Złota Księga Florencji – Muzea, Galerie, Kościoły, Pałace, Zabytki

ZŁOTA KSIĘGA

MIASTO I JEGO ARCYDZIEŁA

BONECHI & OSSOLINEUM

FLORENCyi

ZŁOTA KSIĘGA

FLORENCJI

MUZEA - GALERIE - KOŚCIOŁY

PAŁACE - ZABYTKI

BONECHI & OSSOLINEUM

Tytuł oryginału włoskiego:

II Libro d' oro di Firenze.

Tutta la citta e i suoi capolavori

Tłumaczył: Stanisław Rościcki

Tutti i diritti risenati. Riproduzione anche parziale vietata
Via Cairoli 18/b

50131 Firenze - Italia

Telex 571323 CEB

Tekst niniejszej publikacji

został opracowany przez zespół redakcyjny

Wydawnictwa Bonechi.

by Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo,

Wrocław 1991

ISBN 83-04-03738-6

Printed in Italy

by Centro Stampa Editoriale Bonechi.

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Żadna część niniejszej publikacji

nie może być reprodukowana

bez pisemnej zgody Wydawcy.

Fotografie stanowią własność

Archiwum Wydawnictwa Bonechi

i zostały wykonane przez:

Gaetano Barone, Carlo Cantini, Paolo Giambone,

Stefano Giusti, Italfotogieffe, Antonio Lelli,

Andrea Pistolesi, Antonio Quattrone, Alessandro Saragosa,

Soprintendenza Archeologica per la Toscana,

Soprintendenza ai Monumenti di Firenze.

Panorama Florencji z Monte alla Croci (Giovanni Signorini, Museo di Firenze com'era)

RYS HISTORYCZNY

Florencja leży ustóp zboczy toskańsko-emiliańskiego pasma Ape-

ninów, na rozległej równinie przeciętej rzeką Arno i otoczonej

wzgórzami. Po okresie osadnictwa prehistorycznego, już w VIII w.

p.n.e., ludność italska kultury willanowiańskiej osiedliła się na

obszarze między Arno i Mugnone, ale o tych odległych czasach

mamy niewiele informacji. W 59 r. p.n.e. założone zostało tutaj

miasto rzymskie, zbudowane na planie kwadratu obozu wojsko-

wego (castra); główna ulica, prowadząca ze wschodu na zachód

(decumanus maximus), biegła wzdłuż obecnych ulic: via del Corso,

via degli Speziali oraz via Strozzi, natomiast ulica, wiodąca z pół-

nocy na południe (cardo), odpowiadała linii między dzisiejszymi

Piazza San Giovanni, via Roma i via Galimala. Przybywające na

te tereny plemiona barbarzyńskie próbowały zdobyć miasto. I tak

w 405 r. Florencja była oblegana przez Ostrogotów pod wodzą

Radagaiza, którzy złupili okoliczne wsie, ale nie zdołali opanować

miasta bronionego przez oddziały Stilikona, który odniósł nad

najeźdźcami zdecydowane zwycięstwo. Później nastąpił okres pa-

nowania Bizantyńczyków, a następnie Gotów. Ci pierwsi opano-

wali miasto w 539 r., drudzy natomiast zawładnęli nim w 541 r.

Pod dominacją longobardzką (570 r.) Florencja zachowała pewną

autonomię, ale już za panowania Franków znacznie zmniejszyła

się liczba ludności, a miasto utraciło dużą część swych terytoriów.

Około r. 1000 rozpoczyna się rozkwit Florencji — miasta lilii.

Rozkwit ten, mimo licznych sporów, wojen i walk wewnętrznych,

trwał wiele stuleci. Miasto zostało otoczone nowymi murami;

zostały wzniesione nowe budowle sakralne i świeckie; jednocześ-

nie rozwijały się coraz pełniej sztuki piękne, literatura oraz dosko-

nale prosperował handel. W 1183 r. Florencja ogłosiła się komuną

miejską, choć praktycznie już od lat mogła korzystać z takiego

statusu. W tym czasie zaczynają się pierwsze konflikty między

dwiema frakcjami — gwelfów i gibelinów. Ci pierwsi pozostawali

wierni papieżowi, drudzy natomiast byli zwolennikami władzy

cesarskiej; starcia między nimi doprowadziły do rozdarcia jedno-

ści społeczności miejskich i trwały aż do 1268 r. W tym okresie,

mimo niestabilnej sytuacji społcczno-politycznej, miasto żywo za-

reagowało na nowe prądy w sztuce i literaturze: były to lata

twórczości Dantego i „dolce stil nuovo", Giotta i Arnolfa di Cam-

bio. W XV w. Florencja kwitła; była miastem handlowym, ale

także nową kolebką sztuki włoskiej i bardzo szybko również euro-

pejskiej. Liczne możne rody (Pittich, Frescobaldich, Strozzich,

Albizich) rywalizowały ze sobą o dominację. Spośród nich wyłania

się bankierski ród Medyceuszów, który począwszy od swego pro-

toplasty Kośmy I (zwanego później Starym), będzie sprawował

władzę aż do pierwszej polowy XVIII w., wznosząc Florencję do

rangi miasta dominującego w epoce humanizmu i renesansu.

W epoce tej pojawią się takie osobowości jak Leonardo da Vinci

i Michał Anioł; będzie to dla Florencji okres największego pre-

stiżu. W 1737 r. miejsce Medyceuszów zajmuje rodzina Lorena,

która z powodzeniem będzie rządzić, prowadząc politykę umiar-

kowanego liberalizmu. W tym okresie zauważa się już powolny

zmierzch wielkiego rozwoju florcnckiej kultury. Podczas wojny

o zjednoczenie Włoch (Risorgimento), w 1860 r., Toskania została

przyłączona na mocy plebiscytu do Królestwa Italii. Wówczas

Florencja została, choć na krótko, stolicą nowego narodu.

Po lewej — widoK Kopuiy Brunelleschiego

Po prawej — widok kościoła katedralnego

KATEDRA

KOŚCIÓŁ KATEDRALNY

Katedra S. Maria del Fiore jest dziełem wielu artystów, którzy

pracowali tu przez stulecia. W 1294 r. Cech Sztuk zlecił Arnolfowi

di Cambio budowę nowej katedry na miejscu wcześniejszej Santa

Reparata. Plac budowy rozciągał się wokół starej katedry, a trwa-

jące przez kilka dziesięcioleci prace budowlane nie przerwały jej

funkcjonowania aż do r. 1375. Budowę nowej katedry rozpoczęto

8 IX 1296 r. Była prowadzona pod kierunkiem różnych mistrzów

(Giotta, Andrea Pisana, Francesco Talentiego) do 1375 r. Wów-

czas zburzono Santa Reparata i zmieniono projekt części kon-

strukcji Arnolfa di Cambio. Na wykonanie kopuły trzeba było

czekać aż do 1420 r., kiedy to Brunelleschi wygrał konkurs na jej

budowę. W 1434 r. zakończono prace, a konsekracja świątyni

odbyła się dwa lata później, czyli 140 lat po rozpoczęciu budowy.

Prace nad latarnią wieńczącą kopułę trwały od 1445 r., a ukoń-

czono je w 1461 r. wykonaniem złoconej kuli. Fasada w stylu

gotyckim pochodzi z XIX w.

KOPUŁA

Kopuła wieńcząca budowlę jest dziełem Brunelleschiego, który ją

zaprojektował i kierował pracami budowlanymi zakończonymi

między 1420 a 1434 r. Ten wielki artysta prowadził budowę ogro-

mnej konstrukcji bez użycia krążyn, wykorzystując połączone ze

sobą żebra i poprzecznie ułożone cegły — powstała całość o śred-

nicy 45 m i wysokości 91 m z podwójnym sklepieniem (ze szczeli-

nami ostrołukowymi) umieszczona na wysokim bębnie. Wnętrze

kopuły, które Brunelleschi celowo pozostawił bez dekoracji, zo-

stało wbrew temu zamysłowi pokryte freskami przez Vasariego

i Zuccariego (1572—1579). W ubiegłym stuleciu, jak również

w ostatnich latach proponowano, aby przywrócić wnętrzu czystą

pierwotną biel. Latarnia na szczycie kopuły (również wg projektu

Brunelleschiego) przypomina kształtem małą świątynię. Konstruk-

cja wraz z latarnią ma 107 m wysokości.

Po lewej — dzwonnica Giotta,

który byl autorem projektu i części budowli

Po prawej — neogotycka fasada katedry

DZWONNICA GIOTTA

Przy budowie dzwonnicy katedry pracowali w latach 1334— 1359

tacy architekci jak: mistrz Giotto (autor projektu), Andrea Pisano

i Francesco Talenti. Mury dzwonnicy (zbudowanej na planie kwa-

dratu o bokach równych 16 m) zdobione są na całej wysokości

(84 m) dekoracyjnymi płytami sześciokątnymi i romboidalnymi

(dzieło Andrea Pisana, Luki delia Robbia, Alberta Arnoldiego

i jego szkoły), a także niszami z umieszczonymi w nich posągami

oraz imitacjami nisz. Płyty dolne (dzisiaj wapienne) ukazują sceny

Stworzenia i pracy ludzkiej; płyty w górnym pasie przedstawiają

Planety, Cnoty, Sztuki wyzwolone i Sakramenty. Figury (orygina-

ły znajdują się w Museo delFOpera del Duomo) wyobrażają Pro-

roków, Sybillę i Jana Chrzciciela.

KATEDRA

FASADA

W 1587 r. zburzono nie ukończoną fasadę budowli — dzieło

Arnolfa di Cambio. Od tego czasu przez prawie trzy stulecia

powstawały różne projekty i organizowano konkursy na tę fron-

talną część katedry, dopiero w 1871 r. przyjęto projekt Emilia de

Fabris (prace ukończono w 1887 r.). Nowa fasada — przykład

historyzmu — została wykonana z takich samych gatunków mar-

muru, jak pozostałe dawne elementy, a więc: białego marmuru

z Carrary, zielonego z Prato, różowego z Maremmy. Nad trzema

portalami przedstawiającymi sceny z życia Marii Panny znajdują

się trzy lunety z figurami (od lewej) Miłosierdzia, Madonny

z patronami miasta i Wiary. Na frontonie nad środkowym wej-

ściem przedstawiona jest gloryfikacja Marii. Między rozetami bo-

cznymi a środkową jest fryz z figurami Apostołów i Marii; u góry

nad rzędem popiersi artystów znajduje się tympanon z płaskorzeź-

bą wyobrażającą Ojca Wiekuistego.

Po lewej, u góry - wnętrze kaicdiy iloicnekicj; u dom popiersie Hihppo

Brunelleschiego. Po prawej, u góry - obraz na desce Domenica di Micheli-

no przedstawiający Dantego i Boskc/ komedię; u dołu — malarski pomnik

konny Niccoló da Tolunlino wg Andrca del Caslagno i pomnik <Jiovan-

niego Acuto wg Paolo Uccella

KATEDRA

WNĘTRZE

Cechuje je, zgodnie z kanonami gotyckiej architektury włoskiej,

ogromna przestrzenność (jest to czwarty pod względem wielkości

kościół na świecie: 153 m długości, 38 m szerokości w nawach

i 90 m w transepcie). Nawy zaakcentowane są filarami i pilastrami,

które podtrzymują duże łuki o lekko zaostrzonych grzbietach oraz

krzyżowo-żebrowe sklepienia. Górą biegnie galeria wsparta na

konsolach; w głębi rozpościera się ołtarz główny (Baccia Bandinel-

lego), wokół którego znajdują się trzy apsydy, z których każda

podzielona jest na pięć apsydioli. Wykonana z kolorowych mar-

murów posadzka (1526—1660) jest dziełem Baccia i Giuliana

d'Agnolo, Francesca de Sangallo oraz innych mistrzów. W lewej

nawie ukazują się dwa malowidła przedstawiające Giovanniego

Acuto i Niccola da Tolentino. Pierwsze powstało w 1436 r. i jest

dziełem Paola Uccella; autorem drugiego, z 1456 r., jest Andrea del

Castagno. Uwagę zwraca sposób interpretacji plastycznej postaci

dwóch kapitanów wojsk zaciężnych — surowość jednej i witalność

drugiej postaci. Wśród innych licznych dzieł sztuki należy wymie-

nić — po wewnętrznej stronie fasady — witraże Ghibertiego; grób

Antonia d'Orso według Tina di Camaino (1321), lunetę z przed-

stawieniem Marii w koronie Gaddo Gaddiego; w lewej nawie — ka-

pliczkę Donatella i Nanniego di Bartolo z postacią Jozuego autor-

stwa Ciuffagniego, Popiersie Sąuarcialupiego — dzieło Benedetta

da Maiano, obrazy na drewnie przedstawiające św. Kosmę i św.

Damiana według Bicciego di Lorenzo.

Po lewej, u góry dwa zdjęcia dawnej katedry S. Reparata

w podziemiach katedry florenckiej

Po prawej, u góry - nagrobek Filippo Brunelleschiego;

u dołu — pozostałości fresku przedstawiającego Mękę Pańską

SANTA REPARATA

Dawna katedra florencka została założona na przełomie IV i V w.

na pozostałościach rzymskiej świątyni, na planie obejmującym

trzy nawy z kolumnami i jedną apsydę. W okresie wojen bizantyń-

skich świątynia ta została zburzona, a odbudowano ją między VII

a IX w. Nowa budowla miała zbliżoną wielkość do poprzedniej,

jednak wzbogaciła się o dwie boczne kaplice, a kolumny zastąpio-

no filarami z lizenami. W latach 1000— 1100, w części apsydialnej

powstała krypta i podwyższony chór, natomiast na zewnątrz,

w sąsiedztwie apsydy, wznosiły się dwie dzwonnice. Wiadomo

nam, że dzisiejsza katedra powstała na miejscu starego kościoła

dedykowanego świętej męczennicy (dziewczynie z Cezarei). Ponie-

waż nowa katedra budowana była wokół starej budowli, ta ostat-

nia mogła przetrwać, aż do czasu ukończenia nowego obiektu

(1375). W 1966 r., podczas prac konserwatorskich przy układaniu

posadzki w katedrze, odkryto pozostałości tego dawnego kościoła.

Dzisiaj, schodząc do przestronnego podziemia, zbudowanego we-

dług koncepcji architektonicznej Morozziego, możemy podziwiać

pozostałości fresków zdobiących dawną świątynię oraz płyty na-

grobne niektórych prałatów i osobistości świeckich (m. in. tablicę

wskazującą grób Brunelleschiego), a także ślady mozaikowej i te-

rakotowej posadzki.

BAPTYSTERIUM

Ta budowla sakralna — powstała na przełomie IV i V w. w pobliżu

północnej bramy rzymskiego miasta — zbudowana została na

planie ośmioboku z półkolistą apsydą wzniesioną na podium ze

stopniami. W okresie XI —XIII w. uzyskała swój obecny wygląd.

Z 1128 r. pochodzi dach budowli w kształcie gładkiej piramidy

zwieńczonej latarnią (1150), a z 1202 r. — prostokątne prezbite-

rium. Ściany zewnętrzne pokryte są białym i zielonym marmurem,

a każda podzielona jest pilastrami na trzy części zwieńczone bel-

kowaniem i arkadami, których łuki przeprute są oknami. Szcze-

gólną uwagę przyciąga troje drzwi z brązu, a we wnętrzu — mozai-

kowa dekoracja kopuły. Do zespołu drzwiowego Baptysterium

należą: drzwi południowe — dzieło Andrea Pisana — ze scenami

z życia św. Jana Chrzciciela i alegoriami Cnót; drzwi Ghibertiego

ze scenami ze Starego i Nowego Testamentu, Ewangelistami i Do-

ktorami Kościoła; drzwi wschodnie (Drzwi Raju) — dzieło Ghi-

bertiego — które są najbardziej znane. Te ostatnie są podzielone

na dziesięć kwater, przedstawiających sceny ze Starego Testamen-

tu. Ich wykonanie zostało powierzone Ghibertiemu — temu „mi-

strzowi z Cechu Kupców" — w 1425 r. Ze względu na perfekcję

wykonania oraz godną podziwu zręczność w posługiwaniu się

dłutem, a także doskonały rysunek architektoniczny, twórca ten

zasłużył niewątpliwie na nadany mu przez Michała Anioła przydo-

mek. Figurki postaci biblijnych oraz wizerunki współczesnych

Ghibertiemu artystów wzbogacają obramowanie kwater.

Widoki Baptysterium S. Giovanni

DRZWI RAJU

SCENY ZE STAREGO TESTAMENTU

PRZEDSTAWIONE NA 10 KWATERACH

Stworzenie Adama

i Ewy, Grzech pier-

worodny, Wypę-

dzenie z Raju

Noe i jego bliscy

składają ofiarę, Pi-

jany Noe

Narodziny Ezawa

i Jakuba, Odsprze-

danie pierworodz-

twa przez Ezawa,

Izaak wysyła Eza-

wa na polowanie,

Ezaw na polowa-

niu, Rebeka poucza

Jakuba, Oszukanie

Izaaka

Mojżesz otrzymuje

na Synaju Tablice

Praw

Walka z Filistyna-

mi, Zabicie Goliata

Praca pierwszych

ludzi, Składanie

ofiary przez Kaina

i Abla, Zamordo-

wanie Abla, Bóg

oskarża Kaina

Ukazanie się anio-

łów Abrahamowi,

Ofiarowanie Izaa-

Józef sprzedany do

niewoli, Odkrycie

srebrnego kubka

w worku Beniami-

na, Józef daje się

rozpoznać braciom

Lud Izraela nad Jo-

rdanem, Podbój Je-

rycha

Salomon przyjmuje

królowi) Saby

DRZWI RAJU

Oryginalne Drzwi Raju są obecnie re-

staurowane, a te, które możemy podzi-

wiać, są doskonałą kopią. Fotografie, któ-

re publikujemy, przedstawiają drzwi ory-

ginalne w blasku, jaki miały, zanim po-

kryły się czarną patyną w wyniku działa-

nia czynników atmosferycznych i spalin.

Wspaniale lśniąca kopia wygląda praw-

dopodobnie tak samo, jak drzwi oryginal-

ne, kiedy w 1425 r. umieszczono je w Bap-

tysterium. Za jakiś czas również kopia

pokryje się patyną. Restaurowany ory-

ginał jest przechowywany w Museo

dell'Opera del Duomo.

Główki

przedstawiające

Lorenzo Ghibertiego

i syna Yittorio

Pijany Noe

Stworzenie Adama

Izaak wysyłający Ezawa na polowanie

Sybilla i p o s k k hilihi

/ [ | , I I L V I L - | 1 I C M C I H I I C U O k l l b k a

BAPTYSTERIUM

WNĘTRZE

Wnętrze Baptysterium cechuje dwurzędowe rozczłonkowanie

ścian. Część dolna wspiera się na przyściennych kolumnach, góra

natomiast na pilastrach rozmieszczonych między dwudzielnymi

arkadowymi oknami; powierzchnie ścian pokryte są marmurowy-

mi geometrycznymi markieteriami podobnymi do dekoracji po-

sadzki. Wśród zdobiących wnętrze dzieł sztuki należałoby zwrócić

uwagę na nagrobek antypapieża Jana XXIII — według projektu

Michelozza i Donatella (ten ostatni jest autorem leżącej figury).

Uwagę przyciągają również dwa sarkofagi rzymskie oraz sarkofag

(umieszczony w ścianie) biskupa Ranieri. Na łuku tęczowym znaj-

dują się cenne mozaiki z XIII w., z tego samego okresu co mozaiki

zdobiące kopułę. Przedstawiają one Chrystusa na tronie według

Copa di Marcovaldo oraz na sześciu pasach następujące tematy:

sceny z życia św. Jana Chrzciciela, sceny z życia Chrystusa, sceny

z życia Józefa, sceny z Księgi Rodzaju, zastępy niebiańskie z Chry-

stusem i Serafinami; ostatni pas mozaik to motywy dekoracyjne.

Po lewej — południowe drzwi Baptysterium Andrea Pisana

ze scenami z życia św. Jana Chrzciciela

Po prawej, u góry — wnętrze Baptysterium;

u dołu — grobowiec antypapieża Jana XXIII

wg projektu Michelozza i Donatella

Na dwóch następnych stronach:

po lewej — widok wnętrza kopuły Baptysterium

z tukiem tęczowym ozdobionym mozaikami;

po prawej — ośmiobok kopuły zdobiony wewnątrz mozaikami

Po lewej, u góry — Madonna z Dzieciątkiem Arnolfa di Cambio

między patronką dawnej katedry (S. Reparata)

oraz posągiem Sw. Zenobiusza

i figura Bonifacego VIII Arnolfa di Cambio

Po prawej, u góry — cantoria Donatella;

u dołu — Magdalena Donatella między dwoma posągami proroków

ustawionymi początkowo na dzwonnicy Giotta;

posąg po lewej przedstawia proroka Habakuka

MUSEO DELL'OPERA DEL DUOMO

Muzeum to urządzono z tyłu katedry za apsydą, a zgromadzono

w nim dzieła sztuki z katedry, dzwonnicy oraz Baptysterium. Nad

wejściem umieszczono Popiersie Kośmy I według Bandiniego.

W środku znalazły się rzeźby romańskie, posągi i pozostałości

dawnej fasady katedry i Baptysterium. Na parterze wyeksponowa-

no figury Bonifacego VIII błogosławionego, Madonny z Dzieciąt-

kiem oraz rzeźbę Madonna delia Nativita — wszystkie autorstwa

Arnolfa di Cambio. Znajduje się tu także słynny Św. Łukasz Marie-

go di Banca. W przyległej sali urządzono ekspozycję ksiąg, ilumi-

nowanych śpiewników i relikwiarzy. Na pierwszym piętrze mieści

się sala, w której umieszczono dwie cantorie: jedna — autorstwa

Luki delia Robbii (1431 — 1438), zdobiona dziesięcioma płasko-

rzeźbami nawiązującymi do radosnego Psalmu Dawida; druga —

dzieło Donatella, wykonana według jego surowej koncepcji ar-

chitektonicznej opartej na klasycznych wzorach antyku. Te dwa

marmurowe arcydzieła zostały usunięte z katedry zgodnie z wolą

Ferdynanda Medyceusza w 1686 r. W tej samej sali możemy

również oglądać rzeźby niegdyś zdobiące dzwonnicę: posągi pro-

roków Habakuka i Jeremiasza według Donatella oraz Abrahama

i Izaaka Nanniego di Bartolo. W sali po lewej zachowały się

oryginalne dekoracyjne płyty z murów dzwonnicy Giotta, które

wyeksponowane są w dwóch rzędach zgodnie z ich pierwotnym

rozmieszczeniem na ścianach budowli. Wśród płyt dolnego rzędu

(dzieło Andrea Pisana) zwracają uwagę słynne Stworzenie Adama

i Ewy oraz Praca na roli; płyty w górnym rzędzie (według szkoły

Pisana i Alberta Arnoldiego) przedstawiają Sakramenty. W sali po

prawej znajduje się piękne antepedium św. Jana. wspólne dzieło

Michelozza, Verrocchia, Antonia del Pollaiolo i Bernarda Cen-

niniego. Po bokach sali rozmieszczono rzeźby Marii i Archanioła

Gabryjela przypisywane Jacopowi delia Quercia. W głębi sali stoi

ołtarz pochodzący z Baptysterium, wykonany ze srebra i zdobiony

złoceniami i emalią. Jest on wspaniałym przykładem gotyckiej

sztuki złotniczej, choć ukończony został już w epoce renesansu.

Wśród innych dzieł malarstwa i rzeźby, obok słynnej Pięty Micha-

ła Anioła, możemy podziwiać znakomity dyptyk szkoły bizantyń-

skiej, przedstawiający sceny z życia Chrystusa i Madonny (XIII w.)

oraz, schodząc schodami, figurę Magdaleny Donatella — najwięk-

szy drewniany posąg wyrzeźbiony przez tego mistrza. Dzieło to

sprawia wrażenie wykonanego w pośpiechu, a tworzywo dosko-

nale podkreśla realizm postaci i patetyczność tematu. Rzeźba ta

pochodzi z ostatnich lat florenckiego okresu twórczości Donatella

(1435—1455), a dzięki pracom konserwatorskim doprowadzono

ją do pierwotnego stanu. Wracając na parter muzeum, wchodzimy

do sali, gdzie wystawione są rzeźby ocalałe ze zburzonej fasady

kościoła Santa Maria del Fiore (1587), a także interesujący model

z II poł. XVI w., przedstawiający dawną fasadę z oryginalnym

rozmieszczeniem posągów i dekoracji architektonicznych.

MUSEO DELL'OPERA

DEL DUOMO

PIĘTA MICHAŁA ANIOŁA

Dzieło to, w którego centralnej postaci mo-

żemy dostrzec autoportret artysty, zostało

wykonane w latach 1550—1553. Michał

Anioł przeznaczy! je dla swej kaplicy w ko-

ściele S. Maria Maggiore w Rzymie, lecz

pozostało ono w podziemiach kościoła S.

Lorenzo aż do r. 1722, kiedy to przeniesio-

no je do katedry. Pięta wydaje się być dzie-

łem o największej ekspresji dramatycznej

pośród wszystkich rzeźb artysty. Efekt ten

uzyskuje ona m.in. dzięki wykorzystaniu

celowego zabiegu plastycznego, sprawiają-

cego wrażenie nicwykończcnia (słynne non

finito Michała Anioła). Uczniowi Tiberio

Calcagnicmu zawdzięczamy rekonstrukcję

ramienia Chrystusa oraz postaci Magda-

leny.

Po lewej, u góry — drewniany model

projektu fasady katedry;

u dołu — niektóre z płyt

sześciennych i romboidalnych

pochodzących z dzwonnicy Giotta

Po prawej - Pięta Michała Anioła

l'o prawej — Kontanna Nepluna

Po lewej — widok ogólny na Piazza delia Signoria

PIAZZA DELLA SIGNORIA

Plac ten należy do najpiękniejszych we Włoszech; otwiera się

perspektywicznie, obejmując rozległą kwadratową powierzchnię.

Został oddany do użytku publicznego i sukcesywnie powiększany

między XII—XIV w., po wyburzeniu domów Ubertich i Fara-

boschich i innych zamożnych rodzin gibelińskich. Nad placem do-

minują imponujące budowle tworzące kompleks architektoniczny

Palazzo Vecchio, który usytuowany jest wzdłuż jego północnego

boku. Na prawo od fasady Palazzo Vecchio widzimy piękną Log-

gię dei Lanzi, późnogotycką budowlę Bernaciego di Cione i Simo-

ne Talentiego (1376—1382), którą ożywia procesja imponujących

rzeźb, wśród których widzimy słynnego Perseusza (1554) Cellinie-

go oraz Herkulesa i Centaura Giambologni. Z lewej strony pałacu

stoi tzw. fontanna di Piazza lub fontanna Neptuna dzieło Bar-

tolornea Ammannatiego i jego współpracowników (1563—1575).

Florentyńczycy z powodu białej barwy kamienia, z którego wyko-

nany jest posąg boga morza (stojący pośrodku basenu, na powozie

ciągniętym przez koniki morskie), nadali mu przydomek Biancone

(przeraźliwie biały). Na szczególny podziw zasługują wspaniałe

brązowe rzeźby na obrzeżu basenu. Obok fontanny stoi posąg

konny Kośmy I (1594) Giambologni. Architektonicznym uzupeł-

nieniem placu jest szereg otaczających go skromniejszych placów

prywatnych.

LOGGIA DEI LANZI

Loggia delia Signoria, zwana też Loggią

Orcagni (prawdopodobnie jej twórca) lub

Loggią dei Lanzi (ta ostatnia nazwa na-

dana została dla upamiętnienia gwardii na-

jemnej Wielkiego Księcia Kośmy I) jest rea-

lizacją Benciego di Cione i Simone Talen-

tiego (1376—1382), która przeznaczona

została na miejsce zgromadzeń seniorii.

Piękne kasetony nad filarami, przedstawia-

jące alegorie cnót, powstały w latach

1384— 1389 według projektu Agnolo Gad-

diego. Po bokach schodów stoją dwa posą-

gi lwów flankujące wejście: jeden jest za-

bytkiem sztuki klasycznej, a drugi to dzieło

Flaminio Vacci (1600). W środku loggii za-

chowały się dzieła rzeźbiarskie o szczegól-

nej wartości: po lewej — słynny Perseusz

Celliniego (1554); po prawej — Porwanie

Sabinek Giambologni (1583 — obecnie

w Galleria delPAcademia); pośrodku —

Herkules i Centaur również autorstwa

Giambologni (1599), Ajas podtrzymujący

zwłoki Patroklesa — grupa zintegrowanej

szkoły helleńskiej oraz Porwanie Poliksene

według Pia Fedicgo (1866). Na tle ściany

w głębi ustawiono sześć starożytnych posą-

gów żeńskich z epoki rzymskiej. Na lewej

ścianie znajduje się inskrypcja łacińska

z 1750 r., która upamiętnia zastąpienie ka-

lendarza florenckiego (według którego po-

czątek roku przypadał 25 marca) przez ka-

lendarz powszechny.

PERSEUSZ

Jest to słynne, wspaniałe dzieło rzeźbiar-

skie Benvenuto Celliniego (1500-1571).

Z chwilą zakończenia pracy nad nim (1554)

artysta umieścił swój podpis na pasie prze-

wieszonym przez ramię mitologicznego

bohatera. Wybawca Andromedy ukazany

jest w momencie, kiedy podnosi odciętą

głowę Meduzy: jego twarz i cała sylwetka

to klasyczny ideał ucieleśnionej siły; dra-

mat już się rozegrał, a wymowny gest (sto-

pa bohatera spoczywa na ciele potwora)

oznacza jego zakończenie. Według trady-

cji, w skomplikowanej ornamentyce uskrzy-

dlonego hełmu Perseusza, można by do-

patrzyć się autoportretu artysty. Na cokole,

gdzie czystość wykonania oraz wykończenia

dekoracyjne ukazują jakim mistrzem złot-

nictwa był Cellini, znajduje się płaskorzeźba

(kopia oryginału znajdującego się w Bargel-

lo) przedstawiająca Perseusza uwalniające-

go Andromedę.

Po lewej - dwa zdjęcia

przedstawiające Loggię dei Lanzi

od zewnątrz i wewnątrz

Po prawej — brązowy Perseusz Celliniego

KOSMA I Z MEDYCEUSZÓW

WIELKI KSIĄŻĘ TOSKANII

Stojący na Piazza delia Signoria posąg

konny przedstawia Kosmę I z Medyceu-

szów, został on wykonany w 1594 r. przez

Giambolognię. Harmonia tej rzeźby jest

uzyskana dzięki doskonalej wierności por-

tretu władcy Florencji i umiejętnemu uka-

zaniu siły konia: płaskorzeźby na cokole

gloryfikują pierwszego wielkiego księcia

Toskanii w scenach przedstawiających —

Wejście Kośmy 1 do Sieny, Nadanie Kos-

mie I insygniów władzy książęcej przez Piu-

sa V, Nadanie Kosmie I tytułu Wielkiego

Księcia przez senat toskański. Pomnik usy-

tuowany jest w pobliżu Palazzo Vecchio,

gdzie Kosma I zamieszkał w 1537 r. (mając

zaledwie 18 lat) po zamordowaniu Alek-

sandra przez Lorenzina Medyceusza. Jesz-

cze przed objęciem przez niego władzy ród

Medyceuszów przez długie lata miał

wpływ na losy miasta, a zwłaszcza od cza-

su, kiedy zaangażował się w konflikt mię-

dzy bogatymi cechami i ubogą ludnością,

stając po stronie tej ostatniej.

PALAZZO VECCHIO

Budowę tego pałacu rozpoczęto w 1294 r.,

kiedy postanowiono zrealizować projekt

pałacu-fortecy Priorów. Został on zaproje-

ktowany przez Arnolfa di Cambio i przy-

brał kształt wielkiego czworobocznego

bloku zwieńczonego blankami. Charakte-

rystycznym elementem jest strzelista wieża

z 1310 r. (wys. 94 m) wspierająca się o taras.

Ta imponująca konstrukcja pałacowa jest

podzielona na trzy kondygnacje, a element

dekoracyjny stanowią dwudzielne okna ty-

pu biforium wpisane w pełnołukowe arka-

dy. Z kolei kamienna rustyka elewacji na-

daje pałacowi sugestywny i surowy wygląd.

Oryginalna realizacja Arnolfa di Cambio

ulegała przeróbkom w latach 1343— 1592,

a także dobudowano doń pewne elementy

zarówno po stronic zewnętrznej, jak i we-

wnątrz (pracowali tu tacy mistrzowie jak

Cronaca, Vasari, Buontalenti). Na fasadzie

pod arkadkami gzymsu widoczne są freski

przedstawiające dziewięć herbów miasta.

Mechanizm zegara na wieży pochodzi

z 1667 r. Po obu stronach drzwi stoją dwa

posągi z marmuru, a nad nimi widoczna

jest inskrypcja wykonana na polecenie Ko-

śmy I w 1551 r. W pobliżu lewego naroż-

nika pałacu znajduje się Fontanna Neptu-

na — wspaniałe dzieło Ammannatiego.

Po lewej — posąg konny

Kośmy I z Medyceuszów

Po prawej — Palazzo Yecchio

Po lewej, u góry — wejście do Palazzo Vecchio

i grupa Herkules i Kakus;

u dołu — dziedziniec Michelozza z Puttem Verrocchia

i kopia Dawida Michała Anioła

Po prawej - wnętrze asymetrycznej Izby Pięciuset

bogato zdobione malowidłami i rzeźbami

PALAZZO VECCHIO

FASADA

Przed główną fasadą Palazzo Vccchio ustawione są różne rzeźby,

wśród których jest kopia Dawida Michała Anioła (postawiona tu

w 1873 r. na miejscu oryginału) oraz masywna grupa rzeźbiarska

Herkules i Kakus według Bandinellego. W fasadzie, nad portalem,

znajduje się medalion z monogramem Chrystusa flankowanym

przez dwa lwy — całość (na niebieskim polu) zwieńczona jest

tympanoidalnym gzymsem. Inskrypcja: Rex regum et Dominus

dominatium została tu umieszczona w 1551 r., zgodnie z wolą

Kośmy 1, a zastąpiła ona epigraf wykonany trzydzieści lat wcześ-

niej.

PALAZZO VECCHIO

WNĘTRZE

Aby dostać się do wnętrza pałacu przechodzimy przez dziedziniec

Michelozza ozdobiony kolumnami o złoconych stiukach i fres-

kami Vasariego. Pośrodku dziedzińca znajduje się fontanna z Put-

tem — dzieło Verrocchia. Po szerokich schodach Vasariego wcho-

dzimy do imponującej Izby Pięciuset (Salone dei Cinąuecento)

oraz do gabinetu Franciszka I, zaprojektowanego przez Vasariego

i bogato udekorowanego obrazami Bronzina, Santicgo di Tito,

Stradona oraz brązowymi rzeźbami Giambologni i Ammannatie-

go. Z Izby Pięciuset przechodzi się do ogromnych apartamentów,

składających się z licznych sal bogato zdobionych freskami i malo-

widłami. Są tu następujące sale: Leona X (zajmowana obecnie

przez burmistrza i radę miejską); Klemensa VII ze słynnym fres-

kiem Oblężenie Florencji Vasariego, na którym przedstawiony jest

panoramiczny widok szesnastowiecznego miasta; Giovanniego

dalie Bandę Nere; Kośmy Starego, Lorenza Wielkiego i Kośmy I.

IZBA PIĘCIUSET

Sala ta (przeznaczona na potrzeby zgromadzeń Naczelnej Rady

Ludowej po wypędzeniu Medyceuszów z Florencji) jest dziełem

Cranaki, a wystrój wnętrza prowadzono pod kierunkiem Vasarie-

go. Alegoryczne dekoracje malarskie plafonu i ścian przedstawiają

triumfalny Powrót Wielkiego Księcia Kośmy I do Florencji, Zdoby-

cie Pizy i Sieny oraz posiadłości Księstwa Medycejskiego. Wśród

marmurowych grup rzeźbiarskich zwraca uwagę Geniusz unice-

stwiający Dziką Silę (przy ścianie po prawej) Michała Anioła.

Po lewej, u góry — (ieniusz unicestwiający Dziką Silę Michata

Anioła i Herkules i Diomedes wg Vincenza de'Rossi;

u dołu — fresk Oblężenie Florencji wg Yasariego w Sali Klemensa VII

Po prawej, u góry — kasetonowy sufit w Izbie Pięciuset i gabinet

Franciszka I; u dołu — obraz Giovunni z Medyceuszów przybywa

na ratunek Rarennie wg Yasariego 2 Sali Leona X

Po lewej, u góry — Zielona Komnata

w apartamentach Eleonory z Toledo

i oryginał Putto z rybą Verrocchia;

u dołu — kaplica dei Priori

i Judyta Donatella

SALA LILII

Wśród monumentalnych pomieszczeń, obok apartamentu Eleo-

nory z Toledo (wg Vasaricgo) oraz Sali Audicncyjnej, wyróżnia się

Sala Lilii, nazwana tak od motywu dekoracyjnego w postaci złote-

go kwiatu lilii, umieszczonego na niebieskim tle (sufit wg Giuliano

da Maiano i Francione). Na podziw zasługuje marmurowy portal

drzwi prowadzących do Sali Audiencyjnej. Natomiast na prawej

ścianie widzimy okazały fresk Domenica Ghirlandaia.

JUDYTA: ODRESTAUROWANA RZEŹBA

Największe dzieło Donatella, Judyta, było przechowywane przez

kilka stuleci w Palazzo delia Signoria, skąd w 1980 r. przeniesiono

je do Sali Audiencyjnej Palazzo Vecchio. W 1986 r. została przeka-

zana na dwa lata do pracowni konserwatorskiej (Opificio delie

Pictre Dure), gdzie poddano ją fachowym zabiegom restaurator-

skim. Dzisiaj ukazuje się zwiedzającym lśniąca i piękna w swych

rozmiarach, wystawiona we wnętrzu pałacu, w wielkiej Sali Lilii,

gdzie zapewnione są odpowiednie warunki do jej eksponowania.

Po prawej, u góry — wnętrze Sali Lilii;

u dołu — fragment Judyty Donatella

Po lewej - dwa zdjęcia dziedzińca z loggią del Bargello

Po prawej - budynek Bargello z wieżą Volognana

stojącą naprzeciw dzwonnicy Badii

PALAZZO DEL BARGELLO

Palazzo del Bargello ma kształt małej twierdzy z dobudowaną doń

masywną wieżą zwieńczoną blankami (la Volognana), która wzno-

si się nad surową fasadą. Budowla powstała w 1255 r. jako siedziba

trybuna ludowego, a później stała się miejscem urzędowania pode-

sty (naczelnik administracji i wojska) i rady sądowniczej. Od 1574 r.

uczyniono z pałacu siedzibę prefekta policji (wł. bargello). Elewa-

cje budowli podzielone są na kwatery, a w ich dolnej części znaj-

dują się okna z nadprożami, natomiast okna wyższych kondygna-

cji są jedno- lub dwudzielne; szczyt pałacu zwieńczony jest blan-

kami występującymi poza lico budowli i tworzącymi gzyms w for-

mie arkadek wspartych na konsolkach. Wewnętrzna część pałacu

otwiera się z trzech stron na arkadowy dziedziniec, skąd zewnętrz-

ne schody (dzieło Neriego di Fioravante z XIV w.) prowadzą do

górnej loggii, zbudowanej według projektu Tonę di Giovanni

(1319 r.). Na ścianach dziedzińca umieszczono dziesiątki herbów

poszczególnych prefektów policji i sędziów sądu miejskiego. Pałac

jest od 1859 r. siedzibą Muzeum Narodowego należącego do

najważniejszych muzeów świata. Zgromadzono w nim dzieła sztu-

ki użytkowej z różnych epok oraz rzeźby renesansowe.

MUZEO NAZIONALE DEL BARGELLO

Przestronny korytarz pałacowy z filarami wspierającymi masywne

sklepienie posiada heraldyczną dekorację ścienną w postaci her-

bów podestów (od XIII do XIV w.). Stąd wychodzi się na otwiera-

jący się perspektywicznie dziedziniec, oryginalnie zaprojektowa-

ny na nieregularnym planie. Znajdują się tutaj liczne herby pode-

stów, a pod portykiem możemy zobaczyć herby dawnych dzielnic

miasta (quartieri i sestieri). Pod ścianami ustawione są niektóre

z szesnastowiecznych rzeźb Bandinellego, Ammannatiego, Giam-

bologni i Dantiego. Z dziedzińca wchodzi się do sali, gdzie znaj-

dują się interesujące rzeźby z XIV w.: Madonna z Dzieciątkiem

i Anioł — Tina di Camaino; Zamyślona Madonna z Dzieciąt-

kiem — przykład sztuki weneckiej; baza chrzcielnicy według Nico-

la Pisana oraz Madonna ze świętymi Piotrem i Pawiem. W sali,

która znajduje się pod schodami zewnętrznymi, wystawione są

znaczące dzieła Michała Anioła: Bachus (1496) — młodzieńcze

dzieło artysty o bardzo miękkich kształtach i ogromnej sile wyra-

zu; tondo Pittich przedstawiające Madonnę uczącą czytania Dzie-

ciątko i małego Jana Chrzciciela; Dawid lub Apollo (1530); Brutus

(1540). Wokół ustawione są rzeźby także innych twórców: Am-

Po lewej, u góry — sala na dolnej kondygnacji

Palazzo Bargello ze zbiorem rzeźb renesansowych;

u dołu — Popiersie Kośmy I wg Celliniego

Po prawej, u góry - Leda z łabędziem wg Ammannatiego;

u dołu — marmurowe Popiersie Kośmy I

wg Baccio Bondinellego i Brutus Michała Anioła

mannatiego, Tribola, Dantiego, Francavilli i Sansovina - ten

ostatni wykonał swego Bachusa starając się rywalizować z dziełem

Michała Anioła. W tym samym pomieszczeniu przechowywane

jest również Popiersie Kośmy 1 — brązowa rzeźba Celliniego,

przeznaczona dla portowego miasta Portoferrario na wyspie Elbie

i sprowadzona stamtąd w 1781 r. — oraz brązowy posąg Mer-

kurego Giambolognii. Zewnętrznymi schodami przechodzi się do

loggii ozdobionej licznymi dziełami artystów szesnastowiecznych.

Pierwsze pomieszczenie po prawej było przez jakiś czas Izbą Rady

Naczelnej, a dziś nazwane jest Salą Donatella i przechowuje się

tutaj różne jego prace, m.in.: Św. Jerzy (1416) — przeznaczony do

niszy kościoła Orsanmichele; delikatna i mistyczna figura młode-

go Sw. Jana; marmurowy Dawid (1408) i brązowy posąg Dawi-

da — pierwszy przykład delikatnego aktu w epoce renesansu (ok.

1430). Również dziełami Donatella są : Marzocco — symbol miej-

ski, oraz inspirowany na klasycznej rzeźbie, brązowy Amor-Attis

o dużej sile wyrazu. W tej samej sali obok dzieł Luki delia Robbia

możemy podziwiać prace Ghiberticgo, Vecchietty i Agostina di

Duccio. Są tu też wystawione kwatery drzwiowe, wykonane przez

Ghibertiego i Brunelleschiego w ramach konkursu na wykonanie

drugich drzwi Baptysterium (sześciu twórców brało udział w tym

konkursie). Praca Ghiberticgo wprowadza nas w atmosferę histo-

rii ofiarowania Izaaka, podczas gdy czysto wykonana praca Bru-

nelleschiego sprawia wrażenie zestawienia poszczególnych obra-

zów. W tej sali możemy przejść do pomieszczeń pałacowych,

w których znajduje się kolekcja sztuki użytkowej, pochodząca

w znacznej części z darowizny Kolekcji Carrand. W Sali Podesty

zgromadzono dzieła sztuki złotniczej i emalierskiej z okresu od

Po lewej, u góry — tondo Pitlich wg Michała Anioła

i Popiersie Michała Anioła Daniela da Volterra;

u dołu — Dawid-Apollo Michała Anioła

Po prawej, u góry — Bachus Sansovina i Bachus Michała Anioła;

u dołu — brązowy Perseusz Celliniego i Merkury Giambologni

średniowiecza do XV w. oraz pieczęcie i rozmaite metalowe przed-

mioty. W sąsiedniej kaplicy Podesty, gdzie spędzali ostatnie godzi-

ny życia skazani na śmierć, możemy podziwiać freski Giotta: Raj,

Piekło i Historie świętych. Na tym samym piętrze znajduje się

również sala z kolekcją wyrobów z kości słoniowej (Sala degli

Avori), wśród których są rzadkie okazy sztuki grawerskiej od

epoki klasycznej aż do XV w.; sala z kolekcją wyrobów sztuki

złotniczej (Sala delie Oreficerie) z licznymi dziełami sztuki sakral-

nej oraz Sala Giovanniego delia Robbia, gdzie zgromadzono wiele

prac tego mistrza, m.in.: predella z Jezusem i świętymi, Św. Domi-

nik, Pięta i Zwiastowanie. W następnym pomieszczeniu, tzw. Sali

Andrea delia Robbia, wystawione jest dzieło Madonna deali Archi-

tetti oraz inne z glazurowanej terakoty. W Sali Verrocchia może-

my zobaczyć: Zmartwychwstanie, Popiersie szlachcianki, Madonnę

z Dzieciątkiem, brązowego Dawida oraz inne dzieła patrona tej sali,

a poza jego pracami również popiersia i rzeźby Mina di Fiesole

oraz grupę rzeźbiarską Herkules i Antajos według Pallaiola, wib-

rującą siłą dwóch nagich, walczących postaci. Inne rzeźby z brązu

wystawiono w Sali Brązów, gdzie ustawiony jest kominek z Casa

Borgherini według Benedotta da Rovezzano; w sali Broni zgro-

madzono zbiory militariów od średniowiecza do XVII w. Muzeum

uzupełniają jeszcze dwa pomieszczenia: Sala delia Torre z kolekcją

gobelinów i Sala Medalierstwa, gdzie wystawiono zbiory medaliers-

kie Medyceuszów, wśród których są dzieła takich mistrzów jak:

Pisanello, Cellini, Michelozzo i in.

Po lewej — dwa widoki bazyliki S. Croce

Po prawej, u góry — wnętrze bazyliki;

u dołu — ambona Bernadetta da Maiano

KOŚCIÓŁ S. CROCE

Jest to niepowtarzalny zabytek, nie tylko ze względu na czystość

gotyckiego stylu, ale również z uwagi na znakomite dzieła sztuki,

jakie się tu znajdują oraz historyczne znaczenie tego kościoła

Bazylika S. Croce (Sw. Krzyża), należąca do największych kościo-

łów w mieście, jest przypisywana geniuszowi Arnolfa di Cambio,

który rozpoczął jej budowę w 1294 r.. Prace kontynuowano aż do

drugiej połowy XIV w.; konsekracja kościoła miała miejsce w 1443 r.

Fasada o trzech iglicach pochodzi z XIX w. (projekt N. Matasa),

jak też zbudowana w stylu gotyckim dzwonnica (1847, wg proje-

ktu G. Baccaniego). Wzdłuż lewej ściany biegnie portyk wsparty

na lekkich arkadach, pod którymi znajduje się nagrobek Francisz-

ka z Pazzich (XIV w.). Natomiast wzdłuż prawej ściany kościoła

ciągną się krużganki z kaplicą Pazzich w głębi oraz Muzeum

Kościoła S. Croce. Olbrzymie wnętrze budowli jest trzynawowe

z filarami ośmiobocznymi, które podtrzymują wydłużone zao-

strzone arkady o podwójnym obramowaniu. Niektóre przeróbki

architektoniczne (XVI w.) częściowo zepsuły piękno tego wnętrza.

Posadzka pokryta jest starożytnymi płytami nagrobnymi aż do

końca nawy z krokwiowym nakryciem. Za nawą otwiera się tran-

sept z licznymi kaplicami, m.in. kaplicą Główną (Capclla Mag-

giore) z Legendą o św. krzyżu (1380) według Agnola Gaddiego. Na

ołtarzu znajduje się poliptyk z Madonną i Świętymi Geriniego

oraz, nad nim, krucyfiks według szkoły Giotta. Na wewnętrznej

ścianie fasady możemy podziwiać witraż przedstawiający Zdjęcie

TANIO. NOM INI NVLLVM .I'AR.KI,O(;IVM

NI(O1,AVS MAfHIAVt:i,l

i ml i AM \ i

v 11 >nxxvn

Po lewej, u góry - nagrobek Michała Anioła i nagrobek Galileusza;

u dołu — Tabernakulum Zwiastowania

oraz jego fragment przedstawiający Anioła Donatella

Po prawej, u góry - nagrobek Machiavellego;

u dołu - nagrobek Dantego Alighieri

z krzyża (wg rysunku Lorenza Ghibertiego). U dołu po prawej znaj-

duje się pomnik Giną Capponiego (1876), a po lewej G. B. Nicco-

liniego (1883). W nawie głównej ustawiona jest wspaniała mar-

murowa ambona Benedetta da Maiano (1472—1476). W prawej

nawie, na pierwszym ołtarzu znajduje się Ukrzyżowanie Santiego

di Tito (1579); na pierwszym filarze widzimy słynną Madonna del

Latte — płaskorzeźbę Antonia Rossellina (1478). Witraże zdobiące

wnętrze kościoła pochodzą z końca XIV w.

Wzdłuż ściany prawej nawy znajdują się najsłynniejsze pomniki

nagrobne — są wśród nich nagrobki: Michała Anioła według

Vasariego (1579); Dantego Alighieri według Ricciego (1829); Alfie-

riego według Canowy (1803) i nagrobek Machiavellego — dzieło

Spinazzicgo (1787). Za czwartym ołtarzem zachowały się fragmen-

ty fresków Orcagni; nieco dalej — piękny fresk Domenica Ve-

nezjana (1450), przedstawiający św. Jana Chrzciciela i św. Fran-

ciszka. Oprócz tego możemy podziwiać: tabernakulum z surowe-

go kamienia, Donatella i Michelozza ze sceną Zwiastowania (1435)

autorstwa tego pierwszego; nagrobek Leonarda Bruniego według

Bernarda Rossellina oraz nagrobki Rossiniego i Foscola. W pra-

wej części transcptu znajduje się kaplica Castellanich ze wspania-

łymi freskami Agnola Gaddiego (1385) przedstawiającymi sceny

z życia świętych. Na ołtarzu umieszczony jest krucyfiks autorstwa

Geriniego.

Po lewej, u góry - fresk Giotta
przedstawiający ceremonię pogrzebu św. Franciszka

w kaplicy Bardich;

u dołu — widok kaplicy z tablicą Sw. Franciszka

wg anonimowego artysty z XI w.

Po prawej — główna kaplica kościoła S. Crocc

W końcu transeptu znajduje się kaplica

Baroncellich z gotyckim nagrobkiem ro-

dzinnym oraz luneta z przedstawieniem

Madonny Taddea Gaddiego. Na ścianach

widoczne są freski, również T. Gaddiego,

ukazujące sceny z życia Marii oraz fresk Ma-

donna delia Cintola Bestiana Mainardiego

(1490); na ołtarzu znajduje się Koronacja

Marii Giotta. Wejście do zakrystii ozdo-

bione jest portalem według Michelozza.

W samej zakrystii natomiast można podzi-

wiać kaplicę Riuncinich ozdobioną freska-

mi przedstawiającymi obrazy z życia Mag-

daleny i Dziewicy — dzieło Giovanniego

da Milano. Jest tu też piękna nastawa oł-

tarzowa Giovanniego del Biondo (1379).

Następnie przechodzi się do kaplicy Medy-

ceuszów, zbudowanej na zamówienie Koś-

my Starego, według projektu Michelozza.

Możemy tu obejrzeć piękną płaskorzeźbę

Donatella oraz niektóre prace delia Rob-

bia. W środkowej części transeptu otwiera-

ją się różne kaplice bogate w dzieła sztuki

o olbrzymim znaczeniu artystycznym: ka-

plica Vellutich z przedstawieniami o Mi-

chale Archaniele — prawdopodobnie we-

dług Cimabuego; kaplica Peruzzich i Bar-

dich zdobiona freskami Giotta ze scenami

zżycia św. Jana Ewangelisty (1320) i scena-

mi z życia św. Franciszka (1318); kaplica

Tosinglich z Wniebowzięciem Giotta; kapli-

ca Pulcich z freskami Bernarda Daddiego.

W lewej nawie znajduje się reliefowy na-

grobek Marsuppiego według Desiderio da

Settignano.

Po lewej — kaplica Baroncellich

Po prawej, u góry - tablica Giotta

z przedstawieniem Koronacji Dziewicy

ustawiona w tej samej kaplicy;

u dołu — kaplica Castellanich

z Krucyfiksem Mikołaja

wg Piętro Geriniego

U góry — Zakrystia z kaplicą Rinuccinich;

u dołu — kaplica Pazzich

KAPLICA PAZZICH

I MUZEUM KOŚCIOŁA S. CROCE

Na końcu pierwszego krużganku bazyliki znajduje się kaplica

Pazzich — śmiała realizacja pomysłu Brunclleschiego, którą roz-

poczęto w 1443 r. Dekoracje są dziełem Dcsidcria da Scttignano,

Luki delia Robbia i Giuliana da Maiano. Przed wejściem do

kaplicy jest narteks wsparty na korynckich kolumnach. Kopuła ze

stożkowym dachem i latarnią w kształcie okrągłej wieżyczki zo-

stała ukończona w 1461 r. Wnętrze kaplicy jest perłą renesansowej

harmonii, podkreślonej bielą ścian, podzielonych szarymi, ka-

miennymi lizenami. Wzdłuż lewego boku krużganku, w refektarzu,

urządzono Muzeum Kościoła S. Croce.

U góry — refektarz S. Croce;

u dołu - krucyfiks wg Cimabue

i tabernakulum wg Luki delia Robbia

w Muzeum S. Croce

j SANT E PATER- BARTO L OME1

UFFIZI

Uffizi to najwspanialsza galeria włoska i jedna z najbardziej zna-

nych w świecie. Ukazuje ona pełną panoramę szkół malarstwa

florcnckiego, które jest tu reprezentowane przez najwybitniejsze

dzieła sztuki, wśród których są autentyczne arcydzieła. Znajdują

się tutaj również liczne zbiory dzieł szkół włoskich (głównie szkoły

weneckiej) oraz szkoły flamandzkiej, a także słynny zbiór autopor-

tretów. Należy również wspomnieć o znajdujących się w galerii

kolekcjach rzeźb starożytnych i gobelinów. Sama budowla po-

wstała na zlecenie Medyceuszów, a jej realizacji podjął się Giorgio

Vasari. Zgodnie z pierwotnym zamierzeniem miały się tutaj mieś-

cić urzędy administracyjne i sądownicze (stąd nazwa — uffizio

czyli urząd). Budowę rozpoczęto w 1560 r., a ukończono 20 lat

później. Budowla składa się z dwóch brył z loggią na parterze,

zamkniętych na końcu trzecią bryłą z pięknymi arkadami wy-

chodzącymi na brzeg Arno. Po bokach głównego dziedzińca nie-

które masywne filary posiadają nisze, w których umieszczone są

osiemnastowieczne posągi znanych osobistości toskańskich. Na

I piętrze znajdują się okna, natomiast na II jest rozległa galeria.

Oprócz galerii sztuki, na II piętrze znajduje się również Archiwum

Państwowe, gdzie przechowywane są unikatowe dokumenty zwią-

zane z historią miasta. Na parterze należałoby zwrócić uwagę na

pozostałości romańskiego kościoła S. Piętro Scherraggio (odkry-

tego i odestaurowanego w 1971 r.), w którym możemy podziwiać

Po lewej, u góry — skrzydło Galerii Uffizi od strony rzeki Arno;
u dołu — dziedziniec

Po prawej, u góry - Madonna wg Cimabue z kościoła S. Trinita

< i Madonna Giotta z kościoła Ognissanti;

u dołu — tablica przedstawiająca Odkupiciela

pośród czterech świętych Meliorego di Jacopo

U góry — poliptyk Św. Pankracego

wg Bernarda Daddiego;

u dołu — Zwiastowanie

Simone Martiniego

U góry — Madonna z Dzieciątkiem na tronie wg Pietra Lorenzettiego

oraz Ofiarowanie w świątyni Ambrogio Lorenzettiego;

u dotu — krucyfiks ze scenami Męki Pańskiej

wg Maestro del S. Francesco Bardi

cenne freski Andrea del Castagno. Na I piętrze mieści się Gabinet

Rysunków i Sztychów, ogromny zbiór, eksponaty zaczęto groma-

dzić jeszcze w XVII w. zgodnie z wolą kardynała Leopolda Medy-

ceusza. Na II piętrze rozpoczyna się zwiedzanie najcenniejszych

zbiorów wielkiego muzeum, które stało się własnością publiczną

dopiero w 1737 r. dzięki darowi Anny Marii Ludwiki z Medyceu-

szów, ostatniej reprezentantki tego świetnego rodu. Galeria składa

się z 45 sal podzielonych na działy.

Po lewej, u góry

— Zwiastowanie

Leonarda da Vinci;

u dotu — Pokłon pasterzy

Lorenza di Credi

U góry — portrety księżnej

i księcia Urbino

wg Piera delia Francesca;

u dołu — Madonna z Dzieciątkiem

i święci

wg Ghirlandaia

Po lewej, u góry — Madonna z Magnifikatu wg Botlicellego

Po prawej, u góry — Wiosna;

u dołu — Narodziny Wenus Botticellego

U góry - tryptyk Portinarich

Hugona var der Goes;

u dołu - Pokłon Trzech Króli

wg Gentilego da Fabriano

Św. Rodzina Michała Anioła

Po lewej, u góry — Kosma I Stary

wg Pontorma

i Madonna z Dzieciątkiem

wg Giulia Romana;

u dołu — Rzeź niewiniątek

wg Daniela da Volterra

Po prawej, u góry — Wenus i Kupidyn

Alessandro Alloriego;

u dofu — Maria-Henryka z Francji

wg Jeana-Marca Natlicra

Po lewej, u góry — widok Ponte Vecchio

(patrząc z prądem rzeki); u dołu — popiersie Celliniego na moście

Po prawej, u góry - widok mostu;

u dołu — fragment mostu z warsztatami rzemieślniczymi

i arkady podtrzymujące Korytarz Vasariana

PONTE VECCHIO I INNE MOSTY

Obecnie jest we Florencji 10 mostów, cztery z nich powstały

dopiero po 1957 r. Przez stulecia były przebudowywane i wszyst-

kie, oprócz Ponte Vecchio, musiały być odbudowane po znisz-

czeniach ostatniej wojny. Ponte Vecchio jest najstarszym mostem

Florencji — nie tylko dlatego, iż jest on jedyną oryginalną kon-

strukcją tego typu, która się zachowała, ale również z uwagi na

fakt, że znajduje się w tym samym miejscu, co trzy poprzedzające

go mosty (most z epoki rzymskiej, most zburzony w 1117 r. w wy-

niku wylewu rzeki Arno i trzeci, który podzielił los poprzedniego

w 1333 r.).

Most, który podziwiamy dzisiaj, jest dziełem Neriego di Fioravan-

te (1345), a charakteryzuje go bardzo solidna acz elegancka kon-

strukcja z trzema arkadami pośrodku. Szczególną jego cechą jest

oryginalne usytuowanie na nim, po obu stronach, małych kamie-

niczek; te szeregowo zbudowane budynki z XIV w. zmieniały swój

wygląd na przestrzeni wieków, aż osiągnęły dzisiejszą malowni-

czość. Prawie pośrodku centralnego przęsła ciąg zabudowań ury-

wa się, tworząc wspaniały punkt widokowy na rzekę i pozostałe

mosty. Górą, nad samym mostem, biegnie korytarz Vasaricgo

(nawa pochodzi od jego autora), zbudowany dla Kośmy I, aby

umożliwić mu swobodne przechodzenie z Palazzo Vecchio do

Palazzo Pitti. W budynkach po obu stronach mostu mieszczą się

już od XVI w. warsztaty i sklepiki rzemieślników (głównie złot-

ników), a pierwotnie były tu kramy rzeżniczc.

Drugim mostem Florencji był Ponte Nuovo, zwany też Ponte alla

Oarraia (1220), przeznaczony dla ciężkiego ruchu ówczesnej epoki.

•

Również ten most był odbudowywany w 1274 r. i 1333 r. po

wylewach Arno i wreszcie po raz trzeci, po II wojnie światowej

(został zburzony w 1944 r.).

Trzecim mostem był Ponte alle Grazie (1237), a jego nazwa po-

chodzi od kaplicy Madonna delie Grazie. Dzisiejszy kształt mostu

jest wynikiem powojennej odbudowy.

Czwartym mostem miasta jest Ponte Santa Trinita — dzieło Am-

mannatiego (1567—1570), którego projekt był opracowany pod

nadzorem Michała Anioła. Powstał na miejscu istniejących wcześ-

niej mostów (pierwszy z 1257) zniszczonych przez powodzie. Na

jego przyczółkach możemy podziwiać rzeźby przedstawiające

cztery pory roku (ustawione tu w 1257 r.). Obecny wygląd mostu

jest owocem wiernej rekonstrukcji, dokonanej w latach 50, po

zniszczeniach wojennych. Z XIX w. pochodzą dwa pozostałe mo-

sty — Ponte San Nicolo i Ponte alla Victoria. W 1957 r. otwarto

Ponte Vespucci — pierwszy nowoczesny most, a siódmy z kolei

w mieście. W 1969 r. do tej siódemki dołączyły jeszcze Ponte

Giovanni da Verrazzano, a ostatnio — Viadotto all' Indiano

i Yarlungo.

TORRE DEI MANNELLI

Wieża ta należała do rodu Mannellich, opowiadającego się po

stronie gibelinów, a później podzielonego na dwie frakcje, z któ-

rych jedna pozostała wierna gibelinom, druga natomiast przeszła

na stronę gwelfów. Kiedy przystąpiono, na polecenie Kośmy I, do

budowy Korytarza Vasariego, wieżę chciano zburzyć, gdyż tędy

miała przebiegać budowana konstrukcja. Wywołało to protesty

Mannellich, a Wielki Książę, okazując właścicielom zrozumienie,

pozwolił na zachowanie tej budowli, która dzisiaj wznosi się

w miejscu, gdzie Ponte Vccchio łączy się z brzegiem Arno.

Po lewej, u góry — Wieża Mannellich;

u dołu — Ponte Vecchio i jego sklepiki

Po prawej, u góry — Ponte S. Trinita i Ponte Vecchio;

u dołu — Ponte S. Trinita

MOST I PLAC S. TRINITA

Przy północnym przyczółku mostu ustawione są alegoryczne figu-

ry przedstawiające Wiosnę i Lato (fot. na str. obok, u dołu po

lewej). Minąwszy Palazzo Ferroni, dochodzimy do Piazza S. Trini-

ta (fot. na str. obok, u dołu po prawej), pośrodku którego stoi

kolumna Sprawiedliwości. Jest to kolumna rzymska pochodząca

z term Karakalli, na której umieszczono statuę Sprawiedliwości.

PIAZZA DELLA REPUBLICA

Odpowiednikiem starożytnego Forum Romanum był w średnio-

wiecznej Florencji Stary Rynek (Mercato Vecchio), który stanowił

żywe centrum miasta (dziś możemy dowiedzieć się o jego dawnym

wyglądzie zwiedzając Museo di Firenze com' era). Rynek uzyskał

obecny wygląd w stylu Piemontu po wyburzeniu centrum miasta

(1887 r.). Na miejscu starych wież i domów, starego żydowskiego

getta, kościołów, sklepów i kramów powstały pałace, kawiarnie

(słynne są dwie, w których zbierali się literaci i artyści — Giubbe

Rosse i Paszkowskiego) oraz olbrzymi łuk wychodzący na Via

Strozzi dedykowany wraz z całym placem Wiktorowi Emanuelo-

wi II.

PALAZZO STROZZI

Jest on typowym przykładem renesansowej architektury pałaco-

wej. Zbudowany według pomysłu Benedetta da Maiano w 1489 r.

(prace trwały aż do 1538 r. pod kierunkiem wielu mistrzów).

W kamiennym podmurowaniu widoczny jest szeroki portal z wy-

Po prawej— Palazzo Strozzi; u dołu — Piazza delia Republica

stającym łukiem i prostokątne okna. Część górną budowli, przypi-

sywaną Cronace, podkreślają dwa gzymsy zdobione ząbkowania-

mi w stylu klasycznym; okna są dwudzielne, arkadowe. W środku

jest dziedziniec z kolumnami i wspaniałą loggią.

KOŚCIÓŁ ORSANMICHELE

W 1250 r. zbudowano loggię (według projektu Arnolfa di Cambio).

która służyła jako miejsce do handlu zbożem. W 1304 r. uległa on;

zniszczeniu w wyniku pożaru. Po odbudowie w 1337 r. (pod kic

runkiem Franccsca Talentiego, Neriego di Fioravante i Neriego cl

Cione) obiekt ten dwukrotnie przekształcano w budowlę sakralną

w 1380 i 1404 r. Jej konstrukcja ma kształt równoległościanu,

którego podstawę stanowią arkady loggii, ozdobionego marmuro-

wą, późnogotycką dekoracją: partia górna, z dwoma rzędami

dużych, dwudzielnych, arkadowych okien, zbudowana jest z ka-

mienia. W zewnętrznych ścianach kościoła znajdują się nisze

i tabernakula z posągami: Św. Jana Chrzciciela Ghibertiego

(1414- 1416), Św. Tomasza Vcrrocchia (1464- 1483), Czterech ko-

ronowanych świętych Nanniego di Banco (1408) i Św. Jerzeao

(kopia rzeźby Donatella z 1416 r.). We wnętrzu kościoła znajduje

się ogromne tabernakulum — dzieło Orcagni (1353—1359) —

w stylu gotyku florenckiego.

Po lewej, u góry — Loggia del Mercato Nuovo

zbudowana w XVI w. przez Giovani Battistę del Tasso;

posągi ustawione w niszach filarów pochodzą z XIX w.

i przedstawiają osobistości Florencji;

u dołu — czworoboczna budowla, w której

na dolnej kondygnacji znajduje się kościół Orsanmichele

Po prawej, u góry — Tabernakulum Orcagnii;

u dołu — wnętrze kościoła

Po lewej, u góry — fasada kościoła S. Maria Novella;

u dołu — jeden z obelisków na placu przed kościołem

KOŚCIÓŁ S. MARIA INOYELLA

Po prawej — dwa zdjęcia z Cappellone degli Spagnoli

By) budowany począwszy od 1246 r. przez ojców dominikanów

Sista z Florencji i Ristora z Campi na miejscu oratorium domini-

kańskiego pod wezwaniem Marii Panny Patronki Winnic. Nawy

powstały w 1279 r., a cały obiekt wraz z dzwonnicą i zakrystią

został ukończony w II połowie XIV w. przez Jacopa Talentiego.

Wspaniała fasada była przebudowywana w latach 1456—1470

przez Leona Baptystę Albertiego (pierwotna fasada powstała

w pierwszych latach XIV w.), który wykonał portal i całą górną

część fasady, podkreśloną kwadratowymi markieteriami. Portal

jest ozdobiony żagielkami herbowymi rodziny Rucellich, która

była mecenasem tego dzieła. Dwie duże, odwrócone woluty łączą

boki ze środkową częścią fasady, podzieloną czterema pionowymi

przegrodami i zwieńczoną trójkątnym tympanonem. Wnętrze jest

trzynawowe z filarami kolumnowymi, podtrzymującymi arkady

i sklepienia ostrołukowe (z przeróbkami z XVI w.).

KOŚCIÓŁ S. MARIA NOVELLA
WNĘTRZE

Znajdują się tu liczne dzieła sztuki z XIV —XVI w., wśród których

szczególnie warte są wymienienia następujące: pomnik nagrobny

Beaty Villana — dzieło Rossellina z 1451 r.; terakotowe popiersie

św. Antoniego oraz nagrobek biskupa Fiesole autorstwa Tina di

Camaino; przepiękna płyta nagrobna Leonarda Dantiego według

Ghibertiego (1423); nagrobek Filipa Strozziego wykonany przez

Benedetta da Maiano (1491); Matka Boska Różańcowa Vasariego

(1568); Cud Jezusa Bronzina. Należałoby zatrzymać się chwilę

w kaplicy Głównej (lub kaplicy Tornabuonich) z pięknym brązo-

wym krucyfiksem na ołtarzu oraz freskami przedstawiającymi

sceny z życia św. Jana Chrzciciela oraz sceny z życia Madonny

według Domenica Ghirlandaia z końca XV w. W kościele są

jeszcze inne kaplice: kaplica Gondich — dzieło Giuliana da San-

gallo z zachowanymi na sklepieniu fragmentami fresków malarzy

greckich z XIII w. i ze słynnym krucyfiksem Brunelleschiego na

środkowej ścianie; kaplica Strozzich z Mantui z freskami na środ-

kowej ścianie, przedstawiającymi Sąd Ostateczny, na ścianie po

prawej — Piekło, po lewej natomiast Raj autorstwa Narda di

Cione lub Orcagni. Za kratą po lewej stronie fasady otwiera się

Pierwszy Krużganek w stylu romańskim (1350), przyozdobiony

freskami Paola Uccelta, przedstawiającymi sceny ze Starego Te-

stamentu. Przez Mały Krużganek Zmarłych przechodzi się do

Dużego Krużganku (o ponad pięćdziesięciu arkadach), zdobione-

go wewnątrz freskami mistrzów florenckich z XV i XVI w.

CAPPELLONE DEGLI SPAGNOLI

Do dawnej sali kapitularnej klasztoru wchodzi się wejściem ze

zdobionym portalem, które znajduje się w północnym boku Pierw-

szego (lub tzw. Zielonego) Krużganku. Pomieszczenie to (zbudo-

wane przez Jacopa Talentiego, 1359) zostało przeznaczone w 1540 r.

przez Eleonorę z Toledo, żonę Kośmy I, dla jej świty, jako miejsce

do celebrowania obrzędów religijnych. Ściany są całkowicie po-

kryte freskami autorstwa Andrea di Bonainto (poł. XIV w.), przed-

stawiającymi sceny inspirowane dziełem przeora Jacopa Passavan-

tiego pt. Specchio delia vera penitenza, będącego przykładem apolo-

gii reguły dominikańskiej św. Dominika i św. Tomasza z Akwinu.

Po lewej, u góry — murowane ogrodzenie

i dwubarwne arkady przy prawej elewacji kościoła S. Maria Novella;

u dołu — duży krużganek

Po prawej — freski z Cappellone degli Spagnoli

Po lewej, u góry — fasada kościoła S. Lorenzo;

u dołu — krużganek

Po prawej, u góry - wnętrze kościoła;

u dołu — jedna z dwóch brązowych ambon Donatella

KOŚCIÓŁ S. LORENZO

Jest to najstarszy kościół w mieście (konsekrowany przez św.

Ambrożego w 393 r.), a zrekonstruowany według kanonów archi-

tektury romańskiej w 1060 r. Jego obecny kształt sięga 1423 r. i jest

dziełem Brunelleschiego. Wspaniała w swej nagości fasada po-

zbawiona jest marmurowej oblicówki (alternatywny projekt Mi-

chała Anioła nie został nigdy zrealizowany). We wnętrzu możemy

podziwiać m.in. dwie brązowe ambony i cantorię Donatella oraz

Starą Zakrystię.

KAPLICE MEDYCEUSZÓW

Ten rozległy kompleks, mieszczący groby rodziny Medyceuszów,

wznosi się z tyłu kościoła S. Lorenzo, obejmując liczne pomiesz-

czenia i podziemia kościelne. Wejście prowadzi do przestronnej,

niskiej sali (według projektu Buontalentiego), gdzie znajdują się

nagrobki Kośmy Starego, Donatella, rodziny Lorena i inne groby

książęce. Następnie wchodzi się do dużej kaplicy, zwanej kaplicą

Książąt (Capella dei Principi), zaprojektowanej i częściowo zbu-

dowanej przez Nigettiego (z poprawkami Buontalentiego) w 1602 r.,

a całkowicie ukończonej w XVIII w. Wnętrze kaplicy ma plan

ośmioboku, a ściany są w całości pokryte twardym kamieniem

i marmurem w stylu barokowym; nad listwą przyścienną znajduje

się 16 herbów toskańskich miast książęcych oraz sześć sarkofagów

wielkich książąt: Kośmy III, Franciszka I, Kośmy I, Ferdynanda I,

Kośmy II, Ferdynanda II. Nad dwoma sarkofagami ustawione są

posągi wielkich książąt — dzieła Tacca. Z kaplicy Książąt prze-

chodzi się korytarzem do Nowej Zakrystii.

Po lewej, u góry — kopuła kaplicy dei Principi;

u dołu - zdjęcie ruchliwego Borgo S. Lorenzo

Po prawej, u góry — wnętrze kopuły kaplicy dei Principi;

u dołu — ołtarz

NOWA ZAKRYSTIA

W sąsiedztwie prawego skrzydła transeptu bazyliki S. Lorenzo

znajduje się Nowa Zakrystia. Jest to realizacja Michała Anioła

(1520), przełamująca równowagę przestrzenną założenia Brunel-

leschiego poprzez wprowadzenie rytmicznej dynamiki w orna-

mentyce. Znajdują się tu nagrobki Medyceuszów wykonane przez

Michała Anioła, a przeznaczone dla Juliana księcia Nemours oraz

Lorenza księcia Urbino: przy pierwszym grobowcu ustawiono

dwie figury — Dzień i Noc, a przy drugim — Zmierzch i Jutrzenkę.

Po lewej — trzy intarsjowane herby: Florencji, Pizy i Sieny

wykonane i zamocowane na ścianach kaplicy dei Principi

jako elementy dekoracyjne

Po prawej — dzieła Michała Anioła w Zakrystii Nowej:

u góry - nagrobek Giuliana księcia Nemours

i grobowiec Lorenza księcia Urbino;

u dołu — Madonna z Dzieciątkiem

między świętymi Kostną i Damianem

Na dwóch następnych stronach

znajdują się vis-a-vis względem siebie:

u góry — Noc i Dzień; u dołu — Zmierzch i Jutrzenka,

dzieła Michała Anioła umieszczone na nagrobkach

dwóch książąt medycejskich

*1&LGJLL1LLLLL1I

PALAZZO MEDICI-RICARDI

Pałac ten zbudowany został w latach

1444—1464 przez Michelozza na zlecenie

Kośmy I. Jest on przykładem arystokraty-

cznej rezydencji doby renesansu. W 1517 r.

na parterze zbudowano otwartą loggię,

dodając przy okazji okna zwieńczone fron-

tonami (przypisywane Michałowi Anioło-

wi). W 1655 r. pałac został kupiony przez

Riccardich, którzy rozbudowali fasadę

oraz wnętrze, co zepsuło piękno budowli

w porównaniu do jej pierwotnego wyglą-

du. Ściany zewnętrzne pałacu w dolnej

kondygnacji pokrywa grube boniowanie,

a w części górnej powierzchnia staje się

coraz bardziej gładka (boniowanie z do-

skonale złączonych gładkich i płaskich ka-

mieni). Okna są w typie biforium z kolu-

mienką zwieńczoną medalionem; na szczy-

cie gzyms z konsolami w stylu neoklasycz-

nym. Pałac był niegdyś własnością Lorcn-

za Wielkiego — obecnie mieści się tu Prefe-

ktura. W kaplicy pałacowej (także dzieło

Michała Anioła) możemy zobaczyć słynny

fresk Benozza Gozzoliego Orszak Trzech

Króli w drodze do Betlejem, namalowany

w latach 1459—1460, rozpoznajemy tu

osoby uczestniczące w soborze florenckim

w 1439 r. - Jana VII, Lorenza, Pietra ii

Giottoso z córkami, Galeazza Marię Sfo-

rza, Sigismonda Malatestę, poza tym sa-

mego autora fresku i jego mistrza Beata

Angelica. Należy również zwrócić uwagę

na dziedziniec pałacowy z portykami, nad

którymi znajduje się rząd okien typu bifo-

rium oraz loggia. Dziedziniec przyozdo-

biony jest piętnastowiecznymi graffiti Ma-

ria di Bartolomeo i medalionami Bertolda.

Po lewej, u góry

— Palazzo Medici-Ricardi

i Sala Luki Giordana;

u dołu oraz po prawej

— freski Benozzo Gozzolego w kaplicy pałacowej

przedstawiające

Orszak Trzech Króli w drodze do Betlejem

U góry — Ospedale degli Innocenti z pomnikiem konnym

Ferdynanda I Medyceusza przed fasadą;

u dołu — jedna z fontann Tacca

P1AZZA SS. ANNUNZIATA

Po lewej stronie od wejścia do kościoła SS. Annunziata widzimy

kompleks Ospedale degli Innocenti (według projektu Brunelle-

schiego, ukończony przez F. Lunę w 1445 r.). Jego fasada składa się

z przepięknego portyku o dziewięciu arkadach zdobionych poli-

chromowaną dekoracją terakotową, przedstawiającą dzieci w po-

wijakach (ospedale — szpital — przyjmował porzucone dzieci)

według Andrea delia Robbii (1463). Wewnątrz otwiera się wspa-

niały dziedziniec, a na I piętrze wystawiono zbiór wyciętych ze ścian

fresków oraz urządzono galerię. Na prawo od kościoła a naprzeci-

wko Ospedale, wznosi się Portyk Bractwa Maryi, który był wzoro-

wany na portyku Ospedale. Jest on dziełem Antonia da Sangallo

Starszego i Baccia d'Agnolo (1516— 1525). Na środku placu stoi

pomnik konny Ferdynanda I Medyceusza. Jest to właściwie bliź-

niaczy odpowiednik pomnika Kośmy I na Piazza delia Signoria,

także autorstwa Giambologni, dokończony przez Piętro Tacca

(1608), który jest również twórcą dwóch fontann, ustawionych

symetrycznie po bokach placu. Pochodzą one z 1629 r. i zostały

wykonane dla portu Livorno, ale decyzją Ferdynanda II umiesz-

czono je na tym placu. Brązowe fontanny przedstawiające stwory

morskie i groteskowe wizerunki o bardzo wysokim poziomie ar-

tystycznym, odpowiadające gustom typowo siedemnastowiecz-

nym. Autorem ich projektu był Bernardino Radi.

U góry — fasada kościoła

SS. Annunziata;

u dołu — Krużganek Ślubów

KOŚCIÓŁ SS. ANNUNZIATA

Budowlę tę wzniesiono jako oratorium za

drugim kręgiem murów zakonu Sług Ma-

ryi (1250). Dopiero Michelozzo, Pagno Po-

rtigiani i Antonio Manctti (wykorzystując

fachowe wskazówki L. B. Albcrtiego) na-

dali mu w latach 1444—1481 obecny

kształt. Fasada posiada portyk wsparty na

kolumnach korynckich. Wejście główne

prowadzi na Chiostro dei Voti (Krużganek

Ślubów, 1447) — bardzo przestronny z lu-

netami ozdobiony freskami przez Rossa

Fiorentina, Pantorma, Andrea del Sarto

(1511 — 1513). Wnętrze kościoła, przebudo-

wane w połowie XVII w., składa się tylko

z jednej dużej nawy, której ściany otwierają

się łukami na kaplice. Należy zwrócić uwa-

gę na wspaniały, kasetowy sufit Volterrana

(1664). W lewej części transeptu jest wejście

na Chiostro dci Morti (Krużganek Zmar-

łych, 1453) ozdobiony freskami Poccettiego.

Po lewej, u góry — g)owa Dawida Michała Anioia

Po prawej - postać Dawida

GALLERIA DELL'ACCADEMIA

Zgromadzono tu znaczną kolekcję rzeźb Michała Anioła: w po-

mieszczeniu prowadzącym na galerię, przyozdobionym gobelina-

mi, znajdują się następujące rzeźby: Pięta di Palestrina, której

autorstwo jest kontrowersyjne; nieukończona rzeźba Św. Mateusz,

przeznaczona dla katedry florenckiej oraz Czterej więźniowie (lub

Niewolnicy) — rzeźba, która miała zdobić grobowiec Juliusza II

w bazylice Św. Piotra w Rzymie, ale pozostała nie ukończona

i przedstawia cztery postacie męskie, które sprawiają wrażenie,

jakby chciały się uwolnić z krępującego je marmuru. W przestron-

nej galerii stoi oryginał posągu Dawida (1501), który został zamó-

wiony u Michała Anioła, aby zastąpić figurę Judyty Donatella

w Palazzo dei Priori. Również w tym pomieszczeniu zgromadzono

znaczący zbiór obrazów szkoły toskańskiej z XIII i XIV w. Na

prawo znajdują się trzy małe sale, gdzie można obejrzeć liczne

tabernakula przypisywane Bernardowi Daddiemu oraz piękną

Piętę Giovanniego da Milano. Na lewo wchodzi się do dalszych

trzech małych sal, gdzie eksponowane są prace wspaniałych mi-

strzów z XIV w.; wśród nich piękny Polillico Andrei Orcagni oraz

cykle obrazów na deskach, przedstawiające sceny z życia Chry-

stusa i św. Franciszka Taddea Gaddiego. Również po lewej stronie

galerii znajduje się duża sala z dziełami florenckiego Quattrocenta,

wśród których widzimy Zwiastowanie Lorenza Monaca, Jana

Chrzciciela z Magdaleną Filippina Lippiego, Madonna dei Marę

przypisywana Botticellemu lub Filippino Lippiemu oraz cenną,

czołową ściankę skrzyni, zwanej skrzynią ślubną Adimarich —

dzieło nieznanego twórcy florenckiego z XV w.

Po lewej, u góry — trzech Więźniów Michała Anioła

u dołu — Więzień, Św. Mateusz i Pięto di Palestrinu

Po prawej, u góry — sala w Galerii delPAccademia

i Porwanie Sahinek Giambolognii;

u dołu — Wniebowzięcie NMP i Święci Perugina

Po lewej, u góry lublica z XIV w.

przedstawiająca Madonnę z Dzieciątkiem

i Madonna del Marę Botticellego;

u dołu — frontowa ściana skrzyni

z przedstawieniem Wesela Adimarich

Po prawej, u góry — krużganek klasztoru S. Marco;

u dołu — sala hospicjum z dziełami Beata Angelica

KLASZTOR I KOŚCIÓŁ

S. MARCO

Pierwsze informacje o klasztorze pochodzą

już z XII w.; w 1437 r. Kosma Stary zlecił

Michelozzowi przebudowę budowli, co

uczyniło zeń pierwszy klasztor we Floren-

cji, który przybrał eleganckie i proste

kształty renesansowe. Piękny krużganek

składa się z prostych elementów kamien-

nych i z ceglanych gzymsów; dziedziniec

jest otoczony lekkimi arkadami. Na pierw-

szym piętrze widzimy wspaniałe lunety,

ozdobione freskami przez Poccettiego,

Rosselliego, Coccapaniego i innych. Głów-

ne wejście klasztoru znajduje się na prawo

od kościoła S. Marco, który też był przebu-

dowywany (1437) przez Michelozza, a póź-

niej jeszcze przez Giambolognę (1580) i Sil-

vaniego (1678); prosta fasada została zmie-

niona w latach 1777—1780 przez Gioac-

china Prontiego. Wnętrze charakteryzuje

się wspaniałym sufitem, pokrytym złoco-

nym rytem. Interesująca jest również za-

krystia kościoła, gdzie przechowywany jest

sarkofag św. Antoniego z przedstawiającą

go figurą z 1608 r. oraz sąsiadująca z nią

kaplica Św. Antoniego.Wystrój tej ostat-

niej jest dziełem Giambologni, Francavilli

i Alessandra Alloriego; freski we wnętrzu

kopuły wykonał Poccetti. Jednak najbar-

dziej atrakcyjnym obiektem w tym zespole religijnym jest z pew-

nością klasztor. Wiadomo nam, że w jego starych murach żył

i tworzył wyjątkowy artysta — Beato Angelico, który jest autorem

większości fresków w krużganku (Krucyfiks ze św. Dominikiem

przy wejściu oraz Św. Piotr Męczennik — w lunecie, nad drzwia-

mi). Również tego artysty są inne malowidła: w lunecie sali kapitu-

larnej — Sw. Dominik, a samej sali — wspaniały fresk Ukrzyżowa-

nie; na drzwiach refektarza — Pielą; na drzwiach hospicjum — Je-

zus jako pielgrzym, a we wnętrzu — Madonna dcli'Arie dei Lanaioli

(patronka cechu tkaczy), Sąd Ostateczny, Historia Jezusa, Złożenie

do grobu. Przechodząc przez refektarz możemy podziwiać duży

fresk G. A. Soglianiego (1536) przedstawiający Ukrzyżowanie

i Opatrzność. Z refektarza po schodach wchodzimy na I piętro,

gdzie w korytarzu można obejrzeć Zwiastowanie Beata Angclica.

Z korytarza wchodzi się do biblioteki Michclozza oraz, w głębi, do

Celi Kośmy, gdzie w antyceli znajduje się krucyfiks — dzieło

Angelica, a już w samej celi — Pokłon Trzech Króli. Wracając na

korytarz, widzimy po lewej Madonnę na tronie, a w celach (wejścia

do nich znajdują się wzdłuż korytarza) możemy oglądać inne

wspaniałe malowidła Angelica: Zwiastowanie, Przemienienie Pańs-

kie, Jezus pod sąd oddany, Marie u grobu, U koronowanie, Ofiarowa-

nie w świątyni. Na końcu korytarza wchodzi się do celi Savonaroli.

Po zejściu schodami na prawo, wchodzimy do małego refektarza,

gdzie znajduje się duży fresk Ostatnia Wieczerza Domenica Ghir-

landaia. W sąsiedztwie klasztoru, za kościołem, znajduje się po-

rtyk Św. Dominika.

Po lewej — refektarz klasztoru S. Marco

z freskiem Ukrzyżowanie i Opatrzność wg Soglianiego

Po prawej, u góry — Ukrzyżowanie Beata Angelica;

u dołu— Sąd Ostateczny, również Angelica

MUZEUM ARCHEOLOGICZNE

Jest to jedno z największych muzeów włoskich pod względem

bogactwa kolekcji sztuki egipskiej, etruskiej, greckiej i rzymskiej,

a mieści się ono w siedemnastowiecznym Palazzo delia Crocetta.

Zalążkiem muzeum stały się już kolekcje Medyceuszów i książąt

florenckich; w 1824 r. ustanowiono dział egipski, w którym należy

zwrócić uwagę na rzeźbę bogini Hator karmiącej faraona Setiego

I oraz polichromowany relief, przedstawiający boginię Praw-

dy — Maat. W dziale starożytności grecko-rzymskich, w kolekcji

waz i terakot, zwraca uwagę słynna waza Francois — dzieło sztuki

greckiej z VI w. p.n.e., znalezione w etruskim grobowcu. Była ona

prawdopodobnie podarunkiem ślubnym, a autorem krateru jest

artysta imieniem Clizia.

Waza pochodzi z ateńskiego warsztatu Ergotima. Jej nazwa zwią-

zana jest z nazwiskiem odkrywcy — Alessandro Francois — który

przywiózł ją do Fonte Rotella (Chiusi) w 1845 r.; waza o czarnej

'dekoracji figuralnej, zdobiona jest scenami o tematyce heroicz-

no-mitologicznej. W tej części muzeum należałoby też zwrócić

uwagę na brązowy posąg zwany Idolino (Bożek) — szkoły attyc-

ko-peloponeskiej z V w. p.n.e. Znaczący jest tutejszy zbiór sztuki

etruskiej, obejmujący znaleziska z trzech stuleci prac wykopali-

skowych. Zgromadzono tu liczne sarkofagi, urny popielnicowe,

brązy, broń i przedmioty codziennego użytku. Wśród rzeźb uwagę

zwracają takie dzieła jak: posąg Mówcy przedstawiający Aula

Metella, znaleziony w pobliżu Lago Trasimeno (jest to rzeźba

nagrobna z III w. p.n.e.) oraz rzeźba Chimery zranionej przez

Bellerofonta, odkryta w Arezzo w 1555 r. — wykonana z brązu

(V w. p.n.e.) — przedstawiająca lwa z kozią głową na grzbiecie

(ogon w kształcie węża nie jest oryginalny). Na jednej z łap rzeźby

widoczny jest napis etruski: „tinscvil". Muzeum może się pochwa-

lić również zbiorami sztuki Bliskiego Wschodu i sztuki prehi-

storycznej.

Po lewej, u góry — Chimera z Arezzo;

u dołu —złota szpila etruska

i Vetulonii

Po prawej, u góry — Waza Francois

pochodząca z Chiusi;

u dołu — złoty naramiennik

z Yetulonii

Po lewej, u góry — Palazzo Davanzati z typową loggią

i Palazzo delPArte delia Lana;

u dołu — Palazzo Pandolfini przy via Sangallo

i Palazzo Cocchi Serrislori na Piazza S. Croce

Po prawej, u góry — pałace Parte Guelfa

i Antinorich;

u dołu — Palazzo Rucellai

S S 1

SYNAGOGA

Świątynia żydowska, której architektura nawiązuje do oriental-

nego stylu bizantyńskiego, jest dziełem architektów Falciniego,

Travesa, Micheliego i Cioniego (1874). Otwarto ją dla wiernych

w październiku 1882 r., po zwieńczeniu bryły miedzianą kopułą.

Jest to bardzo interesująca budowla, zarówno z uwagi na wy-

szukane freski i mozaiki (wewnątrz i na zewnątrz), jak i swoją

wartość historyczną i kulturową. Jest ona symbolem wyzwolenia

dawnego getta, które znajdowało się w miejscu, gdzie dziś jest

Piazza delia Republica.

ESPLANADA MICHAŁA ANIOŁA

Dojeżdżamy tu aleją Viale dei Colli, ciągnącą się 6 km wzdłuż

południowych obrzeży miasta. Aleja, jak i sama esplanada zostały

zaprojektowane w 1868 r. przez Giuseppe Poggiego. Ten duży

taras z widokiem na Florencję jest ozdobiony grupą rzeźbiarską

utworzoną z brązowych kopii dzieł Michała Anioła: Dawid oraz

cztery alegoryczne rzeźby, których oryginały zdobią grobowce

medycejskie w Nowej Zakrystii kościoła S. Lorenzo.

FORTE BELVEDERE

Zbudowany na polecenie Ferdynanda I Medyceusza na wzgórzu

dominującym nad miastem, jako obiekt o charakterze strategicz-

no-wojskowym. Jego autorem jest Bernardo Buontalenti

(1590— 1595). Odrestaurowany, stał się miejscem ekspozycji o mię-

dzynarodowym znaczeniu. Tutaj możemy podziwiać jeden z naj-

bardziej sugestywnych, panoramicznych widoków miasta.

Powyżej — panoramiczny widok Florencji

/ Esplanady Michała Anioła;

po lewej — wzgórze Belvedere

Po prawej — dwa widoki

najważniejszych budowli miejskich

Po lewej, u góry - fasada kościoła S. Minialo al Monlc;

u dotu — kaplica Krucyfiksu Michała Anioła

Po prawej - wnętrze kościoła

KOŚCIÓŁ S. MINIATO AL MONTE

Powstał jako kaplica ok. IV w., a swój obecny kształt zawdzięcza

decyzji biskupa Hildebranda (1018). Część dolną fasady zdobią

arkady, natomiast górna jej partia, bardziej prosta, ozdobiona jest

piękna mozaiką z XII w., przedstawiającą Chrystusa między Ma-

donną i św. Miniato. Kościół wraz z nie ukończoną szesnasto-

wieczną dzwonnicą, uszkodzony podczas oblężenia miasta w 1530 r.,

wznosi się wraz z całym kompleksem zabytkowym (pałac bi-

skupów, fortyfikacje oraz monumentalny cmentarz) na wzgórzu

Monte alle Croci, które dominuje nad Esplanadą Michała Anioła

i nad całym miastem.

KOŚCIÓŁ S. MINIATO
WNĘTRZE

Wnętrze tego imponującego przykładu florenckiej architektury

romańskiej (należącego pierwotnie do sióstr benedyktynek, a od

1373 r. w posiadaniu mnichów oliwetańskich) jest trzynawowe

z poszyciem dachowym wspartym na krokwiach. Uwagę zwraca

środkowa posadzka o marmurowych markieteriach przedstawia-

jących znaki zodiaku oraz symbolizujące je zwierzęta. Na ścianach

widoczne są pozostałości fresków z XIII i XIV w. Szczególnie

interesująca jest bardzo obszerna krypta zamykana zdobioną kra-

tą z kutego żelaza (1338). Na ołtarzu (XI w.) przechowywane są

relikwie św. Miniato; na sklepieniu zachowały się pozostałości

fresków Taddea Gaddiego (1341). Piękne jest też podniesione

prezbiterium oraz ambona (1207) i chór z drewnianymi intarsjo-

Po lewej, u góry - mozaika z Chrystusem na tronie w górnej części apsydy

kościoła S. Miniato; u dołu — krypta;

Po prawej - freski Spinella Arelina we wnętrzu zakrystii

wanymi ławami. W górnej części apsydy znajduje się duża mozai-

ka przedstawiająca Chrystusa błogosławiącego między Madonną

i postaciami świętych (1297). Na prawo od prezbiterium jest za-

krystia ozdobiona freskami Spinella Aretina (1387), które przed-

stawiają 16 scen z życia św. Benedykta. Po lewej stronie prez-

biterium wchodzi się do kaplicy S. Jacopo, zwanej też kaplicą

Kardynała Portugalii. Została ona zaprojektowana przez Antonia

Manettiego, a przyozdobiona jest pięcioma wspaniałymi tondami

przedstawiającymi Świętego Ducha i Cnoty Główne — dzieło Luki

delia Robbia (1461 — 1466). Po prawej stronie znajduje się pomnik

nagrobny kardynała — wspaniałe dzieło Antonia Rosselina (1461).

Pośrodku kościoła wzniesiona jest kaplica Krucyfiksu, zbudowana

według projektu Michelozza, z delikatnym emaliowanym sklepie-

niem — dziełem Luki delia Robbia. Na prawo od kościoła znajduje

się Pałac Biskupów (1295 — 1320) — dawna letnia rezydencja

biskupów florenckich, a później klasztor, lazaret i dom jezuitów.

PALAZZO PITTI

Jest największym wśród florenckich pałaców. Powstał w 1487 r.,

prawdopodobnie na podstawie projektu Brunelleschiego, a roz-

budował go Ammannati w XVI w. Fasada (205 m szer. na 36 m

wys.) pokryta jest wyjątkowym, rustykowanym boniowaniem, wy-

konanym z dużych bloków. Jedynym jej elementem dekoracyjnym

są głowy lwów umieszczone między konsolami okien parteru.

Z epoki laterańskiej pochodzą dwa wysunięte do przodu skrzydła.

Pod dużym łukowym portalem wchodzi się, mijając atrium, na

dziedziniec Ammannatiego, znajdujący się na niższym poziomie

względem wzgórza Boboli. Na pierwszym piętrze mieszczą się

apartamenty królewskie i Galleria Palatina; na drugim piętrze

Galeria Sztuki Współczesnej. Pałac jest także siedzibą Muzeum

Sreber i Muzeum Powozów.

OGRÓD BOBOLI

Ogród ten ma już długą historię, sięgającą czterech wieków; za-

projektował go Tribolo w 1549 r. na zamówienie Kośmy I, a prace

były prowadzone przez Ammannatiego, Buontalentiego i Parigie-

go Młodszego. Obiektami szczególnie wartymi zobaczenia są:

Grota Buontalentiego (1583); amfiteatr z rzymskim basenem i egip-

skim obeliskiem pośrodku; Staw Neptuna z brązowym posągiem

boga morza i figurą przedstawiającą Obfitość według Giambo-

logni i Tacca (1563); Kasyno Książęce; Ogród del Cavaliere; Fon-

tanna dell'Oceano Parigiego (1618) z rzeźbami przedstawiającymi

personifikacje rzek: Nilu, Gangesu i Eufratu.

Po lewej — Palazzo Pitti oraz plac przed pałacem

Po prawej, u góry — fontanna Bachuska i fontanna Neptuna

w Ogrodzie Boboli; u dołu — Palazzo Pitti (widok od tyłu)

Po lewej, u góry — Sala Saturna;

u dołu — sala z niszami w Palazzo Pitti;

Po prawej — Madonna delia Seyaiola Rafaela

w Galleria Palatina

GALLER1A PALATINA

Jest to drugie co do wielkości i znaczenia muzeum miejskie po

Uffizi. Zgromadzono tu dzieła o ogromnej wartości dla historii

sztuki. Galeria została zbudowana na polecenie Ferdynanda II

Medyceusza, a dekorację budowli wykonał Piętro di Cortona.

Z biegiem czasu kolekcja sztuki rozrosła się dzięki kardynałowi

Leopoldowi z Medyceuszów, a później za sprawą ostatnich przed-

stawicieli rodziny Medyceuszów i Lorcna. Dzisiejsza galeria urzą-

dzona jest według modelu eksponowania dzieł sztuki w XVII w.,

a mianowicie ściany są całkowicie pokryte obrazami zbliżonymi

tematycznie i dobieranymi zgodnie z wówczas panującą modą.

Galeria składa się z licznych sal dedykowanych bogom i posta-

ciom mitologicznym, których wyobrażenia stanowią elementy wy-

stroju tych pomieszczeń.

Po lewej, u góry — Madonna del Granduca Rafaela

i Madonna i czterech świętych Andrea del Sarto;

u dołu — Madonna deWlmpannata Rafaela

Kobieta w welonie Rafaela

Po lewej, u góry — Brzemienna
i Portret Magdaleny Doni Rafaela;
u dołu — Madonna z Dzieciątkiem

Filippa Lippiego

Po prawej, u góry — Czterej filozofowie;

u dołu — Skutki wojny

Rubensa

Po lewej — dwa obrazy

przedstawiające historię Józefa Hebrajczyka

wg Andrea del Sarto

Po prawej, u góry — Wizja Ezechiela Rafaela

i Wniebowzięcie NMP z apostołami i świętymi

Andrea del Sarto;

u dołu — Św. Rodzina Andrea del Sarto

WIECZERNIK GHIRLANDAIA

Kościół Ognissanti powstał w 1256 r., ale poddany został znacznej

przebudowie w XVII w. Minąwszy krużganek (dzieło Michelozza)

wchodzimy do refektarza, gdzie możemy podziwiać jedno z arcy-

dzieł Domenica Ghirlandaia, a mianowicie Ostatnią Wieczerzę

z 1480 r. Dzieło to z uwagi na nowatorski sposób ukazania aposto-

łów w różnych pozach, a zwłaszcza zamysł umieszczenia w tle, za

postaciami, delikatnego i pogodnego krajobrazu, mogło jak moż-

na sądzić, wpłynąć w pewnym stopniu na Leonarda da Vinci,

który widział je na dwa lata przed opuszczeniem Florencji.

KOŚCIÓŁ FREDIANO IN CASTELLO

Kościół ten, mimo nie ukończonej fasady, jest rzadkim przykładem

barokowego stylu w architekturze miasta. Zbudowano go pod kie-

rownictwem Antonia Marii Ferriego (na podstawie projektu rzy-

mianina Ceruttiego, 1680—1689), który jest również autorem kopu-

ły (1698). We wnętrzu można zobaczyć fresk na podniebieniu kopu-

ły - dzieło Gabbianiego (1701 -1718). Nazwa kościoła, „Castello"

pochodzi prawdopodobnie od znajdującego się w pobliżu Spich-

lerza Kośmy III, który wyglądem przypomina zamek.

KOŚCIÓŁ S. SPIRITO

Zaprojektowany przez Brunelleschiego jako budowla bliźniacza

kościoła S. Lorenzo. Jego fasada nie została nigdy ukończona.

Również kopuła jest dziełem Brunelleschiego, natomiast autorem

dzwonnicy jest Baccio d'Agnolo (1503). Wnętrze kościoła to jeden

z najbardziej znaczących przykładów architektury renesansowej.

Po lewej, u góry — kościół Ognissanti;

u dołu — Ostatnia Wieczerza Ghirlandaia

w przylegającym do kościoła refektarzu

Po prawej, u góry — kościół S. Frediano in Castello;

u dotu — kościół S. Spirito

KOŚCIÓŁ S. MARIA DEL CARMINE

Początki tego kościoła sięgają XIV stulecia, uległ on prawie cał-

kowitemu zniszczeniu podczas pożaru w 1771 r. We wnętrzu

wzniesiono kaplicę Brancaccich, która w transepcie, po prawej,

ozdobiona jest cyklem fresków z lat 1425—1428, wykonanych

przez Masolina i Masaccia. Ten pierwszy jest autorem Kuszenia

Adama, a drugi — Wypędzenia z Raju i serii scen z życia św. Piotra,

wśród których jest słynny fresk Grosz czynszowy. Freski zostały

dokończone przez Filippina Lippiego.

KAPLICA BRANCACCICH

W kaplicy zachował się najbardziej sugestywny cykl fresków

w sztuce zachodniej, a to dzięki wyjątkowemu udziałowi Masaccia

w wystroju kaplicy. Pracował on tutaj wraz z Masolinem od 1425

do 1427 r., a następnie ich prace były kontynuowane przez Filip-

pina Lippiego, który dokończył ten cykl pięćdziesiąt lat później.

Podczas ostatnich prac konserwatorskich (1984— 1988) usunięto

wszelkie poprawki naniesione w przeszłości, które sprawiały że

malowidło przytłaczało swą jednobarwnością. Dzięki temu odzy-

skano oryginalny wyjątkowy wymiar dzieła, w którym walory

formy, kolorystyki i światła tworzą harmonijną całość o dużej

sile wyrazu, czego przykładem mogą być dwa fragmenty (na za-

mieszczonych fotografiach) Grosza czynszowego Masaccia

i Wskrzeszenia paralityka Masolina.

Po lewej, u góry — fasada kościoła del Carmine;

u dołu — nawa kościoła i ozdobione freskami wnętrze kopuły

Po prawej — freski w kaplicy Brancaccich,

które odzyskały swą dawną świetność dzięki pracom restauratorskim

Po lewej, u góry — kościół S. Trinita;

u dołu — Pokłon pasterzy Ghirlandaia

KOŚCIÓŁ S. TRINITA

Budowla ta o linearnej fasadzie pochodzi

z XI w., a przebudowano ją i powiększono

w XIII i XIV w. Ze względu na swoje poło-

żenie — między ulicą Tornabuoni a Ponte

S. Trinita — jest jednym z najbardziej zna-

nych kościołów Florencji. Według tradycji

autorem projektu prawdopodobnie był

Andrca Pisano, który dokonał przeróbki

planu wcześniej istniejącego w tym miejscu

klasztoru. W prostym i surowym wnętrzu

zachowały się znaczące dzieła sztuki: Ma-

donna i Święci Neriego di Bicci (1491);

Zwiastowanie Lorenza Manaca (1425); Po-

kłon pasterzy Ghirlandaia (1485). Również

tego ostatniego są freski zdobiące kaplicę

Sassettich (1483-1486). Nagrobki rodziny

Sassettich są dziełem Giuliana da Sangallo.

W drugiej kaplicy, na lewo od głównego

ołtarza (z tryptykiem Mariotta di Nardo,

1416) znajduje się piękny nagrobek Benoz-

za Federighiego — biskupa Fiesole, będą-

cy dziełem Luki delia Robbia (1454 —

1456), ozdobiony pięknym ornamentem

wykonanym z płytek z malowanej i glazu-

rowanej terakoty.

MNIEJSZE KOŚCIOŁY

Ilustracje u góry przedstawiają mniejsze kościoły florenckie: ko-

ściół S. Salvatorc al Vcscovo — zbudowany po 1000 r., z romańską

fasadą o ślepych arkadach; kościół Opacki z 978 r., z portalem

autorstwa Benedetta da Rovezzano (1495) i szesnastowieczną lu-

netą; kościół S. Carlo dci Lombardi zbudowany między XIV a XV w.

przez Benciego di Cione, Neriego di Fioravante i Simone Talen-

tiego. Ilustracje u dołu przedstawiają: kościół S. Saivi, zbudowany

w 1048 r. jako opactwo, później wielokrotnie przebudowywany;

kościół SS. Apostoli z XI w., z przeróbkami z XVI w., z romańską

fasadą i ekspresywnym wnętrzem; kościół S. Gaetano, którego obec-

ny kształt jest wynikiem przebudowy, jaką przeszedł w XVII w. pod

kierunkiem Gherarda Silvaniego.

Po lewej, u góry — widok dwóch wzniesień w Fiesole;

u dołu — Piazza Mino da Fiesole

Po prawej, u góry — kościół S. Francesco;

u dołu — teatr rzymski

FIESOLE

Jest to starożytne miasto pochodzenia etruskiego, oszańcowane

na wzgórzu, z którego roztacza się widok na Florencję. Centrum

Fiesole skupia się wokół pięknego Piazza Mino da Fiesole, gdzie

usytuowana jest duża katedra S. Romolo pochodząca z XI w.;

znajduje się w niej kaplica Salutatich ozdobiona freskami Cosima

Rosselliego (XV w.) oraz nagrobek biskupa Salutatiego, wykonany

przez Mina da Fiesole. Naprzeciw katedry wznoszą się dwie bu-

dowle: Palazzo Vescovile (pałac biskupi, XVI w.) i kościół S. Maria

Primerana. Stąd możemy przejść do kościoła i klasztoru Francisz-

kanów (XIV w.), gdzie znajduje się Muzeum Etnograficzne Misji,

posiadające kolekcję znalezisk etruskich. Z placu możemy również

szybko dojść do Miejskiego Muzeum Archeologicznego oraz rzym-

skiego teatru z I w. p.n.e., w którym dzisiaj odbywają się liczne

imprezy teatralne i filmowe. W pobliżu znajdują się termy rzym-

skie oraz świątynia etrusko-rzymska. Należałoby zobaczyć rów-

nież bardzo starą bazylikę S. Alessandro oraz cenne zbiory rzeźby

i malarstwa z XIII —XV w., zgromadzone w Museo Bandini.

INDEKS

Str.

Rys historyczny 3

FIESOLE 127

GALERIE I MUZEA:

Galleria degli UfTizi 54

Galleria dell'Academia 90

Galleria Palatina 113

Muzeum Archeologiczne 98

Muzeum Katedralne 22

Muzeum kościoła S. Croce 52

Museo del Bargello 39

KOŚCIOŁY:

Kaplica Pazzich 52

Katedra 5

— Fasada 6

— Wnętrze 8

— Kopuła 5

— Santa Reparata 10

Kościół S. Maria del Carmine 122

— Kaplica Brancaccich: prace konserwatorskie . 122

Kościół SS. Annunziata 89

Kościół Orsanmichele 73

Kościół S. Croce 45

Kościół S. Frediano in Castello 120

Kościół S. Lorenzo 78

— Nowa Zakrystia 82

Kościół S. Marco 95

Kościół S. Maria Novella 74

— Wnętrze 74

— Cappellone degli Spagnoli 77

Kościół S. Miniato al Monte 106

Kościół S. Spirito 120

Kościół S. Trinita 124

Mniejsze kościoły 127

PAŁACE:

Palazzo del Bargello 39

Palazzo Medici-Ricardi 87

Palazzo Pitti 110

Palazzo Strozzi 71

Palazzo Vecchio 30

— Fasada 33

— Wnętrze 33

— Izba Pięciuset 33

— Sala Lilii 37

— Judyta: odrestaurowane dzieło 37

ZABYTKI:

Baptysterium 13

— Drzwi Raju 14

— Wnętrze 19

Dzwonnica Giotta 6

Kaplice Medyceuszów 80

Wieczernik Ghirlandaia 120

Klasztor S. Marco 95

Forte Belvedere 102

Ogród Boboli 110

Piazza delia Republica 71

Piazza delia Signoria 26

— Loggia dei Lanzi 29

— Perseusz 29

— Kosma I z Medyceuszów 30

Esplanada Michała Anioła 102

Piazza SS. Annunziata 88

Piazza S. Trinita 71

Mosty Florencji i Ponte Vecchio 66

Synagoga 102

Torre dei Mannelli 68

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
10 Zlota Ksiega Uzdrawiania
18 Zlota Ksiega Uzdrawiania
Zlota Ksiega
13 Zlota Ksiega Uzdrawiania
15 Zlota Ksiega Uzdrawiania
12 Zlota Ksiega Uzdrawiania
Nitra muzea galerie
Kodeks Prawa Kanonicznego (KATOLIKU BRON SWOJEJ WIARY), KSIĘGA III Nauczycielskie zadanie Kościoła,
14 Zlota Ksiega Uzdrawiania
Germain Saint ZŁOTA KSIĘGA
KSIĘGA IV - Uświęcające zadanie Kościoła(1), Ecclesia Mater
16 Zlota Ksiega Uzdrawiania

więcej podobnych podstron