cz¹c¹ nasz uk³ad ze wzmacniaczem.

Do wyjcia G9 za mo¿emy do³¹czyæ np. wej-

cie magnetofonowe do nagrywania lub wej-

cie drugiego wzmacniacza.

Liczbê wejæ uk³adu mo¿emy zmniejszyæ, np.

do czterech (G1

G4). Wówczas nie musimy

wlutowywaæ wszystkich elementów. Mo¿emy

wtedy opuciæ gniazda G5

G8, tranzystory

T8, diody D5

D8, rezystory R5

R8 oraz

najwa¿niejsze przekaniki PKR5

PKR8. Spo-

woduje to proporcjonalnie zmniejszenie

kosztów wykonania uk³adu.

Uk³ad rozdzielacza mo¿emy wykonaæ jako

oddzieln¹ przystawkê sprzêtu muzycznego

lub wmontowaæ we wzmacniacz w³asnej robo-

ty albo starszy, który nie ma takiego uk³adu, co

na pewno zadowoli ka¿dego u¿ytkownika te-

go urz¹dzenia.

Andrzej Maksym

ELEKTRO

AKUSTYKA

Rys. 4. P³ytka drukowana uk³adu do sterowania

rozdzielaczem

Rys. 5. Rozmieszczenie elementów na p³ytce

drukowanej uk³adu do sterowania rozdzielaczem

WYKAZ ELEMENTÓW

Rezystory

R8 _ 2,2 k

Ω

R19 _ 10 k

Ω

R20

1 k

Ω

Kondensatory

C1 _ 1000

F elektrolityczny

C2, C3 _ 100

C4 _ 220

F elektrolityczny

C5 _ 47

F elektrolityczny

Uk³ady scalone

US1 _ L7805CV

US2 _ 74LS193

US3 _ 74LS138

US4 _ 74LS00

US5 _ 74LS47

Pó³przewodniki

MG _ B40C1500R

T8 _ BC557C

D8 _ 1N4148

WYS.1 _ wywietlacz wspólna anoda LTS5811G

Inne

PKR1-PKR8 _ przekaniki RM 94P-5-S

S1, S2 _ mikroprze³¹czniki

G9 _ gniazda cinch podwójne,

pionowe do monta¿u na p³ytkach

drukowanych

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Jeszcze nie tak dawno

do dobrego tonu nale¿a³o

mieæ tamagochi, czyli...

elektronicznego

kurczaka, który _

w postaci breloczka _

móg³ nam towarzyszyæ

w nauce, pracy i _ przede

wszystkim _ zabawie.

Dzi tamagochi

jest passé. Dzi wiat

nale¿y do AIBO. Niestety,

ten najnowszy produkt

laboratoriów firmy Sony

nie jest tani. W Europie

kosztuje 2400 euro + VAT.

AIBO (Artificial Intelligence rOBot; robot ze

sztuczn¹ inteligencj¹), w jêzyku japoñskim

skrót ten znaczy towarzysz, jest _ zdaniem

jego twórców _ bystr¹ i atrakcyjn¹ zabawk¹, ta-

k¹ sam¹, jak czworono¿ny szczeniak.

W robocie umieszczono nowy system ope-

racyjny Aperior, opracowany z myl¹ o uk³a-

dach pracuj¹cych ze sprzê¿eniem zwrotnym

w czasie rzeczywistym. System ten sprawia,

¿e jeli w polu widzenia robota znajdzie siê np.

pi³ka, to skieruje siê on w jej kierunku.

W urz¹dzeniu zastosowano standardowy in-

terfejs OPEN-R, opracowany przez Digital

Creatures Laboratory specjalnie dla robotów

przeznaczonych do zabawy. Umo¿liwi on

w przysz³oci produkcjê robotów z wymienny-

mi komponentami hard- i software,owymi.

Obecnie OPEN-R zawiera specyfikacjê me-

chaniczn¹, elektroniczn¹ i programow¹

AIBO. Umo¿liwia ona robotowi wyra¿enie jed-

nego z szeciu uprzednio zaprogramowanych

uczuæ (z³oæ, smutek, zdziwienie, radoæ,

strach i niechêæ) oraz kierowanie siê jednym

z czterech instynktów (mi³oæ, poszukiwanie,

ruch i g³ód). Swoje emocje robot wyra¿a kilko-

ma sposobami: kombinacjami dwiêków mu-

zycznych, kolorem oczu i postaw¹. Jeli nie jest

w nastroju, to nie bêdzie zwraca³ uwagi na

rozkazy pana, a gdy jest w dobrym humorze,

mo¿e pokazywaæ w³acicielowi jego ulubio-

ne sztuczki! Jeli bêdzie czêsto besztany za

podchodzenie do jakiego przedmiotu, to na-

uczy siê do niego nie zbli¿aæ! I odwrotnie; je-

li bêdzie chwalony za znajdowanie czego, to

polubi tê czynnoæ.

Choæ AIBO jest zaprogramowany na samo-

dzielne dzia³anie, to mo¿na u¿yæ jednej z wie-

lu wczeniej zaprogramowanych opcji, umo¿-

liwiaj¹cych np. zabawê. Pozwala ona na kon-

RÓ¯NE

trolowanie zachowania oraz noszenie

przedmiotów w pysku czy... granie w pi³kê

no¿n¹. AIBO podobnie jak ma³e dziecko, nie

potrafi chodziæ po schodach, natomiast bardzo

lubi chodziæ po krótko strzy¿onym dywanie.

Osiemnacie ró¿nych przegubów z silnikami

umo¿liwia robotowi poruszanie siê, a tak¿e...

przeci¹ganie, ziewanie, przewracanie, siada-

nie, drapanie, k³adzenie i podpieranie. Przegu-

by znajduj¹ siê w pysku, g³owie, nogach

i ogonie.

AIBO ma wiele czujników, które _ jak ludzkie

zmys³y _ umo¿liwiaj¹ jego odpowiednie zacho-

wanie siê w rodowisku. Umieszczony w g³o-

wie sensor dotyku reaguje np. na g³askanie.

Tak¿e w g³owie zamontowano dwa stereofo-

niczne mikrofony umo¿liwiaj¹ce dookólny

odbiór dwiêku z jednoczesnym rozró¿nie-

niem wysokoci tonu, co pozwala na rozu-

mienie komend. Kolorowa kamera CCD o roz-

dzielczoci 180 000 pkt. i dalmierz na podczer-

wieñ, pomocne s¹ w omijaniu przeszkód. Czuj-

niki prêdkoci i po³o¿enia s¹ odpowiednikiem

zmys³u równowagi, tak wiêc robot wie kiedy siê

przewróci. Ponadto w g³owie i nogach umie-

szczono czujniki nacisku.

Prac¹ urz¹dzenia steruje 64-bitowy procesor

MIPS RISC. G³ówna pamiêæ ma pojemnoæ 16

MB, natomiast odpowiadaj¹ca za zachowanie

robota pamiêæ RAM ma 8 MB i zawarta jest na

karcie Memory Stick. U¿ywaj¹c osobnego

oprogramowania, np. AIBO Performer Kit ERF-

510, mo¿na nauczyæ robota sztuczek, którymi

pochwali siê przed naszymi znajomymi.

AIBO z bateriami mo¿e dzia³aæ ok. 1,5 godz.

Wymiary 274x156x266 mm (bez ogona), ma-

sa ok. 1,6 kg z bateriami i kart¹ Memory Stick.

W instrukcji obs³ugi radz¹ m.in. trzymaæ AIBO

w domu i nie pozwalaæ mu na spacery. Kurz,

b³oto i woda mog¹ spowodowaæ wadliwe dzia-

³anie robota. Podczas przenoszenia nale¿y

wy³¹czyæ zasilanie i trzymaæ AIBO w torbie!
Jerzy Robert

INTELIGENTNA

ZABAWKA

Dotyk Wzrok
S³uch Równowaga

Rys. 2. Rozmieszczenie czujników

w poszczególnych czêciach AIBO

Rys. 1. Akcesoria obs³uguj¹ce pieska AIBO

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

AKTUALNOCI

irma Philips oferuje magnetowid zapisuj¹cy w cyfrowym systemie

D-VHS. Jest to drugi tego typu magnetowid na polskim rynku po urz¹-

dzeniu firmy JVC HR-DR 10000. Cyfrowy zapis jest mo¿liwy ze ród³a

zarówno cyfrowego jak i analogowego. Obraz i dwiêk s¹ kodowane

w systemie MPEG 2. Parametry zapisu s¹ znacznie lepsze ni¿ w ana-

logowym systemie S-VHS: rozdzielczoæ 540 linii (S-VHS 400 linii ), sto-

sunek sygna³/szum luminancji 56 dB (S-VHS 50 dB), stosunek sygna³

/szum dwiêku 110 dB (S-VHS 80 dB). Kopiowanie z kasety na kase-

tê nie powoduje pogorszenia jakoci kopii. W zale¿noci od d³ugoci ta-

my mo¿liwy jest zapis na kasecie DF 420 7 godz. (STD) i 21 godz

(Long Play). Sprzedawane s¹ tak¿e kasety 180 i 300 minutowe. Odtwa-

rzane s¹ tak¿e kasety analogowe, a wiêc mo¿na w pe³ni korzystaæ z w³a-

snej biblioteki filmowej. Tak jak w zwyk³ym magnetowidzie jest tuner te-

lewizyjny i timer. Poszukiwanie nagrañ u³atwia system zarz¹dzania

irma JVC rozszerzy³a swoj¹ ofertê amplitunerów o model do kina domowego z dekoderami dwiê-

ku wielokana³owego Dolby Digital, DTS, MPEG i Dolby Pro Logic. Jest tak¿e dekoder 3 D Pho-

nic do wytwarzania dwiêku dookólnego za pomoc¹ dwóch kana³ów. Do wyboru s¹ charakterysty-

ki akustyczne dostosowane do ró¿nych cie¿ek dwiêkowych filmów: akcji, dramatycznych, insce-

nizacji teatralnych. Tuner z funkcj¹ RDS ma 30 pamiêci stacji UKF i 15 r./D³. Moc wyjciowa w try-

bie surround 5 x 100 W (1kHz, 0,8% THD), w trybie stereo 2 x 100 W (1 kHz DIN). Jest specjalne

wyjcie na subwoofer i funkcja wzmacniaj¹ca basy. Mo¿na do³¹czyæ wiêkszoæ urz¹dzeñ audio wy-

korzystuj¹c wejcia analogowe cinch i cyfrowe: wspó³osiowe i optyczne. Cena 1899 z³.

(P.J)

AMPLITUNER JVC RX-6001RGD

CL18 NOWY

CYFROWY APARAT

FOTOGRAFICZNY

WIELKOCI D£ONI
N

a targach CeBIT w Hanowerze Agfa zapre-

zentowa³a cyfrowy aparat fotograficzny CL18,

umo¿liwiaj¹cy rejestracjê obrazów nierucho-

mych i sekwencji ruchomych. £atwy w u¿yciu

i niedrogi aparat o wielkoci d³oni nadaje siê do

ró¿norodnych zastosowañ. Wystarczaj¹co ma-

³y, aby mo¿na by³o zabraæ go wszêdzie, CL18

mo¿e uchwyciæ chwilê lub zarejestrowaæ zda-

rzenie. Interfejs USB i uniwersalne miniaturo-

we wyjcie sygna³u wizzyjnego umo¿liwiaj¹

³atwe do³¹czanie aparatu do komputera. Za-

rejestrowane obrazy mo¿na ³atwo przesy³aæ

poczt¹ elektroniczn¹, zamieszczaæ na stro-

nach WWW oraz przegl¹daæ na ekranie mo-

nitora. Agfa CL18 ma wbudowan¹ lampê b³y-

skow¹, a wewnêtrzna pamiêæ o pojemnoci

2 MB umo¿liwia wykonanie do 32 zdjêæ. Roz-

dzielczoæ - 640x480 pikseli - jest standar-

dem przemys³owym. Nowy aparat o podwój-

nym przeznaczeniu dostarczany jest z opraco-

wanym przez Agfa oprogramowaniem Photo-

Genie podwy¿szaj¹cym jakoæ obrazu. Photo-

Genie usuwa zak³ócenia i zniekszta³cenia

obrazu charakterystyczne dla kompresji JPEG,

takie jak pikselizacja, poszarpane krawêdzie

i posteryzacja, typowe dla cyfrowej fotografii.

W komplecie z aparatem znajduje siê te¿ pro-

gram do tworzenia dokumentów zawieraj¹-

cych ilustracje Corel Print Office 2000 i edytor

obrazów Corel Photo House 5.

W Polsce aparat CL18 dostêpny bêdzie

w cenie ok. 740 z³ netto.

(cr)

irma Samsung znacznie rozszerzy³a ofertê

magnetowidów stereofonicznych. Oferta obej-

muje magnetowidy SV 637X, SV 635X (fot.)

i SV 631X. Zró¿nicowanie funkcji miêdzy nimi jest

niewielkie. Ró¿ni¹ siê przede wszystkim obu-

dowami. Model SV 637X ma odchylany panel za-

krywaj¹cy kieszeñ na kasetê. W jego centralnej

czêci umieszczono zegar. Kieszeñ na kasetê za-

bezpieczono przed dzieæmi. Nie mo¿na odchy-

liæ os³ony, je¿eli nie jest wk³adana kaseta magne-

towidowa. Tylko w magnetowidach stereofonicz-

nych (dekoder Nicam) s¹ g³owice pokrywane

materia³em o w³aciwociach diamentu zwiêksza-

j¹cym ich trwa³oæ. Uk³ad Intelligent Picture Con-

trol ustawia parametry odczytu w zale¿noci od

jakoci zapisu na tamie, tak aby otrzymaæ opty-

maln¹ jakoæ obrazu. Mechanizm Jet Drive za-

pewnia szybkie przewijanie kasety, a mechanizm

Ekstra Quick Start uruchamia odczyt po ok.

1 s od w³o¿enia kasety. Przyciski typu shuttle na

pilocie i magnetowidzie uruchamiaj¹ odtwarza-

nie i przewijanie ze zmienn¹ prêdkoci¹. W ma-

gnetowidzie SV-631X nie ma monta¿u cie¿ki

dwiêkowej i programatora Show View. Timer

umo¿liwia programowanie szeciu nagrañ z mie-

siêcznym wyprzedzeniem. Magnetowidy maj¹

po dwa Euroz³¹cza i wejcie AV Cinch z przodu

do do³¹czenia kamery.

(P.J)

CYFROWY MAGNETOWID PHILIPS VR20D

nagraniami na kasecie. Na licie tytu³ów zaznacza siê wybrany film,

a magnetowid sam wyszukuje nagranie. Magnetowid wyposa¿ono

w dwa gniazda Euro, we/wy S-video, gniazdo synchronizacji edycji

i we/wy cyfrowe I link umo¿liwiaj¹ce do³¹czenie magnetowidu do kom-

putera lub cyfrowej kamery MiniDV. Zapis na takim magnetowidzie za-

pewnia obecnie najlepsz¹ jakoæ obrazu i dwiêku.

(

P.J)

MAGNETOWIDY STEREOFONICZNE SAMSUNGA

analogowy. Rodzaj zapisu i kasety jest wy-

krywany w kamerze automatycznie. Zapis

analogowy jest przetwarzany na sygna³ cy-

frowy i z³¹czem DV (terminal ) mo¿e byæ

przes³any np. do drukarki, komputera lub

magnetowidu cyfrowego. Czas zapisu cyfro-

wego jest krótszy od analogowego. Dla sy-

stemu PAL stanowi 2/3 czasu. Przyk³adowo,

Oferta kamer wideo

jest coraz bardziej

atrakcyjna. Wydawaæ

by siê mog³o, ¿e

nast¹pi zmierzch

kamer analogowych,

podczas gdy bêd¹

powstawaæ coraz to

nowsze kamery

cyfrowe. Jednak tak

nie jest, moderni-

zowane s¹ systemy

analogowe, czego

przyk³adem mog¹ byæ

kamery z systemem

Video 8 i Hi8 XR oraz

cyfrowym Digital 8

firmy Sony, czy

kamery z systemem

S-VHS-ET,

umo¿liwiaj¹cym zapis

S-VHS na zwyk³ych

kasetach VHS firm

JVC i Panasonic.

KAMERY ANALOGOWE

i CYFROWE

System wideo S-VHS-ET

System S-VHSET (Expansion Technology)

zapewnia rozdzielczoæ 400 linii (jak w sy-

stemie S-VHS), o 60% szersze pasmo za-

pisywanych czêstotliwoci i to na zwyk³ej ta-

mie VHS. Niestety, gorszy jest stosunek sy-

gna³u do szumu. Zmieniono konstrukcjê

g³owic i przedwzmacniacza sygna³u wideo,

dziêki czemu kamera umo¿liwia nagrywanie

w trzech systemach:

VHS, na zwyk³ych kasetach VHS-C

VHS-ET, zalecane kasety lepszej jakoci

VHS-C HG

S-VHS na kasetach S-VHS-C.

Zapisany obraz i dwiêk mo¿na odtwarzaæ

bezporednio z kamery po do³¹czeniu jej do

telewizora lub w magnetowidzie ze specjal-

n¹ kaset¹ adapterem. Wtedy, w zale¿noci

od systemu zapisanej kasety, magnetowid

musi pracowaæ w odpowiednim systemie.

Je¿eli nagrywa siê w systemie S-VHS-ET na

kasecie VHS-C, to konieczny jest magneto-

wid S-VHS lub VHS z mo¿liwoci¹ odtwa-

rzania SQPB, ale z mniejsz¹ rozdzielczoci¹

280 linii.

Stosowanie systemu S-VHS-ET przy nie-

znacznie gorszej jakoci obrazu obni¿a koszty

eksploatacji kamery. Mo¿na stosowaæ znacz-

nie tañsze kasety, przyk³adowo VHS-C

EC-45 EHG po (15 z³), a nie S-VHS-C

SE-C45 XG (po 35 z³).

System Video 8 XR i Hi8 XR

Oferowana wy³¹cznie przez Sony techni-

ka XR (eXtended Resolution) poszerza pa-

smo luminancji, w efekcie wzrasta o 10%

rozdzielczoæ obrazu. Stosowane s¹ ulep-

szone g³owice Hyper MIG, produkowane

w technologii stosowanej przy wytwarza-

niu g³owic DV, zmniejszono wymiary szcze-

liny. Wyjciowy sygna³ luminancji zwiêkszy³

siê o 30%, a chrominancji o 10%. W obu sy-

stemach obraz ma wiêcej szczegó³ów i jest

bardziej wyrany.

System Digital 8

Kamery Digital 8 zapisuj¹ w technice cyfro-

wej, a jednoczenie odtwarzaj¹ kasety na-

grane w systemach analogowych Video 8

i Hi8. Dziêki temu ich posiadacze nie musz¹

przegrywaæ starych kaset na magnetowid

Pierwsza na wiecie kamera wideo Digital 8

z wbudowan¹ drukark¹.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

na kasecie 60- lub 90-minutowej bêdzie

mo¿na nagraæ 40- lub 60-minutowy film.

Nagrywanie cyfrowe w nowych kamerach

realizuje siê tak¿e w trybie LP, najlepiej na

tamie Hi8.

Nowy system jest w pe³ni cyfrowy jak Mini-

DV, o podobnej jakoci obrazu i dwiêku.

Rozdzielczoæ pozioma jest taka sama jak

w systemie MiniDV 500 linii. Dwiêk jest

zapisywany z wykorzystaniem PCM (Pulse

Code Modulation), w dwóch trybach wyso-

kiej jakoci 16 bitów (2 kana³y) i 12 bitów

(4 kana³y).

Uk³ady poprawy jakoci

obrazu

Najbardziej wyrafinowane uk³ady s¹ w ka-

merach dro¿szych, czasem s¹ to rozwi¹za-

nia konstrukcyjne z kamer profesjonalnych.

Przyk³adem jest kamera Canon XM1

z obiektywem Video L stosowanym w mo-

delach profesjonalnych. Obiektyw ma so-

czewki fluorytowe (o lepszych parametrach

optycznych) i asferyczne, poprawiaj¹ce

ostroæ i rozdzielczoæ obrazu oraz zmniej-

szaj¹ce rozmywanie kolorów przy du¿ych

zbli¿eniach. Wprowadzono tak¿e system

przesuwania pikseli, aby zwiêkszyæ czu-

³oæ kamery. Rozdzielczoæ obrazu zale¿y

od liczby pikseli na powierzchni przetworni-

ka, im jest ich wiêcej, tym rozdzielczoæ

obrazu jest wiêksza. Ale mniejsze po-

wierzchnie pikseli to mniejsza czu³oæ. Pro-

blem rozwi¹zuje siê przesuwaj¹c o 1/2 pi-

ksela zielony element CCD i dodatkowo pi-

ksele elektronicznie w pionie. Ostatecznym

efektem jest otrzymanie takiej samej roz-

dzielczoci obrazu z liczby pikseli mniej-

szej o 30%, ale wiêkszej czu³oci kamery.

W kamerach cyfrowych MiniDV JVC GR-

DL9800 i 9700 zastosowano mikroproceso-

rowy uk³ad poszerzaj¹cy utracon¹ wsku-

tek usuwania interferencji z sygna³em chro-

minancji górn¹ czêæ pasma sygna³u lumi-

nancji. Zwiêkszono w ten sposób rozdziel-

czoæ do 520 linii.

W kamerach coraz

czêciej stosowany

jest system TBC (Ti-

me Base Corector)

gwarantuj¹cy opty-

maln¹ jakoæ obra-

zu odtwarzanego

w trybie stop-klatki

i w zwolnionym tem-

pie. TBC kompensu-

je nierównomiernoæ

przesuwu tamy,

w efekcie linie pozio-

me s¹ równe i sta-

bilne.

Standardem jest

uk³ad redukcji szu-

mów w sygnale

chrominancji, zwany Super Digital Noise

Reduction (SDNR) stosowany przez Sony

i DNR stosowany przez Panasonica.

Obiektywy

Ze wzglêdu na wiêksze wymiary kamer

analogowych ich obiektywy maj¹ znacznie

wiêksz¹ zmianê ogniskowej (zoom optycz-

ny). Najczêciej spotykane s¹ wartoci od 16

do 25. Zakres zmian ogniskowych obiekty-

wów kamer cyfrowych jest bardziej zró¿ni-

cowany. Najmniejsze zoomy maj¹ kamery

w uk³adzie pionowym od 10 do12 i w pozio-

mym od 10 do 20 razy. Najnowsze kamery

MiniDV Panasonic NV-DS11 i Digital 8 So-

ny DCR-TRV 420 maj¹ zoom 25- krotny.

W kamerach cyfrowych i analogowych jest

te¿ zoom cyfrowy o wartociach od 50 do

440 razy.

Fotografowanie

Du¿y nacisk k³ad¹ producenci kamer wi-

deo na mo¿liwoæ fotografowania kamer¹

wideo. W tym celu opracowano technikê

Progressive Scan, zwiêkszaj¹c¹ rozdziel-

czoæ zdjêæ. Przy odczycie obrazu z prze-

twornika CCD w czasie 1/50 s s¹ odczyty-

wane jednoczenie wartoci ³adunków

wszystkich pikseli. Nastêpnie tworzone s¹

dwa pó³obrazy, które po z³o¿eniu tworz¹

pe³ny obraz. Jeden pó³obraz jest zawsze od-

twarzany z pamiêci. Wymaga³o to opraco-

wania uk³adów elektronicznych stymuluj¹-

cych wybieranie liniowe, bêd¹ce standar-

dem dla sygna³ów wideo. Metoda ta umo¿-

liwia wykonywanie zdjêæ z rozdzielczoci¹

XGA (1024 x 768 pikseli), podczas gdy VGA

daje (640 x 480 pikseli). Zdjêcia z kamery

mo¿na przechowywaæ w miniaturowej kar-

cie pamiêci typu Flash lub na dyskietce.

Niestety, formaty pamiêci nie s¹ zgodne.

Firma Sony stosuje karty Memory Stick

o wymiarach (d³. 21,5, szer. 50, gruboæ

2,8 mm), masa 4 g i pojemnoci 4, 8, 16 i 32

MB, natomiast firmy JVC, Thomson, Pana-

sonic MultiMediaCard (d³. 45, szer. 37,

gruboæ 0,76 mm) o pojemnoci 4, 8, 16

MB. Na karcie pamiêci Memory Stick 4 MB

mieci siê od 40 do 60 zdjêæ, a w 32 MB od

328 do 496 zdjêæ. W 16 MB pamiêci Multi-

MediaCard mo¿na zapisaæ 120 zdjêæ wyso-

kiej jakoci, 200 zdjêæ o standardowej jako-

ci i 400 zdjêæ w tzw. trybie ekonomicznym.

Zdjêcie mo¿na przes³aæ z kamery do kom-

putera lub drukarki ³¹czem typu RS-232.

W kamerach firmy Sony jest gniazdo do

do³¹czenia napêdu dyskietek 3,5 lub adap-

tera PC card pamiêci Memory Stick.

Zdjêcia mo¿na rejestrowaæ tak¿e na tamie.

Zajmuje ono od 5 do 7 s nagrania. W tym

czasie mo¿na tak¿e nagrywaæ komentarz

dwiêkowy. Na przyk³ad w trybie LP na ta-

mie DV (60 min.) mieci siê ok. 550 zdjêæ.

Wykonywaniu zdjêcia mo¿e towarzyszyæ

dwiêkowy efekt zwalniania migawki.

W kamerach cyfrowych firmy JVC i Panaso-

nica s¹ specjalne przyciski do zdjêæ. W ka-

merze JVC mo¿na zarejestrowaæ zdjêcie

w pamiêci MultiMedia Card bez przerywa-

nia zapisu na tamie. Tak jak w aparacie fo-

tograficznym jest lampa b³yskowa, która

w³¹cza siê automatycznie przy s³abym

owietleniu. Jest te¿ mo¿liwoæ redukcji

efektu czerwonych oczu.

Nowoci¹ jest kamera firmy Sony DCR-

TRV820 z wbudowan¹ drukark¹. W ci¹gu

kilku sekund wykonywane jest zdjêcie o wy-

miarach 6,4 x 4,8 cm. Kamera jest doæ

ciê¿ka, ok. 1,3 kg i ma wymiary 112 x 121

x 218 mm.

Zapis

Zapis najczêciej odbywa siê z jedn¹ prêd-

koci¹ SP i z dwukrotnie mniejsz¹ w ka-

merach analogowych i cyfrowych. Nowoci¹

w kamerach cyfrowych MiniDV GR-

NA RYNKU AV

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Pó³profesjonalna kamera XM1

firmy Canon

GR-DVL9800 z mo¿liwoci¹ zapisu zdjêæ na karcie

pamiêci MultiMediaCard

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

ybrane parametry i funkcje analogowych i cyfrowych kamer wideo

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

ne nastawy rêczne. Przyk³adowo w kame-

rze Canon XM1 jest mo¿liwoæ wyboru 27

wartoci migawek z zakresu od 1/50 s do

1/16 000 s, a przys³ony z 23 wartoci w za-

kresie od f/1,6 do 11.

W celu doboru optymalnych parametrów

ekspozycji w kamerach Sony TRV900 i Ca-

non XM1 generowany jest wzór paskowy,

widoczny na ekranie LCD lub wizjerze. Ob-

serwuj¹c seriê ukonych pasków, pojawia-

j¹cych siê w zbyt jasnych polach kadru,

mo¿na ³atwo skorygowaæ ekspozycjê re-

guluj¹c rêcznie przys³on¹ lub szybkoci¹

migawki.

Tytu³y i data

Tytu³y mo¿na wkopiowaæ w momencie roz-

poczynania lub koñczenia filmu. Do wybo-

ru jest zazwyczaj 10 tytu³ów w omiu kolo-

rach, szeciu jêzykach i dwóch wielkociach.

Mo¿na tak¿e wykonaæ napis rêcznie, np.

na kartce papieru, wybieraj¹c odpowiednie

powiêkszenie kamer¹, wprowadziæ go do

pamiêci i za pomoc¹ funkcji Superimposer

(Panasonic) na³o¿yæ na rozpoczynaj¹c¹ siê

sekwencjê filmu.

Dwiêk

Dwiêk w kamerze mo¿e byæ monofoniczny

lub stereofoniczny. W wiêkszoci kamer cha-

rakterystyka mikrofonu jest dookólna. W nie-

których modelach Panasonica funkcja Voi-

ce Zoom zmienia charakterystykê mikrofonu

z dookólnej na kierunkow¹ w zale¿noci od

zmiany ogniskowej obiektywu. Rzadkoci¹

jest filtr odcinaj¹cy szum wiatru. Przy od-

twarzaniu nagrania w kamerze mo¿na sko-

rzystaæ z g³onika zamontowanego w kame-

rze lub wyjcia s³uchawkowego.

DVL9800/ GR-DL9700 firmy JVC jest zapis

z dwu- lub czterokrotnie wiêksz¹ szybkoci¹

zapisu, co daje 100 (2 x) lub 400 (4 x) kla-

tek na sekundê. Mo¿liwy jest wtedy znacz-

nie precyzyjniejszy zapis szybko poruszaj¹-

cych siê obiektów, np. skoczka do wody

wykonuj¹cego obroty. Odtwarzaj¹c obraz

ze zmniejszon¹ prêdkoci¹ otrzymujemy

naturalny, p³ynny obraz u³atwiaj¹cy prze-

ledzenie ka¿dej fazy ruchu.

Cyfrowe efekty

Technika cyfrowa zdominowa³a uk³ady sta-

bilizacji obrazu, jedynie w najdro¿szych ka-

merach s¹ stosowane stabilizatory optycz-

ne. Cyfrowy zoom (do wyboru jest kilka

wartoci) umo¿liwia znaczne powiêkszenie

obrazu, jednak pogarsza siê jego jakoæ, po-

jawia siê ziarnistoæ.

Prawie nie ma ju¿ kamer bez dodatkowych

efektów zmieniaj¹cych obraz. Do najbar-

dziej znanych nale¿y mozaika, rozci¹gniê-

cie w poziomie (Stretch), lustrzane odbicie

(Mirror), stroboskop i wzmocnienie (Gain

up), nagrywanie sekwencji 4, 9 ujêæ na jed-

nej klatce, obraz w obrazie, przenikanie siê

obrazów (Mix), przechodzenie obrazu z le-

wej na praw¹ z zas³anianiem poprzedniego

(Wipe). Obraz mo¿na wzbogaciæ o efekty:

solaryzacji, negatywu, sepii, przejæ na

obraz czarno-bia³y oraz wprowadziæ od kil-

ku do kilkunastu rodzajów zas³aniania i od-

s³aniania obrazu (Fade). Przy odtwarzaniu

wybrany obraz mo¿na powiêkszyæ od 2 do

10 razy.

Czujnik ruchu

Panasonic jako jedyna firma, stosuje w ka-

merach analogowych czujnik ruchu, który

uruchamia zapis w ci¹gu 1 s od momentu

wykrycia ruchu i automatycznie koñczy za-

pis po czasie 10 s od ustania ruchu. Odle-

g³oæ z jakiej uruchamiany jest zapis zale-

¿y od wielkoci i odleg³oci obiektu i wyno-

si ok. 3 m.

Filmowanie w ciemnoci

Wiêkszoæ modeli kamer analogowych firm

Sony (Night Shot) i Panasonic (Night View)

ma mo¿liwoæ filmowania w ciemnoci. Ka-

mery wyposa¿ono w nadajnik i odbiornik

promieni podczerwonych. Promienie pod-

czerwone odbite od obserwowanego obiek-

tu trafiaj¹ do odbiornika, gdzie s¹ przetwo-

rzone na obraz widzialny. Na podgl¹dzie

widzimy obraz monochromatyczny. Zasiêg,

w którym obraz jest wyrany (nie ziarnisty),

wynosi ok. 5 m. Kamery Panasonica maj¹

mo¿liwoæ wspó³pracy w tym trybie z czuj-

nikiem ruchu.

Programy ekspozycji

Uwzglêdniaj¹c najczêciej spotykane warun-

ki owietlenia, do wyboru s¹ fabryczne na-

stawy parametrów ekspozycji: Sportowy,

Portretowy, Punktowy (Spotlight), przy du-

¿ym nas³onecznieniu na niegu lub pla¿y,

przy s³abym owietleniu, oraz filmowanie

pod wiat³o.

Do uzyskania bardzo dobrej jakoæ i kolorów

jest funkcja rêcznej regulacji balansu bieli.

Rêcznie mo¿na regulowaæ tak¿e ostroæ

obrazu.

Kamery pó³profesjonalne maj¹ rozbudowa-

Jedna z najl¿ejszych (tyko 445 g) kamera

MiniDV VMD 8

Kamera Panasonic NV-RS7 systemu S-VHS-ET

Wejcia i wejcia

Cyfrowe i analogowe kamery

wideo maj¹ kilka typów wyjæ

umo¿liwiaj¹cych do³¹czenie ka-

mery do ró¿nych urz¹dzeñ. Wyj-

cia analogowe AV lub S-video

do urz¹dzeñ analogowych, jak

telewizor lub magnetowid, LANC

do synchronicznego monta-

¿u przy przegrywaniu na ma-

gnetowid,

Bezprzewodowe po³¹czenie ka-

mery z telewizorem umo¿liwia

³¹cze Laser Link. Kamera ma

wbudowany nadajnik podczer-

wieni, a do telewizora nale¿y do-

³¹czyæ odbiornik (Sony oferuje

ju¿ zasiêg bezprzewodowej

transmisji 8 m (Super Laser

Link).

Stosowane s¹ dwa rodzaje z³¹cz (terminali)

cyfrowych nazywane DV terminal, DV out,

iLINK do przesy³ania obrazu ruchomego oraz

RS-232 do obrazów statycznych (zdjêæ).

Wejcie i wyjcie cyfrowe iLINK umo¿liwia do-

³¹czenie kamery do urz¹dzeñ multimedial-

nych. Mog¹ nimi byæ twarde dyski kompute-

ra, cyfrowe karty wizyjne, magnetowidy i dru-

karki. Odpowiednikiem jego w bran¿y kom-

puterowej jest interfejs uniwersalny FireWire

do szybkiej transmisji sygna³ów miêdzy urz¹-

dzeniami (100

400 Mbit/s).

Zazwyczaj wspó³praca kamery np. z kom-

puterem jest dwustronna, ale s¹ kamery

w których sygna³ cyfrowy mo¿e byæ tylko

przes³any do komputera lub drukarki, wte-

dy nie jest mo¿liwe sterowanie funkcjami ka-

mery z komputera.

Je¿eli nie chcemy edytowaæ frag-

mentów filmu do przesy³ania fotogra-

fii lub pojedynczych klatek wykorzy-

stuje siê interfejs RS-232, nazywa-

ny ró¿nie w zale¿noci od produ-

centa kamery wideo: Digital Still

Panasonic, PC Output JVC. Nie

musi byæ specjalna karta kompute-

rowa, a jedynie znajduj¹ce siê w wy-

posa¿eniu oprogramowanie.

Programy dokonuj¹ konwersji da-

nych z cyfrowego formatu DV na

format bitmapy BMP. Zdjêcia mo¿-

na katalogowaæ i powiêkszaæ, retu-

szowaæ, dodawaæ napisy i efekty

specjalne, tworzyæ widokówki, dru-

ki z wmontowanymi zdjêciami. Pro-

gramy zazwyczaj nie umo¿liwiaj¹

przesy³ania dwiêku do komputera.

Kamery firmy JVC maj¹ dwa stan-

dardy przesy³ania danych cyfrowych DV

out terminal i swój standard edycji filmów

i zdjêæ JLIP (Joint Level Interface Proto-

col). Kamerê przez stacjê bazow¹, ³¹czy

siê z komputerem (z³¹cze RS-232C) i dru-

gim urz¹dzeniem wyposa¿onym w ten inter-

fejs, np. magnetowid przy u¿yciu oprogra-

mowania JLIP.

Jerzy Justat

Kamera systemu Hi8 Samsung VPL550.

na zak³ócenia przedostaj¹ce siê z instalacji

samochodowej (o zbli¿onej amplitudzie),

szczególnie odczuwalne w zakresie czê-

stotliwoci porednich i wielkich. Dodatko-

wo w takim sygna³e jest ma³y stosunek sy-

gna³u do szumu, jest on wra¿liwy na prze-

sterowania i nie odtwarza impulsów mu-

zycznych.

Dlatego, na razie tylko w dro¿szych radiood-

twarzaczach, konstruuje siê stopieñ wyj-

ciowy przedwzmacniacza o amplitudzie

4 V. Firma Alpine zaprojektowa³a specjalny

uk³ad scalony do przetwornicy DC-DC,

podwy¿szaj¹cy napiêcie wyjciowe wzmac-

niacza mocy radioodtwarzacza z 2 do 4 V.

Niektóre modele radioodtwarzaczy tej samej

firmy s¹ wyposa¿one w now¹ wersjê prze-

twornicy podwy¿szaj¹cej napiêcie nawet

a¿ do 6 V.

Wywietlacze i p³yty przednie

Wywietlacze w radioodtwarzaczach s¹ co-

raz wiêksze. Wynika to z koniecznoci

przedstawienia na nich coraz wiêcej znaków

i symboli, zw³aszcza przy cyfrowych ra-

diach DAB. Z tego te¿ wzglêdu w najdro¿-

szych odtwarzaczach kasetowych wywie-

tlacz zajmuje wiêkszoæ powierzchni uchyl-

nej p³yty czo³owej, a otwór kasety znajdu-

je siê pod ni¹. Takie rozwi¹zanie wprowa-

dzi³a w zesz³ym roku do produkcji firma

Alpine w nowej serii radioodtwarzaczy Silver

Swing.

W radioodtwarzaczach firmy Pioneer, napê-

dzany miniaturowym silnikiem, mechanizm

Auto flap ustawia p³ytê czo³ow¹ w piêciu

pozycjach, umo¿liwiaj¹c w ten sposób

zmniejszenie niekorzystnego efektu odbicia

wiat³a od wywietlacza. Po wy³¹czeniu za-

silania radioodtwarzacza, p³yta przednia

ustawia siê w pozycji u³atwiaj¹cej zdjêcie pa-

nelu, po czym uchwyt panelu wraca do po-

zycji wyjciowej. Jeli u¿ytkownik radiood-

twarzacza nie zdejmie panelu w ci¹gu 5 s,

p³yta czo³owa jest ustawiania w pozycji za-

mkniêtej.

Podobne rozwi¹zanie, choæ znacznie prost-

sze konstrukcyjnie, stosuje równie¿ Ken-

wood. Specjalny suwak umieszczony pod

panelem umo¿liwia ustawienie panelu pod

k¹tem 0, 7 i 15

Warunki obserwacji wywietlacza poprawia

te¿ regulacja kontrastu oraz automatyczne

ciemnianie wywietlacza w porze nocnej

lub wrêcz inny jego kolor (Panasonic).

Zdalne sterowanie

Nowoci¹ w tej dziedzinie jest montowanie

pilota wprost na kierownicy. Rozwi¹zanie

takie w znacznym stopniu zwiêksza bez-

pieczeñstwo jazdy w trakcie obs³ugi radio-

odtwarzacza. Bezprzewodowy pilot KCA-

RC700, na podczerwieñ, stosowany w radio-

odtwarzach firmy Kenwood umo¿liwia bez

odrywania r¹k od kierownicy: regulacjê g³o-

noci, zmianê p³yt, wybór stacji radiowej

i pasma fal radiowych, przeskakiwanie utwo-

rów, wybór ród³a sygna³u oraz wyciszanie

dwiêku.

Podobne rozwi¹zania zdalnego sterowa-

nia stosuje firma Blaupunkt, sprzedaj¹c pi-

loty na kierownicê w czterech kolorach.

Oprócz tego firma ta oferuje pilot RCO6H do

zamocowania na desce rozdzielczej lub do

obs³ugi zestawu muzycznego z tylnego sie-

dzenia.

Podobne rozwi¹zania stosuj¹ te¿ inne firmy.

JVC reklamuje dodatkowy pilot na kierow-

nicê RM-RK 19 (obs³ugiwany jedn¹ rêk¹)

wraz z kompletem akcesoriów do monta¿u

systemu w samochodach ró¿nych marek.

Radioodtwarzacze CD

Pod wzglêdem funkcji radioodtwarzacze

samochodowe CD nie ró¿ni¹ siê szczegól-

nie od radioodtwarzaczy kasetowych. Mo¿-

na to zauwa¿yæ porównuj¹c szczytowe

modele poszczególnych wytwórców. Za-

równo jedne, jak i drugie s¹ w wiêkszoci

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

RADIOODTWARZACZE

SAMOCHODOWE

(2)

Wzmacniacze mocy

Do sterowania g³onikami samochodowymi

projektuje siê specjalne wzmacniacze z tran-

zystorami mocy typu MOSFET. Obecnie

produkowane uk³ady umo¿liwiaj¹ uzyskanie

45 W mocy muzycznej w ka¿dym z czterech

kana³ów. Do sterowania g³onika subwoo-

fera wykorzystuje siê z regu³y oddzielny

wzmacniacz mocy, choæ zdarzaj¹ siê rozwi¹-

zania nie wymagaj¹ce oddzielnego wzmac-

niacza. Uk³ad Direct Sub Drive stosowany

w niektórych radioodtwarzaczach firmy Pio-

neer, wykorzystuj¹cy stopnie koñcowe

z tranzystorami MOSFET oraz korektor

EEQ Plus mo¿e bezporednio sterowaæ

subwooferem, doprowadzaj¹c do niego moc

rzêdu 70 W.

Inny rodzaj sterowania subwooferem, o na-

zwie D-BASS, stosuje firma Sony. Pokrê-

t³em, umieszczonym na p³ycie czo³owej ra-

dioodtwarzacza, wybiera siê trzy dodatkowe

stopnie podbicia basów, przy czym poziom

wzmocnienia jest automatycznie dostosowy-

wany do g³onoci.

Firma Panasonic podobnie rozwi¹zuje kwe-

stiê odtwarzania niskich tonów. Radiood-

twarzacze s¹ wyposa¿ane w system umo¿-

liwiaj¹cy trójwymiarow¹ reprodukcjê basów

oraz funkcjê Super Bass. System 3-Bass

przetwarza sygna³ m.cz. tak, aby sygna³y

z g³oników przednich tworzy³y przestrzeñ

dwiêkow¹ zbli¿on¹ do du¿ej sceny i domy-

kan¹ przez dwiêk z g³oników kana³ów

tylnych.

Wyjcia RCA 4 V

W radioodtwarzaczach s¹ wejcia s³u¿¹ce

do do³¹czenia zewnêtrznego ród³a dwiê-

ku, zmieniacza p³yt kompaktowych, oraz

wyjcia do do³¹czenia g³oników oraz ze-

wnêtrznych wzmacniaczy mocy. Te ostatnie

wyjcia, tzw. wyjcia przedwzmacniacza

daj¹ sygna³ o amplitudzie ok. 2 V. Niestety

,sygna³ o takich parametrach jest wra¿liwy

Rys. 1. Radioodtwarzacz CD Alpine CDA-7850R

Rys. 2. Radioodtwarzacz CD Sony CDX-C850R

NA RYNKU AV

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Rys. 3. Radioodtwarzacz MD/CD JVC KD-MX3000R

o¿liwoci¹ sterowania zmieniaczem p³yt CD

_ mechanizm odtwarzacza p³yt MD CD, b

_ wsuwanie p³yt MD, c

_ wsuwanie p³yt CD

Radioodtwarzacze samochodowe MD

ru, Disc Title List Search _ poszukiwanie

utworu o danym tytule (z listy). Wszystkie

wymienione funkcje s¹ dostêpne w sterow-

niku wielop³ytowego odtwarzacza w radio-

odtwarzaczu kasetowym KEH-P6800R-B.

Radioodtwarzacz CD ma istotn¹ zaletê.

Mo¿na w ka¿dym momencie w³o¿yæ ulu-

bion¹ p³ytê bez potrzeby uzupe³niania ma-

gazynka znajduj¹cego siê np. w baga¿niku

czy pod fotelem pasa¿era.

Oczywicie nie wszystkie radioodtwarza-

cze s¹ tak bogato wyposa¿one. S¹ i takie,

które nie maj¹ pe³nej obs³ugi, tzw. multiod-

twarzacza CD oraz takie, w których trzeba

zmieniaæ ka¿d¹ p³ytê rêcznie. Do rzadkoci

nale¿¹ radioodtwarzacze wyposa¿one

w zmieniacz w p³ycie czo³owej.

Wród wymienionych funkcji na uwagê za-

s³uguje pamiêæ wprowadzonych tytu³ów

p³yt. Zmieniacze firmy Alpine umo¿liwiaj¹ za-

pamiêtanie a¿ 150 tytu³ów p³yt. Zapisane ty-

tu³y mo¿na nastêpnie przegl¹daæ na wy-

wietlaczu (funkcja przewijania). Du¿o wiê-

cej informacji na temat danej p³yty mo¿na

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

przypadków wyposa¿one w sterownik wie-

lop³ytowego odtwarzacza p³yt kompakto-

wych, a wszystkie funkcje s¹ dostêpne bez-

porednio z klawiatury odtwarzacza.

Doskona³ym przyk³adem jest radioodtwa-

rzacz DEH-P4000R-B firmy Pioneer. Ste-

rownik p³yt CD tego radioodtwarzacza wy-

korzystuje specjaln¹ magistralê IP BUS i ma

nastêpuj¹ce funkcje: ADPS (Automatic Pro-

gramme Disc Selection) _ automatyczny

wybór programu muzycznego ze 100 p³yt,

Disc Title Memory _ pamiêæ tytu³ów p³yt,

CD Text (z przewijaniem tytu³ów), ITS (In-

stant Track Selection) _ natychmiastowy

wybór nagrania, Digital Compression _ cy-

frowa kompresja, Dynamic Bass Empha-

sis _ dynamiczne uwypuklanie basów, CD

_ Pause _ pauza w odtwarzaniu p³yty,

Track/Manual Search _ automatyczne i rêcz-

ne poszukiwanie utworów, Track Scan _

odtwarzanie kolejne pocz¹tków utworów,

Random/Repeat Play _ odtwarzanie utwo-

rów w kolejnoci losowej, powtarzanie utwo-

Rys. 4. Radioodtwarzacz MD Kenwood-PS970R ze sterownikiem zmieniacza CD/MD

Radioodtwarzacze samochodowe CD

zapisaæ, a nastêpnie uzyskaæ z funkcji CD

text oprócz tytu³u p³yty nazwisko wykonaw-

cy i tytu³y poszczególnych utworów.

Mechanizm odtwarzacza p³yt kompakto-

wych jest w du¿o wiêkszym stopniu wra¿li-

wy na wstrz¹sy, zw³aszcza w pionie, ni¿

mechanizm radioodtwarzacza kasetowe-

go. Dlatego stosuje siê specjalne mechani-

zmy przeciwwstrz¹sowe oraz metody od-

twarzania wykorzystuj¹ce pamiêæ. W ra-

dioodtwarzaczach CD Sony jest to dwu-

stopniowa pamiêæ buforowa ESP sk³adaj¹-

ca siê z dwóch buforów (o pojemnoci po

3 s muzyki) i przetworników c/a. Urz¹dzenie

korzysta z niej w momencie zgubienia cie¿-

ki przez czytnik optyczny. Dziêki temu w mo-

mencie wstrz¹su nie s³ychaæ przerwy w od-

twarzaniu.

Nietypowe rozwi¹zania ma wspomniana ju¿

firma Alpine. S¹ to uk³ady optyczne ledz¹-

ce poziomo cie¿kê p³yty (a nie pod k¹tem

jak u innych producentów), reaguj¹ce

w momencie wyst¹pienia wstrz¹su. Inne

sposoby zwiêkszaj¹ce dodatkowo odpor-

noæ radioodtwarzacza to o specjalnej kon-

strukcji obudowy lub hybrydowe t³umiki drgañ.

W radioodtwarzaczach samochodowych,

producenci stosuj¹ takie same rozwi¹za-

nia techniczne jak w sprzêcie stacjonar-

nym, tj. ró¿ne, coraz bardziej doskona³e

technicznie przetworniki c/a, eliminuj¹ce

zniekszta³cenia przejcia sygna³u przez ze-

ro i o poprawionej liniowoci. Przetworniki

hybrydowe maj¹ zalety zarówno przetwarza-

nia 1-bitowego, jak i wielobitowego, umo¿-

liwiaj¹ uzyskanie bardzo du¿ego stosunku

sygna³u do szumu i zakresu dynamiki ok.

105 dB (przetwornik M DAC firmy Alpine).

Z innych funkcji przeznaczonych dla wyma-

gaj¹cych melomanów, a rzadko wykorzy-

stywanych przez zwyk³ych s³uchaczy, war-

to wymieniæ wy³¹czanie wywietlacza (w³¹-

czenie ciemniacza), co eliminuje zak³óce-

nia, które mo¿e us³yszeæ meloman. Pod-

wietlone pozostaj¹ tylko przyciski i pokrêt³a.

Radioodtwarzacze samochodowe

minidysków

Mo¿na powiedzieæ, ¿e minidyski maj¹ same

zalety, choæ s¹ drogie, trudno dostêpne i wy-

magaj¹ pracoch³onnego nagrywania (na-

grane trudno kupiæ). W samochodzie s¹

wrêcz idealnym nonikiem muzyki. S¹ dwu-

krotnie mniejsze ni¿ p³yta kompaktowa, a ich

obudowa doskonale chroni je przed skut-

kami nieuwa¿nego obchodzenia siê z nimi,

a tak¿e przed wp³ywem temperatury.

Trudno wyt³umaczyæ tak niewielk¹ poda¿ za-

równo samych minidysków, jak i radioodtwa-

rzaczy. S¹ one produkowane tylko przez

niektóre firmy. Z regu³y, ka¿da z nich oferu-

je na rynku polskim po dwa modele.

Technika MD stale siê rozwija, pojawiaj¹

siê nowe, udoskonalone wersje nie tylko

przetworników 1-bitowych, ale i ATRAC,

wykorzystywanych do kompresji i przetwa-

rzania sygna³u w odtwarzaczach MD. Prze-

tworniki c/a w odtwarzaczach MD maj¹ 20-

bitowe przetwarzanie, a nie 16-bitowe, jak

w przypadku odtwarzaczy p³yt CD.

Wspomniana ju¿ pamiêæ buforowa, stosowa-

na tak¿e w odtwarzaczach MD, ma dwa

przetworniki c/a, wspó³pracuj¹ce z równie¿

dwiema pamiêciami buforowymi, przechowu-

j¹cymi po 10 s muzyki. Funkcje minidysków

daj¹ u¿ytkownikowi du¿o wiêkszy komfort

obs³ugi ni¿ odtwarzacze CD.

Wiêkszoæ radioodtwarzaczy ze zmienia-

czem p³yt CD pracuje równie¿ z minidyskami.

Innowacyjne rozwi¹zanie mechanizmu od-

twarzania p³yt CD i MD wk³adanych przez

otwór w p³ycie czo³owej zastosowa³a firma

JVC. W radioodtwarzaczu KD-MX3000R za-

stosowano mechanizm zmieniacza

z podwójnym wrzecionem, pojedyncz¹ g³o-

wic¹ laserow¹ (obs³uguj¹c¹ obydwa forma-

ty zapisu dwiêku), mechanizm automa-

tycznego ³adowania p³yty, oraz specjalny, in-

teligentny uk³ad odczytuj¹cy, u³atwiaj¹cy

prze³¹czanie miêdzy formatami.

Leszek Halicki

NA RYNKU AV

l Eliminacjê problemu wzajemnych za-

k³óceñ przekaników i nadajników telewizji

naziemnej.

Dzi jeszcze je¿d¿¹c po kraju widzimy na

dachach domów lasy anten ustawionych

poziomo b¹d pionowo. Stacje telewizji na-

ziemnej w ró¿nych rejonach kraju wzaje-

mnie siê zak³óca³y i aby temu czêciowo za-

pobiec stosowano w niektórych regionach

nadawanie z polaryzacj¹ poziom¹, w in-

nych z polaryzacj¹ pionow¹.

l Stosowanie algorytmów korekcji b³êdów.

Nadawane s¹ do-

datkowe bity,

które umo¿liwiaj¹

odtworzenie pe³-

nej informacji

w odbiorniku, na-

wet jeli pewne bi-

ty zaginê³y po

drodze wskutek

zak³óceñ.

l Mo¿liwoæ lep-

szego wykorzy-

stania pasma transpondera, co zwiêksza

liczbê kana³ów TV transmitowanych w jed-

nym pasmie.

Standardowa szerokoæ pasma transponde-

ra satelitarnego dla jednego kana³u TV i

kilku kana³ów audio to 27 MHz. W takim

pasmie mo¿na zmieciæ 10 kana³ów telewi-

zji cyfrowej i znacznie wiêcej kana³ów audio.

Prowadzi to (a przynajmniej powinno prowa-

dziæ) do mniejszych kosztów transmisji pa-

kietów programów telewizyjnych, gdy¿ dla

stacji nadawczej decyduj¹cy jest koszt wy-

korzystania transpondera.

l Kompatybilnoæ z SDTV (standardowa

telewizja) i HDTV (telewizja wysokiej roz-

dzielczoci).

Nadawca bêdzie móg³ wybieraæ, czy chce

(za tê sam¹ cenê korzystania z transponde-

ra) nadawaæ w przydzielonym pasmie kilka

kana³ów telewizji standardowej, czy jeden

kana³ HDTV. Z punktu widzenia standardu

technicznego cyfrowy system satelitarny

jest przygotowany do obu transmisji.

l Pe³ne przygotowanie do przysz³ociowej

koncepcji domowej platformy multimedialnej.

Cyfrowa transmisja satelitarna stwarza mo¿-

liwoæ realizacji domowej platformy multime-

dialnej, tj. po³¹czenia systemu odbioru tele-

wizyjnego z sieci¹ WWW, dostêpem do In-

ternetu i aplikacji komputerowych. Widz nie

jest ju¿ biernym obserwatorem, lecz u¿yt-

kownikiem systemu, ³¹cznie z mo¿liwoci¹

uczestniczenia w audycjach interaktywnych.

Projekt DVB

Jak ju¿ wspominalimy w artykule pt.

Telewizja cyfrowa (ReAV nr 2/2000) w

1993 roku powsta³a grupa DVB (Digital Vi-

deo Broadcasting), zrzeszaj¹ca 220 organi-

zacji z 30 krajów, zajmuj¹ca siê standar-

dami cyfrowej telewizji. Dzia³alnoæ tej gru-

py jednocz¹cej wiele organizacji polega

m.in. na ustalaniu standardów transmisji te-

lewizji cyfrowej.

Problem, z którym zetknê³a siê grupa DVB,

polega³ na stworzeniu standardu dla transmi-

sji ruchomych obrazów telewizyjnych. Obraz

telewizyjny PAL w formacie 4:3 sk³ada siê z

414 720 punktów (720 x 576 widocznych

punktów wg standardu CCIR). Ka¿dy z punk-

tów charakteryzuje informacja o jego jasnoci

i kolorze. Za³ó¿my, ¿e informacja o jasnoci

zawarta jest w czterech bitach (2

= 16 ró¿-

nych poziomów szaroci). Poniewa¿ w ci¹gu

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Minê³y ju¿ czasy,

kiedy w Polsce

dowiadywalimy

siê jedynie z prasy

o wprowadzonych na

wiecie nowociach

technicznych. Mamy

ju¿ za sob¹ pierwsze

próby z cyfrowymi

platformami Wizja

oraz Cyfra +; wielu

naszych Czytelników

mog³o siê osobicie

przekonaæ, jakie

zalety ma transmisja

cyfrowa. Spróbujmy

przyjrzeæ siê bli¿ej

cyfrowej transmisji

satelitarnej, aby

zobaczyæ jakie

mo¿liwoci stworz¹

ju¿ wkrótce platformy

cyfrowe.

CYFROWA TELEWIZJA

SATELITARNA

(1)

Dlaczego cyfrowa transmisja

satelitarna?

Mo¿na siê zastanawiaæ, czy jakoæ obrazu

telewizyjnego platformy cyfrowej jest istotnie

du¿o lepsza w porównaniu z telewizj¹ na-

ziemn¹ czy kablow¹. Mylê, ¿e widzowie

wra¿liwi na subtelnoci obrazu zauwa¿¹

ró¿nicê na korzyæ platformy cyfrowej, zw³a-

szcza brak zak³óceñ obrazu, jednolity kolor

du¿ych obiektów na ekranie, wyrane kra-

wêdzie bez wzajemnych interferencyjnych

zak³óceñ sygna³ów luminancji i chrominan-

cji. S¹ to argumenty przekonywuj¹ce nie-

których widzów, którzy te ró¿nice potrafi¹ za-

uwa¿yæ (w praktyce ca³kiem niema³a grupa

osób nie rozró¿ni transmisji stereo od mo-

no, podobnie jest z wra¿liwoci¹ na obraz).

Przytaczaj¹c argumenty natury technicznej

byæ mo¿e przekonamy wiêkszoæ.

Mówi¹c o cyfrowej transmisji satelitarnej

nale¿y wymieniæ jej zalety.

l Czysty obraz dziêki lepszemu stosunko-

wi sygna³u do szumu.

Analogowa transmisja ma tê w³aciwoæ, ¿e

poziom szumu ronie wraz z d³ugoci¹ dro-

gi transmisji (zarówno t³umienie przewodu

koncentrycznego, rosn¹ce z odleg³oci¹,

jak i zwiêkszanie odleg³oci od anteny na-

ziemnej przyczyniaj¹ siê do pogorszenia

stosunku sygna³-szum).

l Osobn¹ transmisjê sygna³ów luminancji,

chrominancji i synchronizacji w postaci nie-

zale¿nych pakietów bitów zmniejszaj¹c¹

zak³ócenia interferencyjne.

Zespolony (analogowy) sygna³ telewizyjny

zawiera te trzy sygna³y; mog¹ one wp³y-

waæ na siebie generuj¹c szkodliwe produk-

ty mieszania. Czêstotliwoci sygna³u chro-

minancji znajduj¹ siê w zakresie czêstotliwo-

ci sygna³u luminancji, co mo¿e powodowaæ

na ekranie kropki interferencyjne i fa³szywe

zakolorowania.

Rys. 1. Zasada uzyskiwa-

nia sygna³u cyfrowego

przez multipleksowanie

sygna³ów kolejnych

stacji telewizyjnych.

jednej sekundy jest przekazywanych 25

obrazów, dla cyfrowej transmisji czarno-bia³ej

nale¿y przes³aæ 25 x 414 720 x 4 bitów na se-

kundê, tj. 41,472 Mbit/s.

Oczywicie chcemy odbieraæ obraz kolo-

rowy. Musimy w tym celu przes³aæ dodatko-

we 6 bitów dla ka¿dego punktu, informuj¹-

cych o kolorze (dla rozró¿nienia 64 ró¿nych

kolorów). Wymaga to transmisji dodatko-

wych 62,208 Megabitów w ci¹gu sekundy.

Z powy¿szych rozwa¿añ wynika koniecz-

noæ przesy³ania w sumie 103,68 Mbit/s.

Projekt DVB zak³ada znaczn¹ redukcjê licz-

by przesy³anych bitów. Przez procedury eli-

minacji bitów nios¹cych mniej istotn¹ informa-

cjê (kodowanie obrazu przez kompresjê

MPEG2 _ omówione pokrótce w ReAV nr

2/2000) a nastêpnie dodanie bitów korekcji

b³êdów (zasada ta sama jak w systemach na-

ziemnej telewizji cyfrowej) otrzymujemy szyb-

koci przesy³ania danych rzêdu 15

30 Mbit/s.

Projekt DVB (który w odniesieniu do trans-

misji satelitarnych nazywany jest DVB-S)

okrela dwa rodzaje transmisji.

l SCPC (Single Channel Per Carrier) _ fala

nona modulowana jest sygna³em tylko jed-

nego kana³u telewizyjnego. Kana³ transpon-

dera satelitarnego dzielony jest wówczas na

kilka w¹skich pasm czêstotliwoci, osobne

pasmo jest przydzielane dla ka¿dej stacji te-

lewizyjnej. W¹skie pasmo transmisji stanowi

pewne utrudnienie po stronie odbiorczej,

gdy¿ tuner satelitarny musi byæ w¹skopa-

smowy i powinien charakteryzowaæ siê du-

¿ym t³umieniem sygna³ów poza pasmem

odbieranym dla unikniêcia interferencji.

l MCPC (Multi Channel Per Carrier) _ jest

to ciekawy sposób transmisji, gdy¿ w jednym

typowym kanale czêstotliwoci przesy³ane

s¹ sygna³y kilku (do 10) stacji telewizyj-

nych. Odbywa siê to na drodze multiple-

ksowania cyfrowych sygna³ów telewizyj-

nych poszczególnych stacji (rys. 1). W jed-

nostce czasu s¹ kolejno nadawane paczki

bitów ró¿nych stacji telewizyjnych; aby je po-

tem posk³adaæ w jednolity sygna³ danej sta-

cji ka¿da paczka bitów ma identyfikator zwa-

ny PID (Package Identification). Wed³ug

PID-ów (takie identyfikatory PID przypisywa-

ne s¹ równie¿ fragmentom transmisji dwiê-

ku) sk³ada siê w ca³oæ sygna³ wizyjny oraz

sygna³ audio stacji nadawczej.

Janusz Samu³a

POZNAJEMY SPRZÊT

Platforma multimedialna wykorzystuj¹ca telewizyjn¹ transmisjê satelitarn¹, naziemn¹ oraz kablow¹

posadowienie i t³umi drgania paso¿ytnicze

skrzyni. Taka konstrukcja da³a du¿¹ dyna-

mikê i czyste odtwarzanie stanów przej-

ciowych.

Zaciski przy³¹czeniowe (dalekowschodniej

firmy Benic), pokryte warstw¹ 14-karato-

wego z³ota, umo¿liwiaj¹ do³¹czanie kabli

zarówno go³ych, jak i zakoñczonych wty-

kami bananowymi w opcji singel lub bi-wi-

ring. Kolumny nie przylegaj¹ do pod³o¿a,

gdy¿ maj¹ kolce dystansuj¹ce.

Czêstotliwoci podzia³u zwrotnicy, które wy-

nosz¹: 700 Hz oraz 3,6 kHz s¹ realizowane

przez filtr Butterworth

a o nachyleniu 12

dB/okt. Na p³ytce drukowanej znajduj¹ siê

cewki powietrzne i kondensatory MKT.

G³onik niskotonowy HT210FO o rednicy

21 cm ma charakterystyczn¹ ¿ó³t¹ membra-

nê wykonan¹ z w³ókna szklanego o lunym

splocie, nas¹czonego ¿ywic¹. Membrana

jest lekka i jednoczenie bardzo sztywna.

Cewka o rednicy 37,5 mm, o podwójnej

liczbie zwojów, nawiniêta na korpusie z alu-

minium, wspó³pracuje z magnesem o re-

dnicy 10 cm i masie 0,55 kg.

Liniowe wychylenie jest osi¹gane na drodze

4,5 mm. Czêstotliwoæ rezonansu w³asne-

go przypada na 34 Hz, a moc nominalna wy-

nosi 70 W.

G³onik nisko-redniotonowy HT130FO

o rednicy 13 cm ma membranê tak samo

wykonan¹ jak g³onik HT210FO. Dziêki

swojej lekkoci i mocnej budowie, napêd

umo¿liwia dobre odtwarzanie nawet naj-

mniejszych impulsów elektrycznych. Do-

broæ ca³kowita (QTS) g³onika wynosi 0,25,

czêstotliwoæ rezonansowa _ 48 Hz, a moc

ci¹g³a _ 40 W. Liniowe wychylenie cewki

wystêpuje na odcinku

2,5 mm.

Do reprodukcji tonów wysokich u¿yto te-

kstylnej kopu³ki TM025F1 (o rednicy

2,5 cm), aby nie dopuciæ do wyst¹pienia re-

zonansów w pasmie ponadakustycznym,

co zdarza siê doæ czêsto przy kopu³kach

metalowych. Cewka pracuje w ferrofluidzie

nowej generacji. Dziêki temu ma dobre za-

wieszenie i efektywne ch³odzenie, co wp³y-

wa na wartoæ dopuszczalnej mocy. Podsta-

w¹ systemu magnetycznego s¹ magnesy

neodymowe, o jeszcze lepszych w³aciwo-

ciach ni¿ samar/kobalt.

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Seriê zestawów

g³onikowych Yellow

Line tworz¹ trzy

modele (D1, D2 i D3)

najnowszej generacji

z g³onikami firmy

Audax.

KOLUMNY G£ONIKOWE

YELLOW LINE Z DIORY

Kolumny g³onikowe Yellow Line
a _ D1, b _ D3, c _ D2

olumny Yellow

Line zosta³y zapro-

jektowane przez

Janusza Roze-

stwiñskiego, przy

wykorzystaniu naj-

nowoczeniejsze-

go oprogramowa-

nia komputerowego oraz wysokiej klasy przy-

rz¹dów pomiarowych. Jednak o ostatecz-

nym brzmieniu przes¹dzi³y sesje ods³ucho-

we, trwaj¹ce ponad dwa miesi¹ce.

Zestaw D2

Zestaw D2 to system trójdro¿ny o obci¹-

¿eniu bas refleks. Ze wzglêdu na rozmiary

obudowy (110x23,6x29,6 cm) nale¿y on do

grupy ma³ych zestawów pod³ogowych,

a wiêc polecanych nie tylko do salonów,

ale równie¿ do przeciêtnych mieszkañ. re-

dnica rury bas refleksowej Trompette, umie-

szczonej w dole cianki przedniej, wynosi

7 cm, d³ugoæ za 11 cm. Aby przeciwdzia-

³aæ efektom turbulencji, otwór na wejciu

zosta³ otoczony piercieniem ze specjalnej

porowatej pianki. Obudowê wykonano tak

jak w pozosta³ych modelach, z p³yty wióro-

wej, natomiast deskê g³onikow¹ z p³yty

MDF gruboci 1,8 cm. Zastosowanie kratow-

nic zapewni³o du¿¹ sztywnoæ obudowy.

Kolumna ma równie¿ komorê balastow¹,

która po wype³nieniu materia³em obci¹¿aj¹-

cym (rut o³owiany lub piasek) stabilizuje jej

Producent zaleca ustawienie zestawów przy

ods³uchu, co najmniej 30 cm od cian bocz-

nej i tylnej. W przeciwnym razie zaleca siê

umieszczenie w otworach bas refleksowych

materia³u absorpcyjnego do wyeliminowa-

nia efektu ewentualnych zdudnieñ.

W efekcie zestaw D2 ma bardzo wyrówna-

n¹ i szerok¹ charakterystykê czêstotliwo-

ciow¹:

3 dB w pasmie 40 Hz

20 kHz.

Efektywnoæ g³oników wynosi 89 dB/W/1 m,

a dopuszczalna moc znamionowa 100 W, co

jest ich dodatkow¹ zalet¹.

Zestaw D2 doskonale nadaje siê do odwzo-

rowania muzyki klasycznej, jazzu czy rocka

symfonicznego. Jego zdolnoci reprodukcyj-

ne s¹ zdecydowanie nieograniczone. Rów-

nowaga dwiêkowa jest bardzo dobra, co

rzadko mo¿na spotkaæ wród systemów

trójdro¿nych o podobnej cenie (1708 z³ za

parê, loco fabryka). Mocn¹ stron¹ zestawu

jest odtworzenie zakresu rednio-wysokoto-

nowego z obfitoci¹ i wyrazistoci¹ detali

muzycznych, daj¹cych plastycznoæ sce-

ny dwiêkowej. Koloryt brzmienia jest ja-

sny i miêkki. Bardzo wiernie jest odtwarza-

ne tempo i rytm muzyki, zachowane s¹ te¿

proporcje miêdzy partiami forte i piano utwo-

rów. Mo¿na powiedzieæ, ¿e zestaw ten jest

rewelacyjny w relacji jakoæ-estetyka-cena

i mo¿na go sklasyfikowaæ na pograniczu

top hi-fi i high end.

Zestaw D3

Modele D1 i D3 s¹ systemami dwudro¿ny-

mi. Ró¿ni¹ siê objêtoci¹, liczb¹ zamonto-

wanych g³oników oraz czêstotliwoci¹

podzia³u zwrotnicy. Zastosowano w nich fil-

try drugiego rzêdu.

Kolumna D3 jest wolnostoj¹ca. Czêstotli-

woæ podzia³u pasma wynosi 2,7 kHz. Dol-

n¹ czêæ pasma obs³uguj¹ dwa g³oniki

nisko-redniotonowe HT130FO, górn¹ ko-

pu³ka TM025F1. Wszystkie chassis s¹ so-

lidnie zamocowane na p³ycie czo³owej MDF.

Nale¿y ¿a³owaæ, ¿e konfiguracja g³oników

naladuje tylko rozwi¹zanie d

Appolito. Obu-

dowa zestawu ma objêtoæ ok. 25 litrów.

Pasmo przenoszenia rozci¹ga siê od

35 Hz do 20 kHz. Moc znamionowa ci¹g³a

wynosi 100 W, w impulsie 160 W, skutecz-

noæ 90 dB/1 W/1 m, a impedancja 8

Ω

. (Po-

jêcie zalecana moc wzmacniacza nie jest

stosowane przez Diorê widnica).

Zestaw D1

Model D1 to niewielka kolumna typu rega-

³owego o rozmiarach 42x36x42 cm. Pasmo

przenoszenia D1 wynosi 65

20 kHz. Czê-

stotliwoæ podzia³u 3,7 kHz. Zestaw ma

moc 50 W i impedancjê znamionow¹ 8

Ω

Oddaje ona doskonale rednicê i górê, jed-

nak jest odczuwalny niedostatek ma³ych

czêstotliwoci. Producent proponuje wspo-

maganie dolnych rejestrów za pomoc¹ ak-

tywnego subwoofera, równie¿ jego produk-

cji. Niska cena zespo³u g³onikowego D1

(ok. 923 z³) to bez w¹tpienia jego najwiêk-

szy atut. Wiele znacznie dro¿szych zesta-

wów innych firm ma podobne brzmienie.

Zestaw ten, bez w¹tpienia, mo¿e zadowo-

liæ niejednego mi³onika hi-fi o przeciêtnie

wyrobionym s³uchu.

Opisane zestawy s¹ objête roczn¹ gwa-

rancj¹. Nale¿y mieæ nadziejê, ¿e niebawem

wyroby ze widnickiej Diory bêd¹ mia³y

d³u¿szy okres odpowiedzialnoci producen-

ta wobec nabywcy za u¿ywalnoæ i dobry

stan sprzedawanych zestawów g³oniko-

wych.

Andrzej Duszyñski

POZNAJEMY SPRZÊT

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Pronto firmy

Philips jest

inteligentnym

sterownikiem

bezprzewo-

d o w y m

(rys.1) ³¹cz¹-

cym w sobie

uniwersalnoæ i ³atwoæ u¿ycia. Zawiera du-

¿y ekran dotykowy z ³atwo przyswajalnym,

intuicyjnym menu u¿ytkownika i kilkoma

przyciskami dostêpu bezporedniego do

sterowania funkcjami urz¹dzeñ domowych.

Typowe zespo³y zdalnego sterowania urz¹-

dzeniami domowymi umo¿liwiaj¹ obs³ugê

ograniczonej liczby urz¹dzeñ oraz ich funk-

cji. Inaczej jest z Pronto, tu nie ma ograni-

czeñ. U¿ytkownik mo¿e ³atwo uzupe³niaæ

menu nowymi urz¹dzeniami i funkcjami sto-

sownie do indywidualnych wymagañ i po-

trzeb. Funkcje istniej¹ce, wprowadzone

przez producenta, s¹ chronione przed

wszelkimi manipulacjami prowadz¹cymi do

ich skasowania. Na obudowie sterownika

znajduje siê kilka przycisków uniwersal-

nych, niezale¿nych od sterowanego urz¹-

dzenia, do regulacji g³onoci, wyciszania

i prze³¹czania kana³ów.

Sterownik Pronto jest przygotowany do

wspó³pracy z wiêkszoci¹ urz¹dzeñ stero-

wanych przy u¿yciu promieniowania pod-

czerwonego, a jego zdolnoæ uczenia siê

wspó³pracy z nowymi urz¹dzeniami powo-

duje, ¿e jest sterownikiem inteligentnym

o nieomal nieograniczonych mo¿liwociach.

A oto jego g³ówne cechy charakterystyczne:

ciek³okrystaliczny ekran dotykowy (LCD)

o du¿ej rozdzielczoci (320 x 240 punktów),

siedem programowalnych przycisków

dostêpu bezporedniego,

podwietlanie ekranu i przycisków

dostêpu bezporedniego,

praca z kodami serii RC-5 i RC-6,

z³¹cze portu szeregowego RS-232 do

aktualizacji oprogramowania za pore-

dnictwem komputera osobistego oraz In-

ternetu,

Kompatybilnoæ

Pronto mo¿e sterowaæ prac¹ wiêkszoci

urz¹dzeñ, produkowanych przez firmy Phi-

lips i Marantz, w których do zdalnego stero-

wania s¹ stosowane popularne kody RC5

i RC6. Ponadto sterownik Pronto mo¿e byæ

³atwo przystosowany do wspó³pracy z wie-

loma urz¹dzeniami pochodz¹cymi od in-

nych producentów. Warunkiem jest czêsto-

tliwoæ modulacji strumienia promieniowa-

nia podczerwonego, powinna byæ nie wiêk-

sza ni¿ 56 kHz.

Dodatkowo Pronto mo¿e nawet sterowaæ

prac¹ urz¹dzeñ, których nie by³o w czasie

wprowadzania sterownika na rynek. Kon-

struktorzy zaprogramowali mo¿liwoæ ucze-

nia siê (Learning and Labelling) sterownika

przystosowywania go do wspó³pracy z no-

wymi urz¹dzeniami audiowizualnymi.

W trakcie nauki nastêpuje przyporz¹dko-

wanie okrelonych funkcji nieoznaczonym

uprzednio klawiszom funkcji zwi¹zanych

z obs³ug¹ nowych urz¹dzeñ. Funkcje mog¹

byæ kopiowane z istniej¹cych urz¹dzeñ,

mog¹ byæ tworzone nowe jak równie¿ mo-

g¹ byæ zmieniane znaczenia klawiszy. Po-

nadto, Pronto ma z³¹cze do portu szere-

gowego komputera, przez które mog¹ byæ

³adowane uzupe³nienia oprogramowania

oraz nowe kody steruj¹ce emisj¹ promienio-

wania podczerwonego.

Oprogramowanie

Najnowsze wersje oprogramowania ste-

rownika Pronto s¹ osi¹galne na stronach in-

ternetowych:

· http://www.prontoedit.com/

· http://www.remotcentral.com/

· http://www.dvdinside.de/

· http://www.letsautomate.com/

Tam równie¿ mo¿na znaleæ nowe kody

struj¹ce urz¹dzeniami audiowizualnymi oraz

nowe rysunki mapy bitowe ikon wywie-

tlanych na ekranie. Ponadto, na stronach

WWW zarejestrowani u¿ytkownicy mog¹

czêstotliwoæ modulacji strumienia pro-

mieniowania do 56 kHz,

zasiêg dzia³ania ³¹cza podczerwonego do

10 metrów (praca), w zakresie 2,5

cm (nauka),

pamiêæ nieulotna o pojemnoci 1 MB

i statyczna 512 kB,

zasilanie: cztery baterie R6 lub akumula-

tor o napiêciu

≥

4,8 V,

wymiary: 138 x 92 x 38 mm,

zakres temperatur pracy: 0

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Jeden sterownik

do wszystkich

domowych urz¹dzeñ

audiowizualnych

PRONTO

- INTELIGENTNY

STEROWNIK

BEZPRZEWODOWY

Rys. 1. Wygl¹d sterownika

Pronto

Rys. 2. Ekran dotykowy sterownika Pronto

znaleæ najnowsze wersje programu Pron-

toEdit pakietu programowego umo¿liwia-

j¹cego dowolne skonfigurowanie graficz-

nego interfejsu u¿ytkownika stosownie do

¿yczeñ. Aktualizacja oprogramowania jest

dostêpna dopiero po zarejestrowaniu.

Funkcjonalnoæ

Sterownik Pronto jest wyposa¿ony w kilka

przycisków do bezporedniego dostêpu (Di-

rect Access). S³u¿¹ one do wyciszania fonii,

prze³¹czania kana³ów i regulacji g³onoci.

Umiejscowione s¹ w prawej górnej czêci

obudowy (bia³e okr¹g³e przyciski) i dzia³a-

j¹ nawet wtedy, gdy ekran dotykowy (rys. 2)

jest wy³¹czony.

Tu¿ pod ekranem dotykowym znajduj¹ siê

dwa du¿e przyciski, równie¿ do bezpore-

dniego dostêpu, zwane lewy i prawy. Ich

funkcje zmieniaj¹ siê zale¿nie od rodzaju

sterowanego urz¹dzenia. U¿ytkownik mo¿e

sam przyporz¹dkowaæ im funkcje zgodnie

z w³asnymi preferencjami, a ikony wywie-

tlane na ekranie dotykowym symbolizuj¹

ich bie¿¹c¹ funkcjê.

Sterownik Pronto jest zasilany z czterech

baterii typu R6 lub zespo³u odpowiednich

akumulatorów o napiêciu nominalnym 6 V.

Zastosowano specjalne rodki w celu ma-

ksymalizacji czasu ¿ycia baterii, podwietla-

nie ekranu wy³¹cza siê automatycznie

w ci¹gu kilku sekund po naciniêciu do-

wolnego przycisku.

Dostosowywanie interfejsu

Interfejs u¿ytkownika mo¿e byæ kszta³to-

wany wg w³asnych upodobañ. Pomocnym

narzêdziem jest program ProntoEdit, który

mo¿e byæ skopiowany z Internetu. Funkcje

wszystkich przycisków ikon wywietla-

nych na ekranie dotykowym wraz ze znaj-

duj¹cymi siê na obudowie sterownika przy-

ciskami lewym i prawym mog¹ byæ zmie-

niane stosownie do upodobañ u¿ytkownika.

Na podstawowym menu (Home) widoczne

s¹ pola dotykowe z napisami TV, Tuner itd.

Je¿eli u¿ytkownik chce sterowaæ prac¹ urz¹-

dzenia nie wymienionego w menu Home,

to mo¿e dodaæ nowe pole lub zmieniæ nie-

wykorzystywan¹ nazwê na ¿¹dan¹.

Program umo¿liwia równie¿ definiowanie

makroinstrukcji umo¿liwiaj¹cych przyporz¹d-

kowanie pojedynczym klawiszom kodów

rozkazów powoduj¹cych wykonanie sekwen-

cji poleceñ, np. klawisz Watch VCR (ogl¹-

danie filmu z kasety magnetowidowej) mo-

¿e powodowaæ w³¹czenie telewizora, w³¹-

czenie magnetowidu i prze³¹czenie wejcia

telewizora do wspó³pracy z magnetowidem.

Mo¿liwoæ uaktualniania oprogramowania

OCENY U¯YTKOWNIKA

ProntoEdit jest zastrze¿ona dla zarejestro-

wanych u¿ytkowników Pronto. Uprawnie-

nia takie zdobywa siê po zainstalowaniu

narzêdzi uaktualniaj¹cych (Pronto Upgrade

Tool) o nazwie ProntoUpdate.exe.

Kilka uwag u¿ytkownika

Sterownik Pronto by³ u¿ywany w warun-

kach domowych do wspó³pracy z dwoma te-

lewizorami (Elemis 5511 i Thomson Presti-

ge 2000), magnetowidem VP4450 firmy

Thomson oraz zestawem akustycznym

MAX900 firmy Samsung.

W przypadku telewizora Elemis 5511 wspó³-

praca by³a mo¿liwa bez etapu nauki, bo-

wiem jest to odbiornik bêd¹cy rezultatem

prac konstruktorów i myli technicznej firmy

Philips, wykorzystuj¹cy podzespo³y Philipsa.

Pozosta³e urz¹dzenia, pochodz¹ce z firm

Thomson i Samsung, wymaga³y przeprowa-

dzenia prostego programowania.

Zastosowanie sterownika Pronto w miej-

sce wielu ró¿nych pilotów mo¿e siê okazaæ

bardzo wygodne w praktyce, szczególnie

wówczas, gdy wszystkie sterowane urz¹-

dzenia s¹ zlokalizowane w jednym pomie-

szczeniu.

Cezary Rudnicki

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Panasonic

zaproponowa³ bardzo

praktyczne

i ekonomiczne

rozwi¹zanie

akustycznej czêci

domowego kina _

wzmacniacz

zintegrowany

z odtwarzaczem

DVD/CD/VCD

i odbiornikiem

radiowym,

uzupe³niony zestawem

g³oników.

PANASONIC SC-HT80

DWIÊK KINOWY W DOMU

mo¿na powtarzaæ, programowaæ kolejnoæ,

odtwarzaæ w przypadkowej kolejnoci itd.

Odbiornik radiowy

Tuner z syntez¹ czêstotliwoci jest dwuza-

kresowy. Ma fale ultrakrótkie i rednie. Stro-

jenie odbywa siê rêcznie albo automatycz-

nie. Je¿eli odbierana stacja jest s³aba i s¹

s³yszalne zak³ócenia, to mo¿na prze³¹czyæ

siê na odbiór monofoniczny. Pamiêæ ka¿de-

go zakresu fal ma pojemnoæ 12 stacji.

Pole dwiêkowe

Do tworzenia pe³nej sceny dwiêkowej, np.

w systemie Dolby Digital albo Dolby Surro-

und, wykorzystuje siê pe³ny zestaw g³oni-

ków _ piêæ szerokopasmowych i subwoofer.

Typowe rozstawienie g³oników przedsta-

wiono na rys. 1. Z przodu znajduj¹ siê g³o-

niki szerokopasmowe _ lewy, rodkowy

i prawy oraz subwoofer. Pozosta³e dwa g³o-

niki surround, równie¿ szerokopasmowe,

powinny siê znaleæ nieco z ty³u za s³ucha-

czem, po lewej i prawej stronie.

Mo¿liwe jest tak¿e uzyskiwanie specjalnych

wra¿eñ akustycznych. Efekt Super surround

z odmianami brzmienia dla filmu i muzyki,

stwarza pozorne przestrzenne pole dwiê-

kowe, w oparciu o nagranie stereofoniczne.

Simulated stereo polepsza ods³uch dwiê-

ku monofonicznego; bywa te¿ nazywany

dwiêkiem pseudostereofonicznym.

Efekty SFC zmieniaj¹ brzmienie dwiêku

i dodaj¹ im pog³os. S¹ one te¿ znane jako

cyfrowy procesor dwiêku. W tym urz¹dze-

niu mo¿na wybieraæ brzmienie: Heavy _

odpowiedni dla muzyki rockowej, Clear _

rozjaniaj¹cy wysokie tony, Soft _ zmiêkcza-

j¹cy brzmienie, Disco _ z d³ugim pog³o-

sem jak w dyskotece, Live _ dodaj¹cy wy-

Funkcje u¿ytkowe

Odtwarzacz p³yt

Odtwarzacz akceptuje podstawowe ro-

dzaje p³yt: DVD, VCD oraz zwyk³e _ CD.

Magazynek zmieniacza mieci 5 p³yt. Mog¹

to byæ ró¿ne p³yty, np. dwie DVD i trzy CD.

Nazwa urz¹dzenia nie oddaje jego pe³nych

mo¿liwoci. Tak¿e koncerty muzyki powa¿-

nej i rozrywkowej z p³yt kompaktowych da-

j¹ s³uchaczom pe³n¹ satysfakcjê.

W odtwarzaczu wykorzystuje siê wszyst-

kie mo¿liwoci p³yt wizyjnych i muzycznych.

W odniesieniu do DVD oznacza to, np. wy-

bieranie lub pomijanie fragmentów filmów,

odtwarzanie poklatkowe, w zwolnionym

tempie, powtarzanie fragmentów, zazna-

czanie pozycji na p³ycie, zmiana k¹ta ogl¹-

dania itd. Podczas odtwarzania CD utwory

estaw kina domo-

wego, który udo-

stêpni³a redakcji do

oceny firma Pana-

sonic Polska, sk³a-

da siê z centralnej

jednostki, to jest

umieszczonych we

wspólnej obudowie: odtwarzacza p³yt ze

zmieniaczem, tunera i wzmacniacza oraz

piêciu szerokopasmowych g³oników i sub-

woofera. Uzupe³niaj¹ce wyposa¿enie na-

le¿¹ce do zestawu to pilot, antena ramowa

AM, wewnêtrzna antena FM, kable oraz

przewody po³¹czeniowe i drobne akcesoria.

Obs³uga zestawu

Do w³¹czania, wy³¹czania oraz regulacji

poszczególnych funkcji s³u¿¹ przyciski na

p³ycie czo³owej jednostki centralnej i pilot

zdalnego sterowania. Danych wizualnych

o pracy urz¹dzenia dostarczaj¹ informacje

wywietlane na ekranie odbiornika telewizyj-

nego oraz informacje na wywietlaczu jed-

nostki centralnej. Na ekranie telewizora

pojawia siê klasyczne menu z napisami,

ale przy obs³udze niektórych funkcji wygo-

dniej korzystaæ ze specjalnego menu graficz-

nego z ikonami.

Zestaw kina domowego Panasonic SC-HT80

razistoci partiom wokalnym, Hall _ posze-

rzaj¹cy scenê dwiêkow¹.

Virtual rear surround

Ten efekt akustyczny jest przydatny, gdy

rozstawienie mebli w pokoju nie pozwala

na umieszczenie tylnych g³oników za s³u-

chaczem. Powstaje natomiast wra¿enie,

¿e dwiêk g³oników surround dochodzi

z ty³u (rys. 2). Przestrzenne brzmienie

dwiêku z normalnie rozmieszczonymi g³o-

nikami wzbogaca efekt Multi rear surround,

wywo³uj¹cy wra¿enie, ¿e z ty³u znajduje

siê wiêcej g³oników ni¿ jest ich w rzeczy-

wistoci (rys. 3).

S³uchacz nie musi znajdowaæ siê w central-

nym miejscu miêdzy g³onikami. Pos³ugu-

j¹c siê funkcj¹ Seat position, mo¿na zacho-

waæ wra¿enie w³aciwej lokalizacji róde³

dwiêku, gdy pozycja s³uchacza siê zmieni.

Regulacja zestawu g³oników polega na

w³¹czeniu sygna³u testowego i regulowaniu

si³y dwiêku dochodz¹cego z poszczegól-

nych g³oników. Dwiêk z g³oników docie-

ra do s³uchacza po ró¿nym okresie czasu,

zale¿nie od ich rozmieszczenia. Te ró¿nice

mo¿na kompensowaæ zmieniaj¹c czas

opónienia dwiêku z g³oników, rodko-

wego i surround.

Wspó³praca

z innymi urz¹dzeniami

Podstawowym urz¹dzeniem, z którym

wspó³pracuje zestaw domowego kina, jest

naturalnie odbiornik telewizyjny. W central-

nej jednostce zestawu nie ma gniazda

Scart, a je¿eli odbiornik telewizyjny ma tyl-

ko takie gniazdo przy³¹czeniowe, trzeba

u¿yæ tak zwanej przejciówki, dostarczanej

wraz z urz¹dzeniem.

Do zestawu domowego kina mo¿na przy³¹-

czaæ magnetowid, magnetofon i gramofon

analogowy, aby odtwarzaæ za pomoc¹ ze-

stawu dwiêk pochodz¹cy z tych róde³.

Mo¿liwe jest nagrywanie na urz¹dzenia ze-

wnêtrzne, dwiêku z p³yt DVD, CD oraz

tunera.

Wra¿enia u¿ytkownika

Centralna jednostka prezentuje siê efek-

townie dziêki srebrzystej obudowie o pro-

stych, nowoczesnych kszta³tach. Na p³ycie

czo³owej oprócz dosyæ du¿ego wywietla-

cza, umieszczono sporo elementów regula-

cyjnych do obs³ugi g³ównych funkcji.

Wyrazy uznania nale¿¹ siê za konstrukcjê

obudów g³oników. S¹ one tak uniwersalne,

¿e g³oniki mo¿na stawiaæ pionowo albo

poziomo, wieszaæ na cianie, przykrêcaæ

itd. Poza tym s¹ lekkie i zajmuj¹ ma³o miej-

sca. Subwoofer si³¹ rzeczy jest znacznie

wiêkszy i ciê¿szy, ale z jego umieszczeniem

nie ma wiêkszego problemu, poniewa¿ nie

musi staæ w dok³adnie okrelonym miejscu.

Przewody g³onikowe s¹ wystarczaj¹co d³u-

gie _ ok. 10 m, nie trzeba zatem, w wiêkszo-

ci przypadków, ich przed³u¿aæ. Do³¹czone

do zestawu etykietki u³atwiaj¹ identyfikacjê

przewodów g³onikowych podczas monta¿u.

Trudno oceniaæ instrukcjê obs³ugi, gdy¿ by-

³a do dyspozycji tylko robocza wersja, cze-

sko- (a mo¿e s³owacko-) polska.

Bie¿¹ca obs³uga zestawu jest bardzo pro-

sta, gdy¿ wiêkszoæ funkcji jest obs³ugiwa-

na bezporednimi przyciskami pilota, bez

¿eglowania po menu.

Mimo niewielkich rozmiarów g³oniki za-

pewniaj¹ pe³ne i sugestywne efekty aku-

styczne, naturalnie pod warunkiem, ¿e np.

film zarejestrowany na DVD, rzeczywicie

ma nagrane cie¿ki dwiêkowe wszystkich

kana³ów przewidzianych w systemie Dolby

Digital. Dziêki funkcjom Super surround

oraz SFC s³uchanie muzyki z p³yt kompak-

towych sprawia znacznie wiêcej satysfakcji

ni¿ w przypadku zwyk³ego urz¹dzenia ste-

reofonicznego.

Z praktycznych dowiadczeñ wynika, ¿e

nie wystarczy rozmieciæ g³oniki zgodnie

z instrukcj¹. Trzeba dokonaæ regulacji po-

szczególnych kana³ów, ³¹cznie z subwoofe-

rem, za pomoc¹ sygna³ów testowych. Dziê-

ki temu lepiej daje siê dostosowaæ brzmie-

nie dwiêku do akustyki pomieszczenia,

w którym zestaw jest zainstalowany.

Warto równie¿, nie tylko podczas ogl¹dania

filmów, lecz tak¿e s³uchaj¹c muzyki, poeks-

perymentowaæ z efektami wirtualnych g³o-

ników. Tuner nie budzi zastrze¿eñ, acz-

kolwiek RDS by³by mile widziany, a w na-

szych warunkach, po likwidacji polskich sta-

cji na falach rednich, bardzo u¿yteczne

by³yby d³ugie fale.

Podsumowuj¹c: oceniany zestaw dwiêko-

wy domowego kina jest szczególnie wart po-

lecenia, gdy¿ rozwi¹zuje jednoczenie pro-

blem domowego kina i studia muzycznego

w typowych niewielkich pomieszczeniach,

w dodatku za rozs¹dn¹ cenê 3999 z³.

S.J.

OCENY U¯YTKOWNIKÓW

Radioelektronik Audio-HiFi-Video 6/2000

Wa¿niejsze dane techniczne

Odtwarzacz p³yt

Rodzaje odtwarzanych p³yt: DVD, CD, VCD, o redni-

cach 12 i 8 cm, jednostronne jednowarstwowe, jedno-

stronne dwuwarstwowe, dwustronne (jedna warstwa

po ka¿dej stronie).

Czêstotliwoæ próbkowania DVD:

48 kHz/96 kHz

Dekodowanie: 16/20/24-bitowe

linearne

Ko³ysanie i dr¿enie dwiêku:

poni¿ej mierzalnego poziomu

Przetwornik:

DAC delta _ sigma

Wzmacniacz

Moc ca³kowita (RMS):

240 W

G³oniki szerokopasmowe:

36 W na kana³, 6

Ω

Subwoofer: 120

Ω

Tuner

Zakresy fal:

ultrakrótkie 87,5

108 MHz,

rednie 520

1710 kHz

Czu³oæ:

fale ultrakrótkie 1,8

V, rednie (1 MHz) 500

G³oniki

Szerokopasmowe:

∅

8 cm,

pasmo przenoszenia 80 Hz

22 kHz (_16 dB),

cinienie akustyczne 79 dB/W (1,0 m)

Subwoofer:

∅

17 cm,

pasmo przenoszenia 41 Hz

1,8 kHz (_16 dB),

cinienie akustyczne 80 dB/W (1,0 m)

Ogólne dane

Zasilanie: 230

240 V, 50 Hz, pobór mocy 155 W,

Stand by 0,4 W

Wymiary:

(szer.xwys.xg³.) jednostka centralna

430x136x400,

g³onik szerokopasmowy 88x158x105 mm,

subwoofer 200x450x300 mm

Masy:

jednostka centralna 8,7 kg,

g³onik szerokopasmowy 0,8 kg,

subwoofer 5,9 kg

Rys. 1. Rozmieszczenie g³oników kina domowego

Rys. 2. Po³o¿enie g³oników rzeczywistych i wirtu-

alnych przy efekcie Virtual rear surround

Rys. 3. Po³o¿enie g³oników wirtualnych i rzeczy-

wistych przy efekcie Multi rear surround

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ustawa0 06 2000
Jerzy Lipiski bez zdj 14 06 2000
2000 06 str 14 W skrócie
mat fiz 2000.06.17
2000 06 Szkola konstruktorowid Nieznany (2)
egzamin mikroekonomia ii 2000-06-16, Wydział Zarządzania WZ WNE UW SGH PW czyli studia Warszawa kier
r03-06, ## Documents ##, Windows 2000 Server. Vad. prof
Egzamin 2000.06.17, rozwiazania zadań aktuarialnych matematyka finansowa
1 2000 06 17 matematyka finansowaid 8918
2000 06 20 1295
06 - 6.11.2000 witaminy dalej, materiały medycyna SUM, biochemia, Kolokwium III, wykłady do III kolo
r06-06, ## Documents ##, Windows 2000 Server. Vad. prof
2000 06 19 1286
2000 06 17 prawdopodobie stwo i statystykaid 21573
2000 06 17 pra
goraczka, SEMINARIUM: GOR?CZKA 2000-04-06
Brak wyk 7 z 06.04.2000, Brak wyk 7 z 06
Ekonometria ćwiczenia z 06 01 2000
Komunikacja miejska Wrocław 2000, 06, 07

więcej podobnych podstron