Praca kontrolna z przedmiotu

„Gospodarka leśna, ochrona i zagospodarowanie lasu”

Temat:

Zagrożenia lasów przez czynniki biotyczne.

Nadmierne występowanie ssaków roślinożernych.

Szkody powodowane przez zwierzynę.

Adrian Staszałek

IV rok, Ochrona środowiska (studia niestacjonarne)

Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa

ZUT w Szczecinie

2010 r

Szkody spowodowane przez zwierzynę dla lasów są dość poważnym zagrożeniem

i jednym z głównych czynników obniżania jakości hodowlanej upraw i młodników.
Najbardziej narażane na zgryzanie są uprawy z dużym udziałem gatunków liściastych.
Dotyczy to większości leśnictw. Spałowanie dotyczy głównie młodników sosnowych. Szkody
te powstają w największym stopniu w okresie zimowo-wiosennym.

Duże znaczenie dla prawidłowej gospodarki łowieckiej ma ustawa o Prawie Łowieckim.
Zgodnie z ustawą należy:

•

prowadzić wzorcowe zagospodarowanie łowisk, wdrażać nowe osiągnięcia
naukowe i praktyczne z zakresu łowiectwa,

•

prowadzić badania naukowe,

•

odtwarzać populacje zanikających gatunków dziko żyjących zwierząt,

•

hodować rodzime gatunki zwierząt łownych w celu zasiedlenia łowisk,

•

hodować zwierzęta łowne szczególnie pożyteczne w biocenozach leśnych,

•

prowadzić szkolenia z zakresu łowiectwa.

•

zakładać nowe i zagospodarować istniejące poletka łowieckie,

•

wykładać drzewa do spałowania (w czasie prowadzenia cięć pielęgnacyjnych)
w okresie zimowo-wiosennym, szczególnie w miejscach zimowej koncentracji
jeleniowatych oraz ich szlaków migracyjnych,

•

zapewnić spokój zwierzynie przez wyłączenie stałych ostoi zwierzyny (w tym
wyłączenie z zabiegów pielęgnacyjnych miejsc szczególnie preferowanych
przez zwierzynę) oraz odpowiednie ukierunkowanie ruchu turystycznego,

•

zachować i ułatwić dostęp do naturalnych wodopojów, a w przypadku ich
braku, tworzyć wodopoje sztuczne

•

dostosowanie liczebności populacji zwierzyny, do określonej pojemności
łowiska

•

regulacja tej liczebności do stanu umożliwiającego osiągnięcie zamierzonych
celów w hodowli lasu.

Analizę uszkodzeń odnowienia lasu przeprowadzono na podstawie danych

otrzymanych z rdLP. W sezonie 2008/2009 uszkodzenia drzew w odnowieniach lasu
wystąpiły na łącznej powierzchni 156086,8 ha, z czego 71346,75 ha w uprawach, 64128,7 ha
w młodnikach i 20608,32 ha w drzewostanach starszych klas wieku. W porównaniu do 2008
roku, uszkodzenia spowodowane zgryzaniem lub spałowaniem zaobserwowano na
powierzchni większej o 7225,5 ha (ryc. 73).

Ryc. 73. Porównanie rozmiaru szkód powstałych w wyniku żerowania roślinożernych ssaków

w odnowieniach leśnych w latach 2003 – 2009.

Uszkodzenia, które nie przekroczyły 20% powierzchni odnowień zanotowano na

46961,9 ha upraw, 47040,9 ha młodników i 13245,8 ha drzewostanów starszych. Łączna
powierzchnia uszkodzonych w ten sposób drzewostanów wynosi 107248,6 ha, i była większa
o 4521,1 ha w porównaniu do 2008 roku, tj. o 4,2%.

Uszkodzenia obejmujące od 21 do 50% powierzchni odnowień stwierdzono w

odnowieniach o łącznej powierzchni 35596,3 ha, z czego 19356,9 ha w uprawach, 14594,6 ha
w młodnikach i 1644,7 ha w drzewostanach starszych. Łączna powierzchnia tych uszkodzeń
w porównaniu do 2008 roku była mniejsza o 358,8 ha, tj. 1%.

Uszkodzenia, które przekroczyły 50% powierzchni odnowień zanotowano na 5027,86

ha upraw, 2493,2 ha młodników i 5717,86 ha drzewostanów starszych. Łączna powierzchnia
uszkodzonych w ten sposób drzewostanów wynosi 13238,8 ha, i jest większa o 3063 ha w
porównaniu do 2008 roku, tj. o 23,1%.

W ubiegłym roku odnowiono około 56 tysięcy ha powierzchni w Lasach Państwowych

oraz około 10 tysięcy ha gruntów porolnych. W tym samym czasie zabezpieczono różnymi
sposobami) przed dostępem zwierzyny blisko 100 tysięcy ha powierzchni upraw leśnych. Jak
widać z roku na rok powierzchnia ochrony odnowień przed jeleniowatymi jest coraz większa.
W tym przypadku powierzchnia zabezpieczana jest blisko dwukrotnie większa niż całkowita
powierzchnia nowo powstałych odnowień. Sytuacja taka wynika z konieczności
zabezpieczania nowopowstałych upraw, jak również odnowień zakładanych w ubiegłych
latach.

Uprawy leśne.

Po okresie sukcesywnego zmniejszania się powierzchni uszkodzonej w przedziale 21-

50%, w ubiegłym roku zanotowano jej wzrost we wszystkich regionalnych dyrekcjach LP.
Wyjątkiem jest jedynie RDLP w Olsztynie, na terenie której zanotowano dalszy, choć
niewielki spadek uszkodzeń w tym przedziale. Wzrost powierzchni uszkodzeń w przedziale
21 – 50% przedstawia się następująco:

RDLP w Białymstoku z 999,5 do 1378 ha,
RDLP w Gdańsku z 484,2 do 607,63 ha,
RDLP w Katowicach z 1489,2 do 1746,55 ha,
RDLP w Krakowie z 90,8 do 400 ha,
RDLP w Krośnie z 874 do 1192 ha,
RDLP w Lublinie z 1164,3 do 1437, 8 ha,
RDLP w Łodzi z 586,9 do 655,14,
RDLP w Olsztynie spadek z 736,9 na 704,2 ha,
RDLP w Pile z 1837 do 2294 ha,
RDLP w Poznaniu z 607 do 797,4 ha,
RDLP w Radomiu z 366 do 508 ha,
RDLP w Szczecinku z 1116,3 do 1216,9 ha,
RDLP w Szczecinie z 1339 do 1612 ha,
RDLP w Toruniu z 702 do 876,4 ha,
RDLP w Warszawie z 90,8 do 400 ha,
RDLP we Wrocławiu z 1915,1 do 2258,4 ha,
RDLP w Zielonej Górze z 985,5 do 1172,6 ha, (ryc. 74)

Ryc. 74. Porównanie nasilenia szkód od zwierzyny w uprawach leśnych w przedziale 21 – 50%
w latach 2003 – 2009 na podstawie danych z rdLP.

W przedziale >50% zaobserwowano również wzrost powierzchni uszkodzeń we wszystkich
regionalnych dyrekcjach LP. Jedynie na terenie RDLP w Krakowie zanotowano spadek
powierzchni uszkodzeń. Wzrost powierzchni uszkodzeń w przedziale > 50% przedstawia się
następująco:

RDLP w Białymstoku z 225 do 386,4 ha,
RDLP w Gdańsku z 64,7 do 88,5 ha,
RDLP w Katowicach z 357,04 do 527,9 ha,
RDLP w Krakowie spadek z 15,5 na 10 ha,
RDLP w Krośnie z 93 do 234 ha,
RDLP w Lublinie z 299,7 do 476,9 ha,
RDLP w Łodzi z 84,7 do 175,7 ha,
RDLP w Olsztynie z 78,5 do 251,2 ha,
RDLP w Pile z 307 do 497 ha,
RDLP w Poznaniu z 83,3 do 162,1 ha,
RDLP w Radomiu z 42 do 124 ha,
RDLP w Szczecinku z 96,6 do 198,2 ha,
RDLP w Szczecinie z 256,1 do 397,3 ha,
RDLP w Toruniu z 94,6 do 190,4 ha,
RDLP w Warszawie z 88,4 do 180 ha,
RDLP we Wrocławiu z 475,8 do 610,8 ha,
RDLP w Zielonej Górze z 256,1 do 397,3 ha, (ryc. 75).

Ryc. 75. Porównanie nasilenia szkód od zwierzyny w uprawach leśnych w przedziale > 50% w

latach 2003 – 2009 na podstawie danych z rdLP.

Młodniki.

Uszkodzenia drzew w młodnikach powstały przede wszystkim na skutek ich

spałowania przez jeleniowate. Na przestrzeni ostatnich lat w większości RDLP zauważalny był
wyraźny spadek powierzchni uszkodzonej w tym przedziale. W sezonie 2008/2009 sytuacja
taka utrzymała się na terenie RDLP w Pile, Katowice, Zielona Góra, Szczecin, Gdańsk, Kraków
i Warszawa. Na terenach pozostałych RDLP zanotowano wzrost nasilenia uszkodzeń
odnowień leśnych w tym przedziale.

Dynamika zmian powierzchni uszkodzeń w przedziale 21 – 5-% przedstawia się

następująco:

RDLP w Białymstoku z 724,7 do 817,9 ha,
RDLP w Gdańsku z 251,1 do 179,5 ha,
RDLP w Katowicach z 1676 do 1549,8 ha,
RDLP w Krakowie z 713,1 do 40,6 ha,
RDLP w Krośnie z 342 do 430 ha,
RDLP w Lublinie z 160,6 do 309,3 ha,
RDLP w Łodzi z 124,1 do 101,6 ha,
RDLP w Olsztynie z 268,1 na 357,6 ha,
RDLP w Pile z 3212 do 3184 ha,
RDLP w Poznaniu z 461,9 do 559,4 ha,
RDLP w Radomiu z 94 do 115 ha,
RDLP w Szczecinku z 1383,4 do 1430,7 ha,
RDLP w Szczecinie z 474 do 404 ha,
RDLP w Toruniu z 703,2 do 769,5 ha,
RDLP w Warszawie z 127,5 do 131,7 ha,
RDLP we Wrocławiu z 2299,1 do 3089,4 ha,
RDLP w Zielonej Górze z 1155, 7 do 1124,4 ha, (ryc. 76).

Ryc. 76. Porównanie nasilenia szkód od zwierzyny w młodnikach w przedziale 21 – 50%

w latach 2003 – 2009 na podstawie danych z rdLP.

W przedziale >50% (ryc. 77) daje się zauważyć wyraźny trend wzrostowy uszkodzeń

na terenie RDLP w Olsztynie. Nieznaczny wzrost powierzchni uszkodzeń daje się zauważyć na
terenie RDLP w Pile, Szczecinku, Zielonej Górze, Szczecinie, Poznaniu, Krośnie, Lublinie
i Warszawie. W pozostałej części odnotowano spadek powierzchni uszkodzeń młodników
w tym przedziale.

Dynamika zmian powierzchni uszkodzeń w przedziale >50-% przedstawia się następująco:

RDLP w Białymstoku z 248,4 do 195,4 ha,
RDLP w Gdańsku z 24 do 8,6 ha,
RDLP w Katowicach z 529,3 do 518 ha,
RDLP w Krakowie z 54,7 do 13,3 ha,
RDLP w Krośnie z 27 do 31 ha,
RDLP w Lublinie z 12,7 do 51,1 ha,
RDLP w Łodzi z 10,1 do 8,9 ha,
RDLP w Olsztynie z 106 na 162 ha,
RDLP w Pile z 418 do 530 ha,
RDLP w Poznaniu z 80 do 131,9 ha,
RDLP w Radomiu z 10 do 10 ha,
RDLP w Szczecinku z 106,4 do 126 ha,
RDLP w Szczecinie z 41 do 46 ha,
RDLP w Toruniu z 111,4 do 96,5 ha,
RDLP w Warszawie z 4,4 do 5,3 ha,
RDLP we Wrocławiu z 562,5 do 402,4 ha,
RDLP w Zielonej Górze z 135,3 do 170,2 ha. (ryc. 77).

Ryc. 77. Porównanie nasilenia szkód od zwierzyny w młodnikach w przedziale > 50% w latach
2003 – 2009 na podstawie danych z rdLP

Drzewostany starsze.

Uszkodzenia drzew w drzewostanach starszych dotyczą przede wszystkim

spałowania, w głównej mierze świerka. Z tego też względu w dalszym ciągu najdotkliwsze
szkody odnotowane są tradycyjnie w Polsce południowo – zachodniej, na obszarach
poklęskowych w Sudetach zachodnich - RDLP we Wrocławiu. Na tym terenie od 2003 r.
obserwowano stopniowe zmniejszanie się powierzchni uszkodzeń. W ostatnim sezonie
ponownie dał się zauważyć wyraźny wzrost powierzchni uszkodzeń zarówno w przedziale
21 -50% jak i >50%.

W 2003 r uszkodzenia w przedziale 21 – 50% zaobserwowano w drzewostanach

o łącznej powierzchni 9995,47 ha, w 2004 r. na powierzchni 9584,6 ha, w 2005 r na 8974,1
ha, w 2006 roku na powierzchni 6901 ha z kolei w 2007 roku na 6827 ha, w roku 2008 5335,2
ha natomiast w ubiegłym roku 8694,9 ha. Z drugiej strony na stałym poziomie ok. 3 - 3,5 tys.
ha (2003 r. – 2004 r. - 4,1 tys. ha, 2005 r. – 4,1 tys. ha, 2006 r. – 3,2 tys. ha, 2007 r. – 3,4 tys.
ha) pozostaje powierzchnia drzewostanów uszkadzanych silnie, tzn. powyżej 50%.
W ubiegłym roku odnotowano uszkodzenia w tym przedziale na powierzchni 4552,93 ha.

W pozostałych regionach kraju szkody w drzewostanach starszych są notowane na

powierzchniach nie przekraczają kilkudziesięciu lub kilkuset hektarów (ryc. 78 i 79).

Dynamika zmian powierzchni uszkodzeń w przedziale 21 - 50% przedstawia się

następująco:
RDLP w Białymstoku z 7,3 do 670 ha,
RDLP w Gdańsku z 115,4 do 116,1 ha,
RDLP w Katowicach z 82,4 do 21,9 ha,
RDLP w Krośnie z 5 do 0 ha,
RDLP w Lublinie z 9 do 5 ha,
RDLP w Olsztynie z 131,7 na 146,8 ha,
RDLP w Pile z 274 do 276 ha,
RDLP w Poznaniu z 26,4 do 45,6 ha,

RDLP w Szczecinku z 165,5 do 161,3 ha,
RDLP w Szczecinie z 3 do 119 ha,
RDLP w Toruniu z 38,4 do 55,3 ha,
RDLP we Wrocławiu z 5335,2 do 8694,9
ha,
RDLP w Zielonej Górze z 7,7 do 14,3 ha.,
(ryc. 78).

Ryc. 78. Porównanie nasilenia szkód od zwierzyny w drzewostanach starszych klas wieku w
przedziale 21 - 50% w latach 2003 – 2009 na podstawie danych z rdLP

Uszkodzenia odnowień powodowane przez łosie.

Uszkodzenia odnowień powodowane przez łosie najbardziej dotkliwe są na terenie

RDLP w Białymstoku – 3885 ha, Lublin – 931 ha, Olsztyn – 415 ha, Kampinoski PN – 347 ha,
Łódź – 122 ha, Radom – 137 ha, Kraków – 1,5 ha i Szczecinek - 0,15 ha (ryc. 80). Uszkodzenia
w przedziale >20% obserwowane są na powierzchni 3095 ha, 21 – 5% na powierzchni 1072
ha i >50% na powierzchni 542 ha. W tym przypadku nie jest zaskoczeniem fakt, iż największe
szkody z tytułu żerowania łosi obserwowane są w tych regionach kraju, które uznawane są
za główne ostoje tego gatunku w naszym kraju (źródło rozprzestrzeniania się łosi na
pozostałe tereny).

Ryc. 80. Uszkodzenia odnowień leśnych spowodowane przez łosie w sezonie 2008/2009

Uszkodzenia odnowień powodowane przez bobry.

Uszkodzenia odnowień spowodowane przez bobry zanotowaną na łącznej

powierzchni 3828,84 ha (ryc. 81). Podobnie jak w przypadku szkód wyrządzonych przez łosie,
bobry czynią największe szkody w północno-wschodniej Polsce – RDLP w Białymstoku i w
Olsztynie. Jednocześnie wysoki stan uszkodzeń na terenie RDLP w Szczecinie może
wskazywać na to, że bobry znalazły tam szczególnie dogodne warunki do rozwoju oraz
migracji wzdłuż rzeki Odry oraz jej dopływów. Tam też zlokalizowane są miejsca
najsilniejszych uszkodzeń. Na terenie zarządzanym przez pozostałe regionalne dyrekcje LP
poziom powierzchni uszkadzanych odnowień nie przekracza 150 ha. Uszkodzenie odnowień
spowodowane przez bobry przedstawia się następująco:
RDLP w Białymstoku – 1475 ha, Gdańsk – 145 ha, Katowice – 87 ha, Lublin – 27 ha,
Łódź – 47 ha, Olsztyn – 775 ha, Radom – 142 ha, Szczecin 1063 ha, Warszawa 7 ha
i Zielona Góra – 60 ha. Na pozostałym terenie nie obserwuje się uszkadzania odnowień przez
bobry w istotnym stopniu.

Ryc. 81. Uszkodzenia odnowień leśnych spowodowane przez bobry w sezonie 2008/2009

Uszkodzenia odnowień powodowane przez żubry.

Żubry w stanie dzikim, jako populacje zwierząt wolno żyjących w środowisku leśnym

bytują na terenach zarządzanym przez RDLP w Białymstoku i Krosno. Tam też obserwuje się
ich presję na drzewostany. Uszkodzenia odnowień spowodowane przez żubry
zaobserwowano na łącznej powierzchni 788 ha, z czego na terenie RDLP w Białymstoku –
667 ha i Krosno – 111 ha.

Z danych na temat dynamiki liczebności głównych sprawców szkód (jeleniowatych)

wyraźnie widać utrzymującą się tendencję wzrostową populacji tych roślinożerców przy
odpowiednio wyższym ich pozyskaniu niż w ubiegłym roku.

W sezonie 2008/09 liczebność łosi, jeleni, danieli i saren oszacowano odpowiednio

na: 7515; 176, 21 i ponad 827 tysięcy osobników. Jednocześnie w tym okresie pozyskano 46
tysięcy jeleni, 4,3 tysiąca danieli i 157 tysięcy saren. W sezonie łowieckim 2008/2009
podobnie jak i w poprzednim, nie pozyskiwano łosi, ponieważ od 2000 roku na ten gatunek
zwierzyny zostało nałożone moratorium.

Opracowano na podstawie materiałów udostępnionych przez

Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Szczecinie, Nadleśnictwo Gryfino:

„KRÓTKOTERMINOWA PROGNOZA WYSTĘPOWANIA WAŻNIEJSZYCH SZKODNIKÓW

I CHORÓB INFEKCYJNYCH DRZEW LEŚNYCH W POLSCE W 2010 ROKU”

wydane przez

INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA ,

ZAKŁAD OCHRONY LASU,

ZAKŁAD GOSPODARKI LEŚNEJ REGIONÓW GÓRSKICH,

ZAKŁAD EKOLOGII LASU.