„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bartłomiej Marcinkiewicz

Przygotowywanie zapraw, klejów i zaczynów gipsowych
713[05].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. W. Kapusta
mgr inż. Radosław Krzyżanowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Bartłomiej Marcinkiewicz



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[05].Z2.02

Przygotowywanie zapraw, klejów i zaczynów gipsowych, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu posadzkarz.
.

























Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

4

2. Wymagania wstępne

6

3. Cele kształcenia

7

4. Materiał nauczania

8

4.1. Spoiwa cementowe, wapienne i gipsowe

8

4.1.1. Materiał nauczania

8

4.1.2. Pytania sprawdzające

8

4.1.3. Ćwiczenia

9

4.1.4. Sprawdzian postępów

10

4.2. Kruszywa do zapraw

11

4.2.1. Materiał nauczania

11

4.2.2. Pytania sprawdzające

11

4.2.3. Ćwiczenia

11

4.2.4. Sprawdzian postępów

12

4.3. Dodatki uszlachetniające do zapraw

13

4.3.1. Materiał nauczania

13

4.3.2. Pytania sprawdzające

13

4.3.3. Ćwiczenia

13

4.3.4. Sprawdzian postępów

14

4.4. Suche mieszanki

15

4.4.1. Materiał nauczania

15

4.4.2. Pytania sprawdzające

15

4.4.3. Ćwiczenia

15

4.4.4. Sprawdzian postępów

16

4.5. Zasady doboru składników zapraw

17

4.5.1. Materiał nauczania

17

4.5.2. Pytania sprawdzające

17

4.5.3. Ćwiczenia

17

4.5.4. Sprawdzian postępów

18

4.6. Kleje, zaprawy klejowe

19

4.6.1. Materiał nauczania

19

4.6.2. Pytania sprawdzające

19

4.6.3. Ćwiczenia

19

4.6.4. Sprawdzian postępów

21

4.7. Dodatki, domieszki i wypełniacze do zapraw

22

4.7.1. Materiał nauczania

22

4.7.2. Pytania sprawdzające

22

4.7.3. Ćwiczenia

23

4.7.4. Sprawdzian postępów

24

4.8. Rodzaje i sposoby przygotowywania i dozowania składników zapraw

25

4.8.1. Materiał nauczania

25

4.8.2. Pytania sprawdzające

25

4.8.3. Ćwiczenia

26

4.8.4. Sprawdzian postępów

27

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

4.9. Dokumentacja techniczna

28

4.9.1. Materiał nauczania

28

4.9.2. Pytania sprawdzające

28

4.9.3. Ćwiczenia

28

4.9.4. Sprawdzian postępów

29

4.10. Polskie Normy

30

4.10.1. Materiał nauczania

30

4.10.2. Pytania sprawdzające

30

4.10.3. Ćwiczenia

31

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Recepty laboratoryjne i robocze

4.11.1. Materiał nauczania
4.11.2. Pytania sprawdzające
4.11.3. Ćwiczenia
4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Przepisy bhp i ochrony ppoż.

4.12.1. Materiał nauczania
4.12.2. Pytania sprawdzające
4.12.3. Ćwiczenia
4.12.4. Sprawdzian postępów

31
32
32
32
33
34
35
35
35
36
36

5. Sprawdzian osiągnięć

37

6. Literatura

42

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o klejach, zaprawach i zaczynach

gipsowych, materiałach stosowanych do ich wytwarzania, a także ułatwi Ci wykonywanie zapraw
budowlanych, klejów i zaczynów gipsowych oraz ocenę ich jakości.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć

opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają wykaz
materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami
zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach
zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś
odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

4. Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ciebie oraz zestaw zadań

testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

5. Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej, która

umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Jednostka modułowa: Przygotowywanie zapraw, klejów i zaczynów gipsowych, której treści

teraz poznasz stanowi jeden z elementów modułu 713[05].Z2 „Technologie wykonywania
okładzin” i jest oznaczona na zamieszczonym schemacie na stronie 5.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

713[05].Z2.03
Wykonywanie

okładzin z materiałów

mineralnych

713[05].Z2

Technologie wykonywania

okładzin

713[05].Z2.01

Dobieranie materiałów i sprzętu

713[05].Z2.02

Przygotowywanie zapraw

klejów i zaczynów gipsowych

713[05].Z2.04

Wykonywanie okładzin

z tworzyw sztucznych

713[05].Z2.05
Wykonywanie okładzin
z drewna i materiałów
drewnopochodnych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

dobierać materiały i sprzęt do pracy,

−

stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznać i nazwać materiały potrzebne do sporządzania zapraw klejów i zaczynów
gipsowych,

–

określić właściwości spoiw budowlanych,

–

ocenić przydatność piasku i spoiw,

–

dozować składniki zapraw,

–

przygotować zaprawy i zaczyny sposobem ręcznym,

–

przygotować zaprawy i zaczyny sposobem mechanicznym,

–

przygotować zaprawę klejową,

–

określić konsystencję zapraw,

–

przeliczyć składniki zapraw z dozowania wagowego na objętościowe i odwrotnie,

–

sporządzić zaprawy z gotowych, suchych mieszanek,

–

stosować dodatki i domieszki,

–

prognozować warunki stosowania dodatków i domieszek,

–

sporządzić zaczyn gipsowy,

–

skorzystać z instrukcji przygotowywania mieszanki lub zaprawy,

–

sporządzić mieszankę kleju z cementem oraz wypełniaczem,

–

sporządzić gruntowniki,

–

sporządzić masy do wypełnienia spoin,

–

przygotować masy szpachlowe,

–

sporządzić 5% roztwór kwasu solnego,

–

dobrać pigmenty do zapraw,

–

zorganizować stanowisko pracy,

–

oszczędzić stosowane materiały,

–

sporządzić zapotrzebowanie na materiały,

–

sporządzić rozliczenie materiałów,

–

dostarczyć materiały na stanowisko pracy,

–

przechować materiały,

–

przestrzegać przepisów BHP.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Spoiwa cementowe, wapienne i gipsowe

Materiał nauczania

Spoiwa cementowe

Cement jest to szaro – niebieski, lotny proszek. Jest niezbędnym składnikiem zapraw

cementowych i cementowo – wapiennych. Dostarczany jest i przechowywany na terenie budowy
najczęściej w papierowych, 25 kg workach lub luzem (w silosach). Wyróżniamy cztery zasadnicze
rodzaje cementu:

−

cement portlandzki – CEM I,

−

cement mieszany (portlandzki z dodatkami) – CEM II,

−

cement hutniczy – CEM III,

−

cement pucolanowy – CEM IV,

−

cement wieloskładnikowy – CEM V.
Spoiwa wapienne
Wapno budowlane niegaszone, występuje w postaci białego, lotnego proszku. Dostarcza się je

najczęściej w workach papierowych. W zależności od rodzaju surowca wyróżnia się: wapno
wapniowe (oznaczone symbolem CL), wapno dolomitowe (DL) i wapno hydrauliczne (HL).

Ciasto wapienne otrzymuje się przez gaszenie (lasowanie) wapna palonego, które polega

na łączeniu wapna z dużą ilością wody. Poprawnie zgaszone wapno powinno być tłuste,
jednolite, bez grudek o barwie białej lub szarej.

Istnieje także wapno hydratyzowane, które otrzymywane jest poprzez gaszenie metodami

przemysłowymi wapna palonego.

Spoiwa gipsowe
Gips występuje w postaci lotnego proszku barwy białej do szarej lub żółtawej. Do spoiw gipso-

wych zaliczamy: gips budowlany, gips szpachlowy, gips tynkarski i klej gipsowy. Gips budowlany
stosuje się do robót pomocniczych i wytwarzania wyrobów gipsowych. Gips szpachlowy stosujemy
do szpachlowania podłoży gipsowych (oznaczamy go literą G), betonowych (B) i płyt gipsowo-
kartonowych (F). Gips tynkarski służy do wykonywania wewnętrznych tynków sposobem
mechanicznym (GTM) lub ręcznym (GTR). Kleje gipsowe służą do klejenia elementów gipsowych
(P) i montażu płyt gipsowo-kartonowych (T).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakich postaciach dostarczany jest na budowę cement?
2. Czym różni się wapno palone od gaszonego?
3. Jakie znasz rodzaje spoiw gipsowych?
4. Co oznacza symbol CEM I?
5. W jaki sposób powstaje ciasto wapienne?
6. Do szpachlowania jakich powierzchni stosuje się gips szpachlowy F?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj poszczególnym symbolom cementów ich nazwy handlowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zapisanymi nazwami cementów oraz ich symbolami,
2) przyporządkować nazwom poszczególne symbole,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze z wypisanymi nazwami cementów oraz symbolami CEM I do CEM V,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj poszczególne próbki spoiw budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z próbkami spoiw budowlanych,
2) zapisać barwę i postać poszczególnych próbek na przygotowanych kartkach papieru,
3) przyporządkować poszczególnym próbkom właściwe nazwy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusze papieru,

–

ołówek lub długopis,

–

próbki cementu portlandzkiego, wapna palonego i gaszonego oraz gipsu szpachlowego,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Określ przeznaczenie (rodzaj podłoży, gdzie dany gips może być stosowany) poszczególnych

rodzajów gipsu szpachlowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z symbolami określającymi gdzie dany gips szpachlowy może być stosowany,
2) wypisać do jakich podłoży stosujemy gips oznaczony danym symbolem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz z symbolami gipsów szpachlowych,

–

ołówek lub długopis.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać poszczególne rodzaje spoiw budowlanych?

¨

¨

2) wymienić rodzaje spoiw budowlanych?

¨

¨

3) nazwać rodzaje cementów?

¨

¨

4) określić zakres stosowania gipsów szpachlowych?

¨

¨

5) rozróżnić rodzaje wapna budowlanego?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2. Kruszywa do zapraw

4.2.1. Materiał nauczania

Piasek zaliczany jest do kruszyw budowlanych. Jest materiałem wydobywanym

w kopalniach (mówimy wtedy o piasku kopalnym), lub z dna rzek (piasek rzeczny). Do zapraw
stosuje się dwie odmiany piasku: odmiana I – o wielkości poszczególnych ziaren do 2 mm
i odmiana II – o wielkości ziaren do 1mm.

Przydatność piasku do celów budowlanych dokonuje się oceniając czy zawartość

zanieczyszczeń (gliną, glebą, śmieciami itp.) nie przekracza norm dopuszczalnych. Składując
piasek na budowie należy zwrócić uwagę na to aby nie został zanieczyszczony, a także
zabezpieczyć przed podciąganiem zanieczyszczonej wody gruntowej. W okresie zimowym nie
należy dopuszczać do powstawania przemarzniętych brył piasku. Można nie zabezpieczać piasku
przed deszczem. W specjalistycznych laboratoriach dokonuje się szczegółowej oceny kruszywa
(składu ziarnowego, oznaczenie ilości ziaren słabych, oznaczenie zawartości ziaren nieforemnych
itp.).

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Skąd pozyskuje się piasek do zapraw budowlanych?
2. Jakie znasz odmiany piasku?
3. Jakie zanieczyszczenia piasku są niedopuszczalne?
4. O czym należy pamiętać składując piasek w okresie zimowym?
5. Czy woda opadowa (deszcz) wpływa niekorzystnie na piasek do zapraw?
6. Gdzie dokonuje się specjalistyczne badania jakości piasku budowlanego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal, która z podanych próbek piasku nadaje się do zapraw.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć dokładnie zgromadzone próbki piasku,
2) opisać każdą z próbek pod względem zaobserwowanych zanieczyszczeń,
3) wybrać próbkę spełniającą wymagania,
4) zaprezentować efekty pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

próbki piasku z wyraźnymi zanieczyszczeniami np.: ziemi, śmieci, trawy itp.,

–

próbka piasku bez zanieczyszczeń,

–

kartka, długopis,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj sprawdzenia przy pomocy sita normowego, którą odmianę piasku zgromadzono

w miejscu składowania.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pobrać próbkę piasku z miejsca składowania,
2) przesiać piasek przez sito o wielkości oczka 1mm,
3) dokonać kwalifikacji odmiany piasku w wyniku przesiewu,
4) zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

piasek budowlany odmiany I,

–

sito o wymiarach oczka 1 mm,

–

łopatka lub kielnia,

–

kartka, długopis.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać piasek nieprzydatny do sporządzania zapraw?

¨

¨

2) określić warunki składowania piasku do zapraw?

¨

¨

3) ustalić odmianę zgromadzonego piasku?

¨

¨

4) omówić, jak określa się przydatność piasku do zapraw?

¨

¨

5) określić metody pozyskiwania piasku?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.3. Dodatki uszlachetniające do zapraw

4.3.1. Materiał nauczania

Dodatki uszlachetniające do zapraw są to środki mające na celu poprawę właściwości zaprawy

stwardniałej. Najważniejsze spośród dodatków uszlachetniających to pył krzemionkowy i mączka
kamienna.

Składniki

te

dodaje

się

do

zapraw

w

ilości

7

÷

10%

w stosunku do masy cementu (a więc należy je uwzględniać w bilansie składników mieszanki).

Drobno zmielona postać tych składników powoduje, że po dodaniu do zaprawy i dokładnym

wymieszaniu, wypełniają one przestrzenie między ziarnami kruszywa i spoiwem (pory).
W efekcie stwardniała zaprawa staje się bardziej zwięzła, wolnych przestrzeni jest mniej
i są mniejsze. Powoduje to wzrost wytrzymałości zaprawy. Innym dodatkiem uszlachetniającym
mogą być popioły lotne oraz środki barwiące.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką rolę pełnią dodatki uszlachetniające do zapraw?
2. Jakie znasz dodatki uszlachetniające do zapraw?
3. W jaki sposób dodatki uszlachetniające powodują wzrost wytrzymałości zaprawy?
4. Jak nazywają się wolne przestrzenie między ziarnami kruszywa a spoiwem?
5. W jakiej ilości dodajemy pył krzemionkowy do zapraw?
6. Czy dodatki uszlachetniające uwzględnia się przy ustalaniu składu zaprawy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz, ile pyłu kamiennego można dodać do zaprawy, aby polepszyć jej wytrzymałość, jeżeli

do jej sporządzenia użyto 400 kg cementu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dozowania dodatków do zapraw,
2) wyliczyć ilość dodatku,
3) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj 10 dm

3

zaprawy cementowej z dodatkiem barwnika w ilości 3%, jeżeli zaprawa

przygotowana jest w taki sposób, że na trzy część piasku przypada jedna część cementu.

Sposób wykonania ćwiczenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować narzędzia i materiały,
2) ustalić i zapisać na kartce skład zaprawy (ilość dodatku),
3) dozować składniki zgodnie z zasadami,
4) sporządzić zaprawę,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

naczynie miarowe,

–

naczynie do sporządzania zaprawy,

–

narzędzia do mieszania (betoniarka lub mieszadło),

–

składniki zaprawy (cement, woda, pasek),

–

barwnik do zaprawy,

–

kartka papieru, przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić dodatki uszlachetniające do zapraw?

¨

¨

2) ustalić ilość dodatku w zależności od ilości cementu?

¨

¨

3) sporządzić zaprawę z użyciem dodatku uszlachetniającego?

¨

¨

4) określić sposób działania dodatków uszlachetniających?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.4. Suche mieszanki

4.4.1. Materiał nauczania

Suche zaprawy są to przygotowywane i workowane fabrycznie mieszanki i składają się

ze spoiw (głównie cementu lub cementu z wapnem), wypełniaczy, domieszek lub dodatków
modyfikujących oraz pigmentów. Dokładny skład takich zapraw chroniony jest tajemnicą
producenta.

Aby przygotować zaprawę z suchej mieszanki, miesza się ją z wodą sposobem mechanicznym

lub ręcznym, który jest jednak mało dokładny i czasochłonny, zatem w zdecydowanej większości
przypadków stosuje się mieszanie mechaniczne. Ilość wody dodawanej do suchej mieszanki jest
ściśle określona przez producenta. Proporcje mieszania z wodą zależą od rodzaju zaprawy.
Podkreślić należy, że proporcje te są tak dobrane, aby zapewnić jak najlepsze parametry zaprawy,
zachowanie stałego stosunku cement/woda (c/w), dlatego też pod żadnym pozorem nie należy
samowolnie ich zmieniać (dodawać cementu, piasku itp.). Prowadzić to może najczęściej do utraty
właściwości stwardniałej zaprawy.

Sucha zaprawa pakowana jest w worki zabezpieczające wyrób przed zawilgoceniem. Przy

dozowaniu składników należy pamiętać, że do naczynia, w którym odbywa się mieszanie nalewamy
trochę wody, następnie dodajemy suchą mieszankę i mieszając uzupełniamy wodę do wymaganej
ilości.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czy suche zaprawy przygotowuje się na placu budowy?
2. Co jest głównym spoiwem w suchych mieszankach zapraw?
3. Co dodaje się do suchej mieszanki, aby sporządzić gotową do użycia zaprawę?
4. Który ze sposobów mieszania zapraw jest wydajniejszy?
5. W jakiej ilości dodajemy wodę do suchej mieszanki?
6. Czy można zmieniać proporcje mieszania suchej zaprawy z wodą?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj zaprawę murarską wykorzystując połowę zawartości worka zaprawy suchej,

mieszając sposobem ręcznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami BHP,
2) przygotować narzędzia i materiały,
3) dozować składniki zgodnie z zasadami,
4) sporządzić zaprawę,
5) zlikwidować stanowisko pracy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

naczynie miarowe,

–

naczynie do sporządzania zaprawy,

–

narzędzia do mieszania (łopata lub kielnia),

–

sucha zaprawa murarska,

–

woda,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj 3 kg zaprawy z suchej mieszanki, mieszając sposobem mechanicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować stanowisko pracy zgodnie z zasadami BHP,
2) przygotować narzędzia i materiały,
3) dozować składniki zgodnie z zasadami,
4) sporządzić zaprawę,
5) zlikwidować stanowisko pracy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

naczynie miarowe,

–

naczynie do sporządzania zaprawy,

–

narzędzia do mieszania (betoniarka lub mieszadło),

–

sucha zaprawa,

–

woda,

–

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić przybliżony skład suchych mieszanek?

¨

¨

2) odczytać z instrukcji ilość wody potrzebnej do sporządzenia zaprawy?

¨

¨

3) dozować składniki zaprawy z suchej mieszanki?

¨

¨

4) mieszać ze sobą składniki zaprawy z suchej mieszanki?

¨

¨

5) przygotować zaprawę z suchych mieszanek?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.5.

Zasady doboru składników zapraw

4.5.1. Materiał nauczania

Zaprawy składają się ze spoiwa i kruszywa. Spoiwami są cement, wapno gips i glina oraz ich

kombinacje cement i wapno, wapno i gips, cement i glina. Piasek jest wypełniaczem wiązanym
przez spoiwo w monolityczną całość.

Dobór składników zaprawy zależy od jej przeznaczenia i późniejszego sposobu jej

użytkowania. Jeżeli potrzebna jest zaprawa o dużej wytrzymałości (poddawana dużym
obciążeniom), zastosujemy zaprawę cementową, a więc składającą się z cementu jako spoiwa
i piasku. Zaprawa cementowa również ma zastosowanie wszędzie tam gdzie występuje wilgoć.

Jeżeli potrzebna jest zaprawa plastyczna o dobrej urabialności (np. do tynkowania)

niezbędne będzie użycie wapna w postaci ciasta, oraz cement. Zaprawy szybkowiążące sporządza
się ze spoiw gipsowych, pod warunkiem, że zaprawa taka nie będzie narażona na działanie wilgoci,
ponieważ gips jest na działanie tego czynnika wrażliwy.

Wszystkie zaprawy układane cienką warstwą (np. do układania glazury) sporządza się

z piasku drobnego odmiany drugiej (o ziarnach wielkości do 1mm).

Skład zapraw wapiennych, cementowych, gipsowych i gipsowo-wapiennych ustalony został

metodami prób i błędów i nie zmienia się często od wieków. Nowoczesne technologie pozwoliły na
wprowadzenie dodatków i domieszek do zapraw. Dobiera się je w zależności od potrzeb,
przestrzegając warunku, aby nie pogorszyły one cech wytrzymałościowych zaprawy.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Od czego zależy dobór składników zaprawy?
2. Jaka zaprawa może być poddawana dużym obciążeniom?
3. Czy zaprawy gipsowe można stosować na zewnątrz pomieszczeń?
4. Jaki rodzaj piasku zastosujemy do zapraw cienkowarstwowych?
5. Co wniosły nowe technologie w zakres doboru składników zapraw?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj nazwę zaprawy do składników, z których jest wykonana.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami doboru składników zapraw,
2) zapoznać się z nazwami zapraw zapisanymi na kartkach,
3) zapoznać się z zapisanymi na kartkach składnikami zapraw,
4) przyporządkować nazwę zaprawy do rodzaju składników,
5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartki z nazwami zapraw,

–

kartki z nazwami składników zapraw,

–

kartka i długopis,

–

literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 2

Określ rodzaj zaprawy w odniesieniu do jej przeznaczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami doboru składników zapraw,
2) dobrać rodzaj zaprawy w zależności od jej przeznaczenia,
3) zanotować spostrzeżenia na kartce papieru,
4) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestawienie rodzajów zapraw i lista przeznaczenia docelowego zapraw (np. wylewka
podłogowa w pomieszczeniach suchych, wyprawa tynkowa zewnętrzna itp.),

–

kartka i długopis.

–

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) dobrać składniki do rodzaju zaprawy?

¨

¨

2) dobrać rodzaj zaprawy w zależności od jej przeznaczenia?

¨

¨

3) omówić przykłady zastosowań poszczególnych rodzajów zapraw?

¨

¨

4) określić, jakie cechy danego składnika zaprawy decydują o jej zastosowaniu? ¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

4.6. Kleje, zaprawy klejowe

4.6.1.Materiał nauczania

Klej to tworzywo, które może łączyć spajane części dzięki przyczepności do powierzchni oraz

spójności wewnętrznej. Rozróżniamy następujące rodzaje klejów:

Kleje rozpuszczalnikowe.

Twardnienie odbywa się poprzez odparowanie rozpuszczalnika w połączeniu z częściowym

rozpuszczeniem powierzchni elementów łączonych (tworzyw sztucznych). Istnieje wiele tego
rodzaju klejów między innymi: klej winylowy PC-3, klej C i inne.

Kleje dyspersyjne.

Kleje dyspersyjne odporne na działanie alkaliów są używane jako lepiszcza do zapraw

tynkarskich w mieszaninie z cementem, jako warstwy sczepne między starym a nowym betonem
oraz do wykonywania jastrychów.

W posadzkarstwie klejów dyspersyjnych używa się do przyklejania do podłoża betonowego

płytek podłogowych PVC, parkietu, deszczułek posadzkowych i płyt mozaikowych, płyt
ceramicznych, gipsowych, drewnianych, wiórowych itp. Zaliczamy do tej grupy między innymi:
Winilep W, lateksowy ekstra, czy Pronilent MPC-091.

Istnieje jeszcze duża grupa klejów wiążących chemicznie, twardnienie kleju powodują reakcje

chemicznie zachodzące w strukturze kleju. W skład tej grupy wchodzą kleje epoksydowe,
poliuretanowe i inne.

Podział ten nie wyczerpuje całości zagadnienia, aby szczegółowo zapoznać się z rodzajami

klejów sięgnąć należy do literatury.

Większość klejów dostarczana jest na budowę w postaci gotowej masy. Wyjątek stanowią kleje

rozpuszczalne w wodzie, dwuskładnikowe i mieszane z cementem w określonym stosunku wagowym.

Zaprawy z użyciem klejów zostały wyparte przez gotowe, suche mieszanki modyfikowane

polimerami. Pozostały tylko kleje mieszane z cementem.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiemy przez określenie klej?
2. Jakie znasz rodzaje klejów?
3. Do jakich robót w posadzkarstwie używa się klejów?
4. W jakiej postaci dostarcza się kleje na budowę?
5. Na czym polega wiązanie klejów rozpuszczalnikowych?
6. Na czym polega wiązanie klejów poliuretanowych?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź 3 kg kleju POW–112 z dodatkiem cementu hutniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznaj się z instrukcją sporządzenia kleju,
2) zorganizuj stanowisko pracy,
3) przelicz poszczególne ilości składników,
4) dobierz właściwy rodzaj cementu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5) odmierz poszczególne składniki,
6) wymieszaj składniki do uzyskania jednolitej masy,
7) zaprezentuj wyniki wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja sporządzania mieszaniny kleju z cementem,

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

waga,

–

naczynie do mieszania kleju,

–

kielnia lub łopatka.

Ćwiczenie 2

Sporządź 5 kg kleju lateksowego ekstra z dodatkiem cementu w stosunku wagowym 1:1.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznaj się z instrukcją sporządzenia kleju,
2) przelicz poszczególne ilości składników,
3) odmierz poszczególne składniki,
4) wymieszaj składniki do uzyskania jednolitej masy,
5) zaprezentuj wyniki wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja sporządzania mieszaniny kleju z cementem,

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

waga,

–

naczynie do mieszania kleju,

–

kielnia lub łopatka.

Ćwiczenie 3

Ustal, ile potrzeba poszczególnych składników do wykonania mieszanki 440 kg kleju

z cementem w stosunku wagowym 1:3.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić udział w mieszance poszczególnych składników,
2) obliczyć ilość poszczególnych składników,
3) sprawdzić poprawność,
4) zaprezentować wyniki obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis, kalkulator.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić definicję kleju?

¨

¨

2) wymienić rodzaje klejów?

¨

¨

3) określić rodzaj kleju w zależności od wykonywanej roboty?

¨

¨

4) przeliczyć ilości składników mieszaniny kleju z cementem?

¨

¨

5) sporządzić mieszaninę kleju z cementem wg instrukcji?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.7. Dodatki, domieszki i wypełniacze do zapraw

4.7.1.Matriał nauczania

Domieszki i dodatki są to środki chemiczne dodawane do zapraw, mające na celu polepszenie

lub zmianę określonej cechy zaprawy. Domieszki dozuje się w odniesieniu do ilości cementu.
Najczęściej stosowane są domieszki uplastyczniające oraz przyspieszające twardnienie. Skład
niektórych domieszek jest skomplikowany i często chroniony tajemnicą producenta.

Dodatki są to w głównej mierze substancje mineralne dodawane w większej ilości i dlatego

muszą być uwzględnione w bilansie składników zaprawy. Dodatki stanowią głównie różnego
rodzaju mączki kamienne, mielony żużel, popioły lotne itp. Do zapraw cementowych dopuszcza się
dodawanie do 15% (w stosunku do masy cementu) ciasta wapiennego w celu polepszenia
urabialności zaprawy. Dopuszcza się także dozowanie dodatków np. utwardzających, barwiących,
hydrofobizujących (uszczelniających), napowietrzających itp., pod warunkiem, że nie pogorszą one
właściwości zaprawy.

Domieszki najczęściej dozuje się rozpuszczając je w wodzie zarobowej.
Wg PN-EN 934-2:2000 domieszki dzielimy następująco:

–

domieszki uplastyczniające (plastyfikatory). Po dodaniu do wody zarobowej i wymieszaniu
mieszanki powodują jej uplastycznienie umożliwiające wykonanie operacji mieszania,
transportu, ułożenia i zagęszczenia,

–

domieszki przyspieszające wiązanie i twardnienie. Podstawowym składnikiem tych środków są
chlorki wapnia, sodu i potasu. Chlorek wapnia obniża także temperaturę zamarzania wody w
zaprawie do -5

o

C. Dodaje się do 1% chlorku w stosunku do masy cementu. Do przyspieszania

wiązania cementu stosowane są także węglany sodu i potasu,

–

domieszki uszczelniające. Do tego celu służy glina bentonitowa i wyroby bazujące na niej.
Dodanie tego składnika powoduje zwiększenie hydrofobowości zaprawy tj. zmniejszenie
nasiąkliwości,

–

domieszki barwiące (pigmenty). Przeważnie są pochodzenia nieorganicznego np. mielona
cegła. Czasem rolę barwiącą spełniać może samo spoiwo np. biały cement. Bardzo często do
barwienia zapraw stosuje się tlenki żelaza,

–

domieszki napowietrzające – zwiększają mrozoodporność zapraw,

–

domieszki opóźniające wiązanie zapraw- opóźniają przechodzenie zaprawy ze stanu
plastycznego w stwardniały.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest różnica między dodatkami a domieszkami?
2. Jak określamy podział dodatków i domieszek?
3. Jak dozujemy domieszki do mieszanki?
4. Jak określa się ilości poszczególnych dodatków i domieszek dodawanych do zaprawy?
5. Jakie środki chemiczne stosuje się w celu przyspieszenia wiązania cementu?
6. Co powoduje zwiększenie szczelności zaprawy?
7. W jakiej ilości dodaje się pył krzemionkowy?
8. Jaki środek umożliwia stosowanie zaprawy w warunkach obniżonej temperatury?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj, ile maksymalnie można dodać do zaprawy pyłu krzemionkowego, jeżeli cementu zużyto

450 kg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dozowania pyłu krzemionkowego,
2) wyliczyć ilość pyłu krzemionkowego,
3) przedstawić wyniki obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Podaj, ile chlorku wapnia można dodać do zaprawy, jeżeli do jej przygotowania zużyto 230 kg

cementu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dozowania chlorku wapnia,
2) wyliczyć ilość chlorku wapnia,
3) przedstawić wyniki obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Podaj ile cementu zużyto do wykonania zaprawy, jeżeli dodano do niej 5kg chlorku wapnia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dozowania chlorku wapnia,
2) wyliczyć ilość cementu,
3) przedstawić wyniki obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Ćwiczenie 4

Przygotowywana jest zaprawa cementowa z 300 kg cementu, która będzie stosowana

w warunkach obniżonej temperatury (-3

o

C). Jaką domieszkę zastosujesz do tej zaprawy? Ile dodasz

tej domieszki?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z warunkami dozowania domieszek,
2) ustalić rodzaj domieszki,
3) obliczyć ilość domieszki,
4) przedstawić wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Przygotowywana jest zaprawa cementowa, od której będzie wymagana zwiększona szczelność.

Jaka domieszkę zastosujesz do tej zaprawy?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z warunkami dozowania domieszek,
2) ustalić rodzaj domieszki,
3) przedstawić wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

literatura z rozdziału 6.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) odmierzyć właściwą ilość domieszki do zaprawy?

¨

¨

2) odróżnić domieszkę od dodatku do zaprawy?

¨

¨

3) określić metodę dozowania danej domieszki?

¨

¨

4) obliczyć niezbędną ilość domieszki do zaprawy?

¨

¨

5) dozować domieszki do zaprawy?

¨

¨

6) określić rodzaj domieszki w zależności od wymaganej cechy zaprawy?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.8. Rodzaje i sposoby przygotowywania i dozowania składników

zapraw

4.8.1. Materiał nauczania

Każda zaprawa budowlana jest mieszaniną składników. Aby uzyskać zakładane właściwości

zaprawy należy zmieszać ze sobą odpowiednie ilości poszczególnych składników. Wzajemne
proporcje tych składników zależą od przeznaczenia i rodzaju zaprawy. W otrzymywaniu zapraw
o żądanej właściwości istotną rolę odgrywa sposób dozowania składników. Rozróżniamy trzy
metody dozowania składników.

Metoda wagowa – polega na odmierzeniu wagowym poszczególnych składników zaprawy. Jest

to metoda najdokładniejsza, a przyrządzona według niej zaprawa odznacza się właściwościami
najbardziej zbliżonymi do zakładanych. Dozowanie wagowe odbywa się głównie w dużych
wytwórniach zapraw, często w skomputeryzowanych, specjalistycznych węzłach.

Metoda objętościowa – stosowana najczęściej. Polega na odmierzeniu składników zaprawy

przy pomocy tego samego naczynia miarowego. Przy dozowaniu objętościowym ilość składników
podaje się za pomocą stosunku liczbowego np.: cw 1:2:6 co oznacza zaprawę cementowo
i wapienną składającą się z 1 części cementu, 2 części wapna i 6 części piasku. Przy dozowaniu
objętościowym należy zwracać uwagę, aby dozować składniki dokładnie i sumiennie. Pozwoli to
uniknąć niekorzystnych wahań właściwości mieszanki w poszczególnych zarobach.

W warunkach budowy stosuje się również dozowanie mieszane: wagowo – objętościowe.

Zachodzi ono wtedy, gdy część składników (cement, gips, wapno hydratyzowane) dozujemy
wagowo, natomiast pozostałe składniki objętościowo (piasek, ciasto wapienne, woda).

Dozowane składniki powinny znajdować się w stanie luźnym. Nie mogą być one zbite

czy zbrylone.

W przypadku, gdy mamy do czynienia z zaprawami w postaci gotowych mieszanek

na przykład zaprawy do mocowania okładzin, zaprawy fugujące itp. Przygotowujemy je dozując do
pojemnika najpierw część wody, potem suchy składnik i po wstępnym wymieszaniu pozostałą
część wody.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Jakie znasz sposoby dozowania składników zapraw?
2. Który ze sposobów dozowania składników jest najdokładniejszy?
3. Na czym polega dozowanie wagowe?
4. Na czym polega dozowanie objętościowe?
5. Na czym polega dozowanie wagowo-objętościowe?
6. Jak podaje się wzajemne proporcje składników przy dozowaniu objętościowym?
7. Który ze sposobów dozowania składników stwarza największe niebezpieczeństwo uzyskania

zaprawy o niewłaściwym składzie?

8. Co oznacza zapis „cw 1:0,5:2”?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odważ na wadze poszczególne składniki zaprawy cementowo wapiennej w ilości: cement

–3 kg, wapno hydratyzowane – 0,5 kg, piasek – 26 kg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia zgodnie z zasadami bhp,
2) przygotować cement, wapno i i piasek,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi wagi,
4) odważyć poszczególne ilości składników,
5) zlikwidować stanowisko pracy,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

waga techniczna wraz z kompletem odważników i instrukcją obsługi,

–

naczynie,

–

szczotka i szufelka,

–

łopatka lub kielnia,

–

wapno, piasek, cement.

Ćwiczenie 2

Odmierz objętościowo składniki zaprawy gipsowo wapiennej o proporcjach 1:0,5:4.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp,
2) dobrać narzędzia do wykonania zadania,
3) zaplanować kolejność czynności technologicznych,
4) wykonać ćwiczenie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

naczynie miarowe,

–

naczynie na zaprawę,

–

składniki zapraw (gips, wapno hydratyzowane, piasek),

–

szufelka, zmiotka.

Ćwiczenie 3

Sprawdź, jaką objętość (w cm

3

) zajmuje 25 kg cementu w stanie luźnonasypowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zaplanować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp,
2) dobrać narzędzia do wykonania zadania,
3) zaplanować kolejność czynności technologicznych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4) wykonać pomiar objętości,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

naczynie miarowe,

–

cement w workach,

–

szufelka, zmiotka,

–

łopatka lub kielnia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić sposoby dozowania składników zapraw?

¨

¨

2) omówić poszczególne sposoby dozowania składników zapraw?

¨

¨

3) dozować składniki sposobem wagowym?

¨

¨

4) dozować składniki sposobem objętościowym?

¨

¨

5) odczytać stosunek objętościowy poszczególnych składników?

¨

¨

6) przeliczać składniki zapraw?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4.9. Dokumentacja techniczna

4.9.1. Materiał nauczania

Przygotowywanie zapraw budowlanych związane jest z następującymi dokumentami

technicznymi, zwanymi ogólnie dokumentacją techniczną: projekt budowlany, normy techniczne,
przepisy techniczne, warunki techniczne wykonania i odbioru robót oraz instrukcje techniczne.

Dokumentacja techniczna powinna zawierać także wymagane opisy i kosztorys.

Projekt budowlany zawiera: rzuty poszczególnych kondygnacji z wyszczególnieniem rodzaju

zaprawy użytej na przykład do murowania, opis techniczny wykonania podaje z jakiej zaprawy
mają być wykonane tynki, a przekroje wskazują na informacje co do rodzaju zaprawy na wylewki
i podkłady.

Normy techniczne inaczej Polskie Normy zawierają wymagania dotyczące używanych

do zapraw materiałów, sposobu badania (oznaczania) właściwości zapraw np. PN-EN 12808-
2:2003 „Zaprawy do spoinowania płytek -- Część 2: Oznaczanie odporności na ścieranie”

Odrębne przepisy techniczne określają zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

bezpieczeństwa przeciwpożarowego stosowane podczas sporządzania zapraw.

Warunki techniczne wykonania i odbioru robót jest to wydawnictwo książkowe, które zawiera

zasady wykonania i odbioru technicznego poszczególnych robót, sporządzone na postawie norm
i przepisów.

Instrukcje techniczne, certyfikaty i świadectwa obejmują nowe technologie i materiały oraz ich

zastosowanie. Są wydawane przez Instytut Techniki Budowlanej.

Instrukcje producenta wykonania (sporządzenia) zaprawy oraz zakresu i warunków

jej stosowania.

4.9.2. Pytania sprawdzające

1. Jakie dokumenty wchodzą w zakres dokumentacji technicznej?
2. Jakie informacje można uzyskać z projektu budowlanego?
3. Co w odniesieniu do zapraw opisują normy techniczne?
4. Jak inaczej nazywają się normy techniczne?
5. Co opisują warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych?
6. Jaka instytucja wydaje certyfikaty i świadectwa dopuszczające do stosowania nowe

technologie?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się instrukcją sporządzania mieszanki z gotowej, suchej zaprawy do przyklejania

płytek ściennych, ceramicznych, określ proporcje mieszania zaprawy z wodą i czas korekcji
zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją sporządzania zaprawy,
2) odszukać żądane dane techniczne w przygotowanej na stanowisku instrukcji,
3) wypisać dane,
4) zaprezentować wyniki pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

instrukcja przygotowania zaprawy (przedruk lub wycięta kontretykieta z worka na zaprawę).

Ćwiczenie 2

Posługując się projektem budowlanym, przygotuj zestawienie wszystkich rodzajów zapraw,

jakie będą używane podczas wznoszenia i wykonywania robót wykończeniowych w danym
obiekcie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przestudiować projekt budowlany (rysunki i opis techniczny),
2) ustalić wszystkie prace z użyciem zapraw,
3) zaproponować rodzaje zapraw do powyższych prac,
4) zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

projekt budowlany (domu jednorodzinnego, budynku użyteczności publicznej itd.),

–

kartka, długopis.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rodzaje dokumentów wchodzących w skład dokumentacji

technicznej?

¨

¨

2) odszukać dane techniczne z instrukcji przygotowania zapraw?

¨

¨

3) zaproponować rodzaj zaprawy w stosunku do rodzaju prac?

¨

¨

4) odnaleźć dane na temat zapraw w projekcie budowlanym?

¨

¨

5) omówić czego dotyczą warunki wykonania i odbioru robót budowlanych?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.10. Polskie Normy

4.10.1. Materiał nauczania

Normy Polskie są to akty prawne regulujące w sposób formalno - prawny całokształt

zagadnień związanych z technologią produkcji przemysłowej. Normy dotyczące budownictwa
podzielić można na trzy grupy.
–

normy własne czyli krajowe. Oznaczone są symbolem PN-B-00000:2000. Starszy rodzaj
oznaczeń, na przykład: PN/B-90-00000. W symbolach tych poszczególne elementy oznaczają:
PN - Polska Norma, B – Budownictwo, 00000 – numer normy np.:10106, 2000 – rok ukazania
się normy. W starszej wersji symbole PN i B oznaczają to samo jak wyżej, 90 – oznacza rok
ukazania się normy, 90 odpowiada 1990, 87 – 1987 itd. 00000 – numer normy jak wyżej.

–

Normy będące tłumaczeniem norm europejskich (EN – Europejska Norma). Oznaczane
są symbolami PN-EN 000:200….(np.: PN-EN 003:2002 odczytamy: Polska Norma
na podstawie normy europejskiej, numer 003 z roku 2002)

–

Normy będące tłumaczeniem norm międzynarodowych. Oznacza się je symbolami:
PN-ISO 000:200….

Dodatkowo każda norma posiada tytuł, zawierający określenie czego dotyczy. Np.: „PN-EN

13139:2003 Kruszywa do zaprawy” – całe to oznaczenie odczytamy następująco: Polska Norma, na
podstawie Normy Europejskiej numer 13139 z roku 2003, dotycząca kruszyw zapraw.
Obok Polskich Norm istnieją jeszcze (choć są stopniowo wycofywane) normy branżowe, oznaczone
symbolem BN oraz normy zakładowe, obowiązujące w jedynie danym zakładzie – ZN.

Każdy wyrób budowlany może uzyskać znak zgodności z Polską Normą, przedstawiony na rys.

nr 1. Znak taki otrzymuje wyrób po przejściu skomplikowanej procedury, która wiąże się
ze spełnieniem bardzo rygorystycznych norm technicznych.

Rys.1. Znak zgodności wyrobu z polską normą [3, str. 92]

Informacje o Polskich Normach można uzyskać z wydawanego corocznie „Katalogu Polskich

Norm”. Katalog jest uzupełniany kilka razy w roku dodatkiem „Aktualizacja”.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Czym są Polskie Normy?
2. Jak dzielimy Polskie Normy?
3. Co oznacza zapis: PN-B-01003:2002?
4. Jakim symbolem oznaczamy normy branżowe?
5. Jakim symbolem oznaczamy normy zakładowe?
6. Czego dotyczy znak zgodności z Polską Normą?
7. Gdzie można znaleźć informacje o Polskich Normach?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W Katalogu Polskich Norm odszukaj wszystkie, które dotyczą zapraw budowlanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) Zapoznać się z Katalogiem Polskich Norm,
2) odszukać w spisie norm właściwe normy,
3) przedstawić wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

Katalog Polskich Norm.

Ćwiczenie 2

Ze zgromadzonych na stanowisku pracy próbek zapraw wybierz te, które opisane są

w PN-EN 13888:2004 Zaprawy do spoinowania płytek – definicje i wymagania techniczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami zapraw,
2) wyselekcjonować zaprawy odpowiadające charakterystyce: zaprawy do spoinowania płytek –

definicje i wymagania techniczne,

3) sprawdzić, czy wybrane mieszanki znajdują się w normie,
4) przedstawić wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka, długopis,

–

zestaw mieszanek,

–

Polska Norma PN-EN 13888:2004 Zaprawy do spoinowania płytek – definicje i wymagania
techniczne.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pojęcie Polska Norma?

¨

¨

2) określić rodzaje Polskich Norm?

¨

¨

3) omówić symbole składające się na nazwę Polskiej Normy?

¨

¨

4) posługiwać się Katalogiem Polskich Norm?

¨

¨

5) odnaleźć w polskiej normie niezbędne dane?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.11. Recepty laboratoryjne i robocze

4.11.1. Materiał nauczania.

Receptury laboratoryjne sporządzania zapraw lub mieszanek podają ilości składników

niezbędnych do przygotowania 1m

3

zaprawy. Każda instrukcja musi zawierać:

–

markę zaprawy tj. normową wytrzymałość zaprawy na ściskanie (M0,3 do M20; im większa
liczba tym większa wytrzymałość zaprawy),

–

proporcje objętościowe, wagowe lub wagowo – objętościowe poszczególnych składników,

–

dokładne wyszczególnienie ilości składników przypadające na 1m

3

zaprawy podane

w jednostkach właściwych danemu składnikowi (piasek, ciasto wapienne, woda – podawane są
w jednostkach objętości, najczęściej w m

3

lub dm

3

, zaś cement, wapno hydratyzowane, gips

podaje się w jednostkach masy - kilogramach),

–

dodatki i domieszki podaje się w % masy cementu. Można podać też konkretną ilość danej
domieszki w kilogramach lub litrach przypadającą na 1m

3

zaprawy. Instrukcja powinna

zawierać sposób dozowania domieszki,

–

ilość wody podaje się najczęściej w dm

3

z podaniem konsystencji zaprawy (np.: V0,S1, F2 itp.)

symbol konsystencji wiąże się z rodzajem metody, według której bada się konsystencję. Często
należy uwzględnić w recepturze (skorygować ją) wilgotność kruszywa. Wiąże się to z tym, że
piasek do zapraw często przechowywany jest pod gołym niebem i bywa, że zawiera w sobie
sporo wody (np. deszczowej) co należy zawsze uwzględnić przy dodawaniu wody do zapraw,

–

instrukcja może zawierać sposób i kolejność dozowania składników zaprawy. Czas trwania
i sposób mieszania składników, a także czas zachowania właściwości roboczych zaprawy.

Dysponując recepturą laboratoryjną sporządzenia 1m

3

zaprawy należy przeliczyć ilość

składników na jeden zarób betoniarki lub na dowolną inną ilość – mamy wtedy do czynienia
z recepturą roboczą. Korzysta się przy tym z proporcji mówiącej, że jeżeli na 1m

3

potrzeba „x”

danego składnika to na „y” m

3

potrzeba „z” tego samego składnika. W zapisie matematycznym:

1m

3

/x = ym

3

/z, co można uprościć: z = x*y

w którym:
x - ilość składnika zaprawy w 1m

3

,

y - potrzebna ilość zaprawy,
z - wyliczana ilość składnika w potrzebnej ilości zaprawy,
* - znak mnożenia.
W ten sposób przeliczamy ilość wszystkich składników danej zaprawy.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co powinno się znaleźć w recepturze laboratoryjnej sporządzania zaprawy?
2. Co to jest marka zaprawy?
3. W jakich jednostkach podaje się konsystencję zaprawy?
4. W jakich jednostkach podaje się ilość piasku?
5. W jakich jednostkach podaje się ilość ciasta wapiennego?
6. Jakiej ilości zaprawy dotyczy receptura laboratoryjna?
7. W jakich jednostkach podaje się ilość domieszek do zapraw?
8. Jaki jest sposób przeliczania ilości składników zaprawy z receptury laboratoryjnej na roboczą?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Korzystając z receptury laboratoryjnej sporządzania zaprawy cementowej, ustal ilość

poszczególnych składników potrzebnych do sporządzenia zarobu o objętości 0,35 litra.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z recepturą laboratoryjną sporządzania zaprawy cementowej,
2) przeliczyć poszczególne ilości składników i zanotować wyniki na kartce papieru,
3) przedstawić uzyskane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja sporządzania zaprawy cementowej,

–

recepta laboratoryjna sporządzania zaprawy cementowej,

–

kartka, długopis,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Przygotuj 10 litrów zaprawy cementowo - wapiennej wg załączonej receptury roboczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z recepturą roboczą sporządzania zaprawy,
2) przeliczyć poszczególne ilości składników i zanotować wyniki na kartce,
3) odmierzyć ilości składników,
4) sporządzić zaprawę,
5) przedstawić uzyskane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

receptura robocza sporządzania zaprawy cementowo-wapiennej,

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

naczynie miarowe,

–

waga,

–

naczynie do sporządzania zapraw,

–

urządzenia do mieszania zapraw,

–

kielnia,

–

składniki zaprawy cementowo - wapiennej (cement, ciasto wapienne lub wapno
hydratyzowane, piasek, woda).

Ćwiczenie 3

Przygotuj 3 litry zaprawy gipsowo – wapiennej z dodatkiem opóźniacza wg załączonej

receptury laboratoryjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z recepturą laboratoryjną sporządzania zaprawy,
2) przeliczyć poszczególne ilości składników i zanotować wyniki na kartce,
3) odmierzyć ilości składników,
4) sporządzić zaprawę,
5) przedstawić uzyskane wyniki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

receptura laboratoryjna sporządzania zaprawy gipsowo - wapiennej,

–

kartka, długopis,

–

kalkulator,

–

naczynie miarowe,

–

waga,

–

naczynie do sporządzania zapraw,

–

urządzenia do mieszania zapraw,

–

kielnia,

–

składniki zaprawy cementowo-wapiennej (gips, ciasto wapienne lub wapno hydratyzowane,
piasek, woda, opóźniacz).

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) przeliczyć ilości składników zaprawy z recepty laboratoryjnej na roboczą?

¨

¨

2) odczytać z instrukcji ilości poszczególnych składników?

¨

¨

3) odczytać z instrukcji dane dotyczące przygotowania zaprawy?

¨

¨

4) sporządzić zaprawę wg instrukcji?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

4.12. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej.

4.12.1. Materiał nauczania

Zasady bezpieczeństwa pracy podczas transportu materiałów

Przy transporcie ręcznym należy bezwzględnie przestrzegać norm udźwigu. Normy te mówią

jak wielki ciężar może być przenoszony przez jednego pracownika (mężczyznę, kobietę, osobę
nieletnią itp.) na drodze poziomej, po pochylniach i schodach.

Zasady bezpiecznej obsługi urządzeń elektrycznych

Warunki panujące na budowie są uważane za szczególnie niebezpieczne pod względem

możliwości porażenia prądem elektrycznym. Dlatego narzędzia elektryczne używane do pracy
muszą być należycie izolowane, uziemione i zerowane oraz posiadać sprawne wyłączniki ochronne.

Zasady pracy z materiałami szkodliwymi i łatwopalnymi

Materiały niebezpieczne w robotach podłogowych to przeważnie kleje, lakiery, lepiki,

zawierające lotne, często toksyczne i łatwopalne rozpuszczalniki.

Podczas pracy z takimi materiałami należy dokładnie wentylować pomieszczenie poprzez

stwarzanie przeciągów, stosować się do bezwzględnego zakazu stosowania otwartego ognia,
iskrzących silników elektrycznych, styczników itp. Pracownikom należy zapewnić możliwość
przebywania na świeżym powietrzu.

Materiały łatwopalne, trujące, wybuchowe i żrące należy przechowywać w zabezpieczonych

przed dostępem osób postronnych pomieszczeniach.

Bezpieczeństwo przeciwpożarowe

W celu zminimalizowania zagrożenia pożarem należy w pomieszczeniach gdzie składuje

się materiały łatwopalne zapewnić dostateczne wietrzenie i wentylowanie. Wyeliminowanie
możliwości powstania otwartego ognia (iskry elektryczne, zapalone papierosy itp.) każda większa
budowa powinna być wyposażona w podręczny sprzęt gaśniczy: gaśnice, hydronetki, topory,
bosaki, skrzynie z piaskiem, beczki z wodą itd. Palących się materiałów organicznych
i instalacji elektrycznych nie wolno gasić wodą. Służą do tego gaśnice proszkowe, pianowe,
śniegowe i tetrowe.

Higiena pracy
Prace z materiałami toksycznymi, plamiącymi itp. należy wykonywać w rękawicach, okularach

i odzieży ochronnej. Podczas robót posadzkarskich należy stosować nakolanniki. Należy
przestrzegać higieny osobistej. Konieczne jest mycie rąk i twarzy przed spożywaniem posiłków.
Konieczne jest używanie czystej odzieży roboczej oraz zachowywanie porządku w miejscu pracy.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czego dotyczą normy udźwigu?
2. Jak powinny być zabezpieczone narzędzi elektryczne?
3. Jakie materiały zaliczamy do toksycznych?
4. Jak postępować przy pracy z materiałami szkodliwymi?
5. Jak uchronić pomieszczenia magazynowe przed pożarem?
6. Co składa się na podręczny sprzęt gaśniczy?
7. Czym gasimy pożar instalacji elektrycznej?
8. Jaki rodzaj środków ochrony osobistej stosujemy przy robotach posadzkarskich?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obejrzyj film instruktażowy pokazujący różne sposoby przenoszenia ciężkich materiałów przez

pracowników i określ na podstawie plansz poglądowych, opisów czynności i zasad bhp, które
czynności są wykonywane nieprawidłowo.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z planszami poglądowymi, przepisami i opisami czynności,
2) obejrzeć film instruktażowy pt.: „Transport ręczny na placu budowy”,
3) dokonać oceny zgodności poszczególnych sposobów przenoszenia i wielkości ciężaru,
4) omówić wyniki obserwacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

normy udźwigu dla pracowników,

–

film instruktażowy pt.: „Transport ręczny na placu budowy”.

Ćwiczenie 2

Spośród wskazanych materiałów dobierz te, które wymagają składowania w szczególnie

zabezpieczonych pomieszczeniach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z listą materiałów budowlanych,
2) ustalić, które materiały wymagają specjalnie przygotowanych pomieszczeń,
3) przedstawić wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

lista materiałów budowlanych,

–

warunki składowania materiałów niebezpiecznych,

–

kartka, długopis.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić warunki przenoszenia ciężarów przez pracowników?

¨

¨

2) określić zasady bezpieczeństwa jakim powinny odpowiadać

elektronarzędzia?

¨

¨

3) omówić zasady pracy z materiałami łatwopalnymi?

¨

¨

4) omówić zasady pracy i składowania materiałów łatwopalnych?

¨

¨

5) określić sposoby gaszenia substancji organicznych?

¨

¨

6) wyszczególnić podręczny sprzęt gaśniczy?

¨

¨

7) wskazać sposób zabezpieczenia składowania materiałów toksycznych

i łatwopalnych?

¨

¨

8) określić zakres stosowania środków ochrony osobistej?

¨

¨

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyska 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane są

cztery możliwe odpowiedzi: A, B, C, D. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna;
wybierz ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz odpowiedź,

otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego, natomiast w

części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci trudności, gdyż
są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to pytań od 18 do 23).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie zadania

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Symbol CEM I oznacza cement

a) hutniczy.
b) portlandzki.
c) ekspansywny.
d) portlandzki z dodatkami.

2. Który z poniższych symboli literowych oznacza gips szpachlowy do powierzchni betonowych?

a) F.
b) T.
c) B.
d) GTR.

3. Piasek wydobywany z dna rzek określany jest jako

a) wodny.
b) łamany.
c) płukany.
d) rzeczny.

4. Piasek odmiany II składa się z ziaren o wielkości

a) do 1mm.
b) ponad 3 mm.
c) do 2 mm.
d) ponad 2mm.

5. Aby uzyskać właściwie przyrządzoną zaprawę, do suchej mieszanki dodaje się

a) wody.
b) wapna.
c) cementu.
d) cementu i wody.

6. Zaprawę z suchej mieszanki przygotowuje się mieszając ją sposobem

a) tylko ręcznym.
b) tylko mechanicznym.
c) nie miesza się wcale.
d) ręcznym lub mechanicznym.

7. Zaprawa cementowa składa się z cementu oraz

a) gipsu i wapna.
b) wapna i wody.
c) wapna i piasku.
d) piasku i wody.

8. Od czego zależy skład zapraw?

a) Rodzaju spoiwa.
b) Rodzaju zaprawy.
c) Proporcji składników.
d) Rodzaju i przeznaczenia zaprawy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

9. Co oznacza symbol przedstawiony obok?

a) Znak Polskiej Normy.
b) Symbol zaprawy polimerowej.
c) Znak ostrzeżenie „pod napięciem”.
d) Znak zgodności wyrobu z Polską Normą.

10. Co oznacza zapis PN-EN?

a) Polska Norma - projekt.
b) Polska Norma - Norma Zakładowa.
c) Polska Norma - Europejskie Nazewnictwo.
d) Polska Norma zgodna z Normą Europejską.

11. Jaki skutek wywoła dodanie do zaprawy chlorku wapnia?

a) Upłynnienia zaprawy.
b) Uszczelnienia zaprawy.
c) Zmniejszenia ilość wody zarobowej.
d) Obniżenia temperatury zamarzania wody zarobowej.

12. Ile domieszki można dodać do zaprawy, jeżeli dodajemy ją w ilości 2% masy cementu,

a cementu w zaprawie jest 250 kg?

a) 2,5 kg.
b) 5 kg.
c) 7 kg.
d) 25 kg.

13. Zapis „gw 1:2:4” oznacza zaprawę gipsowo-wapienną o proporcjach:

a) 1cz. piasku, 2cz. gipsu, 4 cz. wapna.
b) 1cz. gipsu, 2cz. piasku, 4cz. wapna.
c) 1cz. gipsu, 2cz. wapna 4cz piasku.
d) 1cz. gipsu, 2cz. wapna 4cz wody.

14. Dozowane składniki zaprawy powinny być w stanie

a) zbitym.
b) luźnym.
c) suchym.
d) utrzęsionym.

15. Co to jest czas otwarty zaprawy?

a) Czas całkowitego wiązania zaprawy.
b) Okres przydatności do użytku od daty produkcji.
c) Dopuszczalny okres przechowywania otwartego worka z zaprawą.
d) Czas zachowania właściwości roboczych od chwili zmieszania z wodą.

16. Norma zużycia zaprawy do układania płytek ceramicznych wynosi 1.5kg/m

2

. Ile zaprawy

potrzeba do ułożenia 780 m

2

?

a) 1170 kg.
b) 1480 kg.
c) 2010 kg.
d) 2365 kg.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

17. Receptura laboratoryjna podaje ilość składników zaprawy w

a) jednym zarobie.
b) dowolnej ilości.
c) jednym metrze sześciennym.
d) ilości równej pojemności betoniarki.

18. Receptura robocza wykonywana jest na podstawie

a) Polskiej Normy.
b) receptury laboratoryjnej.
c) ilości potrzebnej zaprawy.
d) proporcji składników zaprawy.

19. Klej to materiał, który łączy elementy poprzez

a) wysychanie.
b) twardnienie.
c) wiązanie spoiwa.
d) siły przyczepności.

20. Kleje rozpuszczalnikowe wiążą poprzez

a) dodanie przyspieszacza.
b) dodanie rozpuszczalnika.
c) odparowanie rozpuszczalnika.
d) zaktywizowanie katalizatorem.

21. Którą z poniższych zapraw zaliczymy do zapraw budowlanych zwykłych?

a) Klejową.
b) Cementową.
c) Polimerową.
d) Cienkowarstwową.

22. Ile kilogramów piasku jest w 350 litrach suchej zaprawy cementowo-wapiennej

o proporcjach objętościowych 1:0,5:2, jeżeli gęstość piasku w stanie luźnym wynosi
2650 kg/m

3

?

a) 250 kg.
b) 480 kg.
c) 530 kg.
d) 720 kg.

23. Przy projektowaniu składu zaprawy cementowo - wapiennej stosunek c/w oznacza stosunek

a) ilości cementu do ilości wody.
b) ilości cementu do ilości wapna.
c) czasu otwartego zaprawy do czasu wiązania wapna.
d) czasu otwartego zaprawy do czasu wiązania cementu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Przygotowywanie zapraw, klejów i zaczynów gipsowych

Zgodnie z instrukcją zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

23.

a

b

c

d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

6. LITERATURA

1. Martinek W., Pieniążek J. : Technologia budownictwa. WSiP, Warszawa 1997
2. Panas J.: Nowy poradnik majstra budowlanego. ARKADY, Warszawa 2005
3. Piliszek E.: Vademecum budowlane. ARKADY, Warszawa 2001
4. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 1999
5. Wolski Z.: Technologia. Roboty posadzkarskie i okładzinowe. WSiP, Warszawa 1998
6. Czasopisma: „Materiały budowlane”, „Murator”