Higienistka_stomatologiczna_322[03].Z1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Badania przesiewowe i podstawowa terminologia

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Badania podmiotowe i ankietowe

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Wywiad z pacjentem

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

4.4.

Dokumentacja medyczna i zasady etyki

4.4.1.

Materiał nauczania

4.4.2.

Pytania sprawdzające

4.4.3.

wiczenia

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu prowadzenia wywiadu

chorobowego.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, umiejętności jakie powinien posiadać uczeń przed przystąpieniem
do realizacji jednostki modułowej,

–

cele kształcenia, umiejętności jakie uczeń opanuje podczas realizacji programu jednostki
modułowej,

–

materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne,

–

pytania sprawdzające, które umoŜliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń,

–

wiczenia, które zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz wykaz materiałów do

wykonania

wiczenia

oraz

pomagają

ukształtować

umiejętności

praktyczne

i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,

–

sprawdzian postępów, który pomoŜe ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,

–

sprawdzian osiągnięć, który po zrealizowaniu programu jednostki modułowej pozwoli
ocenić poziom nabytych umiejętności,

–

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

322[03].Z1.01

Prowadzenie wywiadu

chorobowego

322[03].Z1

Badania stomatologiczne

322[03].Z1.02

Wykonywanie badań jamy ustnej

322[03].Z1.03

Opracowywanie planu profilaktyczno-

leczniczego

322[03].Z1.04

Prowadzenie dokumentacji

stomatologicznej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

–

posługiwać się podstawową terminologią stomatologiczną,

–

stosować zasady higieny jamy ustnej,

–

rozróŜniać choroby jamy ustnej,

–

rozwiązywać problemy w zakresie badań podmiotowych,

–

planować profilaktykę chorób jamy ustnej,

–

komunikować się z uczestnikami procesu pracy,

–

rozwiązywać problemy w zakresie wykonywania zadań zawodowych,

–

obsługiwać komputer z dostępem do Internetu,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zdefiniować pojęcia: zdrowie, choroba, badania przesiewowe,

–

określić zasady przeprowadzania badań podmiotowo-ankietowych pacjentów,

–

określić zasady przeprowadzania stomatologicznego badania podmiotowego dla celów
kariologicznych, periodontologicznych i ortodontycznych,

–

nawiązać kontakt z pacjentem,

–

ocenić moŜliwości komunikacyjne osób w róŜnym wieku,

–

uzyskać informacje dotyczące przebytych i współistniejących chorób oraz wykonywanych
zabiegów operacyjnych,

–

uzyskać informacje dotyczące przyjmowanych leków oraz występujących uczuleń,

–

uzyskać informacje na temat występujących dolegliwości stomatologicznych,

–

ocenić jakość przeprowadzonego badania podmiotowego oraz dokonać interpretacji jego
wyników,

–

udokumentować informacje w indywidualnej karcie pacjenta,

–

zastosować ogólnie przyjęte normy etyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Badania przesiewowe i podstawowa terminologia

4.1.1. Materiał nauczania

W dzisiejszym świecie pełnym stresu, Ŝycie nabiera innego tempa. Wszyscy w pośpiechu

wychodzimy do pracy, w ekspresowym tempie jemy śniadanie i nie zwaŜamy na nasze
zdrowie.

W literaturze medycznej moŜna znaleźć róŜne definicje zdrowia na przykład:

–

zdrowie to stan prawidłowo funkcjonującego, niedotkniętego chorobą Ŝywego organizmu,

–

zdrowie to stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrego samopoczucia
przy całkowitym braku choroby lub kalectwa,

–

zdrowie to stan pełnej harmonii ciała, umysłu i duszy.
Zdrowie moŜemy rozpatrywać takŜe w dwóch kategoriach:

–

jako  pojęcie  biomedyczne,  organizm  traktowany  jest  jako  homeostaza,  jeśli  jest  ona
zaburzona  wówczas  lekarz  musi  organizm  doprowadzić  z  powrotem  do  równowagi.
WyróŜnia  się,  zatem  podział  na  zdrowych  i  chorych,  dominuje  koncentracja  na
poszczególnej jednostce chorobowej.

–

jako  holistyczny  paradygmat  zdrowia,  które  jest  dynamicznym  procesem  dąŜącym  do
utworzenia równowagi  między samym sobą a otoczeniem. Choroba jest tutaj rozumiana
jako  stan  słabości,  odpoczynek  organizmu,  kara.  W  oparciu  o  tę  właśnie  kategorię
holistyczną zdrowia rozwinęła się dziedzina psychologii zwana psychologią zdrowia.

Rys. 1. Czynniki prozdrowotne

Człowiek nie posiadający medycznego wykształcenia w przypadku wystąpienia

dolegliwości natury fizycznej, czy psychicznej korzysta z pomocy lekarzy specjalistów.

Stomatolog jest równieŜ takim lekarzem, który doradza jak zdrowo i bezpiecznie Ŝyć, po

to, aby zmniejszyć ryzyko chorób zębów, jamy ustnej, serca, nadciśnienia, które niewątpliwie
wpływają na zdrowie pacjenta.

Aby jak najdłuŜej zachować zdrowie naleŜy przestrzegać następujących zasad:

–

odŜywiać się regularnie,

–

ograniczyć spoŜycie tłuszczów i cholesterolu,

–

przyjmować witaminy, makro i mikroelementy,

Zdrowie

Higiena

psychiczna

Prawidłowe

odŜywianie

Uprawianie sportu

Badanie kontrolne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

prowadzić mało stresujące Ŝycie,

–

przeprowadzać badania kontrolne,

–

uprawiać sport,

–

nie palić papierosów, nie pić alkoholu.

W definicjach zdrowia pojawia się słowo choroba. Chorobę definiujemy jako:

–

proces objawiający się zaburzeniami w prawidłowym funkcjonowaniu części lub całości
organizmu.

Chorobę mogą wywoływać róŜne czynniki.

Rys. 2 Czynniki predysponujące do wystąpienia choroby

Jeśli nie będziemy dbać o zdrowie nasz organizm będzie funkcjonował nieprawidłowo,

moŜe  wtedy  istnieć  prawdopodobieństwo  zapadnięcia  na  jakąś  chorobę.  Częstym
schorzeniem  występującym  u  Polaków  jest  nadciśnienie  tętnicze,  które  moŜe  objawić  się:
bólem, zawrotami głowy, krwawieniem z nosa, zaburzeniem snu, czasami występują równieŜ
trudnościami w Ŝyciu seksualnym.

Dr n. med. Marek Klocek z Instytutu Kardiologii Collegium Medium Uniwersytetu

Jagiellońskiego  w  swojej  nowej  publikacji  opierając  się  o  dane  z  badań  epidemiologicznych
stwierdza,  Ŝe  duŜa  grupa  pacjentów  mimo  leczenia  farmakologicznego  nie  ma  dobrze
kontrolowanego  nadciśnienia  tętniczego.  Dr  med.  Zdrojewski  w  artykule  z  2006  roku
stwierdza, Ŝe wśród 30% chorych na nadciśnienie, znajduje się teŜ grupa pacjentów, u których
nie występują Ŝadne wyŜej wymienione objawy.

Kontrolowanie nadciśnienia jest bardzo waŜnym elementem terapii. Dane z badań

epidemiologicznych wskazują, Ŝe duŜy odsetek pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, nie ma
dobrze kontrolowanego ciśnienia tętniczego.

W ksiąŜce „Nadciśnienie Tętnicze” z 2007 roku stwierdza się, Ŝe jednym z warunków

w prawidłowej terapii leczenia nadciśnienia jest utrzymanie równowagi między kontrolą
ciśnienia tętniczego i redukcją ryzyka sercowo-naczyniowego, a poprawą samopoczucia
pacjenta i dobrą tolerancją zastosowanego leku.

Nadciśnienie tętnicze stanowi chorobę, o której równieŜ powinniśmy poinformować

stomatologa.

Aby zmniejszyć zagroŜenia chorób serca, nadciśnienia, zakrzepicy powinno wyeliminować

się czynniki ryzyka, do których zaliczamy:
–

stres,

–

palenie papierosów,

–

picie alkoholu,

Choroba

Brak ruchu

Alkohol

i papierosy

Nieprawidłowa

dieta

Stres

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

mała aktywność fizyczna,

–

otyłość,

–

złe nawyki Ŝywieniowe.

Choroby, które mogą występować u człowieka, mają niewątpliwie wpływ na leczenie

stomatologiczne oraz postępowanie z pacjentami.

Choroby Ośrodkowego Układu Nerwowego, takie jak depresja, schizofrenia mogą utrudnić

pracę  stomatologa,  równieŜ  choroby  genetyczne,  takie  jak,  np.:  zespół  Downa  mogą
spowodować komplikacje w pracy stomatologa. Pacjenci cierpiący na choroby narządowe, takie
jak,  np.:  choroby  serca  stanowią  równieŜ  grupę  pacjentów,  z  którą  stomatolodzy  powinni
indywidualnie postępować.

Rys. 3. Podział chorób

Zaburzenia przedstawione na rysunku 3mogą być utrudnieniem dla stomatologa,

powinien on być wcześniej poinformowany o chorobach pacjenta. Pozwoli to uniknąć
komplikacji oraz interakcji, które mogą wystąpić między, np.: lidokainą, a innymi lekami
zaŜywanymi przez chorego.

Lidokaina jest amidowym środkiem znieczulającym miejscowo, który stosowany

z  lekami  przeciwarytmicznymi  lub  beta-adrenolitykami  moŜe  nasilić  działanie  niepoŜądane
tej  substancji.  Lidokaina  podawana  podczas  stosowania  fenytoiny,  pochodnych
benzodiazepiny  podwyŜsza  próg  drgawkowy,  fenytoina  powoduje  szybszy  metabolizm
lidokainy.  Leki  zmniejszające  wątrobowy  przepływ  krwi  (propranolol,  wziewne  anestetyki)
zwalniają metabolizm lidokainy. Istotna jest równieŜ dawka i czas podawania tych leków.

Badania przesiewowe stanowiące waŜną rolę we wczesnym wykrywaniu patologii,

polegają na wstępnej identyfikacji choroby bądź infekcji za pomocą:

−

badań klinicznych,

−

badań dodatkowych,

−

lub innych metod.

Badania te pozwalają wykryć choroby, które nie dają objawów klinicznych, jednak

nieleczone mogą prowadzić do zmian patologicznych, a nawet do śmierci.

Jest to działanie profilaktyczne, które przeprowadza się przed uaktywnieniem się

objawów klinicznych choroby. Badanie przesiewowe moŜe obejmować całą populację lub
grupę, która jest szczególnie naraŜona na daną jednostkę chorobową.

W Polsce przeprowadza się, np. badania przesiewowe noworodków, które mają na celu

wczesne wykrycie wad rozwojowych i podjęcie odpowiedniego leczenia. W taki sposób
wykrywa się schorzenia uwarunkowane genetycznie, które nie dają objawów klinicznych, ale
nie leczone powodują silne uszkodzenia w fizjologicznym funkcjonowaniu organizmu. Mogą

Choroby

narządowe

•

serca

•

wątroby

•

zębów

genetyczne

•

mukowiscydoza

•

Downa

OUN

•

schizofrenia

•

depresja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powodować zmiany patofizjologiczne takie jak choroba fenyloketonuria czy wrodzona
niedoczynność tarczycy. Badanie przesiewowe nazywane skriningowym, moŜe być pomocne
w profilaktyce zaburzeń słuchu, wzroku, zaburzeń fizycznych, nadciśnienia tętniczego.
Pierwsze badania tego typu wprowadzono do wielu krajów juŜ w latach 50. XX wieku.

Rys. 4. Główne dziedziny, w których przeprowadza się badania przesiewowe

Zasady przeprowadzania badań przesiewowych:

−

badanie to przeprowadzone jest w ściśle określonych warunkach, z duŜą precyzją
i dokładnością przez wykwalifikowany personel: higienistki szkolne lub pielęgniarki. Na
wynik badań ma wpływ szeroka wiedza teoretyczna oraz praktyczna personelu
medycznego, muszą być one przeprowadzone rzetelnie i dokładnie,

−

opracowanie i przeprowadzenie testów wymaga odpowiednich warunków. Wyniki
powinny być podawane w taki sposób, aby przestrzegać prawa dziecka, prawa do
intymności oraz godności, nie zapominając o tajemnicy lekarskiej,

−

przed  podjęciem  badań  naleŜy  poinformować  osoby,  które  będą  brały  w  nich  udział
o znaczeniu i celu ich przeprowadzania oraz spróbować zainteresować stanem własnego
zdrowia.  Po  zakończonym  teście  naleŜy  przekazać  wyniki  dzieciom  i  ich  rodzicom
informując  jednocześnie,  Ŝe  wynik  badania  stanowią  jedynie  podejrzenie  zaburzeń
fizjologicznych, które musi być wyjaśnione w dalszym badaniu typowo diagnostycznym,

−

wykonując badania dzieci w wieku szkolnym naleŜy wykorzystać tablice do badania
ostrości wzroku, zestawy słów do badania słuchu, wag lekarskich. Interpretacja wyników
zaleŜy ściśle od konkretnego badania przesiewowego,

−

przeprowadzenie badań ma na celu równieŜ szerzenie ochrony zdrowia wśród dzieci
i młodzieŜy.

Badania przesiewowe przeprowadza się równieŜ wśród osób starszych, grupa badanych to

osoby w wieku 50 do 60 lat bez objawów raka jelita grubego, w celu ewentualnego wykrycia
nowotworu jelita grubego lub polipa badania te stosuje się takŜe u ludzi nie mających objawów
choroby. W Polsce wykonuje to badanie przesiewowe około 85 ośrodków.

Badania przesiewowe wprowadzono ze względów ekonomicznych oraz w celu szerzenia

opieki zdrowotnej, są one całkowicie bezpłatne, finansowane przez Ministerstwo Zdrowia.

Dbanie o zdrowie zębów mlecznych rozpoczyna się juŜ w okresie prenatalnym i zaleŜy

od między innymi od tego, jaki tryb Ŝycia prowadziła matka dziecka, czy przestrzegała zasad
higieny.

Badania takie powinno przeprowadzać się juŜ u półrocznych dzieci. Dbanie o higienę

jamy ustnej w młodości, regularne i prawidłowe szczotkowanie, uŜywanie odpowiednich

Badania

przesiewowe

Inne dziedziny

medycyny

Stomatologia

Pulmunologia

Onkologia,

ginekologia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

płynów do płukania, regularne wizyty u stomatologa to wszystko stanowi fundament do
zdrowych zębów w okresie późniejszym.

Badania przesiewowe prowadzi się od 6 roku Ŝycia, podczas pierwszej wizyty

u stomatologa istotne jest, aby lekarz ustalił stan higieny jamy ustnej i ocenił początek
ząbkowania.

Kolejna wizyta w celu przeprowadzenia badań przesiewowych ma miejsce w 9 miesiącu

ycia. Główną rolą stomatologa w tym okresie jest ustalenie stanu higieny jamy ustnej, ocena

stanu uzębienia mlecznego, profilaktyka fluorkowa.

Badania przesiewowe do 12 miesiąca Ŝycia mają na celu obserwację, doradzenie przez

stomatologa jak dbać o dziąsła, zęby i jak uniknąć przykrych konsekwencji w okresie
późniejszym.

W wieku dwóch lat główną zasadą badań przesiewowych jest ocena uzębienia za pomocą

wskaźnika intensywności próchnicy PUW-z, kontrola higieny jamy ustnej, ocena stanu
morfologicznego i funkcji Ŝucia oraz zastosowanie działań zapobiegających wadom zgryzu.

Najpopularniejszym wskaźnikiem określającym liczbowo skłonność do próchnicy jest

wskaźnik PUW, w którym:
–

P – określa liczbę zębów dotkniętych próchnicą pierwotną lub wtórną,

–

U – określa liczbę zębów usuniętych z powodu próchnicy,

–

W – określa liczbę zębów wypełnionych.

Rys. 5. Schemat badań przesiewowych noworodków

Badania przesiewowe stomatologiczne przeprowadzane są juŜ w przedszkolach, co

przyczynia się do:
–

szerzenia świadomości dbania o zdrowie zębów,

–

prawidłowej higieny jamy ustnej,

–

zwiększenia regularności szczotkowania,

–

lepszego dobierania odpowiednich szczotek, nici,

–

wpojenia odpowiedzialności za pielęgnacje zębów,

–

zachęcenia rodziców do współdziałania z dziećmi na rzecz profilaktyki próchnicy
i chorób przyzębia,

–

wybierania lepszych past,

–

unikania jedzenia słodyczy,

–

unikania picia słodzonych napojów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Głównym zadaniem badań przesiewowych jest uświadomienie pacjentom tego jak wiele

zaleŜy od nich samych. NaleŜy unikać jedzenia słodyczy, picia słodzonych napojów, chipsów,
jeŜeli jednak zdąŜy się nam je zjeść to powinniśmy zaraz umyć zęby.

Reasumując naleŜy powiedzieć, Ŝe badania przesiewowe w medycynie to rodzaj

strategicznego  badania,  które  przeprowadza  się  wśród  osób  nie  posiadających  objawów
klinicznych choroby, którą dany test mógłby wykryć. Zamierzeniem tych badań jest wykrycie
choroby  we  wczesnej  fazie  i  dzięki  temu  umoŜliwienie  wczesnej  interwencji,  która
zredukowałaby  zarówno  śmiertelność  a  takŜe  cierpienia  pacjenta  z  powodu  danej  choroby.
ChociaŜ  badanie  przesiewowe  moŜe  doprowadzić  do  postawienia  wstępnej  diagnozy,  to
zawsze musi być ona potwierdzona innymi, bardziej dokładnymi badaniami, właściwymi dla
danej  choroby  i  zleconymi  przez  lekarza,  poniewaŜ  istnieją  negatywne  skutki  tych  badań,
takie jak:
–

postawienie mylnej diagnozy,

–

brak diagnozy,

–

błędne poczucie bezpieczeństwa.

Z tych przyczyn testy uŜywane w programach badań przesiewowych muszą wykazywać

się dobrą swoistością, przy akceptowalnej czułości, zwłaszcza w przypadku chorób o niskiej
zapadalności. Istotne jest zatem regularne przeprowadzanie badań przesiewowych.

Rys. 6. Regularne badania przesiewowe dotyczące raka szyjki macicy [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie czynniki mogą predysponować do wystąpienia stanów chorobowych?

Jaki wpływ na zdrowie ma palenie papierów?

Jakie interakcje daje lidokaina?

Jak definiujemy badania przesiewowe?

Jakie zasady obowiązują w przeprowadzaniu badań przesiewowych?

Jakie wyróŜniamy rodzaje badań przesiewowych?

Kiedy i w jakim celu stosuje się wskaźnik PUW?

Jaką rolę w badaniach przesiewowych pełnią badania kliniczne?

W jaki sposób interpretujemy wyniki badań przesiewowych?

10.

Jaką rolę pełnią badania przesiewowe dzieci i młodzieŜy?

11.

Na czym polegają badania przesiewowe w stomatologii przeprowadzone na dzieciach?

12.

Jakie są cele przeprowadzenie badań przesiewowych w stomatologii?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj stwierdzenia zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

STWIERDZENIA

PRAWDA

FAŁSZ

Palenie papierosów nie szkodzi zdrowiu.

Mamy wpływ na swoje zdrowie.

Badania przesiewowe są tylko w stomatologii.

Polacy często chorują na nadciśnienie.

Czynniki ryzyka to np. stres.

Zdrowie to nieosiągalny stan w naszych czasach.

Badania przesiewowe wykonują tylko sanitariusze.

Na wynik badań przesiewowych ma wpływ grupa krwi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

przeczytać zdania, zawarte w tabeli,

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie analizy przypadków, zidentyfikuj, który z wymienionych męŜczyzn ma

największe predyspozycje do chorób, zaś który jest najzdrowszy.

Opisy przypadków
Przypadek A

Paweł jeździ często na rowerze, wieczorem, gdy wraca z pracy siada przed telewizorem.

Delektuje się chipsami, bądź spoŜywaniem schabowego o 22 w nocy. W pracy jest
szanowanym szefem, jednak „wyścig szczurów” strasznie go stresuje.

Przypadek B

Adam zaczyna „weekend od środy”, wtedy to z kolegami zaczyna odwiedzać wszystkie

bary w mieście. Uwielbia drinki, whisky i mocne papierosy. W pracy wieczny stres połączony
z problemami osobistymi nie daje mu spokoju, relaksuje się, kiedy zaprosi koleŜankę na
późną, obfitą kolację.

Przypadek C

Grzegorz regularnie chodzi na badania kontrolne, rozmawia ze swoim lekarzem

o higienie zdrowia. Ma równieŜ wspaniałego stomatologa, który wpaja mu zasady higieny
jamy ustnej. Biega dwa razy w tygodniu, nie pali papierosów, a alkohol spoŜywa tylko
okazyjnie.

Najbardziej zdrowym męŜczyzną jest …….., poniewaŜ ……………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………...
Największe prawdopodobieństwo choroby występuje u ……….., poniewaŜ ………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………….……..

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

przeanalizować przypadki,

zidentyfikować cechy zdrowego i chorego człowieka,

zidentyfikować najbardziej chorego i najbardziej zdrowego męŜczyznę,

wyniki przedstawić ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Uzasadnij konieczność przeprowadzania badań przesiewowych, zidentyfikuj ich mocne

i słabe strony. Czy jest korzystne dla pacjenta, Ŝe takie badania moŜna wykonać?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

przeanalizować informacje z róŜnych źródeł o badaniach przesiewowych,

przeanalizować mocne i słabe stron badań przesiewowych,

przedstawić graficznie wnioski,

wyniki zaprezentować na forum.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

arkusz papieru,

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

Ćwiczenie 4

Uzupełnij rysunek dziedzinami medycyny, w których stosuje się najczęściej badania

przesiewowe.

Bł

Rysunek do ćwiczenia 4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań przesiewowych,

wyszukać odpowiednie dziedziny medycyny, w których najczęściej przeprowadza się
badania przesiewowe,

dokonać oceny celu przeprowadzania badań przesiewowych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu.

Badania

przesiewowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować pojęcie badania przesiewowe?

scharakteryzować zasady badań przesiewowych?

określić predyspozycje do zachorowania i predyspozycje do zdrowia?

scharakteryzować najczęściej występującą w Polsce chorobę?

uzasadnić rolę stomatologa w badaniach przesiewowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Badania podmiotowe i ankietowe

4.2.1. Materiał nauczania

Stomatolog ma trudne zadanie, aby sprostać swojej pracy, poniewaŜ oprócz tego, Ŝe jest

specjalistą  w  swojej  dziedzinie  musi  równieŜ  dbać  o  komfort  pacjenta.  W  tym  celu
przeprowadza  badania  podmiotowe,  polegające  na  krótkim  wywiadzie  z  pacjentem  oraz
badania  przedmiotowe  stanowiące  bezpośrednie  badanie  lekarskie.  Dopiero  te  dwa  badania
pozwalają  na  zebranie  wystarczających  informacji  potrzebnych  do  zdiagnozowania
dolegliwości i określenia rodzaju leczenia.

Rys.7. Główne elementy badania podmiotowego

Badanie podmiotowe to interpretacja objawów subiektywnych. Pojawienie się bólu zęba

wiadczy na przykład o stanie zapalnym zębiny, tkanek okołowierzchołkowych i miazgi

w wyniku tego moŜe powstać ból samoistny lub sprowokowany.

Rys. 8. Rodzaje bólu i choroby zębów charakterystyczne dla róŜnego rodzaju bólów

Ból sprowokowany świadczy o zapaleniu miazgi, zanika po ustąpieniu działania

czynnika, który go wywołuje. Czas trwania tego bólu to około paru minut, pacjent skarŜy się
na dyskomfort oraz ból przy przyjmowaniu pokarmów. Występuje pod wpływem:

BÓL

CHOROBY

sprowokowany

samoistny

zapalanie tkanek

okołowierzchołkowych

zapalenie zębiny,

miazgi

Badania

podmiotowe

analiza informacji

w karcie pacjenta

uwzględnienie

czynników ryzyka

ocena badań

ankietowych

wywiad

z pacjentem

uwzględnienie

interakcji

lekowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

bodźców chemicznych,

–

bodźców termicznych,

–

bodźców mechanicznych.

Ból samoistny powstaje samorzutnie bez czynników i bodźców, które wywołują ból

sprowokowany.  Wskazuje  on  na  przewlekłe  bądź  ostre  zapalenie  miazgi.  Tego  typu  ból
towarzyszy  bardzo  często  stanom  zapalnym  miazgi,  które  przebiegają  na  niewielkiej
powierzchni  przy  komorze  otwartej  bądź  zamkniętej.  Zapalenia  przewlekłe  przebiegają
zwykle przy otwartej komorze i nie występują tutaj bóle samoistne. Jeśli ból samoistny trwa
około 2 tygodni świadczy to o ostrym zapaleniu. Silne ataki bólu, które trwają długo związane
są  z  licznymi  ogniskami  martwiczymi  w  obrębie  Ŝywej  miazgi,  towarzyszy  tej  zmianie
równieŜ obfity wysięk.

Ból o umiarkowanym nasileniu, który trwa krótko charakteryzuje zapalenie początkowe.

Ból tętniący objawia się pulsacją występującą równomiernie z czynnością serca, związany
jest teŜ z wysiękiem ropnym. Ból nocny nasila się przy poziomym ułoŜeniu ciała, i nie trwa
dłuŜej niŜ dwa dni.

Objawy bólowe w zapaleniach tkanek okołowierzchołkowych w ogóle mogą nie

występować przy zapaleniu przewlekłym. Zapalenie ostre moŜe objawiać się bólem,
szczególnie pod wpływem ciepła w zapaleniach ropnych.

W diagnozowaniu rodzaju i przyczyn bólu waŜne jest uzyskanie od pacjenta

następujących informacji:
–

umiejscowienie bólu i jego promieniowanie,

–

nasilenie bólu, czas trwania oraz jego charakter,

–

z czym łączy się występowanie bólu,

–

jakie objawy towarzyszą bólowi.

Bardzo często ból jest wynikiem wielu chorób lub stanów zapalnych jamy ustnej, np.:

–

zapalenie dziąseł i błony śluzowej,

–

zapalenie dziąseł wrzodziejące,

–

zapalenie przyzębia,

–

zapalenie ropne przyzębia.

Zasadami w badaniach podmiotowych są:

–

uwzględnienie czynników ryzyka,

–

analiza informacji w karcie pacjenta,

–

uwzględnienie przeprowadzonych badań przesiewowych,

–

ocena badan ankietowych.

Badania ankietowe przeprowadza się między innymi w celu oceny stomatologicznych

zachowań zdrowotnych. Pacjenci wtedy mogą odpowiadać na pytania wyjaśniające:
–

przyczyny zgłaszania się do stomatologa,

–

zasady higieny jamy ustnej,

–

nieregularność wizyt u stomatologa.

Jak wynika z badań ankietowych do głównych powodów zgłaszania się do gabinetów

stomatologicznych naleŜy zaliczyć:
–

powstanie ubytków próchnicowych,

–

ból zęba,

–

wizyta kontrolna.

Badania te jednoznacznie wykazały, Ŝe konieczna jest promocja zdrowia i higieny jamy

ustnej.

Próchnica (kariologia) stanowi coraz większy problem wśród Polaków, wiąŜe się to

równieŜ z niewłaściwym dbaniem o higienę jamy ustnej. Próchnicę wywołują drobnoustroje
płytki nazębnej, węglowodany, wpływ na powstanie próchnicy ma równieŜ odpowiedni czas
i podatność zęba na zmiany próchnicowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W ostatnich latach nastąpił wzrost ilości badań statystycznych przeprowadzanych

w medycynie i stomatologii.

Statystyka medyczna zajmuje się testowaniem hipotez, znajomość jej podstawowych

zasad  jest  równieŜ  niezbędna  w  pracy  kaŜdego  z  lekarzy,  stomatologów.  Zasoby  i  zasady  te
mogą  być  wykorzystywane  w  trakcie  studiów  medycznych,  np.:  w  ramach  przedmiotów
takich  jak  epidemiologia,  statystyka  medyczna  czy  teŜ  ekonomika  organizacji  ochrony
zdrowia,  jak  i  mogą  słuŜyć  lekarzom,  biotechnologom  wszystkim,  którzy  wykorzystują
metody statystyczne w prowadzonych badaniach naukowych.

Promocja zdrowia i odpowiednia profilaktyka jest bardzo istotna, przykładem takiego

programu  jest  program  edukacyjny  Colgate-Palmolive  „Radosny  uśmiech”,  „Radosna
przyszłość”.  Ma  on  na  celu  mobilizację  dzieci  do  regularnej  higieny  jamy  ustnej  łącząc
edukację  z  zabawą.  Program  ten  promowany  jest  głównie  w  szkołach  podstawowych,  by  od
najmłodszych  lat  wpoić  dzieciom  podstawowe  zasady  higieny,  świadomość  regularnych
wizyt u stomatologa. W tym celu korzysta się z róŜnych pomocy edukacyjnych:
–

przewodników,

–

płyt,

–

plakatów,

–

kaset.

Przeprowadzane wśród pacjentów badania ankietowe mają na celu analizę przyczyn

podejmowania przez pacjentów leczenia stomatologicznego lub rezygnacji z niego oraz
określenia motywów leczenia.

Badanie ankietowe przeprowadza się takŜe u osób cierpiących na inne schorzenia,

np. u dzieci z zespołem nerczycowym w celu oceny stanu narządu Ŝucia i higieny jamy ustnej.

Badania ankietowe zawierają pytania dotyczące:

–

znajomości podstawowych zasad higieny,

–

wizyt kontrolnych,

–

profilaktyki fluorkowej.

Rys. 9. Tematy przeprowadzanych często badań ankietowych

Z przeprowadzonych badań wynika, Ŝe dzieci z zespołem nerczycowym powinny być

poddane specjalnej opiece stomatologicznej.

Przeprowadzono równieŜ badanie ankietowe mające na celu analizowanie przyczyny

bólu  zębów  i  sposobów  leczenia.  W  ankiecie  udział  wzięło  40  osób  wybranych  losowo
spośród  pacjentów,  uwzględniono  płeć  i  wiek.  U  27  osób  ból  miał  charakter  samoistny,
przewaŜał  ból  ostry  i  średni,  który  obejmował  kilka  zębów.  Badanie  ankietowe  obejmowało
równieŜ  ocenę  profilaktyki  i  świadomości  zdrowotnej  pacjenta.  Okazało  się,  Ŝe  prawie

Badania

ankietowe

fluorkowanie

badania

epidemiologiczne

wizyty kontrolne

znajomość higieny

jamy ustnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wszyscy ankietowani oceniają stan swoich zębów jako dobry lub dostateczny i większość
odwiedza dentystę co 2–3 lata, nie przestrzega badań kontrolnych.

Badania ankietowe i kliniczne przeprowadzono w 2005 w Poznaniu, były one częścią

programu  badawczego,  który  dotyczył  diagnostyki  i  leczenia  zmian  próchniczych
występujących na powierzchni Ŝujących zębów bocznych. W badaniu udział wzięło 79 osób
w  tym  22  męŜczyzn  i  57  kobiet.  Stan  zębów  oceniono  PUW,  ubytek  próchnicowy
P rozpoznano  według  norm  WHO.  Dodatkowo  jako  prawdopodobieństwo  tworzenia  się
próchnicy  określono  wszystkie  przypadki,  które  miały  na  celu  leczenie  metodą  PRRII
wypełnienie profilaktyczne obejmujące powierzchniowe warstw zębiny. Jakość higieny jamy
ustnej określono wskaźnikiem Plaque Indexwedług Silnesa. 0–0,6 dobra higiena jamy ustnej,
0,7–1,8 średnia higiena jamy ustnej, 1,9–3 zła higiena jamy ustnej.

Zawód stomatologa stanowi połączenie szerokiej wiedzy jak i praktyki polegającej na

doskonaleniu precyzji i dokładności. Kształcenie ustawiczne, konferencje, sympozja, targi są
doskonałym źródłem w poszerzaniu wiadomości i zdobywaniu nowych doświadczeń. Podczas
przeprowadzania badań podmiotowych waŜne jest określenie zasad ich stosowania do celów
kariologicznych, periodontologicznych, ortodontycznych.

Przeprowadzając prawidłowo badanie podmiotowe naleŜy:

−

ustalić wiek pacjenta,

−

zapytać czy pije kawę, pali papierosy,

−

zapytać o higienę jamy ustnej,

−

pozostałe pytania zaleŜą od rodzaju schorzenia jakie posiada pacjent.

Po takim badaniu podmiotowym dentysta przeprowadza badanie przedmiotowe, które

pozwala ewidentnie stwierdzić chorobę i podjąć odpowiednie leczenie.

Paradontoza (periodontoza) to z punktu widzenia medycyny infekcja tkanek przyzębia,

która moŜe prowadzić do rozchwiania, a w konsekwencji utraty zębów. Prawidłowo
przeprowadzone badanie podmiotowe oraz badanie przedmiotowe są podstawą do właściwej
diagnozy.

Rys. 10. Zapalenie dziąseł [7]

Podczas rozpoznania dolegliwości pod uwagę naleŜy wziąć: czas trwania choroby,

umiejscowienie dolegliwości, charakterystyczne objawy. W przypadku paradontozy
czynnikami predysponującymi do tej choroby są:
–

krwawienie dziąseł,

–

obrzęk,

–

obnaŜenie szyjki zębów,

–

kamień nazębny, przyczyną moŜe być równieŜ palenie papierosów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Czynniki predysponujące do powstania paradontozy

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie paradontozy, higienistka

stomatologiczna powinna zadać pacjentowi następujące pytania:
–

jak często pojawia się krwawienie dziąseł?

–

czy jest ono samoistne czy wywołane czynnikami zewnętrznymi?

–

czy pojawia się wydzielina z kieszonek dziąsłowych?

–

jak często pojawia się ta wydzielina?

–

czy wydzielina ta ma charakter ropny?

–

kiedy pacjent zauwaŜył rozchwiane zęby?

–

jak długo utrzymuje się obrzęk dziąseł?

–

od jak dawna pacjent ma problemy z nadmiernym kamieniem nazębnym?

–

czy pacjent pali papierosy?

–

jak chory dba o higienę jamy ustnej?

Bardzo istotne jest w badaniu podmiotowym uzyskanie informacji o lekach jakie

zaŜywał,  bądź  zaŜywa  pacjent.  Jeśli,  np.  przyjmuje  fentytoinę,  lek  przeciwpadaczkowy  lub
leki  z  grupy  antagonistów  kanałów  wapniowych  wówczas  powinowactwo  do  powstania
paradontozy  jest  większe.  RównieŜ  przyjmowanie  leków  antykoncepcyjnych,  szczególnie
tych zawierających duŜo estradiolu powoduje zapalenie dziąseł. Witamina C i koenzym Q10
cofa zmiany przyzębia.

Przeprowadzono równieŜ badania osób chorych na mukowiscydozę (chorobę

genetyczną), aby stwierdzić stan przyzębia u tych pacjentów i zaproponować leczenie
periodontologiczne.

Wynik badań naniesiono na kartę badań epidemiologicznych WHO. Wniosek był taki, Ŝe

większy  odsetek  chorych  miał  zdrowe  przyzębie,  ale  jednocześnie  niŜszy  odsetek  miał
krwawienia  z  dziąseł.  Stosowana  od  wczesnych  lat  farmakoterapia  u  chorych  powoduje,  Ŝe
zmienia  się  skład  jonowy  płynów  ustrojowych  i  składników  śliny.  NaleŜy  więc  opracować
indywidualny, profilaktyczno-leczniczy program.

Nie leczona paradontoza rozwija się, następnie drobnoustroje atakują tkankę ozębną,

potem zaś przenoszą się do głębszych warstw i tam niszczą części przyzębia, później wędrują
do  korzenia  i  następuje  uszkodzenie  kości,  w  której  ząb  jest  osadzony.  Osoby  cierpiące  na
paradontozę  szczotkują  zazwyczaj  zęby  krócej  i  mniej  dokładnie,  dlatego,  Ŝe  ich  dziąsła
krwawią.  Niestety  jest  to  ogromny  błąd,  w  niedomytych  częściach  zęba  szybciej  rozwija  się
choroba.  Jeśli  dentysta  zdiagnozuje  paradontozę  ustali  wtedy  leczenie,  które  polega  na
usunięciu kamienia z zębów lub podaniu antybiotyku gdy występuje stan zapalny. Gdy lekarz
usunie złogi zalegające z zębów stan zapalny dziąseł ulegnie zmniejszeniu.

Stomatolog przeprowadza wywiad z pacjentem, który jest podstawową formą badania

podmiotowego. Chory twierdzi, Ŝe jego zęby są wraŜliwe na zmianę temperatury, ma

obnaŜone szyjki

zębów

paradontoza

kamień nazębny

krwawienie,

obrzęk dziąseł

palenie

papierosów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

charakterystyczny zapach z jamy ustnej, ponadto posiada wiele ubytków, twierdzi równieŜ, Ŝe
lubi bardzo jeść słodycze. Pacjent ponadto nie szczotkuje zębów regularnie co zwiększa
moŜliwość osadzania się lepkiej warstwy powstałej z pokarmu, bakterii i śliny. Dolegliwości
te mogą świadczyć o próchnicy.

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie próchnicy, stomatolog

powinien zadać pacjentowi następujące pytania:

−

czy przestrzega higieny zębów?

−

czy myje zęby pastami z fluorem?

−

jak często spoŜywa węglowodany (słodycze lub produkty bogate w cukry proste)?

−

przez jaki czas utrzymuje się u chorego przykry zapach z jamy ustnej?

−

kiedy zauwaŜył, Ŝe ząb jest wraŜliwy na zmianę temperatury?

Bł

Rys. 12. NajwaŜniejsze czynniki wpływające na powstawanie próchnicy

Czynniki wpływające na powstanie próchnicy:

–

bakterie płytki nazębnej,

–

podatność zęba na zmiany próchnicze,

–

spoŜywanie węglowodanów,

–

czas.

Kwasy rozkładają cukier i w ten sposób niszczą szkliwo. Całkowita próchnica występuje

u osób, które nie dbają o swoje zęby. Prawidłowe przeprowadzenie badań podmiotowych
ułatwia dalsze badania przedmiotowe. Nie rozpoznana próchnica moŜe być przyczyną
owrzodzenia dziąseł, zniszczenia zębów, zapalenia i zniszczenia tkanek okołozębowych.

Monitorowanie intensywności i aktywności choroby próchniczej umoŜliwiają

współczynniki  epidemiologiczne  takie  jak  np.  PUW.  Przeprowadza  się  kliniczne  badania
stomatologiczne  na  grupie  wybranych  osób,  a  następnie  dane  poddaje  się  analizie
statystycznej.  Poprawa  stany  zdrowia  jamy  ustnej  wiąŜe  się  równieŜ  ze  zgłębianiem  wiedzy
i edukacją prozdrowotną.

Rys. 13. Powstawanie próchnicy [8]

bakterie płytki

nazębnej

próchnica

czas

podatność zęba

węglowodany
(cukry proste)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z anatomicznego punktu widzenia próchnicę moŜna podzielić na próchnicę:

–

szkliwa,

–

zębiny,

–

cementu korzeniowego.

Ze względu na umiejscowienie próchnicy dzielimy ją na próchnicę:

–

dołków i bruzd,

–

powierzchni gładkich.

Ze względu na przebieg wyróŜnia się próchnicę:

–

ostrą,

–

przewlekłą,

–

zatrzymaną,

–

kwitnącą.

Stomatolog powinien po zdiagnozowaniu pacjenta doradzić odpowiednią dietę, bogatą

w składniki budulcowe, witaminy, białka, pierwiastki śladowe, wapń, fosfor, fluor.

Próchnica z punktu widzenia lekarza jest chorobą tkanek zęba, zębiny, szkliwa i cementu

korzeniowego.  Charakteryzuje  ją  demineralizacja  części  nieorganicznej  zęba,  po  której
następuje  rozkład  części  organicznych.  Wcześnie  wykryta  moŜe  się  zatrzymać  poprzez
procesy  reminalizacji.  Głównym  czynnikiem,  który  daje  początek  tej  chorobie  są  bakterie
płytki  nazębnej.  Drobnoustroje  mają  zdolność  do  fermentacji  węglowodanów,  to  zaś
prowadzi  do  produkcji  kwasów  i  następuje  obniŜenie  pH.  Zmiany  pH  prowadzą  do
demineralizacji tkanek twardych zęba.

Leczenie ortodontyczne powinno być zdiagnozowane we wczesnym wieku, za pomocą

badania podmiotowego.

W badaniu podmiotowym mającym na celu zdiagnozowanie wad ortodontycznych,

stomatolog powinien zadać pacjentowi następujące pytania:
–

czy przedwcześnie stracił zęby mleczne?

–

czy ma problemy z ruszaniem językiem, dysfunkcję języka?

–

czy mowa chorego jest niewyraźna?

–

czy zauwaŜył asymetrię w rysach twarzy?

–

czy posiada szkodliwe nawyki, np.: obgryzanie paznokci?

Objawy wady zgryzu, zdiagnozowane w badaniu podmiotowym:

–

cieranie zębów,

–

zaciskanie szczęk,

–

nadmierne odkładanie się kamienia.

Rys. 14. Aparat ortodontyczny i wada zgryzu [7]

Stomatolog powinien sprawować kontrolę nad prawidłowym rozwojem narządu Ŝucia

u dzieci. Patologia wykryta wcześnie daje większe prawdopodobieństwo wyleczenia, na
początku stosuje się metody z wykorzystaniem mioterapi, potem zaś stosuje się aparaty
ortodontyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. NajwaŜniejsze czynniki wpływające na wadę zgryzu

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest badanie podmiotowe?

Jakie czynniki predysponują do powstania próchnicy?

Na czym polega badanie ankietowe?

Co to jest próchnica?

Jak rozpoznać próchnicę w badaniu podmiotowo-ankietowym?

Co to jest ortodoncja?

Jak rozpoznać predyspozycje do wad zgryzu w badaniu podmiotowo-ankietowym?

Co to jest paradontoza?

Jak rozpoznać paradontozę w badaniu podmiotowym?

10.

Jakie znasz rodzaje bólu zębów?

11.

Jakie znasz rodzaje próchnicy?

12.

Na czy polega nawiązywanie kontaktu z pacjentem?

13.

W jaki sposób leki takie jak, np.: Acenokumarol, Acard wpływają na zabieg
stomatologiczny?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

ZDANIA

PRAWDA

FAŁSZ

Zapalenie przyzębia to paradontoza.

Ubytki zębów to próchnica.

Wada zgryzu to paradontoza.

Ból samoistny występuje pod wpływem bodźców zewnętrznych.

Higiena jamy ustnej nie ma wpływu na powstawanie próchnicy.

cieranie zębów moŜe spowodować powaŜne zaburzenia ortodontyczne.

Czas ma wpływ na powstanie paradontozy.

Badanie podmiotowe to badanie fizykalne.

wady

genetyczne

wady

zgryzu

obgryzanie

paznokci

ciskanie zębów

zaniedbanie

w dzieciństwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenia, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

przeczytać zdania zawarte w tabeli,

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

zaprezentować ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zidentyfikuj czynniki wpływające na powstawanie paradontozy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

wybrać dwie sytuacje opisujące profilaktykę paradontozy,

wskazać odpowiednie czynniki wpływające na powstanie paradontozy,

przeprowadzić ocenę rodzajów paradontozy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wstaw w brakujące miejsca słowa: stomatolog, wskaźnik próchnicy, wywiad z pacjentem,

badania podmiotowe, alergia, krwawienie dziąseł, tak aby zdania były prawidłowo sformułowane.

Stomatolog zanim przejdzie do badania przedmiotowego, powinien przeprowadzić

…………………………………………………………………………………………………

Dane pacjenta, wiek, przebyte choroby, przyjmowanie leków, alergie to wszystko

wchodzi w skład ……………………………………………………………………..………

Paradontoza objawia się najczęściej …………………………………………………….
PUW to symbol ………………………………………………………………………….
Borowaniem zębów i przeprowadzaniem wywiadu z pacjentem zajmuje się …………….
Kichanie, katar sienny, przyjmowanie leków przeciwhistaminowych, stany zapalne po

materiałach wypełniających zęba, te czynniki mogą świadczyć o występowaniu ………
……………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

przeczytać zdania,

wstawić brakujące wyrazy,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Zainscenizuj wizytę u stomatologa pacjenta cierpiącego na:

−

krwawienie z dziąseł,

−

próchnicę.

Przeprowadź badanie podmiotowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

zaplanować scenkę,

wcielić się w rolę pacjenta lub lekarza,

prawidłowo przeprowadzić badanie podmiotowe,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wpisz na rysunku czynniki wpływające na powstawanie próchnicy.

Rysunek do ćwiczenia 5

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący badań podmiotowych,

wymienić czynniki wpływające na powstanie próchnicy,

uzupełnić rysunek,

dokonać oceny czynników ryzyka próchnicy,

zaprezentować wynik ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Próchnica

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz :

Tak

Nie

scharakteryzować badania podmiotowe?

rozróŜnić paradontozę od próchnicy?

przeprowadzić ocenę chorób jamy ustnej?

zdefiniować pojęcia: próchnica, paradontoza?

wykorzystać wiedzę z zakresu badań ankietowych?

porównać badania podmiotowe ukierunkowane na próchnicę i paradontozę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wywiad z pacjentem

4.3.1. Materiał nauczania

Wywiad z pacjentem stanowi bardzo waŜny element pracy stomatologa, powinien on

umieć w odpowiedni sposób porozumieć się z chorym oraz określić typ pacjenta, który do
niego się zgłosił.

Podział pacjentów według Jańczuka:

−

pacjent kompetentny, który jest świadomy swego schorzenia, chętnie współpracuje
z doktorem,

−

pacjent niekompetentny, upośledzony psychicznie bądź fizycznie, nie współpracujący
z lekarzem,

−

pacjent nieuświadomiony, który z braku wykształcenia lub niskiej inteligencji nie zdaje
sobie sprawy z korzyści płynących z leczenia stomatologicznego,

−

pacjent entuzjasta, który akceptuje wszystko co lekarz jemu powie, ale nie przychodzi na
wizyty kontrolne,

−

pacjent zrównowaŜony, który swoje doświadczenia przekazuje innym, ma zaufanie
i chce współpracować z lekarzem,

−

pacjent „ pobudliwy”, nie mający zaufania do lekarza,

−

pacjent „super optymista” stanowi najmniejszą grupę, jest bezkrytyczny dla lekarza, ale
często nie kończy kuracji,

−

pacjent z zaburzeniami psychicznymi i fizycznymi, który nie jest wiarygodny dla lekarza.

Czynniki wpływające na pozytywne odczucia pacjenta podczas wizyty u stomatologa:

−

wizerunek stomatologa, jest to waŜne poniewaŜ pacjent staje się bardziej skłonny do
konwersacji,

−

estetyczny, schludny wizerunek stomatolog (biały, czysty fartuch),

−

indywidualna interpretacja schorzeń kaŜdego pacjenta,

−

rozwinięta empatia i współczucie,

−

umiejętność konwersacji z pacjentami w róŜnym wieku oraz wydobycia z nich problemu
z jakim się zgłosił.

Rys. 16. Podstawowe zadania i cechy stomatologa

Stomatolog

Estetyczny

wygląd

Analiza leków

i chorób

Indywidualne

podejście do

pacjenta

Rozwinięta

empatia

Umiejętność

konwersacji
z pacjentem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cechy jakimi powinien charakteryzować się stomatolog:

Estetyczny wizerunek stomatologa

–

o tym wspomniano juŜ wcześniej, jednak ta cecha jest

bardzo  waŜna  i  naleŜy  ją  podkreślać.  Lekarz  stomatolog  powinien  być  czysto,  schludnie
ubrany,  budzić  zaufanie.  Otoczenie  w  którym  pracuje    winno  być  zadbane,  w gabinecie
panować ład i porządek. Dentysta budzący szacunek i serdeczność to specjalista, któremu
moŜna  powierzyć  swoje  dolegliwości  i  wiedzieć,  Ŝe  prawidłowo  przeprowadzi  badania
podmiotowo-ankietowe.

Około  60%  pacjentów  ocenia  stomatologa  czy  jest  dobrym  specjalistą  na  podstawie
umiejętności  obsługi  i  komunikacji,  jedynie  15%  stanowi  wiedza  medyczna,  więc  aby
pacjent  chętnie  wracał  do  lekarza  i  aby  lekarz  prawidłowo  wykonywał  badania
podmiotowo – ankietowe niezbędny jest estetyczny wizerunek stomatologa.

Indywidualne podejście do pacjenta – komunikacja z pacjentem stanowi równieŜ bardzo
waŜny punkt w prawidłowym przeprowadzeniu badań podmiotowo-ankietowych. KaŜdą
osobę stomatolog powinien traktować indywidualnie, bacznie analizować dany
przypadek. Lekarz przeprowadzając wywiad powinien dopasować tok rozmowy do
rozmówcy tak, aby wzbudzać zaufanie.

Pacjent musi mieć świadomość, Ŝe dentysta w pełni rozumie jego dolegliwości i dołoŜy
wszelkich starań by mu pomóc. Rozmowa z chorym powinna być przeprowadzona
w miłej, intymnej atmosferze. Pytania muszą być zadawane powoli, im pacjent w gorszej
kondycji psychicznej tym wywiad powinien być dłuŜszy.

Rozwinięta empatia – kolejną zasadą w przeprowadzaniu badań ankietowych jest
umiejętność okazywania zrozumienia pacjenta, jego problemu, współodczuwanie z chorym.

Lekarz musi otworzyć się do pacjenta, zdać sobie sprawę z dyskomfortu z jakim się on
boryka. Takie zachowanie powoduje, Ŝe badanie podmiotowo-ankietowe jest pełniejsze
oraz dokładniejsze.

Umiejętność  konwersacji  z  pacjentami  w  róŜnym  wieku  –  lekarz  chcący  prawidłowo
przeprowadzić  wywiad  z  pacjentem  powinien  posiadać  umiejętność  konwersacji
z  pacjentami  w  róŜnym  wieku.  Ludzie  w  róŜnym  wieku  mają  nieco  inne  oczekiwania
związane  z  wizytą  u  lekarza.  Starsze  osoby  przychodzą  do  lekarza  po  radę,  po
zdiagnozowanie dolegliwości, opisanie dalszego postępowania, przepisanie leków. Takie
osoby  stomatolog  powinien  dokładnie  wtajemniczyć,  zdiagnozować  dolegliwość,
opowiedzieć  krok  po  kroku  o  metodzie  jaką  wybrał  by  miały  one  świadomość  i  obraz
dalszego leczenia. W ten sposób kaŜdy wywiad będzie wiarygodny. Dzieci i młodzieŜ nie
potrzebują  wnikliwego  opisu  choroby,  prawidłowy  wywiad  z  nimi  opiera  się  na
konkretnych pytaniach i umiejętności rozmowy podobnym do ich.

Umiejętność  analizy  leków  przyjmowanych  przez  pacjenta  oraz  chorób  na  jakie  cierpi,
które mogą mieć wpływ na leczenie stomatologiczne – pacjent często zapomina o tym, Ŝe
wizyta  u  stomatologa  nie  stanowi  odrębnej  wizyty  lekarskiej,  ale  jest  nierozerwalnie
związana  z  innymi.  Zatem  przyjmowanie  leków  z  grupy  antybiotyków  (Zinnat,  Klacid)
bez przyjmowania preparatów przeciwgrzybicznych, np.: flukonazol lub kultury Ŝywych
bakterii,  np.  preparat  Lakcid,  moŜe  doprowadzić  do  zaburzenia  funkcjonowania
naturalnej  flory  bakteryjnej  co  w  efekcie  prowadzi  to  do  wyjałowienia  organizmu,
szczególnie zmiany grzybicze moŜna spotkać w jamie ustnej. Ten stan moŜe mieć wpływ
na zabieg stomatologiczny. Lekarz moŜe zalecić w takiej sytuacji np. pędzlowanie jamy
ustnej Nystatyną.

Jeśli pacjentka jest w wieku okołomenopauzalnym, przechodzi zanik funkcji jajników

oraz zmniejszoną produkcję estradiolu, leczy się fitoestogenami, (które mają powinowactwo
do receptorów estradiolowych, preparaty takie zawierają witaminę D

), to wtedy zmniejsza

się w jej organizmie wydalanie wapnia z kości oraz zębów, co ma niewątpliwy wpływ na stan
uzębienia i metody leczenia ortodontycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bardzo często do stomatologa trafiają pacjenci z objawami alergii. Alergeny są

wszechobecne,  mogą  nimi  być  roztocza,  kurz,  sierść  wywołują  one  stan  zapalny.  Jeśli
usytuują  się  w  błonie  śluzowej  nosa  są  przyczyną  kataru  siennego,  jeśli  zaś  na  gardle  mogą
powodować  przewlekłe  zapalenie  gardła,  które  równieŜ  utrudnia  zabieg  stomatologiczny.
Informacja  o  tym  czy  dany  pacjent  jest  alergikiem  jest  bardzo  istotna,  poniewaŜ  stomatolog
będzie  zwracał  uwagę  w  jakich  warunkach  powinien  pracować  z  danym  pacjentem.
Przewlekły  katar,  oddychanie  przez  usta  oraz  kichanie,  które  mogą  być  objawami  alergii  są
równieŜ utrudnieniem w zabiegu stomatologicznym.

Struktura wywiadu lekarskiego według Jańczuka:

−

zidentyfikowanie przyczyny zgłoszenia się do lekarza – ustaleń motywu przyjścia pacjenta,

−

wywiad osobowy i socjalny – lekarz zadaje pytania dotyczące pochodzenia społecznego
pacjenta, jego zawodu, hobby,

−

zidentyfikowanie obecnego schorzenia – pytania dotyczące obecnego stanu zdrowia
i dolegliwości obecnych,

−

wywiad rodzinny – zadawane przez stomatologa pytania mogą ułatwić odkrycie
uwarunkowań genetycznych i zwiększonego powinowactwa do róŜnych schorzeń, na
które cierpiały wcześniejsze pokolenia,

−

wywiad specjalistyczny – obejmuje on pytania ogólne z dziedzin medycyny,

−

zebranie  informacji  na  temat  obecnego  stanu  zdrowia  pacjenta,  a  w  szczególności
uzyskanie  informacji:  czy  pacjent  w  ostatnim  czasie  chorował  na  grypę,  jakie  ma
ciśnienie  tętnicze,  czy  cierpi  na  cukrzycę  i  jaki  ma  poziom  cukru,  czy  miewa  szum
w uszach i zawroty głowy.

Zebranie wystarczającej ilości informacji dotyczących stanu zdrowia pacjenta oraz

przebytych chorób stanowi waŜny aspekt w leczeniu stomatologicznym, poniewaŜ duŜa grupa
pacjentów leczy się na schorzenia nie związane z zaburzeniami stomatologicznymi, przyjmuje
leki lub jest po przebyciu chorób, które mają wpływ na leczenie stomatologiczne.

Rys. 17. Cele dentysty podczas komunikacji z pacjentem

Wstępne informacje o pacjencie moŜna uzyskać na podstawie badań ankietowych, w których

moŜna umieścić pytania, które są istotne z punktu widzenia leczenia stomatologicznego.

Stomatolog

nawiązywanie

kontaktu

z pacjentem

ocena komunikacji

z osobami

w róŜnym wieku

informacja

o dolegliwościach

pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Przykładowy zestaw pytań które moŜna wykorzystać w ankiecie

PYTANIA

TAK

NIE

Czy boi się pan dentysty?

Czy aktualnie na coś się pan leczy?

Czy był pan poddany zabiegom operacji kardiochirurgicznej, neurochirurgicznej?

Czy był pan leczony sterydami, naświetlaniem?

Czy ma pan zaburzenia krzepnięcia krwi?

Czy stosował pan chemioterapię?

Czy przyjmuje pani antykoncepcję?

Czy w ciągu dwóch lat był pan w szpitalu?

Czy miewa pan migreny?

Chory, który ma wszczepione sztuczne zastawki serca wymaga indywidualnego

podejścia  ze  strony  stomatologa.  Przyjmuje  on  leki  przeciwzakrzepowe,  które  wpływają  na
krzepnięcie,  zmieniają  lepkość  krwi.  Chory  po  zabiegu  wszczepienia  sztucznych  zastawek
otrzymuje  specjalną  legitymację,  która  zawiera  informacje  na  temat  działań  niepoŜądanych,
powikłań,  interakcji  jakie  mogą  dać  leki  przeciwzakrzepowe  z  innymi  preparatami.
Legitymacja  ta  zawiera  równieŜ  informacje  dotyczące  czasu  bezpiecznego  odstawienia  leku
przed  wizytą  u  stomatologa.  W  przypadku  Acenocumarolu  nie  moŜna  go  odstawić
natychmiast, poniewaŜ moŜe to doprowadzić do gwałtownego powstania skrzepu. Wszystkie
te  informacje  są  szczególnie  waŜne  dla  lekarza  stomatologa,  który  ma  rozpocząć  leczenie
stomatologiczne pacjenta.

Niektóre przebyte choroby mogą powodować większe prawdopodobieństwo występowania

chorób  związanych  z  zapaleniem  miazgi,  próchnicą.  Przewlekła  choroba  ziarnikowa  (CGD)
moŜe  zwiększać  prawdopodobieństwo  kandydozy  jamy  ustnej,  powstawania  aft.  MoŜe  teŜ
powodować  problemy  związane  z  gojeniem  się  ran.  U  pacjentów  cierpiących  na  CGD
powaŜnym  problemem  mogą  być  zmiany    w  jamie  ustnej,  stanowią  one  przyczynę  chorób
bakteryjnych i grzybiczych jamy ustnej.

Stomatolog powinien równieŜ zapytać się pacjenta czy nie ma problemu z wydzielaniem

liny przez ślinianki. Czasami pacjenci cierpią na nadczynność ślinianek, co stanowi problem

dla  stomatologa  jak  równieŜ  moŜe  być  przyczyną  schorzeń  Wzrost  wydzielania  śliny  moŜe
nastąpić  przy  zatruciach  rtęcią  oraz  chorobie  Vincenta.  Pacjenci  dość  często  cierpią  na
kserostomię,  czyli  suchość  jamy  ustnej.  Lekarz  powinien  uświadomić  pacjenta,  Ŝe  leczenie
tego schorzenia jest objawowe. Stosuje się leki działające miejscowo np. substraty śliny i leki
działające  układowo,  czyli  takie  które  stymulują  wydzielanie  śliny.  Substratami  śliny  są
głównie  roztwory,  Ŝele,  zaś  środki  stymulujące  wydzielanie  śliny  to  gumy,  pilocarpina,
cukierki bezcukrowe.

Stomatolog powinien zorientować się czy pacjent nie cierpi na zaburzenia ze strony OUN

(óśrodkowy układ nerwowy), poniewaŜ w przypadku, np.: epilepsji, schizofrenii mogą
pojawić się problemy podczas zabiegu.

JeŜeli pacjent choruje na zapalenie wątroby typu B lub C stomatolog powinien

odnotować to w karcie choroby i uwaŜnie przeprowadzać zabieg, dlatego, Ŝe istnieje
moŜliwość zakaŜenia się tym wirusem poprzez krew chorego.

JeŜeli pacjentka jest w ciąŜy, szczególnie w pierwszym trymestrze stomatolog powinien

zwrócić  na  taką  pacjentkę  szczególną  uwagę.  Nie  przeprowadza  się  badań  klinicznych  na
kobietach  w  ciąŜy,  gdyŜ  jest  to  nieetyczne,  dlatego  naleŜy  zachować  ostroŜność  przy
podawaniu  niesteroidowych  leków  przeciwbólowych  i  znieczulenia  kobietom  w  ciąŜy.
Kobietom w ciąŜy moŜna zalecić stosowanie bezpiecznej homeopatii.

Stomatolog powinien przeprowadzać ze swoimi pacjentami szczegółowy wywiad, tak

aby wiedzieć o ich dolegliwościach jak najwięcej. Szczególnie istotną informacją jest ta czy
chory jest nosicielem wirusa HIV, bądź czy jest narkomanem. Stomatolog moŜe odmówić
leczenia takich osób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WaŜne dla stomatologa równieŜ jest czy pacjent nie miał uszkodzonej szczęki, czy ma

powinowactwo do licznych złamań, świadczy to o wypłukiwaniu się wapnia z kości. To moŜe
mieć równieŜ związek z szybszym uszkodzeniem zębów.

Stosowanie środków znieczulających miejscowo, np. lidocainy wymaga zachowania

rodków ostroŜności w przypadku niewydolności krąŜenia, bradykardii, przy uszkodzeniu

błon śluzowych w jamie ustnej, u dzieci oraz osób w podeszłym wieku. Stomatolog powinien
liczyć się równieŜ z działaniami niepoŜądanymi stosowania lidocainy jakimi mogą być,
np.: wstrząs anafilaktyczny, drgawki, senność, zatrzymanie oddechu.

Istotne równieŜ jest poinformować pacjenta jeśli przychodzi do stomatologa ortodonty, Ŝe

mogą  pojawić  się  zaburzenia  ze  strony  układu  pokarmowego,  związane  z  wyrwaniem  zęba
lub  pojawieniem  się  protezy.  Jeśli  pacjentka  przeŜywa  zmiany  hormonalne  tj.  ciąŜa,
menopauza istnieje moŜliwość, Ŝe dolegliwości towarzyszące temu stanowi mogą być mylone
i traktowane jako działania niepoŜądane po interwencji ortodontycznej.

W układzie nerwowym anestezje i parastezje mogą utrudniać Ŝucie i uŜywanie protez.

Układ mięśniowo-stawowy jest ściśle związany z czynnością mięśni i działanie ich powinno
być rozpatrywane łącznie. W wywiadzie ustala się postać artropatii – bólowo czy bezbólowo,
czy  bóle  są  samoistne  czy  występują  pod  wpływem  Ŝucia  i  czy  związane  są  z  uŜywaniem
protezy.  Doznania  i  spostrzeŜenia  chorego  są  bardzo  waŜne  dla  lekarza.  JeŜeli  mamy  do
czynienia  z  pacjentem  starszym,  który  nosi  protezę,  stomatolog  musi  wypytać  go  o  higienę
jamy ustnej. Dlatego, Ŝe przestrzeganie zasad czystości jamy ustnej podczas noszenia protezy
zmniejsza prawdopodobieństwo stanu zapalnego błony śluzowej jamy ustnej.

Podczas kontaktu z pacjentem waŜne jest aby stomatolog poinformował pacjenta równieŜ

o  interakcjach  i  działaniu  toksycznym  leków  przeciwbólowych,  które  tak  często  są
naduŜywane przez chorych. Preparaty te naleŜą do grupy NLPZ czyli niesteroidowych leków
przeciwbólowych  i  przeciwzapalnych.  Piszę  o  niesteroidowych  lekach  przeciwbólowych
dlatego,  Ŝe  są  to  preparaty  OTC  i  o  wiele  częściej  zdaŜa  się  u  pacjentów  przedawkowanie
tych  środków,  niŜ,  np.  opioidowych  leków  przeciwbólowych.  Narkotyczne  leki
przeciwbólowe  nie  są  dostępne  bez  recepty,  podawanie  ich  wymaga  koniecznie  kontroli
lekarza,  który  powinien  dobierać  odpowiednie  dawki  tych  preparatów.  Dostępne  są  one
w  większości  bez  recepty,  np.:  paracetamol  w  preparacie  Apap,  Codipar,  Ibuprofen
w  preparacie  Ibuprom,  Nurofen,  Ketoprofen  w  preparacie  ketonal.  Nie  naleŜy  przyjmować
tych leków w dawce przekraczającej dawkę maksymalną 4 g, przy której paracetamol ma juŜ
działanie  toksyczne,  mogą  zostać  uszkodzone  nerki  i  wątroba.  Kobiety  w  ciąŜy  i  w  czasie
laktacji  powinny  unikać  tych  środków,  równieŜ  ludzie  cierpiący  na  skazę  krwotoczną  lub
z  zaburzeniami  krzepnięcia  krwi,  poniewaŜ  leki  te  mogą  powodować  krwotok.  Pacjenci
z  niewydolnością  nerek  i  wątroby  powinni  unikać  tych  środków,  jeŜeli  zaś  chory  ma
nadwraŜliwą błonę śluzową Ŝołądka moŜe się spodziewać, Ŝe leki te spowodują podraŜnienie
Ŝ

ołądka. NaleŜy wtedy podawać leki osłonowe w celu ochrony Ŝołądka, albo wybrać inną

drogą aplikacji, np.: czopki (ominięcie krąŜenia wątrobowego).

Szczególną ostroŜność stomatolog musi wykazać przy leczeniu alergików, zapalenie błony

luzowej nosa i zatok przynosowych wywołane moŜe być pyłkami roślin, kurzem, roztoczami

jak  i  materiałami  stomatologicznymi,  środkami  dezynfekcji  i  preparatami  myjącymi.
Alergenami  mogą  być  barwniki,  tworzywo  akrylowe,  cement  chirurgiczny  zawierający
eugenol, który jest stosowany po zabiegach na przyzębiu. Występują teŜ uczulenia na niektóre
metale  obecne  w  uzupełnieniach  protetycznych,  nikiel,  chrom,  kobalt.  Płyta  dostawki  nasiąka
przez lata róŜnymi związkami, które teŜ mogą powodować alergię.  Objawami uczulenia jamy
ustnej  są  obrzęki,  rumienie,  grudki,  którym  towarzyszy  pieczenie  i swędzenie.  Do  najczęściej
spotykanych  uczuleń  naleŜą:  uczulenia  na  tworzywa  akrylowe,  obrzęk  Quinckego,  zapalenie
warg odsłoneczne, alergia kontaktowa. Obrzęk naczynioworuchowy Quinckego charakteryzuje
się szybkim wystąpieniem i szybkim ustąpieniem obrzęków oraz licznymi powrotami. Dotyczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

on warg, podniebienia miękkiego, policzków, języka. Towarzyszą mu uczucie pieczenia
i napięcia. Niebezpieczeństwem jest objęcie obrzękiem krtani, moŜe to prowadzić do uduszenia
się. W rozpoznaniu bardzo waŜny jest wywiad z pacjentem i badania krwi, stwierdzenie
eozynofilii we krwi.

Zapalenie odsłoneczne wargi, jest wywołane uczuleniem na światło słoneczne, w Polsce

występuje rzadko. Pojawiają się pęcherzyki, pęknięcia na wardze dolnej, następnie występują
strupy, złuszczenia. Najlepszym leczeniem jest wyeliminowanie czynnika uczulającego,
stosuje się ponadto maści cynkowe, witaminę PP, leki przeciwhistaminowe.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jak dzielimy pacjentów według Jańczuka?
2.  Jakimi cechami powinien charakteryzować się stomatolog?
3.  Jakie informacje o pacjencie powinien znać stomatolog przed zabiegiem?
4.  Dlaczego  waŜna  jest  umiejętność  nawiązywania  przez  stomatologa  dialogu  z  osobami

w róŜnym wieku?

5. Czy alergia ma znaczenie w zabiegach stomatologicznych?
6. Dlaczego informacja o przebytych chorobach przez pacjenta jest istotna dla stomatologa?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj zdania zawarte w tabeli i zaznacz czy są one prawdziwe czy fałszywe.

Tabela do ćwiczenia 1

ZDANIA

PRAWDA

FAŁSZ

Dentysta powinien przeprowadzić wywiad z pacjentem.

Stomatolog nie musi wzbudzać empatii.

Dentystę nie interesują leki przyjmowane przez chorego.

Z pacjentami w róŜnym wieku w inny sposób lekarz powinien rozmawiać.

Lekarz kaŜdemu moŜe polecić NLPZ.

Pacjent nie musi informować lekarza, Ŝe choruje na WZW B (wirusowe zapalenie
wątroby typu B).

Alergia nie ma wpływu na leczenie.

Pacjent po wszczepieniu zastawek serca wymaga specjalnego traktowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

przeczytać zdania zawarte w tabeli,

postawić X w odpowiedniej kolumnie,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę przypadków i odpowiedz na pytania:

Jak powinien zachowywać się lekarz w stosunku do pacjenta?

Jakie pytania powinien zadawać lekarz?

Który z przedstawionych przypadków jest korzystniejszy dla pacjenta?

Dlaczego stomatolog musi pamiętać o przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem?

Opisy przypadków
Przypadek A

Do stomatologa przychodzi pacjent po raz pierwszy. Lekarz w pośpiechu zakłada fartuch,

nie patrzy na pacjenta, mówi bardzo cicho, aby chory usiadł na fotelu. Zapomina
o nawiązaniu kontaktu z pacjentem i w pośpiechu prosi, aby pacjent otworzył jamę ustną, nie
pytając o nic zaczyna borować pierwszy napotkany ubytek.

Przypadek B

Dentystę odwiedza po raz pierwszy pacjent w średnim wieku. Stomatolog wita go ciepło,

zaprasza do gabinetu, następnie pyta w jakim wieku jest chory, czy ostatnio przebył jakieś
operacje i czy ma skłonności do alergii. Następnie pyta się o dolegliwości z jakimi przyszedł,
analizuje wiadomości jakie uzyskał i zaczyna pracę.

Przypadek C

Lekarz przyjmuje po raz pierwszy pacjenta. Wypytuje się go o dolegliwości z którymi

przyszedł i czym prędzej zaczyna pracę. W trakcie zabiegu następują komplikacje, bo pacjent
ma zaburzenia krzepnięcia krwi i epilepsję.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

przeprowadzić analizę przypadków,

odpowiedzieć na pytania,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Przedstaw scenki, w których jedna osoba będzie pacjentem, druga stomatologiem:

−

pacjentem jest osoba starsza, nieśmiała, małomówna i bojaźliwa, stomatologiem jest

osoba młoda, chętna do pracy, ale z małym doświadczeniem,

−

pacjentem jest nastolatek, stomatologiem osoba starsza, zmęczona.

W scenkach staraj się pokazać:

−

jakie cechy powinien posiadać stomatolog,

−

jak nie powinien rozmawiać z pacjentem,

−

jakie dane lekarz powinien uzyskać od pacjenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ułoŜyć scenariusz scenek, w których zawarte będą odpowiedzi na zadane pytania,

zaprezentować scenkę,

przeprowadzić dyskusję na temat scenek.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Zidentyfikuj czynniki wpływające na prawidłowo przeprowadzoną wizytę u stomatologa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

wybrać dwie sytuacje, dla których planujesz przeprowadzić analizę wizyty u stomatologa,

wyszukać odpowiednie cechy stomatologa,

przeprowadzić ocenę wywiadu z pacjentem,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wpisz do tabeli najczęściej zadawane pytania podczas wywiadu stomatologicznego

dotyczące czynników ryzyka próchnicy.

Tabela do ćwiczenia 5

PYTANIA

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący prowadzenia wywiadu z pacjentem,

wyszukać pytania stosowane w wywiadzie,

przeprowadzić ocenę czynników ryzyka próchnicy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cechy lekarza stomatologa?

rozróŜnić moŜliwości komunikacyjne osób w róŜnym wieku?

scharakteryzować elementy wywiadu lekarskiego?

opracować plan wizyty u stomatologa?

określić wpływ przyjmowania róŜnych leków i chorób pacjentów na
przebieg zabiegu stomatologicznego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Dokumentacja medyczna i zasady etyki

4.4.1. Materiał nauczania

Dokumentacja medyczna stanowi dokument wysokiej rangi, moŜe być dowodem

w ewentualnej sprawie sądowej w związku z tym powinna być sporządzana czytelnie,
chronologicznie, zakończenie wpisu powinno by zaznaczone. KaŜdy wpis na kolejnej karcie
powinien być wykonany starannie, a karty powinny opatrzone być imieniem i nazwiskiem
pacjenta. Adnotacje muszą być podpisane własnoręcznie przez lekarzy i opatrzone datą.

Dokumentacja wewnętrzna pozostaje u lekarza, który ją sporządził, zaś dokumentacja

zewnętrzna pozostaje u lekarza, który realizuje świadczenie zdrowotne.

Dokumentacja medyczna to kaŜdy wyodrębniony nośnik informacji zawierający dane:

–

oznaczenie chorego, które umoŜliwia potwierdzenie jego toŜsamości,

–

oznaczenie lekarza, który sporządzał tę dokumentację-data i stempel,

–

informację dotyczącą stanu zdrowia pacjenta i udzielanych mu świadczeń.

Dokumentacja medyczna moŜe występować w postaci pisemnej lub elektronicznej, dane

zawarte w niej powinny:
–

być zabezpieczone przed osobami nieupowaŜnionymi,

–

być zabezpieczone przed zniszczeniem,

Zbiory informacji naleŜy zabezpieczyć przed zniszczeniem i dostaniem się w ręce

nieuprawnionych osób.

Dokumentację medyczną moŜna prowadzić w postaci:

–

ksiąg,

–

formularzy,

–

druków,

–

ksiąŜeczek zdrowia,

–

kart,

–

raportów,

–

pisemnej lub elektronicznej.

Rys. 18. Formy dokumentacji

Dokumentacja

Formularze

Druki

Księgi

KsiąŜeczki

zdrowia

Karty pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokumentację dzielimy na:

−

indywidualną, która dotyczy poszczególnych pacjentów,

−

zbiorczą, która dotyczy ogółu pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych,

−

wewnętrzną, zawierającą historię zdrowia i choroby, która jest tylko dla lekarza,

−

zewnętrzną, którą stanowią skierowania na badania pacjenta, skierowania do szpitala.

Do dokumentacji wewnętrznej dołącza się kopię lub informację, dokumentacji

zewnętrznej. MoŜe być to ksero skierowania na badania lub pobyt w szpitalu. Z dokumentacji
wewnętrznej nie moŜna niczego wymazać, jakikolwiek błąd musi być przystemplowany
stemplem lekarza z datą i parafką.

Prawidłowo prowadzona dokumentacja powinna zawierać:

–

dane pacjenta (nazwisko, imię, datę urodzenia, adres, PESEL, płeć, numer karty
ubezpieczenia),

–

datę dokonania wpisu w dokumentacji i datę trwania świadczenia zdrowotnego,

–

dane indywidualne zakładu opieki społecznej,

–

określenie stanu zdrowia pacjenta w chwili świadczenia usług zdrowotnych,

–

dane identyfikacyjne osoby dokonującej wpis w dokumentacji,

Cechy prawidłowo prowadzonej dokumentacji:

–

powinna być poufna,

–

ułatwiać codzienną pracę lekarzowi,

–

łatwo dostępna,

–

czytelna,

–

podpisana przez lekarza.

Rys. 19. Podstawowe cechy dokumentacji

Przechowywanie dokumentacji medycznej trwa 10 lat licząc od końca roku

kalendarzowego (odnosi się tylko do indywidualnej praktyki lekarskiej), w którym sporządzono
ostatni  wpis,  natomiast  jeśli  mamy  do  czynienia  ze  zgonem  pacjenta,  który  wywołany  był
uszkodzeniem ciała bądź zatruciem, okres przechowywania dokumentacji wydłuŜa się i trwa do
30  lat  licząc  od  końca  roku  kalendarzowego  w  którym  nastąpił  zgon.  JeŜeli  lekarz  kończy
praktykę  powinien  pacjenta  zawiadomić  o  tym  fakcie,  poniewaŜ  dokumentacja  moŜe  ulec
zniszczeniu.  Wszystkie  dane  w  dokumentacji  pacjenta  są  poufne,  wgląd  do  nich  ma  pacjent

Dokumentacja

Łatwo

dostępna dla

lekarza

Czytelna

Poufna

Ułatwiająca

pracę lekarza

Podpisana

przez lekarza

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oraz osoba przez niego upowaŜniona. Wpisy w karty powinny być czytelne, natomiast lekarz
zobowiązany jest w sposób przystępny odpowiadać na pytania chorego.

Dokumentacja przechowywana w archiwum jest skatalogowana, w szpitalu na podstawie

numeru księgi głównej wpisów i wypisów, zaś w przychodni na podstawie numeru kartoteki,
która jest prowadzona:
–

chronologicznie,

–

regionalnie,

–

według dat urodzenia.

Recepta stanowi dokument, który przechowywany jest w aptece przez pięć lat. Przez ten

czas moŜe zostać przeprowadzona równieŜ kontrola z NFZ, która określa czy dane leki
zostały wydane zgodnie z przepisami o refundacji leków. Formularze zmieniają się często,
więc lekarze muszą mieć obowiązujące druki i prawidłowo wypisywać dawkowanie.

Recepty realizowane na 100% nie muszą posiadać kodu kreskowego, ani teŜ nie trzeba

pisać na nich PESEL chorego. Recepty te mogą wyglądać tak, jak na rysunku 20.

Rys. 20. Recepta 100% [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Przepisy dotyczące wypisywania recept [7]

Wzór takiej recepty zawierający jeszcze kod kreskowy jest najnowszym wzorcem recepty

refundowanej.

Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez lekarza dentystę obejmuje:

–

profilaktykę próchnicy,

–

profilaktykę higieny jamy ustnej,

–

profilaktykę fluorkowania,

–

profilaktyczne badania ortodontyczne.

Dokumentacja profilaktycznej opieki zdrowotnej przechowywana jest przez stomatologa

prowadzącego leczenie.

KaŜda czynność medyczna stanowi umowę cywilno-prawną z pacjentem, dlatego

prowadzenie szczegółowo ewidencji zabiegów i pacjentów jest bardzo istotne podczas kontroli
czy oskarŜenia.

Karta pacjenta moŜe mieć postać zapisu elektronicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22. Elektroniczna karta pacjenta [8]

KaŜda karta pacjenta powinna zawierać szczegółowe dane o pacjencie i o przebiegu

leczenia stomatologicznego.

Rys. 23. Elementy karty pacjenta w stomatologii

Historia choroby powinna być szczególnie dokładnie dokumentowana w karcie pacjenta

i powinna zawierać:
–

informacje podstawowe: imię, nazwisko, wiek, adres, zawód, stan cywilny,

–

opis badania podmiotowego, opierające się głównie na wywiadzie z pacjentem,

–

opis badania przedmiotowego, polegające na ustaleniu obecnego stanu zdrowia pacjenta.

Badanie przedmiotowe przeprowadza się po umyciu rąk, w świetle dziennym najlepiej

w delikatny sposób. W dokumentacji tych badań opisuje się stan chorego, którego badamy
poprzez: oglądanie, obmacywanie, zmysłem powonienia. W wyniku tego badania przeprowadza
i ustala się:
–

rozpoznanie (diagnosis),

–

rokowanie,

–

plan profilaktyczno-leczniczy.

Do wprowadzenia zagadnień etycznych w obrębie filozofii przyczynili się sofiści,

Sokrates,  Platon  oraz  epikurejczycy  i  stoicy.  Sofiści  jako  pierwsi  zaczęli  budować  normy
kierujące  ludzkim  postępowaniem  i  zastanawiać  się  nad  ich  pochodzeniem  i  znaczeniem.
Sokrates  wyróŜnił  normy  moralne  i  stwierdził,  Ŝe  są  one  podstawą  natury  ludzkiej.  Cnota,
moralność, czystość były bardzo istotnymi cechami stanowiącymi fundament etyki.

W ramach rozwijania się tej dziedziny naukowej, zaczęto pisać kodeksy etyczne, które

stanowiły zbiór pism, praw. Szczególną popularnością cieszą się do dziś kodeksy etyczne
pisane dla konkretnych zawodów, np.: kodeks etyki nauczyciela, kodeks etyki farmaceuty,

Karta

Dane

pacjenta

Wywiad

z pacjentem

Stan jamy

ustnej

Diagram

uzębienia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kodeks etyki lekarza. Przez długi czas, bo do roku 1960 w USA tylko 10 % lekarzy uwaŜało,
Ŝ

e naleŜy poinformować pacjenta o chorobie, na którą cierpi. Po 1960 roku stosując zasady

etyki procent ten się zwiększył. Zaczęto uwaŜać, Ŝe świadomy swojej choroby pacjent moŜe
przezwycięŜyć chorobę lepiej. Jednak liczy się delikatny, prosty sposób przekazania tej
informacji.

Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera treści mówiące o tym, Ŝe obowiązkiem lekarza jest

respektowanie prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji lekarskich.

Informuje lekarza o tym, Ŝe pacjent powinien znać wyniki badań i chorobę, na którą cierpi,

informacja ta musi być przekazana bardzo ostroŜnie. Wiadomość moŜe być niewypowiedziana
przez lekarza tylko wtedy, gdy jest on przekonany, iŜ poinformowanie chorego o chorobie na
którą cierpi spowoduje jego jeszcze większe cierpienie. Zasady etyki zawodu lekarza były juŜ
ś

ciśle określone przez filozofa Hipokratesa i obowiązują do dzisiejszego dnia. Lekarz powinien

nieść pomoc, być doradcą, wykazywać się szeroko rozwiniętą empatią, cierpliwością oraz
otwartością. Zawód lekarza jest zazwyczaj zawodem na całe Ŝycie, zatem osoba wykonująca go
winna działać zgodnie z kodeksem etyki.

Rys. 24. Cechy stomatologa

KaŜdy pacjent to indywidualna jednostka, która wymaga innego podejścia. Lekarz musi

zrobić wszystko co w jego mocy, by pomóc choremu, skierować na odpowiednie badania,
przeprowadzić z nim wywiad, przy stawianiu diagnozie wziąć pod uwagę czynniki
ś

rodowiskowe, czynniki genetyczne i indywidualne predyspozycje pacjenta. Powinien

bacznie śledzić kartę pacjenta, analizować interakcje leków, doradzać i być otuchą dla
chorych. W swej pracy musi kierować się dobrem pacjenta. Dobra materialne nie mogą go
zwieść, poniewaŜ niesie pomoc potrzebującym i to musi być najistotniejszym punktem w jego
pracy. Obowiązuje go tajemnica zawodowa.

Cechy lekarza, który postępuje zgodnie z kodeksem etyki:

–

godny zaufania,

–

wykształcony,

–

otwarty,

–

pomocny,

Zasady etyczne

stomatologa

Kształcenie

ustawiczne

Cierpliwość

i empatia

Godny

zaufania

Pomoc

pacjentom

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

wykazujący empatię,

–

cierpliwy,

–

czyniący wszystko jak najlepiej moŜe

Lekarz musi teŜ poszerzać swą wiedzę, kształcić się ustawicznie, specjalizować, brać

udział w konferencjach, szkoleniach, czytać fachową literaturę, spotykać się oraz konsultować
z kolegami lekarzami. Lekarz powinien równieŜ szanować środowisko, które go otacza,
osoby ze słuŜby zdrowia, a zwłaszcza farmaceutów. Recepty, które są kierowane od lekarza
do farmaceuty powinny być pisane poprawnie z uwzględnieniem prawidłowych dawek,
dawkowania, dat i schludnie napisane, tak aby farmaceuta nie miał problemu z odczytaniem.

Lekarze nie mają prawa do eutanazji oraz do klonowania i uszkadzania płodu. Lekarze

równieŜ  nie  mogą  porozumiewać  się  z  przedstawicielami  medycznymi,  którzy  zachęcają
lekarzy do przepisywania leków swojej firmy. Nie znaczy to, Ŝe lekarze są pozbawieni prawa
porozumiewania się z przedstawicielami medycznymi. Nie mogą korzystać z prezentów jakie
proponują  im  przedstawiciele  bądź  pacjenci,  np.:  przyjmowanie  opłat  za  zabiegi,  badania,
operacje,  gdyŜ  nie  jest  to  zgodne  z  kodeksem  etyki.  Lekarz  moŜe  odmówić  leczenia  osoby
pod  wpływem  środków  odurzających  lub  alkoholu.  Aby  być  dobrym  stomatologiem,  trzeba
swój zawód wykonywać zgodnie z zasadami etyki, by zawsze nieść ukojenie i pomoc oraz by
godnie wypełniać misję, jaką dano lekarzom.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest dokumentacja medyczna?

Na czym polega dokumentacja wewnętrzna i zewnętrzna?

Jaki lekarz na uprawnienia do prowadzenia dokumentacji?

Jak powinna być prowadzona dokumentacja?

Gdzie się przechowuje dokumentację?

Co to jest etyka?

Jakie cechy powinien mieć lekarz?

Czy wszyscy lekarze przestrzegają etyki?

4.4.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj zawarte w Kodeksie Etyki Lekarskiej informacje dotyczące przechowywania

dokumentacji medycznej. Odpowiedz na pytania:

−

jak jest definiowana dokumentacja medyczna?

−

czy spotkałeś się juŜ kiedyś z taką dokumentacją?

−

czy lekarz, który nie przechowuje zgodnie z zasadami dokumentacji medycznej postępuje

etycznie?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący dokumentacji medycznej,

wyszukać w Kodeksie Etyki Lekarskiej informacje o dokumentacji medycznej,

przeanalizuj ustawę,

odpowiedzieć na pytania,

przedyskutować odpowiedzi w grupie,

przedstawić wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu,

–

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Ćwiczenie 2

Wymień i scharakteryzuj cechy lekarza stomatologa, który działa zgodnie z etyką. Jaki

ma to wpływ na kształtowanie jego wizerunku?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący zasad etyki,

scharakteryzować cechy lekarza działającego zgodnie z etyką,

przedstawić wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks Etyki Lekarskiej.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź rozmowę z pacjentem, który przyszedł kilka minut po zakończeniu Twojej

pracy, oraz z pacjentem, który przynosi dodatkowe pieniądze za badania. Uwzględnij zasady
etyki lekarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący zasad etyki,

wyszukać w Kodeksie etyki jakich sytuacji lekarz powinien unikać,

przeanalizować zasady etyczne,

przeprowadzić scenki w formie dialogu,

przedyskutować treści scenek grupie,

zaprezentować wnioski z ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

Kodeks Etyki Lekarskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wpisz na rysunku podstawowe cechy dokumentacji stomatologicznej.

Rysunek do ćwiczenia 4

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeanalizować materiał nauczania dotyczący dokumentacji medycznej,

wyszukać cechy dokumentacji,

przeanalizować wyszukane cechy,

uzupełnić rysunek,

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

posłuŜyć się zasadami etyki?

rozróŜnić dokumentację wewnętrzną od zewnętrznej?

przeprowadzić analizę dokumentacji wewnętrznej?

przeprowadzić analizę dokumentacji zewnętrznej?

scharakteryzować metody przechowywania dokumentacji?

przeprowadzić ocenę postępowania lekarzy wobec pacjentów?

Dokumentacja

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Tobie sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Tobie wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Lekarz, który zajmuje się leczeniem zębów i higieną jamy ustnej to
a)

higienista.

internista.

dentysta.

dermatolog.

Badania przesiewowe przeprowadza się
a)

tylko u osób dorosłych.

tylko u dzieci.

tylko u kobiet w ciąŜy.

u dzieci i osób dorosłych.

Szczoteczki do mycia zębów nie naleŜy przechowywać
a)

w kubeczku.

blisko pasty do zębów.

w zamkniętym pudełeczku.

w łazience.

Głównym składnikiem w pastach działającym przeciwpróchniczo jest
a)

wapń.

woda.

elazo.

fluor.

Nici stomatologiczne słuŜą do
a)

higieny języka.

zabiegów stomatologicznych.

czyszczenia przestrzeni międzyzębowych.

dekoracji gabinetu stomatologicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Higiena jamy ustnej polega
a)

tylko na regularnym myciu zębów.

tylko na płukaniu jamy ustnej.

tylko na nitkowaniu.

na myciu zębów, płukaniu i nitkowaniu.

Węglowodany powodują
a)

wzrost zębów mlecznych.

zmianę pH.

próchnicę.

próchnicę i zmieniają pH jamy ustnej.

Krwawiące dziąsła to objaw
a)

rosnącego zęba.

polepszenia się stanu jamy ustnej.

paradontozy.

wad Ŝuchwy.

Badania przesiewowe przeprowadza się w celach
a)

polepszenia gleby, upraw.

ekologicznych, ulepszenia Ŝywności ekologicznej.

farmaceutycznych, udoskonalenia farmakologii.

medycznych, profilaktycznych.

10.

Stomatolog przed przystąpieniem do badania przedmiotowego powinien przeprowadzić
a)

borowanie zęba.

wywiad z pacjentem.

diagnozę.

badanie przesiewowe.

11.

Na stan zdrowia zębów ma wpływ
a)

higiena jamy ustnej, dieta.

stan wiertła stomatologiczne.

precyzja stomatologa.

tylko dieta.

12.

Lekarz składa przysięgę według praw etyki
a)

Sokratesa.

Hipokratesa.

Seneki.

Arystotelesa.

13.

W stomatologii waŜniejsza od leczenia jest
a)

miła aparycja stomatologa.

higieniczny gabinet.

profilaktyka.

niska cena zbiegu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Jeśli pojawiają się widoczne urazy zębów, naleŜy zwrócić się do
a)

ortopedy.

chirurga.

ortodonty.

pielęgniarki.

15.

W wywiadzie lekarskim nie znajduje się
a)

wiek pacjenta.

choroba na jakie cierpi.

leki jakie przyjmuje.

pytanie o wyznanie religijne.

16.

Objawami próchnicy są
a)

bóle w klatce piersiowej.

zawroty głowy.

bóle zębów.

krwawienie dziąseł.

17.

Lidokaina to środek
a)

zapobiegający próchnicy.

stosowany do znieczuleń.

składnik pasty.

związek o budowie fenolowej.

18.

Badanie przesiewowe jest przeprowadzane
a)

tylko przez lekarzy.

przez lekarzy i pielęgniarki.

tylko przez pielęgniarki.

tylko przez stomatologów.

19.

Kobiety w ciąŜy mogą spoŜywać NLPZ
a)

bez przeciwwskazań.

nawet przekraczać dawki terapeutyczne tych leków.

codziennie.

w określonych warunkach, jedynie po konsultacji z lekarzem.

20.

Badania podmiotowe mogą składać się z
a)

wywiadu z pacjentem.

badania przedmiotowego.

badania przesiewowego.

badania toksykologicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie wywiadu chorobowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. PZWL, Warszawa 2005

Rokitiańska M. : Podstawy ortodoncji. Wydawnictwo Akademickie, Bydgoszcz 2004

Rosłan-Szulc K.: Abc twoich zębów. Endirpol, Gdańsk 1994

Spiechowicz E. : Protetyka stomatologiczna. PZWL, Warszawa 1998

Studzińska-Pasieka: Angielski dla stomatologów. Bestom, Łódź 2005

Volz U.: Dbaj o zęby. Interspan, Styczeń 2006

Źródła internetowe
7.