1
Spis treści
1. Baterie kondensatorowe ..................................... 1
1.1 Dobór baterii kondensatorowej..................... 1
1.2 Zabezpieczenia baterii kondensatorowych .. 1
1.3 Dobór kabli ................................................... 2
1.4 Regulator mocy biernej: czas zwłoki i
wielkość C/K ....................................................... 2
1.5 Przekładnik prądowy .................................... 2
1.6 Przykładowy schemat połączeń ................... 2
1.7 Dobór kondensatorów w zależności od
harmonicznych w sieci ....................................... 2
2. Dobór transformatora ......................................... 3
3. Sprawdzenie skuteczności środków ochrony
przeciwporażeniowej .............................................. 3
4. Sprawdzenie dobranych przewodów i kabli na
warunki zwarciowe ................................................. 6
5.
Sprawdzenie
selektywności
zadziałania
zabezpieczeń.......................................................... 8
6. Zabezpieczenie obwodów oświetleniowych ..... 10
1. Baterie kondensatorowe
1.1 Dobór baterii kondensatorowej
Naturalny współczynnik mocy można wyznaczyć z
zależności:
=
∑
∑
gdzie:
n
–
liczba
rozdzielnic
siłowych
(RS)
i
oświetleniowych (RO);
Q
i
– moc bierna i-tej rozdzielnicy;
P
i
– moc czynna i-tej rozdzielnicy;
tgϕ
nat
– współczynnik mocy naturalny;
tgϕ
zad
– współczynnik mocy wymagany przez zakład
energetyczny.
= ∙ (
−
)
≥
≥
Q
bat
– moc bierna baterii kondensatorowych;
Q
b
– moc bierna do skompensowania;
P – całkowita moc czynna odbiorów RS i RO.
1.2
Zabezpieczenia
baterii
kondensatorowych
Prąd
znamionowy
baterii
kondensatorowej
wyznacza się z zależności:
=
√3 ∙
gdzie:
I
n
– prąd znamionowy baterii kondensatorowej;
Wyłącznik (dobór wyłącznika w zależności od
wartości prądu biernego baterii I
n
):
a)
Bateria standardowa :
1,36 In;
b)
Bateria wzmocniona :
1,50 In;
2
c)
Bateria dławikowa :
1,21 In
Bezpieczniki (dobór w zależności od wartości prądu
biernego kondensatora In):
a)
Kondensatory standardowe :
1,6 In;
b)
Kondensatory wzmocnione :
1,6 In;
c)
Kondensatory z dławikami :
1,5 In.
1.3 Dobór kabli
Kable muszą być dobierane co najmniej na prąd
1,5·In.
≤
≤
= 1,5 ∙
!
≤ 1,45 ∙
gdzie:
!
= 1,6 ∙ dla bezpieczników od 20 A w górę;
!
= 1,45 ∙ dla wyłączników.
1.4 Regulator mocy biernej: czas zwłoki i
wielkość C/K
Ostrzeżenie:
Czas
pomiędzy
kolejnymi
załączeniami
tego
samego
członu
kondensatorowego musi być nastawiony na
minimalną wartość 50 sekund w celu uwzględnienia
czasu rozładowania kondensatora. Nie wolno
ustawiać mniejszej wartości niż zalecana przez
producenta ponieważ może to doprowadzić do
uszkodzenia kondensatorów i styczników.
Próg wartości prądu biernego (C/K) przy którym
regulator włącza pierwszy stopień (człon) baterii:
C - prąd pierwszego stopnia
K - przekładnia przekładnika prądowego
Moc pierwszego stopnia jest zawsze mniejsza lub
równa pozostałym stopniom baterii.
Przykład:
Moc pierwszego stopnia: 30 kvar 400 V (3~) 50 Hz
Przekładnik prądowy: 1000 / 5 A.
$ =
∙ √3
=
30000
400 ∙ √3
= 43,3&
K = 1000/5 = 200 stąd C/K = 43,3 / 200 = 0,21.
1.5 Przekładnik prądowy
Przekładnik prądowy musi być zainstalowany
powyżej baterii i odbiorów. Jeżeli pomiar napięcia
dokonywany przez regulator jest między fazą L2 i
L3 to przekładnik prądowy instalowany jest w fazie
L1 i analogicznie przy pomiarze napięcia między
fazami L1 i L2 przekładnik instalujemy w fazie L3.
Dane techniczne:
Prąd wtórny : 5 A
Moc (min.) : 5 VA
Dokładność : klasa 1
1.6 Przykładowy schemat połączeń
1.7 Dobór kondensatorów w zależności od
harmonicznych w sieci
Zasadnicze
odbiory
wprowadzające
wyższe
harmoniczne: napędy; prostowniki; spawarki;
świetlówki; przekształtniki (UPS); piece łukowe.
Do
doboru
odpowiedniego
typu
urządzeń
kompensacyjnych
(kondensatorów,
modułów
kompensacyjnych lub baterii kondensatorów)
potrzebna jest wielkość mocy pozornej Gh
generatorów harmonicznych (w kVA) i moc
transformatora
SN/nn
(w
kVA).
Poniżej
3
przedstawiono uproszczone kryteria doboru baterii
kondensatorowych zależnie od poziomu wyższych
harmonicznych.
a) Jeżeli Gh / Sn ≤ 15 % - kondensatory
standardowe
b) Jeżeli 15% < Gh / Sn ≤ 25% - kondensatory
wzmocnione (typ H – overrated)
c) Jeżeli 25% < Gh / Sn ≤ 60% - kondensatory
wzmocnione + dławiki ochronne (detuned type)
c) Jeżeli Gh / Sn > 60% - rozwiązanie nietypowe
Uwaga:
Kondensatory
wzmocnione
różnią
się
od
standardowych grubszą folią polipropylenową w
celu zwiększenia wytrzymałości elektrycznej z
powodu
wyższych
harmonicznych,
napięcie
znamionowe kondensatora wzmocnionego wynosi
440 V dla sieci 400 V. W układzie z dławikami
stosujemy zawsze kondensatory wzmocnione i
specjalnie przeznaczone do połączenia z dławikiem
ze
względu
na
wymaganą
częstotliwość
rezonansową układu LC.
Przykład:
Dla sieci 400 V, 50 Hz:
Kondensatory standardowe: napięcie znamionowe
kondensatora = 400 V
Kondensatory wzmocnione: napięcie znamionowe
kondensatora = 440 V
Układ z dławikiem: kondensatory wzmocnione 440
V + dławiki dostrojone do n=4,3 (215 Hz dla sieci 50
Hz - ochrona przed 5-tą i wyższymi harmonicznymi)
2. Dobór transformatora
Moc pozorną transformatora wyznacza się z
poniższej zależności:
'
(
= )(
(
*
)
!
+( (
(
−
*
)
!
'
(
≤ '
( ,
≤ - ∙ '
(
k – współczynnik uwzględniający przeciążenie
transformatora (np. 1,25 odpowiada 125%
przeciążenia);
P
tr
– moc czynna odbiorów podłączanych do
transformatora;
Q
tr
– moc bierna odbiorów podłączanych do
transformatora;
Q
bat
– moc bierna baterii kondensatorowej;
S
tr
– minimalna moc transformatora obliczeniowa;
S
trafo
– moc dobranego transformatora.
3. Sprawdzenie skuteczności środków
ochrony przeciwporażeniowej
Rodzaje ochrony przeciwporażeniowej:
- ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona
podstawowa, np. barierki ochronne, obudowy itp.);
- ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona
dodatkowa).
Jeżeli napięcie niebezpieczne (powyżej 50 V dla
AC) pojawi się na częściach normalnie nie
będących pod napięciem, zabezpieczenie musi
wyłączyć obwód elektryczny w odpowiednim czasie.
Dla sieci TN-S, wyróżnia się następujące czasy
maksymalnych wyłączeń:
- 0,4 sekundy dla zwarć jednofazowych;
- 0,2 sekundy dla zwarć trójfazowych;
- 5,0 sekund dla obwodów rozdzielczych.
Samoczynne
szybkie
wyłączenie
napięcia
następuje, gdy spełniony jest warunek:
.
≥
I
k1
– prąd zwarcia jednofazowego;
I
a
– prąd zapewniający szybkie skuteczne
wyłączenie napięcia.
4
Wartość prądu I
a
wyznacza się z następującej
zależności:
= - ∙
gdzie: k – współczynnik zwielokratniający zależny
od rodzaju zabezpieczenia; I
n
– prąd znamionowy
zabezpieczenia.
Wartość k dla bezpieczników można odczytać z
poniższej tabeli:
Rod
zaj
I
n
[A]
k
(dla 0,2s)
k
(dla 0,4s)
k
(dla 5,0s)
A
2
4
6
10
16
20
25
32
35
40
50
63
9,5
8,6
9,9
8,7
8,3
8,6
9,1
8,3
9,5
10,6
10,6
11,6
8
7,7
8,2
7,2
7,5
7,2
8,1
7,1
7,8
8,7
9,7
9,9
4,3
4,6
4,2
4,3
4,2
4,1
4,4
4,1
4,4
5
4,9
5,3
B
2
4
6
10
16
20
25
35
50
63
80
100
125
160
200
5,6
6
7,4
5,1
5,6
5,8
6,1
6,6
7
8
8,75
8,9
11,2
9,37
10,75
4,6
5,2
6,2
4,3
4,5
4,9
4,9
5,3
5,9
6,5
6,75
7
8,8
8,43
8,25
2,6
3
3
2,6
3,1
3
2,9
2,9
3
3,1
3,12
3,4
4,1
3,87
4,15
C
2
4
6
10
16
20
25
32
35
40
50
63
9,5
9,7
10,3
9,8
12
11,3
12,6
12,4
12,6
12,3
13,8
13
8
8
8,8
8,3
9,3
9,7
10,2
10,1
10,2
10,1
11,3
10,3
4,5
4,2
4,6
4,6
5,2
5,2
5,2
5,4
5,6
5,1
5,9
5,6
80
12,5
10,5
5,4
D
4
6
10
16
20
25
32
35
40
50
63
80
100
125
160
200
224
250
280
300
315
355
400
425
450
500
560
630
710
800
900
1000
1250
9,7
8,6
9
7,6
8,6
8,6
9,4
9,5
9,9
10,7
10,7
11,8
12
13,8
13,2
14,9
9,2
14
10,1
10,4
15,8
10,8
15
11,6
12,1
18
12,1
19,5
11,7
18,9
13,4
20
25,1
8
7,3
7,5
6,3
6,7
7,6
7,8
8,3
8,1
9,1
9,1
10
10
11,8
11,3
12
7,8
11,9
8,4
8,4
13,4
9,1
12,7
9,6
10,6
14,6
10,4
15,1
10,1
16,9
10,9
15,5
20
4,5
4,3
4,6
3,9
4,3
4
4,2
5,1
4,8
5,6
4,9
5,4
5,9
5,7
5,7
6,5
5,5
6,3
5,2
5,4
7,2
5,6
7,5
5,8
6,5
8
6
8,1
5,8
8,75
6,1
8,5
10,5
E
20
25
32
40
50
63
80
100
125
160
200
250
4,25
4,4
4,15
4,3
4,46
4,36
4,41
4,82
4,76
4,53
4,7
5,64
3,7
3,72
3,56
3,57
3,6
3,73
4
4,03
4,13
4,03
4,1
4,56
2,45
2,48
2,43
2,45
2,4
2,41
2,47
2,35
2,81
2,87
2,99
2,92
A – wkładki małogabarytowe;
B – wkładki instalacyjne szybkie;
C – wkładki instalacyjne zwłoczne;
D – wkładki przemysłowe zwłoczne;
E – wkładki przemysłowe szybkie.
5
Wartość k dla wyłączników małogabarytowych
(modułowych) wyznacza się odpowiednio: k=5 dla
ch-ki „B”; k=10 dla ch-ki „C”; k=20 dla ch-ki „D”.
Wyłączniki małogabarytowe to wyłączniki do
montażu na szynę DIN (TH35) o prądzie
znamionowym do 63 A, w wyjątkowych sytuacjach
do 125A.
Wartość k dla wyłączników wielkogabarytowych
przyjmuje wartość nastawialną od 0 do 10. W
przypadku
wyłączników
wielkogabarytowych
korzysta się z zależności:
= - ∙
(
gdzie: I
r
to prąd nastawy członu przeciążeniowego –
patrz poniżej.
Wyłączniki wielkogabarytowe do 250 A (wg katalogu
Legrand):
uwaga: w poniższych tabelach I
m
= I
a
.
Wyłączniki wielkogabarytowe do 630 A (wg katalogu
Legrand):
6
Wyłączniki wielkogabarytowe do 1250/1600 A (wg
katalogu Legrand):
4.
Sprawdzenie
dobranych
przewodów i kabli na warunki
zwarciowe
Dopuszczalny czas przepływu prądu zwarciowego
przez kabel/przewód powinien być taki, aby
temperatura kabla/przewodu w wyniku zwarcia nie
przekraczała dopuszczalnej temperatury granicznej,
jaką jest w stanie wytrzymać.
Dopuszczalny czas trwania zwarcia t można
wyznaczyć z zależności:
= (- ∙
'
)
!
gdzie:
I – prąd zwarcia trójfazowego (dla obwodów
trójfazowych) lub jednofazowego (dla obwodów
jednofazowych);
S – przekrój kabla/przewodu;
k – współczynnik dla przewodów roboczych, który
wynosi odpowiednio:
izolacja PVC (S≤300 mm
2
): Cu, k=115; Al, k=76;
izolacja PVC (S>300 mm
2
): Cu, k=103; Al, k=68;
izolacja XLPE: Cu, k=143; Al, k=94.
W przypadku gdy t ≤ 0,1 sekundy, wówczas należy
sprawdzić całkę Joule’a reprezentowaną dla
danego
urządzenia
zabezpieczającego
(bezpiecznika lub wyłącznika).
-
!
∙ '
!
≥ /
!
( ) ∙ 0
Przykładowe charakterystyki całek Joule’a dla
aparatów małogabarytowych typu wyłączniki wg
firmy Legrand, podano poniżej:
7
8
Przykładowe charakterystyki całek Joule’a dla
bezpieczników, podano poniżej:
Prąd
znamionowy [A]
Spodziewany
prąd
zwarciowy [kA]
Całka Joule’a
[A
2
s]
10
0,4
640
16
0,55
1210
20
0,79
2500
25
1,00
4000
32
1,20
5750
40
1,50
9000
50
1,85
13700
63
2,30
21200
80
3,00
36000
100
4,00
64000
125
5,10
104000
160
6,80
185000
200
8,70
302000
250
11,80
557000
315
15,00
900000
400
20,00
1600000
500
26,00
2700000
630
37,00
5470000
800
50,00
10000000
1000
66,00
17400000
1250
90,00
33100000
5.
Sprawdzenie
selektywności
zadziałania zabezpieczeń
Sprawdzenie selektywności ma na celu upewnienie
się, że jako pierwsze zadziała zabezpieczenie
bliższe miejscu zwarcia. W przypadku obwodów
końcowych trójfazowych, należy rozpatrywać prądy
zwarciowe trójfazowe, zaś w przypadku obwodów
końcowych jednofazowych, należy rozpatrywać
prądy zwarciowe jednofazowe.
Jeżeli badana jest selektywność między dwoma
bezpiecznikami połączonymi szeregowo, należy
zachować zależność:
!
≥ 1,6
gdzie: I
n1
– prąd wkładki bezpiecznikowej pierwszej;
I
n2
– prąd wkładki bezpiecznikowej drugiej,
zainstalowanej bezpośrednio za wkładką pierwszą.
Jeżeli konieczne jest zbadanie selektywności
między bezpiecznikami a wyłącznikami, należy
odnieść się do zaleceń producenta danej aparatury.
Poniżej
przedstawiono
przykładowe
tabele
selektywności w oparciu o produkty firmy Legrand.
9
Tabele 5.1 oraz 5.2 pokazują, do jakich wartości
spodziewanych
prądów
zwarciowych
będzie
zachodzić
selektywność
między
aparatami
połączonymi
szeregowo.
W
przypadku
przekroczenia wartości prądu zwarciowego, istnieje
duże prawdopodobieństwo braku selektywności
działania między poszczególnymi urządzeniami
zabezpieczającymi.
Tabela 5.1
10
Tabela 5.2
6.
Zabezpieczenie
obwodów
oświetleniowych
Poniżej
pokazano
tabele,
wskazujące
ile
maksymalnie może być danych źródeł światła, w
zależności od rodzaju aparatu zabezpieczającego
oraz jego wielkości prądowej. Tabele bazują na
wytycznych producenta Legrand.
Spełnienie wytycznych producenta aparatów
zabezpieczających odnośnie ilości źródeł światła na
jednym obwodzie, pozwoli uniknąć niepotrzebnych,
przypadkowych
wyłączeń
oraz
zapobiega
zniszczeniu zarówno aparatów jak urządzeń
podłączonych do poszczególnych obwodów.
11