5 Badanie funkcji id 39644 Nieznany (2)

background image

5. Badanie funkcji


5.1. Asymptoty

Asymptota pionowa lewostronna (rys. 5.1)

Prosta x = a jest asymptotą pionową lewostronną funkcji f(x), jeżeli

−∞

=

)

(

lim

x

f

a

x

lub

=

)

(

lim

x

f

a

x

Rys. 5.1. Asymptoty pionowe lewostronne funkcji f(x)


Asymptota pionowa prawostronna (rys. 5.2)

Prosta x = a jest asymptotą pionową prawostronną funkcji f(x), jeżeli

−∞

=

+

)

(

lim

x

f

a

x

lub

=

+

)

(

lim

x

f

a

x

Rys. 5.2. Asymptoty pionowe prawostronne funkcji f(x)


background image

2

Asymptoty pionowe obustronne (rys. 5.3)

Prosta x = a jest asymptotą pionową obustronną funkcji f(x), jeżeli jest jednocześnie asympto-
tą lewostronną i prawostronną.

Rys. 5.3. Asymptoty pionowe obustronne funkcji f(x)

Asymptoty poziome (rys. 5.4)

Prosta y = B jest asymptotą pozioma funkcji f(x) w ∞ jeżeli

B

x

f

x

=

)

(

lim

Rys. 5.4. Asymptoty poziome funkcji f(x) w ∞

background image

3

Prosta y = B jest asymptotą poziomą funkcji f(x) w –∞ jeżeli

B

x

f

x

=

−∞

)

(

lim

.

Asymptoty ukośne (rys. 5.5)

Prosta

B

Ax

y

+

=

jest asymptotą ukośną funkcji f(x) w ∞ jeżeli


[

]

0

)

(

)

(

lim

=

+

B

Ax

x

f

x

. (5.1)

To znaczy, że prosta

B

Ax

y

+

=

jest asymptotą ukośną funkcji f(x) w ∞ jeżeli funkcję f(x)

można przedstawić w postaci

)

(

)

(

x

B

Ax

x

f

ϕ

+

+

=

, (5.2)

gdzie

0

)

(

lim

=

x

x

ϕ

. Można zatem powiedzieć, że dla dostatecznie dużych argumentów x wy-

kres funkcji f(x) dowolnie mało różni się od wykresu linii prostej (rys. 5.5).

Rys. 5.5. Asymptoty ukośne funkcji f(x) w ∞

Asymptotę ukośną funkcji f(x) w –∞ definiuje się analogicznie zastępując we wzorach nie-
skończoność ∞ przez nieskończoność –∞.

Współczynniki A i B asymptoty można wyznaczyć z równań (5.1) i (5.2):

x

x

f

A

x

)

(

lim

=

,

[

]

Ax

x

f

B

x

=

)

(

lim

.

5.2. Punkty przegięcia

Funkcję f(x) nazywamy

wypukłą w dół w przedziale (a, b), jeżeli każda sieczna w (a, b) leży

wyżej niż część wykresu między punktami, przez które przechodzi sieczna.

Funkcję f(x) nazywamy

wypukłą w górę w przedziale (a, b), jeżeli każda sieczna w (a, b)

leży niżej niż część wykresu między punktami, przez które przechodzi sieczna (rys. 5.6).

Niech

funkcja f(x) będzie określona i dwukrotnie różniczkowalna

w przedziale (a, b).

background image

4

Funkcja wypukła w dół Funkcja wypukła w górę

Rys. 5.6. Funkcje wypukłe

Jeżeli w przedziale (a, b) funkcja spełnia warunek

)

(x

f

′′

> 0, to funkcja jest wypukła w dół.

Jeżeli w przedziale (a, b) funkcja spełnia warunek

)

(x

f

′′

< 0, to funkcja jest wypukła w górę.


Punkt x

0

wykresu funkcji nazywa się

punktem przegięcia, jeżeli w punkcie x

0

funkcja ma

styczną i zmienia w tym punkcie rodzaj wypukłości (rys. 5.7).

Rys. 5.7. Wykresy funkcji: a), b), c) z punktami przegięcia, d) bez punktu przegięcia

Jeżeli x

0

jest punktem przegięcia funkcji f(x), to f ′′(x) = 0.


Twierdzenie odwrotne nie jest prawdziwe.





a

a

b

b

background image

5

5.3. Wykresy funkcji elementarnych


background image

6




background image

7

5.4. Przykłady badania przebiegu zmienności funkcji

Przykład 1. Zbadać przebieg zmienności funkcji

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

.

Rozwiązanie

1. Dziedzina funkcji. Funkcja jest określona dla wszystkich wartości rzeczywistych

R

x

.

2. Miejsca zerowe. Wyznaczamy punkty, w których spełnione jest równanie

0

2

9

3

)

(

2

3

=

+

=

x

x

x

x

f

.

Pierwiastków całkowitych wielomianu

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

szukamy wśród podzielni-

ków całkowitych wyrazu wolnego –2. Metodą prób znajdujemy pierwiastek x

1

= 2, gdyż

0

)

2

(

=

f

.

Aby znaleźć kolejne pierwiastki należy podzielić wielomian

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

przez

czynnik x – 2

1

5

)

2

(

:

)

2

9

3

(

2

2

3

+

+

=

+

x

x

x

x

x

x

.

Stąd

)

1

5

)(

2

(

)

2

9

3

(

2

2

3

+

+

=

+

x

x

x

x

x

x

.

Pozostałe pierwiastki obliczamy z równania

0

1

5

2

=

+

+

x

x

.

background image

8

Rozwiązaniami równania

0

1

5

2

=

+

+

x

x

są liczby:

8

,

4

2

21

5

2

=

x

oraz

2

,

0

2

21

5

3

+

=

x

.

Wielomian

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

można zatem rozłożyć na czynniki:

)

2

,

0

)(

8

,

4

)(

2

(

)

)(

)(

(

2

9

3

)

(

3

2

1

2

3

+

+

=

+

=

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

f

.

3. Ekstrema lokalne. Obliczamy pochodną wielomianu

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

9

6

3

)

(

2

+

=

x

x

x

f

.

Ekstrema lokalne występują w punktach zerowych pochodnej

9

6

3

)

(

2

+

=

x

x

x

f

.

Po rozwiązaniu równania

0

9

6

3

2

=

+

x

x

otrzymuje się

3

01

=

x

oraz

1

02

=

x

.

Pochodną

9

6

3

)

(

2

+

=

x

x

x

f

można rozłożyć na czynniki

)

1

)(

3

(

)

)(

(

9

6

3

)

(

02

01

2

+

=

=

+

=

x

x

x

x

x

x

x

x

x

f

W punkcie

3

01

=

x

występuje maksimum lokalne, gdyż z lewej strony punktu

3

01

=

x

po-

chodna jest dodatnia, a z prawej strony jest ujemna.

W punkcie

1

02

=

x

występuje maksimum lokalne, gdyż z lewej strony punktu

1

02

=

x

pochod-

na jest ujemna, a z prawej strony jest dodatnia.

To samo można wywnioskować badając znak drugiej pochodnej

6

6

)

(

+

=

′′

x

x

f

.

W punkcie

3

01

=

x

mamy

12

)

3

(

=

′′

f

< 0, zatem w punkcie

3

01

=

x

jest maksimum lo-

kalne, a w punkcie

1

02

=

x

mamy

12

)

1

(

=

′′

f

> 0, zatem w punkcie

1

02

=

x

jest minimum lo-

kalne.
Maksimum lokalne jest równe

25

2

)

3

(

9

)

3

(

3

)

3

(

)

3

(

2

3

max

=

+

=

=

f

f

.

Minimum lokalne jest równe

7

2

)

1

(

9

)

1

(

3

)

1

(

)

1

(

2

3

min

=

+

=

=

f

f


4. Punkty przegięcia. Punkt przegięcia może wystąpić w miejscu zerowania się drugiej po-
chodnej

0

6

6

)

(

03

03

=

+

=

′′

x

x

f

, tj. w punkcie x

03

= –1.

Wartość funkcji w punkcie x

03

= –1 jest równa

9

2

)

1

(

9

)

1

(

3

)

1

(

)

1

(

2

3

=

+

=

f


5. Asymptoty – nie występują

background image

9

Tabela przebiegu zmienności funkcji

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

x

–∞ ... –3 ... –1 ...

1

... +∞

)

(x

f

′′

–∞ –

0

+

+

+ +∞

)

(x

f

+∞ +

0

0

+ +∞

)

(x

f

–∞ ↑ 25 ↓

9

–7 ↑ +∞

Na podstawie tabeli można sporządzić wykres funkcji

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

, który jest

przedstawiony na rysunku poniżej.

Wykres funkcji

2

9

3

)

(

2

3

+

=

x

x

x

x

f

Przykład 2. Zbadać przebieg zmienności funkcji homograficznej (iloraz dwóch funkcji li-
niowych)

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

.

Rozwiązanie

1. Dziedzina funkcji. Funkcja jest określona dla wszystkich wartości rzeczywistych

R

x

z

wyjątkiem wartości x = –1.

2. Miejsca zerowe. Wyznaczamy punkt, w którym zeruje się licznik

0

3

2

=

x

, tj. x =

2

3

.

3. Ekstrema lokalne. Obliczamy pochodną wielomianu

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

2

2

)

1

(

5

)

1

(

)

3

2

(

1

)

1

(

2

)

(

+

=

+

+

=

x

x

x

x

x

f

> 0.

Ponieważ pochodna jest większa od zera dla wszystkich x, zatem nie występują ekstrema lo-
kalne. Funkcja jest rosnąca dla wszystkich x, w których jest określona.

4. Punkty przegięcia. Druga pochodna funkcji jest równa

3

)

1

(

10

)

(

+

=

′′

x

x

f

< 0,

f(x)

x

background image

10

zatem jest mniejsza od zera we wszystkich punktach określoności. Punkty przegięcia nie wy-
stępują.

5. Asymptoty pionowe. Punkt x = 1 jest punktem nieciągłości funkcji. W tym punkcie warto-
ś

ci funkcji dążą do +∞ z lewej strony oraz do –∞ z prawej strony, zatem w punkcie

x = 1 występuje asymptota pionowa obustronna.

6. Asymptoty poziome.

Obliczamy granice

2

1

2

lim

1

1

3

2

lim

1

3

2

lim

=

=

+

=

+

=

−∞

−∞

−∞

x

x

x

x

x

x

x

,

2

1

2

lim

1

1

3

2

lim

1

3

2

lim

=

=

+

=

+

=

+∞

+∞

+∞

x

x

x

x

x

x

x

,

zatem prosta y(x) = 2 jest asymptotą poziomą funkcji

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

.


Tabela przebiegu zmienności funkcji

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

x

–∞ ...

–1

... +∞

)

(x

f

0

+ +∞ +∞ + +∞

)

(x

f

2

+∞ –∞ ↑

2

Na podstawie tabeli można sporządzić wykres funkcji

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

, który jest przedstawio-

ny na rysunku poniżej.

Wykres funkcji

1

3

2

)

(

+

=

x

x

x

f

f(x)

x

background image

11

Przykład 3. Zbadać przebieg zmienności funkcji

2

4

)

(

x

x

x

f

=

.

Rozwiązanie

1. Dziedzina funkcji. Funkcja jest określona dla wszystkich wartości rzeczywistych

R

x

z

wyjątkiem wartości

x = 0.

2. Miejsca zerowe. Ponieważ

2

3

2

4

4

)

(

x

x

x

x

x

f

=

=

,

zatem wyznaczamy punkt, w którym zeruje się licznik

x

3

– 4 = 0, tj.

3

4

=

x

.

3. Ekstrema lokalne. Obliczamy pochodną funkcji

2

4

)

(

x

x

x

f

=

3

3

3

8

8

1

)

(

x

x

x

x

f

+

=

+

=

.

Pochodna jest równa zeru dla

x = –2.

Druga pochodna funkcji jest równa

4

24

)

(

x

x

f

=

′′

oraz

16

24

)

2

(

24

)

2

(

4

=

=

′′

f

< 0,

zatem w punkcie

x = –2 występuje maksimum lokalne równe

3

)

2

(

=

f

.

4. Asymptoty pionowe. Obliczamy granice jednostronne funkcji w punkcie nieciągłości x = 0

−∞

=

2

0

4

lim

x

x

x

oraz

−∞

=

+

2

0

4

lim

x

x

x

,

zatem funkcja

2

4

)

(

x

x

x

f

=

ma w punkcie x = 0 asymptotę pionową obustronną pokrywają-

cą się z pionową osią układu współrzędnych .

5. Asymptoty poziome. Ponieważ

−∞

=

−∞

)

(

lim

x

f

x

oraz

+∞

=

+∞

)

(

lim

x

f

x

, funkcja

)

(x

f

nie ma

asymptot poziomych.

6. Asymptoty ukośne. Obliczamy granice

1

4

1

lim

)

(

lim

3

=

=

−∞

−∞

x

x

x

f

x

x

oraz

1

4

1

lim

)

(

lim

3

=

=

−∞

+∞

x

x

x

f

x

x

,

zatem

1

)

(

lim

=

=

x

x

f

A

x

.

background image

12

[

]

0

4

lim

4

lim

)

(

lim

2

2

=





=





=

−∞

−∞

−∞

x

x

x

x

Ax

x

f

x

x

x

,

[

]

0

4

lim

4

lim

)

(

lim

2

2

=





=





=

+∞

+∞

+∞

x

x

x

x

Ax

x

f

x

x

x

,

Zatem

[

]

Ax

x

f

B

x

=

)

(

lim

= 0.

Stąd wynika, że prosta

B

Ax

y

+

=

=

x jest wspólną asymptotą ukośną w –∞ oraz +∞.


Tabela przebiegu zmienności funkcji

2

4

)

(

x

x

x

f

=

x

–∞ ... –2 ...

0

...

3

4

... +∞

)

(

x

f

+

+

0

– –∞ +∞ +

+

+

+

)

(

x

f

–∞ ↑ –3 ↓ –∞ –∞ ↑

0

+∞

Na podstawie tabeli można sporządzić wykres funkcji

2

4

)

(

x

x

x

f

=

, który jest przedstawio-

ny na rysunku poniżej.

Wykres funkcji

2

4

)

(

x

x

x

f

=

Opracowano na podstawie:

1. M. Gewert, Z. Skoczylas: Analiza matematyczna 1. Definicje, twierdzenia, wzory. Oficyna

Wyd. GiS. Wrocław 2011.

2. W. Krysicki, L. Włodarski: Analiza matematyczna w zadaniach 1. PWN 2011.

f(x)

x

3

4

–3


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
badania operacyjne 3 id 76767 Nieznany (2)
24 Badanie czwornikow id 30562 Nieznany
5 ekstrema funkcji id 40709 Nieznany (2)
badania spoleczne id 76697 Nieznany
Badania Marketingowe id 76354 Nieznany
7 Funkcjonalizm id 44874 Nieznany (2)
Badania laboratoryjne id 76309 Nieznany
Funkcje 5 id 181902 Nieznany
Funkcje 6 id 181903 Nieznany
analiza i badanie rynku id 6045 Nieznany (2)
AMI 14 Funkcje c d id 59050 Nieznany (2)
badania operacyjne 1 id 76766 Nieznany
Badanie gleby id 77148 Nieznany
Badanie przedmiotowe id 77693 Nieznany (2)
generator funkcji (1) id 187188 Nieznany
Pochdne funkcji id 364356 Nieznany
Granice funkcji 4 id 195392 Nieznany
badania operacyjne 9 id 76768 Nieznany
C Typy Funkcje id 96656 Nieznany

więcej podobnych podstron