Zeszyt do æwiczeñ 2012-2013

Katedra Fizjologii Do wiadczalnej i Klinicznej

UNIWERSYTET MEDYCZNY W ŁODZI

ZESZYT DO WICZE Z FIZJOLOGII

Kierunek Lekarsko-Dentystyczny

Rok akademicki 2012/2013

Praca zespołowa pod redakcj

dr hab. n. med. Anny Walczewskiej

Łód 2012

UKŁAD NERWOWY I NARZ DY ZMYSŁÓW

Temat. Badanie odruchu renicznego na wiatło

Zw enie obu renic pod wpływem zwi kszenia nat enia wiatła nast puje odruchowo. Droga

tego odruchu od siatkówki do mi nia zwieracza renicy jest wieloneuronalna. Badanie tego

autonomicznego odruchu mo e słu y do oceny przewodzenia impulsów w nerwie wzrokowym,

czynno ci struktur ródmózgowia bior cych udział w integracji impulsacji z siatkówki oraz nerwu

okoruchowego. Brak odruchu renic na wiatło jest jednym z kryteriów mierci pnia mózgu.

Zadanie

Zmierzy szeroko renic u człowieka w zaciemnionym pomieszczeniu, a nast pnie po

o wietleniu wiatłem latarki elektrycznej kolejno lewego i prawego oka.

Wykonanie

Do wykonania potrzebne s latarka elektryczna i przezroczysta linijka z podziałk milimetrow .

Badanie nale y wykona w grupach dwuosobowych w zaciemnionym pomieszczeniu. Badany musi

patrze na odległy nieruchomy przedmiot. Badaj cy mierzy szeroko renic obu oczu przykładaj c

linijk do nasady nosa. Nast pnie o wietli wiatłem latarki elektrycznej oko lewe i zmierzy szeroko

renic obu oczu. Po chwili o wietli oko prawe i ponownie zmierzy szeroko renic obu oczu. Wyniki

zapisa w tabeli.

rednica renic [mm]

Oko

w ciemno ci

o wietlone oko lewe o wietlone oko prawe

Lewe

Prawe

Jak zmienia si rednica renicy lewego oka, gdy o wietlamy tylko prawe oko?

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………

………………………………………………………

Temat. Badanie odruchu na rozci ganie mi nia

Rozci gni cie mi nia powoduje jego odruchowy skurcz. Jest to wynik działania odruchu

monosynaptycznynego, w którym impuls nerwowy jest przewodzony przez dwa neurony. Do rodkowo

od receptora przez neuron czuciowy i od rodkowo do efektora przez neuron ruchowy. Odruch ten jest

odruchem własnym mi nia, poniewa receptor i efektor znajduj si w obr bie tego samego mi nia.

Badanie tego odruchu słu y do oceny prawidłowej czynno ci o rodków ruchowych oraz dróg nerwowych

w obr bie o rodkowego i obwodowego układu nerwowego u człowieka.

Zadanie

Zbada odruchy na rozci ganie z wi zadła rzepkowego i ze ci gna Achillesa.

Wykonanie

Do wykonania badania potrzebny jest

młoteczek neurologiczny.

Badanie odruchu kolanowego. Badany siada na krze le i zakłada nog na nog . Badaj cy uderza

młoteczkiem neurologicznym w wi zadło rzepkowe i obserwuje ruch podudzia badanego.

Badanie odruchu ze ci gna Achillesa. Badany kl ka na krze le. Badaj cy uderza młoteczkiem

neurologicznym w ci gno Achillesa i obserwuje ruch stopy badanego.

1. Opisz ruch ko czyny, który wyst pił u badanego po uderzeniu

wi zadła rzepkowego …………………………………………………………………………………

ci gna Achillesa………………………………………………………………………………………

2. Który mi sie jest efektorem w odruchu

z wi zadła rzepkowego ..................................…………………………………………………………

ze ci gna Achillesa ...............................................................................................................................

Temat Badanie ostro ci wzroku

Badanie ostro ci wzroku pozwala na ocen precyzji rozró niania szczegółów obrazu. Parametr

ten zale y od wielu czynników, takich jak sprawno układu optycznego oka, czynno ci siatkówki, dróg i

o rodków wzrokowych. Zgodnie z zasad Snellena prawidłow ostro ci wzroku nazywamy zdolno

oka do rozró nienia dwu punktów przy k cie patrzenia równym 1 minucie. Przy prawidłowej ostro ci

wzroku mo na odczyta cyfry w najni szym rz dzie tablicy Snellena z odległo ci 5 m (ostro wynosi 1).

Zadanie

Okre li ostro wzroku (V) dla prawego i lewego oka za pomoc

tablic okulistycznych Snellena.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Osoba badana staje w odległo ci 5 m od tablicy,

zasłania r k jedno oko, a drugim okiem czyta pod wietlane przez badaj cego cyfry, poczynaj c od rz du

najni szego. Je li badany nie potrafi odczyta cyfr tego rz du, badaj cy pod wietla rz dy cyfr coraz

wy ej, a uzyska prawidłowy odczyt wszystkich cyfr. Pod wietlanie rz dów znaków wykonuje si za

pomoc pulpitu sterowniczego do tablic.

Obliczy ostro wzroku dla ka dego oka osobno korzystaj c ze wzoru:

V = D

d – odległo osoby badanej od tablicy

D – odległo z jakiej osoba o prawidłowej ostro ci wzroku powinna czyta dany rz d cyfr

= ………

= ……….

Oce wynik …………………………………………………………………………

Wymie przyczyny nieprawidłowej ostro ci wzroku.

..........................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

Temat: Badanie zdolno ci widzenia barw

Dzi ki obecno ci w czopkach trzech rodzajów barwników wzrokowych, które pochłaniaj

promienie wietlne o ró nej długo ci fali, a nast pnie zło onemu kodowaniu tej informacji przez komórki

receptorowe w siatkówce, mo liwe jest widzenie barwne. Badanie widzenia barwnego pozwala na ocen

czynno ci wszystkich rodzajów czopków. Opracowano wiele ró nych metod badania zdolno ci widzenia

barw. Jedn z nich jest badanie za pomoc tablic Ishihary.

Zadanie

Zbada zdolno widzenia barw za pomoc tablic Ishihary.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Badany i badaj cy siadaj naprzeciwko siebie w

odległo ci 1 m. Badaj cy pokazuje tablice Ishihary od 1 do 17, chwil czeka a badany odczyta cyfr i

zapisuje t cyfr w tabeli. Na tablicach od 18 do 24, poprowadzone s kolorowe szlaki, których pocz tek i

koniec pokazuje znak X. Badany powinien prze ledzi i pokaza przebieg szlaku barwnego na ka dej

tablicy. Po zapisaniu wszystkich wyników w tabeli oceni czy badany prawidłowo rozpoznaje barwy. Za

prawidłowe widzenie barwne uznaje si , je li badany rozpoznał minimum 13 znaków na tablicach

Ishihary.

Numer

tablicy

Cyfra na

tablicy

Cyfra odczytana

przez badanego

Oce widzenie barwne

………………………………………………………………………………………………………………..

.........................................................................................................................................................................

„X” – osoba badana

nie widzi cyfry

(Nr tab. 14, 15, 19)

„+” – osoba badana

prawidłowo poprowadziła

lini mi dzy iksami

„-” – osoba badana

nieprawidłowo poprowadziła

lini mi dzy iksami

Temat. Badanie szybko ci adaptacji siatkówki do ciemno ci po ol nieniu

Narz d wzroku ma kilka mechanizmów adaptacyjnych w procesie odbierania wra e ze

rodowiska zewn trznego słu cych optymalizacji procesu widzenia. Jednym z nich jest adaptacja

siatkówki do wiatła i do ciemno ci, które umo liwia widzenie w ró nych warunkach o wietlenia.

Badanie szybko ci adaptacji siatkówki do ciemno ci po ol nieniu ma szczególne znaczenie u kierowców

pojazdów mechanicznych.

Zadanie

Wyznaczy czas adaptacji do ciemno ci po ol nieniu dla czterech rodzajów znaków wietlnych

za pomoc Adaptometru.

Wykonanie

Badanie wykona w grupach dwuosobowych w zaciemnionym pokoju Badany siada z przodu

aparatu i szczelnie przykłada twarz do gumowej obudowy wziernika. R ce opiera na niebieskich

przyciskach z boków aparatu. Nale y wykona dwie serie bada .

I seria. Badany programuje aparat przyciskami na tylnej cianie tak, aby CZAS OL NIENIA wynosił 1

sekund i SIŁA WIATŁA 500 luxów. Badanie rozpocz wciskaj c przycisk oznaczony „O”, a

nast pnie przycisk

POCZ. BAD. Badany powinien zobaczy symbol „O” na ekranie we wn trzu aparatu.

Nast pnie badaj cy wciska przycisk

START, który na chwil wł cza o wietlenie we wn trzu aparatu. Po

zga ni ciu wiatła badany stara si ponownie zobaczy symbol

„O” na ekranie i natychmiast po jego

rozpoznaniu wciska niebieski przycisk z boku aparatu (prawy lub lewy w zale no ci od swojej r czno ci).

Od momentu zga ni cia lampy we wn trzu aparatu, do momentu wci ni cia przez badanego przycisku

sygnalizuj cego, licznik Adaptometru mierzy czas adaptacji do ciemno ci po ol nieniu. Wynik wpisa do

tabeli. Po skasowaniu wskaza licznika przyciskiem

KAS, nale y wybra kolejny symbol, tj. „+” i

wykona badanie w identyczny sposób. Podobnie post pujemy programuj c wszystkie pozostałe symbole

wyszczególnione w tabeli.

UWAGA! Przed wykonaniem kolejnego badania nale y skasowa poprzednie

wskazania licznika.

II seria. Zmieni ustawienia w aparacie: CZAS OL NIENIA 8 sekund i SIŁA WIATŁA 900 luxów.

Powtórzy cały program dla wszystkich czterech symboli. Wyniki wpisa do tabeli.

Ostateczny wynik badania to ł czny czas adaptacji do rozró niania czterech testowanych znaków

w ró nych warunkach czasu ol nienia i siły wiatła.

Czas adaptacji [s]

Wy wietlany znak

Czas ol nienia: 1 s

Siła wiatła: 500 lux

Czas ol nienia: 8 s

Siła wiatła: 900 lux

Suma czasów

Oce adaptacj po ol nieniu w zale no ci od czasu i nat enia wiatła padaj cego na siatkówk

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………….......

1. Na czym polega adaptacja siatkówki do:

wiatła?…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

ciemno ci………………………………………………………………………………………………

…..…………………………………………………………………………………………………........

Temat. Ocena widzenia stereoskopowego

Stereopsja, czyli widzenie gł bi, zale y od stanu i czynno ci narz du wzroku, czynno ci

o rodków nerwowych scalaj cych obrazy powstaj ce w obydwu siatkówkach, a tak e od cech

anatomicznych twarzy człowieka, szczególnie od rozstawu gałek ocznych. Jest tak e wynikiem

do wiadczenia i wyuczenia ogl dania przestrzeni wokół siebie. Prawidłowa zdolno widzenia

przestrzennego ma szczególne znaczenie przy wykonywaniu zawodu operatora ci kiego sprz tu i

kierowcy.

Zadanie

Wykona 5 pomiarów stereopsji za pomoc Stereometu poziomego.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Badany siada twarz do wziernika stereometru na

takiej wysoko ci, aby wziernik znajdował si na wprost oczu. Badaj cy wł cza o wietlenie wziernika,

zakrywa klapk wziernika, rozstawia dwa ruchome pr ty na suwaku aparatu w skrajne poło enia, a

nast pnie podnosi klapk wziernika. Badany patrz c przez wziernik powinien ustawi dwa skrajne pr ty

w jednej poziomej linii ze rodkowym pr tem bazowym. Do przesuwania ruchomych pr tów słu dwa

uchwyty na spodzie stereometru. Badaj cy odczytuje w milimetrach odst p od warto ci „0” (pr ta

bazowego) na linijce pomiarowej. Test powtórzy pi ciokrotnie i wyniki wpisa do tabeli. Za prawidłowe

widzenie stereoskopowe mierzone tym aparatem przyjmuje si zakres 0 – 5 mm.

L.p.

Lewy pr cik [mm]

Prawy pr cik [mm]

Suma [mm]

Suma ró nic dla lewego i prawego pr cika

S [mm] =

Oce wynik badania

………………………………………………………………………………………………………………

1. Jak zmienia si ustawienie gałek ocznych przy patrzeniu na przedmioty:

bliskie

…………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………….

dalekie

…………………………………………………………………………………………………………

Temat: Badanie słuchu za pomoc stroików

Fale d wi kowe w warunkach fizjologicznych docieraj do ucha wewn trznego, drog

powietrzn przez przewód słuchowy zewn trzny i ucho rodkowe. Jednak kosteczki słuchowe ucha

rodkowego mog zosta wprawione w drgania tak e za po rednictwem ko ci czaszki. Wtedy powstały

d wi k jest przewodzony do ucha wewn trznego drog kostn z pomini ciem kosteczek słuchowych.

Próby stroikowe pozwalaj zró nicowa obie drogi przewodzenia d wi ków. Za pomoc stroików mo na

diagnozowa dwa podstawowe rodzaje głuchoty tzn. głuchot przewodzeniow i odbiorcz (nerwow ).

Zadanie 1. Próba Rinnego

Okre li czas przewodnictwa kostnego i powietrznego dla lewego i prawego ucha u ywaj c

stroików o cz stotliwo ci drga 256 Hz i 512 Hz.

Wykonanie

Do wykonania oprócz stroików potrzebny jest stoper. Badanie wykona w dwuosobowych

grupach. Badaj cy wzbudza stroik uderzaj c jego ramionami o drewniany klocek, przystawia drgaj cy

stroik do wyrostka sutkowatego ko ci skroniowej badanego i wł cza stoper. Badany słyszy d wi k

stroika przewodzony drog kostn . Sygnalizuje badaj cemu moment, gdy przestaje słysze d wi k.

Badaj cy musi zapami ta w tym momencie czas mierzony na stoperze – jest to

czas przewodnictwa

kostnego. Nast pnie przystawia drgaj cy jeszcze stroik w pobli e zewn trznego przewodu słuchowego

badanego. Teraz badany słyszy ten sam d wi k drog przewodnictwa powietrznego. W momencie, gdy

przestaje go słysze , badaj cy zatrzymuje stoper. Czas na stoperze jest

czasem przewodnictwa

powietrznego. Identycznie wykona badanie dla drugiego ucha, a nast pnie powtórzy procedur

u ywaj c stroika o innej cz stotliwo ci drga . Wyniki zapisa w tabeli. Stosunek czasu trwania

przewodnictwa powietrznego do kostnego powinien mie warto wi ksz od 1.

Czas trwania przewodnictwa

kostnego

powietrznego

Stosunek

Przewodnictwa

powietrznego do

kostnego

Ucho

256 Hz 512 Hz 256 Hz 512 Hz 256 Hz 512 Hz

Prawe

Lewe

Ocen wynik badania

………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………….......

Zadanie 2. Próba Webera

Porówna słyszalno d wi ku przewodzonego drog kostn w lewym i prawym uchu w

warunkach fizjologicznych oraz po zablokowaniu w jednym uchu przenoszenia d wi ków drog

powietrzn .

Wykonanie

Do wykonania potrzebny jest stroik i stoper. Badaj cy opiera podstaw drgaj cego stroika na

ciemieniu badanego, dokładnie w linii rodkowej, wł cza stoper i mierzy czas słyszenia d wi ku drog

przewodnictwa kostnego obu uszu jednocze nie. Badany powinien porówna słyszenie tego d wi ku w

obu uszach i stwierdzi , czy słyszy ten d wi k jednakowo. Prawidłowo, słyszalno powinna by taka

sama w obu uszach. Nast pnie badany zakrywa szczelnie jedno ucho wacikiem eliminuj c w ten sposób

przewodnictwo powietrzne w tym uchu. Wtedy powtórzy prób stroikow . Badany powinien porówna

słyszenie w obu uszu tego samego d wi ku. Badanie powtórzy zakrywaj c drugie ucho. Wyniki zapisa

w tabeli.

Czas [s] i sposób słyszenia

(jednakowo/niejednakowo; gło niej/ciszej)

Warunki słyszenia

Ucho lewe

Ucho prawe

Fizjologiczne

Zakryte ucho lewe

Zakryte ucho prawe

Oce wynik badania

………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………...........

Odpowiedz na pytania

1. Jak wpływa przewodnictwo powietrzne na odbiór bod ców słuchowych drog kostn ?

.................................................................................................................................................................

2. Jaki rodzaj głuchoty i którego ucha wyst puje u człowieka, który w próbie Webera

sygnalizuje gło niejszy d wi k w prawym uchu?

.....................................................................................................................................................

....................................................................................................................…………….............

.....................................................................................................................................................

Temat. Pomiar precyzji ruchów dowolnych

Bezpo redni impuls nerwowy do skurczu mi ni w ruchu dowolnym pochodzi z nadrz dnych

neuronów korowych pól ruchowych i przekazywany jest do motoneuronów w rdzeniu kr gowym

drogami korowo-rdzeniowymi. Jednak precyzja ruchów dowolnych uzale niona jest od współdziałania i

prawidłowej czynno ci wszystkich o rodków kieruj cych czynno ci ruchow . W wykonaniu

zamierzonego ruchu współuczestnicz j dra podstawy mózgu, układ siatkowaty zst puj cy i mó d ek.

Planowanie wykonania sekwencji ruchów nadzoruje kora przedczołowa i j dro ogoniaste.

Zadanie

Obrysowa wodzikiem testowym wszystkie figury na płycie Tremometru testowego nie dotykaj c

ich kraw dzi oraz powierzchni na spodzie płyty.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Wł czy aparat do sieci, wykasowa wskazania

liczników, a metalowa ko cówka wodzika testowego powinna si znajdowa w gnie dzie na płycie

testowej. Test rozpoczyna si w momencie, gdy badany wyjmuje wodzik z gniazda. Nast pnie prowadzi

wodzik jak najszybciej od lewego górnego rogu do prawego (jak podczas czytania ksi ki), po

wszystkich otworach i szczelinach figur na płycie testowej tak,

aby nie dotkn brzegów otworów, ani

le cej na spodzie płyty oporowej. Aparat mierzy czas wykonania testu oraz ka de dotkni cie do płyty

testowej i oporowej.

UWAGA! R ka trzymaj ca wodzik powinna by lu no zawieszona w

powietrzu, nie podparta i nie podtrzymywana, aby umo liwi ujawnienie si dr enia r ki podczas

wykonywania ruchów

. Natychmiast po wykonaniu zadania badany wkłada wodzik do gniazda, co

wył cza przyrz d kontrolno – pomiarowy. Badaj cy spisuje wskazania liczników do tabeli, kasuje te

wskazania, a badany powtarza test trzymaj c wodzik drug r k .

R ka

Czas badania [s]

Czas bł dów [s]

Liczba bł dów

prawa

lewa

rednie warto ci [± SE] dla 87 kobiet ( ) i 65 m czyzn ( )

R ka

prawa 66,0±2,8 61,6±2,7 5,4±0,3

6,5±0,3

45,7±2,4 54,1±2,8

lewa

77,1±3,9 68,1±3,5 9,5±0,7

10,4±0,4 77,3±4,1 82±3,2

Czy wynik badania wykazał wyra n preferencj jednej r ki? Czy wynik badania jest zbie ny z

subiektywnym odczuciem badanego?

...................................................................................................................................................................

Temat. Badanie zdolno ci koordynacji wzrokowo-ruchowej

Koordynacja wzrokowo-przestrzenna jest przykładem niezwykle zło onej funkcji OUN.

Anga uje ona wszystkie o rodki uczestnicz ce w odbieranie wra e wzrokowych, o rodki kieruj ce

ruchem oraz o rodki odpowiedzialne za orientacj w przestrzeni. Do wykonania zadania o charakterze

wzrokowo-przestrzennym niezb dna jest pami operacyjna. Baz pami ci operacyjnej w zadaniach

wzrokowo-przestrzennych jest hipokamp i kora przedczołowa.

Zadanie

Obrysowa szybko i dokładnie wodzikiem testowym rysunek na płycie testowej Suportu

krzy owego.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Na wst pie ustawi dwoma pokr tłami poło enie

wodzika testowego na płycie testowej z rysunkiem. Wodzik powinien znajdowa si w zagł bieniu

rozpoczynaj cym cie k testow aparatu.

Badaj cy zeruje wskazania wszystkich liczników. Badany siada na krze le przed płyt testow u ywaj c

obydwu pokr teł, prowadzi wodzik testowy po cie ce oznaczonej czarn , grub lini . Ka de

wykroczenie poza lini jest traktowane jako bł d i badany powinien jak najszybciej sprowadzi wodzik

ponownie na cie k testow . Wodzik testowy trzeba prowadzi po cie ce szybko i dokładnie a do

punktu startowego testu. Badaj cy przepisuje wskazania liczników do tabeli.

Liczba bł dów

Czas bł dów

(dziesi te cz ci sekundy)

Czas trwania badania

[s]

rednie warto ci dla 99 kobiet i 87 m czyzn ( ± SE )

Kobiety

29,9±2,4

290,4±25,8

343,8±11,7

M czy ni

23,5±2,0

216,8±23,6

270,9±10,4

Oce zdolno koordynacji wzrokowo-ruchowej badanego (lepsza, rednia lub gorsza ni przeci tna)

………………………………………………………………………………………………………………

Odpowiedz na pytanie

1. Która półkula mózgu jest odpowiedzialna za orientacj wzrokowo-przestrzenn ?

...................................................................................................................................................................

Temat 30. Badanie zdolno ci koncentracji uwagi

Uwaga to zdolno do wybiórczego skupiania si na odbiorze bod ców o szczególnym znaczeniu

dla organizmu. Zjawisko to jest mo liwe dzi ki uruchomieniu mechanizmów wzmacniaj cych i

koordynuj cych czasowo aktywno tych grup neuronów, które s zaanga owane w odbiór i analiz

okre lonych bod ców. Równolegle mog zosta wł czone mechanizmy hamuj ce aktywno neuronów

niepotrzebnych do odbioru i analizy tych bod ców. Koncentracja uwagi jest jedn z wielu cech uwagi.

Zadanie 1

Zmierzy za pomoc Aparatu krzy owego I:

(1) czas wykonania zadania i liczb bł dnych reakcji

w rytmie wymuszonym;

(2) liczb poprawnych reakcji (bod ce odebrane) w rytmie narzuconym we

wszystkich czterech pr dko ciach tego rytmu.

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Badany siada przed pulpitem aparatu, gdzie

ka demu przyciskowi przyporz dkowane s dwie lampki. Badaj cy na tylnej cianie aparatu za pomoc

przycisków programuje badanie.

(1) Badanie w rytmie wymuszonym

Badaj cy wybiera przycisk

WYM i rozpoczyna program przyciskiem START. W tym momencie

zapalaj si na pulpicie aparatu przed badanym dwie lampki. Badany powinien jak najszybciej wcisn

przycisk le cy na skrzy owaniu prostopadłych linii biegn cych od tych lampek, który je wył cza.

Natychmiast zapalaj si kolejne dwie lampki, które powinny by znowu jak najszybciej wył czone. Cały

program badania w rytmie wymuszonym składa si z 49 kombinacji par lampek i ko czy si w

momencie, gdy przestaj si one pojawia . Z liczników nale y odczyta czas trwania badania i liczb

bł dów.

(2) Badanie w rytmie narzuconym

Badaj cy zeruje wskazania liczników przyciskiem

KAS i programuje badanie w rytmie narzuconym

wciskaj c przycisk

NARZ i przycisk oznaczony 30 (cz stotliwo zmian 49 kombinacji par lampek

30/min). Badanie rozpoczyna wci ni ciem przycisku

START. Tym razem badany nie ma wpływu na

szybko zmian zapalania si kombinacji lampek, musi si podporz dkowa rytmowi narzuconemu przez

program. Powinien bezbł dnie wciska przyciski wył czaj ce wiec ce lampki, a licznik aparatu zlicza

prawidłowe wci ni cia. Nast pnie nale y analogicznie przeprowadzi test dla rytmu 50, 70 i 90/ min

wciskaj c w aparacie odpowiednie klawisze z cyframi. Wykonanie badania w rytmie 90/min jest do

trudne. Dlatego o jego wykonaniu decyduje osoba badana.

Wyniki wpisa do tabeli.

Rodzaj programu

Czas [s]

Liczba

bł dów

Bod ce

odebrane

I Rytm wymuszony

II Rytm narzucony 30/min

III 50/min

IV 70/min

V 90/min

rednie warto ci ( ± SE) dla 128 kobiet ( ) i 83 m czyzn ( )

Czas [s]

Liczba bł dów

Bod ce odebrane

56,7±0,7 56,4±1,4

1,6±0,2

1,6±0,3

48,7±0,1

48,5±0,3

III

44,0±0,5

44,0±0,7

27,3±1,0

30,2±1,3

Oce zdolno koncentracji uwagi badanego (lepsza, rednia lub gorsza ni przeci tna)

………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 2

Zmierzy za pomoc Aparatu krzy owego II: liczb poprawnych reakcji (

Program 1) oraz czas

wykonania zadania i liczb bł dnych reakcji (

Program 2). Dodatkowo zmierzy pojedyncze czasy

reakcji (najkrótszy, najdłu szy oraz redni),

Wykonanie

Badanie wykona w dwuosobowych grupach. Badany siada przed pulpitem aparatu, gdzie

ka demu przyciskowi przyporz dkowane s dwie lampki. Jedna w górnym rz dzie i druga w lewym

szeregu dla osób prawor cznych, a w górnym szeregu i w prawym rz dzie dla osób lewor cznych. Po

wł czeniu aparatu do sieci na wy wietlaczu pojawia si napis

P-Pr1-30 (P - prawa r ka, Pr1 - program 1

w systemie stałym, tempo

30 bod ców/min). Je eli badany jest lewor czny powinien zmieni

przyciskiem

R KA ustawienie P na L. Nast pnie nale y wcisn przycisk LOSOWANIE, aby

zaprogramowa zmienn kolejno zapalaj cych si lampek. Pojawia si dodatkowo kropka przy

oznakowaniu r ki (

np. P.).

Program 1

Prawidłowo zaprogramowane badanie powinno mie oznakowanie:

P. lub L.-Pr1-30. W tym

programie zapala si 49 kombinacji lampek w tempie 30/min. Badaj cy wciska przycisk

START, a

badany wciska przyciski odpowiadaj ce kolejnym kombinacjom zgodnie z zaprogramowanym rytmem.

Na wy wietlaczu pokazuje si aktualna ilo prawidłowych reakcji, a na koniec ostateczny wynik

badania. Aby wykona badanie w tempie 50, 70 i 90/min nale y ka dorazowo zaprogramowa szybko ci

zmian lampek przyciskami

NOWE i TEMPO. Badanie mo na przerwa w ka dej chwili przyciskiem

NOWE. Do tabelki wpisa uzyskane wyniki we wszystkich czterech szybko ciach.

Program 2

Przyciskiem

PROGRAM nale y zmieni program badania na Pr2. W programie 2 lampki

zapalaj si w tempie zale nym od czasu reakcji badanego, a na wy wietlaczu mierzony jest czas trwania

badania w sekundach oraz liczba popełnionych bł dów. W standardowym programie zapala si 49

kombinacji lampek. Nale y zmieni liczb kombinacji zapalania lampek na 98. W tym celu badaj cy

trzyma wci ni ty przycisk

NOWY i jednocze nie wciska dwukrotnie START. Po ustawieniu liczby

kombinacji na wy wietlaczu powinien pokaza si napis:

P. lub L.– Pr2. Badany powinien jak

najszybciej i mo liwie bezbł dnie wciska przyciski odpowiadaj ce kolejnym kombinacjom lampek. Aby

uzyska pojedyncze czasy reakcji, po zako czeniu badania (miga cyfra 2) wcisn przycisk

START. Po

pierwszym wci ni ciu pojawia si warto najdłu szego czasu reakcji, po drugim – najkrótszego czasu

reakcji, po trzecim – redniego czasu reakcji. Wszystkie wyniki wpisa do tabeli.

Rodzaj

programu

Ilo

trafie

Czas

badania

[s]

Ilo

bł dów

Maks.

czas

reakcji [s]

Min. czas

reakcji

[s]

redni

czas

reakcji [s]

Pr1 30/min

50/min

70/min

90/min

Pr2

Oce zdolno koncentracji uwagi badanego w zale no ci od tempa i ilo ci kombinacji w te cie

...........................................................................................................................................................

UKŁAD KR

ENIA

Temat. Rejestracja potencjałów czynno ciowych serca i analiza wykresu EKG

Elektrokardiogram (EKG) jest to graficzny zapis elektrycznej czynno ci serca rejestrowany z

powierzchni ciała. Standardowy elektrokardiogram wykonuje si w spoczynku z 12 odprowadze :

trzy odprowadzenia ko czynowe dwubiegunowe I, II, III

trzy odprowadzenia ko czynowe jednobiegunowe aVR, aVL, aVF

sze odprowadze przedsercowych jednobiegunowych V1 – V6

Odprowadzenia ko czynowe dwubiegunowe rejestruj ró nic potencjałów mi dzy elektrodami

poło onymi w trójk cie: prawe przedrami -lewe przedrami - lewe podudzie.

Schemat poł czenia elektrod ko czynowych dwubiegunowych.

Odprowadzenia ko czynowe jednobiegunowe rejestruj ró nic potencjału pomi dzy elektrod na

jednej z ko czyn (elektroda czynna) a elektrod odniesienia, któr stanowi elektrody umieszczone na

dwóch pozostałych ko czynach.

Schemat poł czenia elektrod ko czynowych jednobiegunowych.

Odprowadzenia przedsercowe jednobiegunowe rejestruj zmiany potencjału pomi dzy elektrodami

rozmieszczonymi na klatce piersiowej a elektroda odniesienia której potencjał jest bliski 0.

Zadanie 1

Zapisa za pomoc elektrokardiografu krzyw EKG z trzech dwubiegunowych

odprowadze ko czynowych i sze ciu jednobiegunowych odprowadze przedsercowych.

Wykonanie

Badanie wykona w pozycji le cej. Zwróci uwag , aby ko czyny górne badanego nie stykały

si z tułowiem, a dolne ze sob . Najpierw zało y elektrody do odprowadze ko czynowych na

przedramiona powy ej nadgarstków i na podudzia powy ej kostek według schematu:

elektroda

czerwona – prawa r ka (RA)

elektroda

ółta – lewa r ka (LA)

elektroda

zielona – lewe podudzie (LF)

elektroda

czarna – prawe podudzie (tzw. punkt odniesienia; ziemia)

W celu zmniejszenia oporu elektrycznego w miejscu zało enia elektrod nało y el do EKG. Przy jego

braku pod elektrody podło y gaziki nas czone 0,9% NaCl lub wod . Elektrody poł czy przewodami w

ró nych kolorach z elektrokardiografem. Nast pnie zało y elektrody ssawkowe do odprowadze

przedsercowych w nast puj cych miejscach na klatce piersiowej (ryc. 1):

odprowadzenie V1 w IV mi dzy ebrzu przy prawym brzegu mostka

(elektroda czerwona)

odprowadzenie V2 w IV mi dzy ebrzu przy lewym brzegu mostka

(elektroda ółta)

odprowadzenie V3 w połowie odległo ci mi dzy punktami V2 i V4

(elektroda zielona)

odprowadzenie V4 w V mi dzy ebrzu w linii rodkowo-obojczykowej

lewej (elektroda br zowa)

odprowadzenie V5 w V mi dzy ebrzu w linii pachowej przedniej

(elektroda czarna)

odprowadzenie V6 w V mi dzy ebrzu w linii pachowej rodkowej lewej

(elektroda fioletowa).

Instrukcja poł cze elektrod z elektrokardiografem znajduje si przy aparacie.

Ustawi pr dko przesuwu papieru na

50 mm/s oraz wzmocnienie 1 mV = 1 cm (standardowo zapis

krzywej EKG wykonuje si przy przesuwie papieru 25 mm/s). Zapisa warto wychylenia pisaka od linii

izoelektrycznej przy potencjale 1 mV (cechowanie zapisu). Po sprawdzeniu podł czenia elektrod,

wł czy aparat i zapisa krzyw EKG. Po zako czeniu badania elektrody zdj i odło y na miejsce.

Uzyskany zapis EKG podzieli mi dzy studentów w grupie.

Ryc. 1. Miejsca zało enia elektrod przedsercowych (V1-V6).

Zadanie 2

Dokona analizy krzywej EKG na podstawie II odprowadzenia ko czynowego.

Krzywa EKG składa si z linii izoelektrycznej, załamków, odcinków i odst pów (ryc. 2).

Wychylenia ku górze (+) i ku dołowi (-) od linii izoelektrycznej na krzywej EKG nazywane s

załamkami i oznaczane literami P, Q, R, S i T. Zgodnie z przyj tymi zasadami, je eli pierwsze

wychylenie zespołu QRS jest skierowane ku dołowi, nazwane jest

załamkiem Q. Pierwsze wychylenie

ku górze nosi nazw

załamka R, bez wzgl du na to czy poprzedza je załamek Q czy nie. Nast puj ce po

załamku R wychylenie ku dołowi nazywa si

załamkiem S.

Wysoko załamków jest miar ró nic potencjałów czynno ciowych pomi dzy poszczególnymi

obszarami mi nia sercowego i jest mierzona w miliwoltach (mV). Odległo ci pomi dzy załamkami na

linii izoelektrycznej nazywane s

odcinkami. Natomiast odst py obejmuj ł czny czas trwania

załamków i odcinków.

Rytm zatokowy jest prawidłowym rytmem serca i pochodzi z w zła zatokowo-przedsionkowego,

który z cz sto ci 60-100 razy na minut pobudza serce do skurczu. Przy prawidłowym rytmie

zatokowym zawsze przed zespołem QRS wyst puje załamek P, dodatni w I i II odprowadzeniu. Odst p

PQ (mierzony od pocz tku załamka P do pocz tku zespoły QRS) nie powinien by dłu szy ni 0,2

sekundy .

Ryc. 2. Schemat krzywej EKG w II odprowadzeniu ko czynowym dwubiegunowym.

Wykonanie

1. Obliczy czas trwania wymienionych w tabeli załamków, odcinków i odst pów. Przy przesuwie

papieru 50 mm/s

1mm = 20 ms = 0,02 s,

5 mm = 100 ms = 0,1 s.

2. Obliczy redni długo trzech odst pów RR, redni czas trwania odst pu RR i cz sto skurczów

serca na minut .

Przykład

rednia długo odst pu

RR = 38 mm

redni czas trwania odst pu RR = 38 x 0.02s = 0,76 s (1 min = 60 sekund)

60 s

Cz sto skurczów serca

= ------ = ---------- = 79/min

X 0,76 s

gdzie X - redni czas trwania odst pu R-R w sekundach

rednia długo odst pu RR ………………………………………………………

redni czas trwania odst pu RR …………………………………………………..

Cz sto skurczów serca wynosi …………………………………………………..

3. Obliczy amplitud załamków przyjmuj c, e 10 mm = 1 mV.

4. Porówna kilka odst pów RR i ustali , czy rytm serca jest miarowy.

Wyniki wpisa do tabeli i porówna z warto ciami prawidłowymi.

Imi i nazwisko wiek

Warto ci prawidłowe

Czas

trwania

[s]

Amplitu

[mV]

Czas

trwania (s)

Amplituda

(mV)

Załamek P

Odcinek

Odst p PQ

Zespół

QRS

Odcinek

Załamek T

Odst p Q-

Odst p R-

Rytm serca miarowy:

TAK/NIE

Charakterystyka prawidłowych załamków w odprowadzeniach ko czynowych

dwubiegunowych

Załamki

brak lub

mały

dominuj cy

< R lub brak

brak lub

mały

dominuj cy

< R lub brak

III

+, –

lub

+/–

brak lub

mały

niedominuj cy

+, –/+, –

lub płaski

Z których odprowadze EKG odbiera si potencjały czynno ciowe z prawej, a z których z lewej

komory serca?

………………………………………………………………………………………………………..…

……………………..……………………………………………………………………………………

Jaki rytm serca okre lamy jako bradykardi , a jaki jako tachykardi ?

…………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….………………

Temat. Osłuchiwanie serca i badanie uderzenia koniuszkowego

Zjawiska akustyczne towarzysz ce prawidłowej pracy serca s nazywane tonami serca. Wyró nia

si cztery fizjologiczne tony serca. U zdrowych dorosłych osób w spoczynku słyszalne s zawsze dwa

tony. D wi ki obydwu tonów przypominaj wymawianie sylab „łup-tup”.

Ton I skurczowy (systolityczny) powstaje na pocz tku skurczu komór, podczas zamykania si

zastawek przedsionkowo-komorowych (dwudzielnej i trójdzielnej), na skutek drgania strun ci gnistych i

mi ni brodawkowatych. D wi k tego tonu jest ni szy i dłu szy ni tonu II. Najlepiej jest słyszalny na

koniuszku serca.

Ton II rozkurczowy (diastoliczny) powstaje na pocz tku rozkurczu komór, podczas zamykania

si zastawek półksi ycowatych aorty i pnia płucnego. D wi k tego tonu jest wy szy i krótszy ni ton I.

Ton II jest najlepiej słyszalny w drugich przestrzeniach mi dzy ebrowych po obu stronach mostka.

Przerwa pomi dzy I a II tonem jest krótsza, ni przerwa mi dzy II a I tonem. W przypadku

zbli onej gło no ci I i II tonu lub równej przerwy pomi dzy tonami pomocne jest osłuchiwanie serca z

jednoczesnym palpacyjnym badaniem t tna na t tnicy promieniowej, poniewa fala t tna pokrywa si w

czasie z I tonem serca.

Uderzenie koniuszkowe powstaje w czasie skurczu izowolumetrycznego serca. Wtedy

powi ksza si wymiar przednio-tylny komór i unosi koniuszek serca. U szczupłych osób uderzenie

koniuszkowe serca jest widoczne gołym okiem. Mo na je wyczu przykładaj c cał dło do lewej linii

pachowej tak, aby ko ce palców dotykały V przestrzeni mi dzy ebrowej w lewej linii rodkowo-

obojczykowej.

Zadanie

Wysłucha i odró ni I ton od II tonu serca. Odnale miejsce uderzenia koniuszkowego.

Wykonanie

wiczenie wykona w dwuosobowych podgrupach, w których ka dy musi by badanym i

badaj cym.

Badanie uderzenia koniuszkowego. Obejrze i obmaca klatk piersiow . Zaznaczy dermatografem

miejsce uderzenia koniuszkowego serca, zwróci uwag na jego sił i umiejscowienie.

Osłuchiwanie zastawek serca przeprowadzi w podanej kolejno ci i w polach przedstawionych na ryc. 3.

Zastawka dwudzielna – pi te lewe mi dzy ebrze 1,5 palca do wewn trz od linii rodkowo-

obojczykowej,

Zastawka półksi ycowata aorty – drugie prawe mi dzy ebrze w linii przymostkowej

Zastawka trójdzielna - czwarte lewe mi dzy ebrze w linii przymostkowej

Zastawka półksi ycowata t tnicy płucnej – drugie lewe mi dzy ebrze w linii przymostkowej

Ryc.3. Miejsca i kolejno osłuchiwania zastawek serca na klatce piersiowej.

Przed osłuchiwaniem na klatce piersiowej zaznaczy dermatografem pola osłuchiwania zastawek.

Osłucha zastawki badaj c jednocze nie t tno obwodowe. Zwróci uwag na miarowo , cz stotliwo ,

czas trwania, gło no tonów serca, miejsce, w którym dany ton jest najlepiej słyszalny (akcentuacja),

długo przerwy mi dzy tonami, zgodno z t tnem obwodowym, obecno lub brak dodatkowych

zjawisk akustycznych.

Osłuchiwanie zastawek wykona :

— w czasie spokojnego oddychania (podczas wydechu gło niejsze s tony z lewej komory, a podczas

wdechu zwi ksza si gło no tonów z prawej komory);

— podczas zatrzymania oddychania;

— po wykonaniu przez badanego 10 przysiadów.

1. Jakie s przyczyny powstania:

I tonu serca ………………………………………………..……………………………………………

………..…………………………………………………..…………………………………...…………

II tonu serca………………………………………………….…………………………………………..

………………………………………………………………….……………………………………......

2. Wymie cechy odró niaj ce ton I od II.

...................................................................................................................................................................

Temat. Okre lanie cech obwodowego t tna

Wa nym elementem oceny spr ysto ci t tnic i pracy serca jest badanie fali t tna. T tno jest to

odkształcenie cian t tnic wywołane przesuwaniem si fali ci nieniowej, która powstaje w wyniku

wyrzutu krwi z lewej komory serca do aorty. rednia pr dko rozchodzenia si fali t tna jest wi ksza od

pr dko ci przepływu krwi i wynosi od 5 do 9 m/s. Pr dko fali t tna zale y od rednicy i przebiegu

t tnicy oraz od budowy ciany t tnicy. U dorosłych osób t tno bada si najcz ciej na t tnicy

promieniowej, rzadziej na t tnicy szyjnej zewn trznej lub udowej. U dzieci poni ej 1 roku ycia t tno

bada si na t tnicy ramiennej. Podczas badania t tna mo na okre li nast puj ce jego cechy:

– cz stotliwo (

cz ste – rzadkie; rednio ok. 70 na minut );

– miarowo (

miarowe - niemiarowe),

– amplitud fali t tna (

wysokie – niskie; zale y od stopnia wypełnienia t tnicy krwi i spr ysto ci

t tnic);

– napi cie t tnicy (

twarde – mi kkie, zale y od ci nienia krwi)

– chybko (

szybkie – leniwe; zale y od spr ysto ci t tnicy i ci nienia fali t tna)

Zadanie Zbada palpacyjnie cz stotliwo i miarowo t tna na t tnicy promieniowej. Zwróci uwag na

inne cechy t tna.

Wykonanie

Do wykonania potrzebny jest stoper lub zegarek z sekundnikiem. Badanie t tna wykona

uciskaj c t tnic opuszkami trzech rodkowych palców (ryc. 4).

Ryc. 4. Sposób uło enia palców do badania t tna na t tnicy promieniowej.

T tnica promieniowa, znajduj ce si w szczelinie mi dzy ko ci promieniow a ci gnem

zginaczy palców.

Badanie wykona w pozycji: siedz cej, siedz cej w czasie zatrzymania na minimum

30 s oddychania, siedz cej w czasie hiperwentylacji, stoj cej oraz le cej. T tno liczymy w ci gu

1 minuty. Wyniki wpisujemy do tabeli.

Imi i nazwisko

Wiek

Pozycja ciała

T tno

Cz stotliwo

na min

Miarowo

tak - nie

Inne

cechy t tna

Le ca

Stoj ca

Siedz ca

Siedz ca –

zatrzymanie oddechu

Siedz ca –

hiperwentylacja

1. Co nazywamy t tnem?

………………………….……………………………………………......……………………………....

...................................................................................................................................................................

Temat 4. Pomiar ci nienia t tniczego krwi metod Korotkowa

W warunkach prawidłowych przepływ krwi przez t tnice ma charakter laminarny (ci gły) i jest

bezgło ny. W chwili uci ni cia t tnicy zmniejsza si jej rednica, przepływ staje si burzliwy (nieci gły) i

jest słyszalny. Zjawisko to wykorzystuje si do pomiaru ci nienia t tniczego krwi metod Korotkowa.

Zadanie

Zmierzy i oceni ci nienie t tnicze krwi skurczowe i rozkurczowe w pozycji siedz cej, stoj cej i

le cej.

Wykonanie

Pomiar ci nienia przy pomocy sfigmomanometru i fonendoskopu wykona w dwuosobowych

grupach, w których ka dy musi by badanym i badaj cym. Badany odsłania ramie powy ej łokcia. Przy

pomiarze w pozycji siedz cej przedrami nale y lekko zgi w stawie łokciowym i oprze na stole (patrz

ryc. 7). W przypadku u ywania manometru rt ciowego, musi on by ustawiony pionowo tak, aby wynik

pomiaru odczytywany był na wysoko ci poziomu rt ci. Ci nienie t tnicze nale y mierzy po ok. 5

minutach odpoczynku w pozycji siedz cej. Na rami badanego zakłada si opró niony mankiet

sfigmomanometru tak aby jego dolny brzeg znajdował si na wysoko ci 2-3 centymetrów powy ej

zgi cia łokciowego, czyli na wysoko ci serca (ryc. 5). W zgi ciu łokciowym lekko poło y membran

fonendoskopu. Nast pnie zamkn zawór pompki i napompowa mankiet tak by jego warto była

wy sza o ok. 30 mmHg od spodziewanego ci nienia skurczowego pacjenta. Powoduje to całkowite

zamkni cie wiatła t tnicy, które mo na oceni badaj c równocze nie palpacyjnie zanik t tna na t tnicy

promieniowej.Obserwuj c skal manometru delikatnie odkr ca si zawór pompki i powoli wypuszcza

powietrze z mankietu (2-3 mmHg na jedno uderzenie t tna lub na sekund ).

Ryc. 5. Uło enie przedramienia i mankietu na ramieniu do pomiaru ci nienia t tniczego krwi.

W momencie wyrównania si ci nienia w mankiecie z ci nieniem skurczowym, krew porcjami

przedostaje si przez zw one wiatło t tnicy. Powoduje to powstawanie d wi ków (tonów Korotkowa)

słyszalnych w fonendoskopie. Nadal wolno opró nia si mankiet. W czasie zrównania si ci nienia w

mankiecie z ci nieniem rozkurczowym tony przestaj by słyszalne (przepływ krwi staje si laminarny).

CI NIENIE SKURCZOWE notuje si po usłyszeniu dwóch nast puj cych po sobie d wi ków, a

ROZKURCZOWE, kiedy d wi ki przestaj by całkowicie słyszalne.

UWAGA! Nale y unika zbyt długiego ucisku ramienia, który powoduje lokalny zastój ylny i mo e

zwi kszy ci nienie skurczowe a o 30 mmHg a rozkurczowe o 20 mmHg.

Nie wolno dopełnia

mankietu powietrzem w trakcie jego opró nienia. Mankiet powinien by dostosowany do wielko ci

ramienia.

Skutkami niedopasowania wielko ci mankietu s :

- zawy enie ci nienia t tniczego o 20-30 mmHg przy zbyt małym mankiecie (niedostatecznie obejmuje

rami ),

- zani enie ci nienia t tniczego o 10-20 mmHg przy zbyt du ym mankiecie (nadmiernie obejmuje rami ).

Pomiar wykona trzykrotnie i obliczy redni . Wyniki wpisa do tabeli.

1 mmHg = 0,133 kPa

Klasyfikacja ci nienia t tniczego krwi według Standardów Post powania w Chorobach Układu

Kr enia Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Dla osób powy ej

18 roku ycia

Ci nienie skurczowe

Ci nienie rozkurczowe

Optymalne

120 mmHg

80 mmHg

Prawidłowe

< 130 mmHg

< 85 mmHg

Wysokie normalne

130-139 mmHg

85-89 mmHg

Nadci nienie t tnicze

140 mmHg

90 mmHg

Oce ci nienie t tnicze osoby badanej ………………………………………………………......................

1. Wymie najwa niejsze trzy czynniki, od których zale y warto ci nienia t tniczego krwi?

……………………..…………………………………….………………………………………………

……………………………………….…………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………..……………

2. Jak nazywamy maksymaln warto ci nienia t tniczego powstał w czasie wyrzutu krwi z komory

serca?

……………………………………………………………………...……………………………………

.................................................................................................................................................................

Pozycja badanego

Ci nienie t tnicze

Stoj ca

Siedz ca

Le ca

mmHg

Skurczowe

kPa

mmHg

Rozkurczowe

kPa

lewej

t tnicy

ramie-

niowej

mmHg

Amplituda

kPa

mmHg

Skurczowe

kPa

mmHg

Rozkurczowe

kPa

prawej

t tnicy

ramie-

niowej

mmHg

Amplituda

kPa

Temat 5. Próba ortostatyczna

Odruchowa reakcja układu kr enia na zmian pozycji ciała z le cej do stoj cej nazywana jest

reakcj ortostatyczn . U osób, u których reakcja ortostatyczna jest upo ledzona dochodzi do spadku

ci nienia t tniczego, co w skrajnych przypadkach mo e prowadzi do chwilowej utraty przytomno ci.

Zadanie

Zmierzy cz sto skurczów serca i ci nienie t tnicze krwi po zmianie pozycji le cej na stoj c

oraz czas powrotu tych parametrów do warto ci spoczynkowych.

Wykonanie

Do badania potrzebne s : sfigmomanometr, fonendoskop, stoper lub zegarek z sekundnikiem.

Prób najlepiej wykonywa w czteroosobowych grupach.

Po ok. 4 minutach odpoczynku w pozycji le cej zmierzy badanemu ci nienie skurczowe,

rozkurczowe oraz policzy t tno. Nie zdejmowa mankietu sfigmomanometru. Badany wstaje i

natychmiast po zmianie pozycji trzeba zmierzy mu ci nienie t tnicze i t tno. Pomiary te powtarza co

minut , tak długo, dopóki ci nienie skurczowe, rozkurczowe i t tno powróc do warto ci wyj ciowych.

UWAGA! Poniewa wynik próby zale y od szybko ci i sprawno ci wykonania pomiarów, trzeba przed

jej wykonaniem przydzieli poszczególne funkcje osobom w grupie (pomiar ci nienia i czasu, liczenie

t tna, zapisywanie wyników, zabezpieczenie aparatu do mierzenia ci nienia przed upadkiem w czasie

zmiany pozycji badanego). Wyniki wpisa do tabeli.

Imi i nazwisko

Wiek

Ci nienie

skurczowe

rozkurczowe

mmHg

kPa

mmHg

kPa

T tno

W pozycji le cej

Natychmiast po wstaniu

1 min po wstaniu

2 min po wstaniu

3 min po wstaniu

4 min po wstaniu

1 mmHg = 0,133 kPa
Skala oceny reakcji ortostatycznej.

1,3kPh / 10 mmHg – reakcja prawidłowa (próba ujemna)

1,4 kPh / 11 mmHg – 3,9 kPh / 29 mmHg - reakcja dostateczna (próba ujemna)

4,0kPh / 30 mmHg - reakcja nieprawidłowa (próba dodatnia)

Najwi ksza ró nica ci nienia skurczowego mi dzy ci nieniem w pozycji le cej i po pionizacji

wynosi…………………………………………………………………….………………………………….

Komentarz ....................................................................................................................................................

1. Jak powinno zmieni si ci nienie t tnicze krwi i t tno w wyniku reakcji ortostatycznej?

..................................................................................................................................……………………

2. Jakie mog by skutki niedostatecznej reakcji ortostatycznej u człowieka?

..................................................................................................................................……………………
……………………………………………………………………………….………………………….

3. Jakie receptory s głównie odpowiedzialne za wyst pienie reakcji ortostatycznej?

.................................................................................................................................……………………

UKŁAD ODDECHOWY

Temat. Oznaczanie minutowej wentylacji płuc w spoczynku

Minutowa wentylacja płuc to ilo powietrza w litrach, która przechodzi przez drogi oddechowe i

płuca w ci gu jednej minuty. Jest iloczynem obj to ci powietrza pojedynczego oddechu i liczby

oddechów w ci gu minuty. Wentylacja minutowa zmienia si znacznie w zale no ci od stopnia

aktywno ci człowieka. Dlatego jest mierzona oddzielnie w spoczynku i podczas wysiłku. Spoczynkowa

minutowa wentylacja płuc zale y od płci, wieku i masy ciała. U dorosłej osoby wynosi rednio 6 - 9

litrów na minut .

Zadanie 1

Zmierzy obj to powietrza wydychanego podczas 30 oddechów i obliczy cz sto

oddychania.

Wykonanie

Badanie przeprowadzi za pomoc miernika przepływu powietrza (

opis u ycia miernika na

koncu rozdziału), u 1 kobiety i 1 m czyzny z udziałem nauczyciela akademickiego.

W celu wykonania pomiaru nale y wybra z menu BADANIE/Test ExflowC. W oknie programu

ExflowC pojawia si okno dla wykresów oraz tabela. Na polu tabeli klikn lewym przyciskiem myszki.

Pojawia si okno „

Wy wietlone parametry” , z którego wybra prawym przyciskiem myszki parametry

potrzebne do przeprowadzenia bie cego badania:

Lp (numer kolejnego oddechu), czas, VET.SUM

(obj to ci powietrza przechodz ca przez układ oddechowy). Nast pnie z menu WIDOK wybra

U rednianie danych. Pojawia si okno, z którego nale y wybra opcj „co oddech”.

Osoba badana siada wygodnie przed aparatem, bierze do ust sterylny ustnik poł czony z głowic

pneumotachometru. Nos zaciska zaciskiem. Osoba badaj ca wybiera z paska narz dzi przycisk „

zielona

strzałka”. Pojawi si polecenie zerowania układu pomiarowego. Badany oddycha spokojnie przez ustnik.

Po kilku oddechach w pasku narz dzi programu pojawia si aktywna ikona „

GO”. Nale y zatwierdzi

GO. Rozpoczyna si wła ciwe badanie, podczas którego rysowane s wykresy wybranych parametrów, a

do tabeli wpisywane s ich warto ci. Po wykonaniu 30 oddechów (

Lp=30) zako czy badanie

przyciskiem „

czerwone kółko”. Zmierzone parametry (czas badania, ilo oddechów i obj to

przewentylowanego powietrza) przepisa z ekranu do tabeli. W celu wykonania nast pnego badania

nale y zamkn bie ce okno badania poleceniem „

Zamknij” z menu PLIK, a nast pnie wybra

ponownie PLIK/Dane pacjenta i wprowadzi dane kolejnej osoby

Do protokołu wpisa wyniki jednej wybranej osoby.

Imi i nazwisko………………………………………. …..wiek …............

Czas badania ……………………..minut …………………………….sekund

Cz sto oddechów…………………………………………………………………………………………..

Obj to powietrza (VET.SUM)…………………………………………………………………………….

Obj to oddechowa…………………………………………………………………………………………

Zadanie 2

Obliczy wentylacje minutow . Porówna wentylacj , cz sto oddechów i obj to oddechow

u kobiety i m czyzny.

Wentylacja obj to

minutowa = oddechowa ….……..x……… liczba oddechów /min

[litry/min] [litry]

Wyniki wpisa do tabeli.

Kobieta

M czyzna

Cz sto oddechów/min

Obj to oddechowa [l]

Wentylacja minutowa

[l/min]

1. Jakie czynniki wpływaj na wielko wentylacji minutowej w spoczynku?

………………………………………………………………….……………………………………….

.…………………………………….……………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………..…………………

Temat. Oznaczenie minutowej wentylacji płuc w warunkach zwi kszonej przestrzeni

martwej

W drogach oddechowych tlen i dwutlenek w gla nie podlegaj wymianie. Powietrze znajduj ce

si w tych przestrzeniach okre la si jako

anatomiczn przestrze martw . U osób zdrowych istnieje

tak e

fizjologiczna przestrze martwa. Powstaje w wyniku nieproporcjonalnie małego przepływu krwi

przez naczynia włosowate otaczaj ce p cherzyki w stosunku do wentylacji tej cz ci płuc. W

konsekwencji tlen w powietrzu wypełniaj cym te p cherzyki nie zostaje całkowicie wykorzystany. Dzieje

si tak w górnych partiach płuc, gdzie przepływ krwi stanowi tylko ok. 10% krwi przepływaj cej przez

dolne płaty płuc. Obj to tych p cherzyków płucnych okre la si jako fizjologiczn przestrze martw .

W sytuacji zwi kszenia przestrzeni martwej wentylacj płuc poprawia pogł bienie oddechów.

Zadanie 1

Zmierzy obj to oddechow po sztucznym powi kszeniu anatomicznej przestrzeni martwej.

Wykonanie

Badanie przeprowadzi za pomoc miernika przepływu powietrza (

opis u ycia miernika na

ko cu rozdziału ), u tych samych osób, u których była mierzona wentylacja spoczynkowa płuc, z

udziałem nauczyciela akademickiego.

Aby wykona pomiar nale y wybra z menu BADANIE/Test ExflowC. W oknie programu

ExflowC

pojawia si okno dla wykresów oraz tabela. Na polu tabeli klikn lewym przyciskiem myszy.

Pojawia si okno „

Wy wietlone parametry”, z którego nale y wybra prawym klawiszem myszki

parametry potrzebne do przeprowadzenia bie cego badania:

Lp. (nr kolejnego oddechu), BF (cz sto

oddychania),

TV (obj to oddechowa). Nast pnie z menu wybra WIDOK/U rednianie danych. Pojawia

si okno, z którego nale y wybra opcj „

co oddech”. Przestrze martw zwi ksza si wstawiaj c

pomi dzy ustnik a głowic pneumotachometru dodatkow rurk o obj to ci 220 ml.

Osoba badana siada wygodnie przed aparatem, bierze do ust sterylny ustnik poł czony z głowic

pneumotachometru. Zaciska nos zaciskiem. Osoba badaj ca wybiera z paska narz dzi przycisk „

zielona

strzałka”. Pojawia si polecenie zerowania układu pomiarowego. Badany oddycha spokojnie przez

ustnik.

Po kilku oddechach w pasku narz dzi programu pojawia si aktywna ikona „

GO”. Nale y

zatwierdzi

GO. Rozpoczyna si wła ciwe badanie, podczas którego rysowane s wykresy wybranych

parametrów, a do tabeli wpisywane s ich warto ci. Po wykonaniu 30 oddechów (

Lp = 30) zako czy

badanie przyciskiem „

czerwone kółko. Przepisa z ekranu do tabeli zmierzon cz sto oddychania i

obj to oddechow

Zadanie 2

Obliczy

minutow wentylacj spoczynkow po sztucznym powi kszeniu anatomicznej

przestrzeni martwej i porówna z wentylacj w spoczynku (patrz temat 3).

Parametry

Kobieta

M czyzna

Cz sto oddechów/min

(BF)

Obj to oddechowa [l]

(TV)

Wentylacja ze

zwi kszon przestrzeni

martw [l/min]

Wentylacja

spoczynkowa [l/min]

Zadanie 3

Obliczy procent zmiany obj to ci oddechowej (TV), cz sto ci oddechów (BF) i wentylacji w

warunkach zwi kszonej przestrzeni martwej w porównaniu z tymi parametrami mierzonymi w spoczynku

u kobiety i m czyzny.

% zmiany

Kobieta

M czyzna

Cz sto oddechów

(BF)

Obj to oddechowa

(TV)

Wentylacja ze

zwi kszon przestrzeni

martw

1. Wyja nij mechanizm zmiany wentylacji płuc w warunkach zwi kszonej przestrzeni martwej?

……………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………….……………..

Temat. Pomiar dowolnej maksymalnej wentylacji płuc

Maksymaln dowoln wentylacj płuc (MVV) nazywamy obj to powietrza, która przechodzi

przez płuca podczas wykonywania maksymalnie szybkich, gł bokich wdechów i wydechów ci gu w

ci gu 12 sekund, przeliczona na wentylacj minutow . U zdrowego młodego m czyzny MVV mie ci si

w granicach 100–180 l/min.

Zadanie

Przy u yciu spirometru zmierzy maksymaln dowoln wentylacj (MVV).

Wykonanie

Badanie przeprowadzi u 1 kobiety i 1 m czyzny z udziałem nauczyciela akademickiego.

Wł czy komputer i urz dzenie pomiarowe. W pami ci komputera zapisane s warto ci nale ne dla

danego wieku i płci badanego. Wprowadzi do komputera dane osoby badanej: imi , nazwisko, dat

urodzenia, wzrost, mas ciała i płe . Z menu programu wybra

Badanie MVV. Pojawi si okno obsługi

badania. Przyciskiem

„O” wyzerowa przetworniki.

Badany wkłada do ust sterylny ustnik poł czony z głowic pneumotachometru. Nos zaciska

zaciskiem. Badaj cy wybiera przycisk

START w oknie obsługi badania i rozpoczyna badanie. Badany

oddycha swobodnie. W chwili przekroczenia przez krzyw spirometryczn na ekranie komputera,

zielonej pionowej linii (koniec fazy spoczynkowej), badany wykonuje maksymalnie szybkie i gł bokie

oddechy, a do momentu przekroczenia drugiej pionowej, zielonej linii. Wtedy wraca do spokojnego

oddychania. Po chwili mo na zako czy badanie przyciskiem

STOP. Badanie to nale y powtórzy

trzykrotnie u tej samej osoby. eby uzyska wynik badania (wykres i tabela), w oknie obsługi badania

nale y wcisn znak „

zielone drzwi” i wydrukowa wynik. Osoba badana otrzymuje spirogram. Na

podstawie wydruku wpisa wyniki do tabeli.

Kobieta

M czyzna

Parametr

Wynik

badania

Warto

nale na

Warto ci

nale nej

Wynik

badania

Warto

nale na

Warto ci

nale nej

MVV [l/min]

Cz sto

oddechów/

min

Komentarz

……………………………………………………….………………………………………......................

Jak długotrwałe intensywne oddychanie wpływa na pH, pCO

, pO

we krwi

………………………………………………………………………………………………………………

Temat. Wpływ wysiłku fizycznego na wentylacj płuc i układ kr enia

Podczas wysiłku fizycznego zmienia si czynno układu oddechowego i układu kr enia w celu

zrealizowania wzmo onego zapotrzebowania tkanek na tlen, usuwania z organizmu wi kszej ilo ci

dwutlenku w gla i odprowadzania wytworzonego przez mi nie ciepła i metabolitów. Podczas wysiłków

dynamicznych skoordynowana reakcja układu kr enia i oddechowego przejawia si zwi kszeniem

wentylacji minutowej płuc, cz sto ci skurczów serca i skurczowego ci nienia t tniczego.

Zadanie 1

Zmierzy obj to powietrza przechodz cego przez płuca podczas wysiłku fizycznego oraz

parametry czynno ciowe układu kr enia.

Wykonanie

Badanie przeprowadzi za pomoc miernika przepływu powietrza(

opis u ycia miernika na

ko cu rozdziału), u 1 kobiety i 1 m czyzny z udziałem nauczyciela akademickiego.

Aby wykona pomiar wentylacji płuc nale y wybra z menu BADANIE/Test ExflowC. W oknie

programu ExflowC pojawia si okno dla wykresów oraz tabela. Na polu tabeli klikn lewym

przyciskiem myszki. Pojawia si okno „

Wy wietlone parametry”, z którego nale y wybra prawym

przyciskiem myszki parametry potrzebne do bie cego badania:

czas, VET.SUM (obj to powietrza

przechodz ca przez układ oddechowy). Nast pnie z menu wybra WIDOK/ U rednianie danych. Pojawia

si okno, z którego nale y wybra opcj „

co oddech”. Wł czy bie ni . Na monitorze bie ni wy wietlane

s parametry: pr dko , dystans, spalone kalorie, cz sto skurczów serca (

HR) i czas trwania wiczenia.

Badaj cy wybiera z menu BADANIE/Start lub z paska narz dzi przycisk „

zielona strzałka”. Wykonuje

polecane zerowania wst pnego układu pomiarowego wciskaj c

dwa razy OK.

Badanemu zakłada si na rami mankiet sfigmomanometru, mierzy ci nienie t tnicze i liczy

t tno. Badany wchodzi na bie ni , przyczepia do ubrania "

klucz bezpiecze stwa" poł czony z konsol

bie ni. Na płatku ucha badanego mocuje si czujnik do pomiaru cz sto ci pracy serca (przed zało eniem

poprawi ukrwienie przez pocieranie płatka ucha). Mierzenie pulsu rozpoczyna si po kilku sekundach, a

na monitorze pojawi si symbol serca. Badany bierze do ust sterylny ustnik poł czony z głowic

pneumotachometru. Nos zaciska zaciskiem. Wybiera przycisk

START (+) i ustawia pr dko bie ni 3

km/godz (kobieta), 4 km/godz (m czyzna). Badaj cy wł cza przycisk „GO”, a badany przytrzymuj c

si uchwytów idzie 3 minuty z wyznaczon pr dko ci . Po wyznaczonym czasie zatrzymuje bie nie

przyciskiem

STOP(-).Natychmiast po chodzie nale y odczyta t tno i zmierzy ci nienie. Badaj cy

ko czy badanie przyciskiem „

czerwone kółko”. Do protokołu wpisa wyniki jednej wybranej osoby.

Imi i nazwisko ……………………………………….

wiek…………..

Czas badania ……………….………minut…………………………….sekund

Obj to powietrza (VET.SUM) ………………………………………………

Zadanie 2

Obliczy wentylacj minutow podczas wysiłku i porówna j z wentylacj w spoczynku kobiety

i m czyzny.

VET.SUM

Wentylacja minutowa = ----------- [litry/minut ]

3 min

Kobieta

Spoczynek

Wysiłek fizyczny

Ró nica

Wentylacja minutowa

[litry/min]

Cz sto skurczów

serca/ min

Ci nienie skurczowe

[kPa]

Ci nienie rozkurczowe

[kPa]

M czyzna

Spoczynek

Wysiłek fizyczny

Ró nica

Wentylacja minutowa

[litry/min]

Cz sto skurczów

serca/ min

Ci nienie skurczowe

[kP]

Ci nienie rozkurczowe

[kPa]

Jak dynamiczny wysiłek fizyczny wpływa na:

ci nienie t tnicze skurczowe …………………………………………………………............…....

ci nienie t tnicze rozkurczowe …………………………………………………………................

cz sto skurczów serca ……………………………………............……………………………..

Temat. Pomiar obj to ci i pojemno ci płuc. Spirometria

Spirometria tzw. statyczna to pomiar ró nych pojemno ci i obj to ci płuc. Pojemno ci powietrza

w płucach składaj si z niepodzielnych obj to ci. Maksymalna ilo powietrza pobieranego podczas

najgł bszego wdechu i wydalana z płuc przy najgł bszym wydechu to

pojemno yciowa płuc (VC).

Pojemno yciowa płuc składa si z 3 niepodzielnych obj to ci:

obj to ci oddechowej (TV), któr stanowi powietrze wydychane bez wysiłku po spokojnym wdechu;

obj to ci zapasowej wdechowej (IRV), któr stanowi powietrze pobrane maksymalnie do płuc po

spokojnym wdechu;

obj to ci zapasowej wydechowej (ERV), któr stanowi powietrze wydmuchane maksymalnie z płuc po

spokojnym wydechu.

Po maksymalnym wydechu pozostaje w płucach powietrze, które stanowi

obj to zalegaj c

(

RV). Suma pojemno ci yciowej i obj to ci zalegaj cej stanowi całkowit pojemno płuc (TLC). U

młodej kobiety o wzro cie 175 cm wynosi ok. 4,2 litra, a u m czyzny o tym samym wzro cie ok. 6

litrów. Całkowit pojemno płuc mo na podzieli tak e na

pojemno czynno ciow zalegaj c (FRC)

pojemno wdechow (IC). Na FRC składaj si obj to zapasowa wydechowa (ERV) i obj to

zalegaj ca (RV). Na IC składaj si obj to oddechowa (TV) i obj to zapasowa wdechowa (IRV).

Pomiar obj to ci i pojemno ci płuc słu y do podstawowej oceny czynno ci układu oddechowego.

Podział całkowitej pojemno ci płuc na mniejsze pojemno ci i niepodzielne obj to ci przedstawia ryc. 1.

Ryc. 1.

Zadanie

Przy u yciu spirometru zmierzy obj to ci i pojemno ci płuc: VC, TV, IC, IRV oraz ERV.

Wykonanie

Badanie nale y przeprowadzi u 2 kobiet i 2 m czyzn z udziałem nauczyciela akademickiego.

Wł czy komputer i urz dzenie pomiarowe. W pami ci komputera zapisane s warto ci nale ne dla

danego wieku i płci. Wprowadzi do pami ci komputera dane osoby badanej: imi , nazwisko, dat

urodzenia, wzrost, mas ciała i płe . Z menu programu nale y wybra badanie

Spirometria. Pojawi si

okno obsługi badania. Przyciskiem

„O” wyzerowa przetworniki.

Badany wkłada do ust sterylny ustnik poł czony z głowic pneumotachometru. Zaciska nos

zaciskiem. Badaj cy wybiera przycisk

START w oknie obsługi badania i rozpoczyna badania. Badany

oddycha swobodnie przynajmniej 10 oddechów. Po nich wykonuje gł boki wydech, a nast pnie

maksymalnie gł boki wdech i wraca do spokojnego oddychania. Badanie to nale y powtórzy trzykrotnie

u tej samej osoby. Badanie zako czy przyciskiem

STOP. eby uzyska wynik badania (wykres i

tabela), nale y w oknie obsługi badania wcisn znak „

zielone drzwi” i wydrukowa wynik. Osoba

badana otrzymuje spirogram. Na podstawie wydruku wpisa wyniki do tabeli.

Kobiety

M czy ni

Parametr

Lp.

Wynik Warto

nale na

warto ci

nale nej

Wynik Warto

nale na

warto ci

nale nej

VC [l]

IC [l]

ERV [l]

TV [l]

IRV [l]

1. Ile wynosi całkowita pojemno płuc (TLC) u młodej osoby o wzro cie 175 cm?

M czyzna ………………………………….Kobieta ………………….………………………….…….

2. Z jakich obj to ci składa si pojemno yciowa płuc?

……………………………………………………………………………………………………………

Temat. Analiza krzywej przepływ – obj to . Spirometria dynamiczna

Pomiar obj to ci i pojemno ci nie wystarczaj do oceny prawidłowej wentylacji płuc. Klasyczna

spirometria nie uwzgl dnia czasu, w jakim przemieszcza si powietrze w drogach oddechowych. Zmiany

chorobowe płuc rozpoczynaj si najcz ciej w oskrzelikach o rednicy poni ej 2 mm. Dopiero pó niej

ujawniaj si zw enia wi kszych oskrzeli. Zaburzenia przepływu powietrza w oskrzelikach s

nieuchwytne w spirometrii statycznej. Badaniem, które pozwala okre li dynamik przepływu powietrza i

wcze nie wykry zmiany w oskrzelach jest analiza krzywej

przepływ - obj to . Umo liwia ona ocen

stopnia zw enia dróg oddechowych (obturacji). Jest niezb dna w diagnostyce i monitorowaniu astmy

oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POCHP) oraz do oceny skuteczno ci działania

leków rozkurczaj cych oskrzela. Je eli stwierdza si zaburzenia wentylacji, ale nie spełniaj one

kryteriów rozpoznania obturacji, to prawdopodobn ich przyczyn jest restrykcja (zmniejszenie czynnego

mi szu płuc, które zmniejsza całkowit pojemno płuc). Badaniem, które mo e potwierdzi restrykcj

jest bodypletyzmografia.

Zadanie

Przy u yciu spirometru zmierzy wska niki wentylacji płuc.

FEV1 - obj to powietrza wydychanego w ci gu 1 sekundy nat onego wydechu;

PEF - szczytowy przepływ powietrza podczas nat onego wydechu;

MEF

- maksymalny przepływ wydechowy w momencie, gdy do ko ca nat onego wydechu pozostało

jeszcze 25% VC;

MEF

- maksymalny przepływ wydechowy w momencie gdy do ko ca nat onego wydechu pozostało

jeszcze 50% VC;

MEF

- maksymalny przepływ wydechowy w momencie gdy do ko ca nat onego wydechu pozostało

jeszcze 75% VC;

FEV1%VC - stosunek ten okre la jaki procent pojemno ci zyciowej płuc badany usuwa w ci gu 1-szej

sekundy nat onego wydechu.

Wska nik Tiffeneau.

UWAGA! Manewry oddechowe podczas pomiarów spirometrycznych s równie mierzone podczas

nat onego wdechu (

In) lub wydechu (Ex) a pojemno yciowa płuc okre lana jest jako nat ona

pojemno yciowa (

FVC). W zwi zku z tym wska nik Tiffeneau mo na wyrazi jako stosunek

FEV1%FVCEx. Warto FVCEx jest zwykle mniejsza ni warto VC, mierzona podczas spokojnego

oddychania. Dlatego równie

FEV1%FVCEx jest zazwyczaj mniejszy ni FEV1%VC. Ró nice te

pogł biaj si u chorych z obturacj .

Wykonanie

Badanie nale y przeprowadzi u 2 kobiet i 2 m czyzn, z udziałem nauczyciela akademickiego.

Wł czy komputer i urz dzenie pomiarowe. W pami ci komputera zapisane s warto ci nale ne dla

danego wieku i płci. Wprowadzi do pami ci komputera dane osoby badanej: imi , nazwisko, dat

urodzenia, wzrost, mas ciała, płe . Z menu programu nale y wybra

Badanie Przepływ – Obj to .

Pojawi si okno obsługi badania. Przyciskiem „O” wyzerowa przetworniki.

Badany wkłada do ust sterylny ustnik poł czony z głowica pneumotachometru. Zaciska nos

zaciskiem. Badaj cy wybiera przycisk

START w oknie obsługi badania i rozpoczyna rejestracj . Badany

oddycha swobodnie przez ok. 5 s. Nast pnie powoli wypuszcza

całkowicie powietrze z płuc, po czym

wykonuje maksymalnie szybki gł boki wdech i natychmiast z „

całej siły”, jak najdłu ej, wydycha

powietrze z płuc. Badanie to nale y powtórzy trzykrotnie u tej samej osoby. Po wykonaniu

maksymalnych wdechów i wydechów badany wykonuje jeszcze kilka spokojnych oddechów. Wtedy

badanie zako czy przyciskiem

STOP. eby uzyska wynik badania (wykres i tabela), w oknie obsługi

badania wcisn znak „

zielone drzwi” i wydrukowa wynik. Osoba badana otrzymuje spirogram. Na

podstawie wydruku wpisa wyniki do tabeli.

Ocena wyników krzywej przepływ-obj to

Do oceny czynno ci układu oddechowego podstawowe znaczenie maj parametry:

VC (lub

FVC), FEV

FEV

%VC (lub FEV1%FVCEx). Pozostałe wska niki spirometryczne (PEF, MEF

MEF

, MEF

) maj pomocnicze znaczenie w diagnostyce zaburze obturacyjnych.

Warto wska ników spirometrycznych mo na ocenia na podstawie ich

procentowego

odchylenia od warto ci nale nej. Warto nale na danego parametru jest wyliczana na podstawie

równa dla okre lonej populacji i rasy ludzi w zale no ci od wieku, wzrostu i płci. Obrazuje redni

warto tych parametrów dla danej populacji. Jednak warto ci poni ej 80% warto ci nale nej danego

wska nika s obarczone wieloma bł dami, zwłaszcza u ludzi starszych i dzieci (patrz Zalecenia Polskiego

Towarzystwa Ftyzjopneumonologicznego Dotycz ce Wykonywania Bada Spirometrycznych, 2004).

Dlatego ich ocena jest zalecana w oparciu o

liczb standaryzowanych reszt (SR) dla danego parametru

spirometrycznego, które oblicza si według wzoru:

warto mierzona – warto niezale na

SR [percentyl] =

RSD

gdzie RDS – to resztce odchylenie standardowe (podane dla ka dego wska nika spirometrycznego).

Wynik wyra ony w percentylach mówi, jaki % zdrowej populacji (tej samej płci, wieku i

wzrostu) ma wyniki ni sze ni osoba badana (np. 50 percentyli oznacza, e wynik badanego jest

dokładnie redni warto ci dla zdrowej populacji). Za prawidłowe warto ci przyjmuje si

dla dorosłych

5-95 percentyli danego wska nika spirometrycznego.

Kobiety

M czy ni

Parametr

Lp.

Wynik

badania

Warto

nale na

%Warto ci

nale nej

Wynik

badania

Warto

nale na

%Warto ci

nale nej

FEV

[l]

FVCEx [l]

PEF [l/s]

MEF

[l/s]

MEF

[l/s]

MEF

[l/s]

FEV

%FVCEx

[%]

Prawidłowe warto ci wska ników spirometrycznych

(Choroby Wewn trzne, A. Szczeklik, Medyczna Praktyczna, Kraków 2005).

VC 80% warto ci nale nej

FEV

%VC 90% warto ci nale nej

PEF 80% warto ci nale nej

MEF

60% warto ci nale nej

MEF

Oce wynik………………………………………………..…………………………………………………

………………………………….……………………………………………………………………………

1. W jakim celu wykonuje si dynamiczne testy spirometryczne?

……………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………...…………………………………………………….

2. Jak zmieni si wska niki u człowieka :

chorego na astm oskrzelow

FEV

...................................................................................................................................

FEV

%FVC ........................................................................................................................

z usuni tym lewym płucem

FEV

...................................................................................................................................

FEV

%FVC ........................................................................................................................

Temat. Pomiar szczytowego przepływu powietrza wydechowego

Szczytowy przepływ powietrza podczas maksymalnie nat onego wydechu

PEF (Peak

Expiratory Flow) odzwierciedla stopie zw enia oskrzeli i jest przydatny do badania skuteczno ci

działania leków rozkurczaj cych oskrzela. Dlatego pomiar PEF jest polecany do oceny i monitorowania

leczenia astmy oskrzelowej. Na warto wska nika PEF maj wpływ: wiek i płe badanego.

Zadanie Oznaczy szczytowy przepływ powietrza wydechowego przy pomocy miernika „Peak Flow

Meter” (

PFM) w pozycji stoj cej, siedz cej i le cej.

Wykonanie

Badanie to wykonuje ka dy student. Przed pomiarem nale y nało y na ko cówk miernika

sterylny ustnik i wyzerowa wska nik miernika PFM (

1). Badany obejmuje miernik palcami, tak, aby nie

zasłania otworów na tylnej stronie miernika (

2). Wykonuje maksymalny wdech, wkłada ustnik do ust

tak, aby wargi szczelnie przylegały do powierzchni ustnika i wykonuje z maksymaln sił krótki, szybki

wydech. Miernik podczas pomiaru nale y trzyma poziomo (

3).Warto PEF odczytuje si ze skali na

wska niku (

4). Pomiar PEF nale y przeprowadzi 3-krotnie u tej samej osoby.

1 2 3 4

Wyniki wpisa do tabeli.

PEF [l/min]

Pozycja ciała

I pomiar

II pomiar

III pomiar

rednia

Stoj ca

Siedz ca

Le ca

Normy PEF [w l/min] dla kobiet

Wiek w latach

Wzrost

w cm 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85

140

348 369 380 384 383 379 371 362 352 340 328 316 302 289 2 7 6

145

355 376 387 391 390 385 378 369 358 347 334 321 308 294 2 8 1

150

360 382 393 397 396 391 384 375 365 352 340 327 313 300 2 8 6

155

366 388 399 403 402 397 390 381 370 358 345 332 318 304 2 9 0

160

371 393 405 409 408 403 396 386 375 363 350 337 323 309 2 9 5

165

376 398 410 414 413 408 401 391 380 368 355 341 327 313 2 9 9

170

381 403 415 419 418 413 406 396 385 372 359 346 331 317 3 0 3

175

385 408 420 424 423 418 411 401 389 377 364 350 335 321 3 0 7

180

390 413 425 429 428 423 415 405 394 381 368 354 339 325 3 1 0

185

394 417 429 433 432 427 419 409 398 385 372 358 343 328 3 1 4

190

398 421 433 438 436 432 424 414 402 389 375 361 347 332 3 1 7

Normy PEF [w l/min] dla m czyzn

Wiek w latach

Wzrost

w cm 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85

140

414 456 481 494 499 497 491 480 467 452 436 418 400 381 362

145

423 466 491 504 509 508 501 491 477 462 445 427 408 389 370

150

432 475 501 514 519 518 511 500 487 471 454 436 417 397 378

155

440 484 510 524 529 527 520 510 496 480 463 444 425 405 385

160

448 492 519 533 538 536 530 519 505 489 471 452 432 412 392

165

456 500 527 542 547 545 538 527 513 497 497 460 440 419 399

170

463 508 535 550 555 554 546 535 521 504 486 467 447 426 405

175

469 515 543 558 563 561 554 543 528 512 493 474 453 432 411

180

476 522 551 566 571 569 562 550 836 519 500 480 459 438 417

185

482 529 558 573 578 576 569 557 543 525 506 486 465 444 422

190

488 536 564 580 585 583 576 564 549 532 513 492 471 450 428

Komentarz

………………………………………………………….…………………………………………………….

……………………………………………………………………………………..…………………………

Odpowiedz na pytania.

1. Jakie czynniki wpływaj na warto PEF?

……………………….………………………………………………………………………………….

2. Jak zmieni si wska nik PEF u osoby chorej na astm oskrzelow w porównaniu do osoby zdrowej?

……………………………………………………………………………………………………………

……….………………………………………………………………………………………………...…

……………………………………………………………………………………………………………

Temat. Osłuchiwanie płuc

D wi ki powstaj ce podczas przechodzenia powietrza przez drogi oddechowe i płuca s nazwane

szmerami. Wyró niamy dwa fizjologiczne szmery oddechowe.

Szmer p cherzykowy powstaje przy wchodzeniu powietrza z oskrzeli do p cherzyków płucnych podczas

wdechu i wychodzenia z nich w czasie wydechu.

Faza wdechowa tego szmeru jest wyra nie dłu sza od krótkiej fazy wydechowej. D wi k tego szmeru

przypomina d wi k wymawianej litery „f” przez zw one usta. Szmer p cherzykowy mo e by

prawidłowy, zaostrzony (szorstki), przerywany, osłabiony lub zniesiony.

Szmer oskrzelowy powstaje przy przechodzeniu powietrza przez gło ni , tchawic , oskrzela podczas

wdechu, a podczas wydechu przez gło ni do gardła. Faza wdechowa tego szmeru jest wyra nie krótsza i

cichsza od dłu szej fazy wydechowej (odwrotnie jak szmer p cherzykowy). Wydłu enie fazy

wydechowej (cz sto wraz z osłabieniem szmeru) mo e wiadczy o obturacji dróg oddechowych. D wi k

tego szmeru na laduje si wdychaj c i wydychaj c powietrze przy ustawieniu ust podczas

wymowy litery

„h”. Szmer oskrzelowy jest najlepiej słyszalny nad tchawic w górnej cz ci mostka i mi dzy łopatkami

w okolicy rzutu głównych oskrzeli (ryc. 2). Szmer oskrzelowy mo e by cichy, gło ny, jamisty i

metaliczny.

Zadanie

Wysłucha fonendoskopem i odró ni szmer p cherzykowy od oskrzelowego. Zwróci uwag na

ich gło no i czas trwania w fazie wdechu i wydechu. O ile to mo liwe okre li inne cechy szmerów

oddechowych.

Wykonanie

Badanie nale y przeprowadzi w dwuosobowych grupach, w których ka da osoba musi by

badanym i badaj cym. Badany w pozycji stoj cej oddycha równo, gł boko przez nos.

Szmer p cherzykowy nale y osłucha porównuj c te same obszary płuc po prawej i lewej

stronie klatki piersiowej zachowuj c ustalon kolejno .

Na przedniej cianie klatki piersiowej:

− rodkowe cz ci drugich mi dzy ebrzy

− dołki nadobojczykowe

− czwarte mi dzy ebrza na zewn trz od linii rodkowo-obojczykowych

− szóste mi dzy ebrza w liniach pachowych rodkowych

Na plecach w rodku okolic (ryc.2):

− nadgrzebieniowych

− mi dzyłopatkowych

− podłopadkowych (dwa palce poni ej dolnych k tów łopatek)

Ryc. 2. Miejsca osłuchiwania szmeru p cherzykowego na plecach (oznaczone trójk tami).

Szmer oskrzelowy nale y wysłucha przystawiaj c membran fonendoskopu poni ej krtani, ponad

r koje ci mostka (ryc. 3).

Ryc. 3. Miejsca osłuchiwania szmeru oskrzelowego na klatce piersiowej (A) z przodu i (B) z tyłu

(zaznaczone liniami poziomymi).

Miernik przepływu powietrza przez drogi oddechowe z oprogramowaniem ExflowC

Miernik przepływu powietrza (pneumotachometr) składa si z modułu pomiarowego, układu rur

i głowicy, na któr zakłada si ustnik. Program komputerowy

ExflowC współpracuj cy z miernikiem

umo łiwa wyznaczenie wielu parametrów spirometrycznych.

Aby dokona pomiaru wł czy komputer i pneumotachometr. Program ExflowC uruchamia si

samoczynnie. Z menu nale y wybra PLIK/Dane pacjenta. Wpisa imi , nazwisko, dat urodzenia,

wzrost, mas ciała i płe osoby badanej. Zatwierdzi

OK. Nast pnie z menu wybra BADANIE/Test

ExflowC. Pojawia si okno, do którego nale y wprowadzi dane warunków otoczenia panuj cych

podczas badania (temperatura, ci nienie atmosferyczne, wilgotno ). Zatwierdzi

OK. Je eli program

posiada nieaktualn kalibracj pojawia si okno zalecaj ce przeprowadzenie kalibracji.

WYKONANIE KALIBRACJI. Poł czy pomp kalibracyjn z głowic pneumotachometru.

Z menu wybra NARZ DZIA/Kalibracja obj to ci i zatwierdzi przycisk „

Start”. Wykona wst pne

zerowanie układu pomiarowego zatwierdzaj c

dwa razy OK. Po zako czeniu zerowania wcisn

uaktywniony przycisk „

Stop”. Pojawia si ponownie przycisk „Start”, który nale y zatwierdzi

i powtórzy zerowanie układu pomiarowego. Po zako czeniu drugiej serii zerowania pojawia si biała

pozioma linia w oknie „

Obj to manewrów”,. Przyst pi do kalibracji urz dzenia. W tym celu

wykona 10 równomiernych ruchów tłokiem pompy kalibracyjnej. W oknie „

Obj to manewrów”

wy wietlaj si słupki rejestruj ce obj to poszczególnych porcji powietrza. Po wtłoczeniu pomp

10-ciu porcji powietrza, zaliczonych przez miernik jako prawidłowe, w lewym dolnym rogu okna

wy wietli si warto współczynnika kalibracji. Zapisa bie c kalibracj przyciskiem „

Zapisz”,

a nast pnie przyciskiem „

Zamknij”, zako czy kalibracj urz dzenia pomiarowego. W dolnej listwie

programu ExflowC

pojawi si komunikat o prawidłowej kalibracji (READY). Odł czy pomp

kalibracyjn od głowicy i aparat jest gotowy do wykonania pomiarów (

kalibracja jest wa na przez 24

godziny).

Pracownia fizjologii krwi

Zasady post powania w czasie pracy z krwi (na podstawie instrukcji MZiOS z 1997 r.)

1. Krew jest materiałem potencjalnie zaka nym.

2. Na ka de wiczenia nale y przynie r kawiczki jednorazowe i biały fartuch.

3. Wszystkie wiczenia z krwi nale y wykonywa

OBOWI ZKOWO w r kawiczkach

jednorazowego u ytku i fartuchu ochronnym.

4. W pracowni zabrania si je i pi . Na stole nie wolno trzyma adnych osobistych rzeczy, poza

potrzebnymi do wykonania wiczenia i zapisania wyników.

5. Podczas pracy z krwi nigdy nie dotyka dłoni w r kawiczce oczu, nosa lub błon luzowych.

6. Nigdy nie pipetowa krwi ustami.

7. Nie podawa igieł i ostrzy z r ki do r ki. Sprz t o ostrych kraw dziach zawsze bra bezpo rednio z

opakowania lub le cy na powierzchni.

8. Nie zakłada powtórnie osłonek na igły.

9. Zu yte r kawiczki i wszystkie nieostre materiały u yte w czasie wicze z krwi (strzykawki,

ko cówki pipet, waciki, bibułki itp.) wyrzuci do pojemnika na

ODPADY SKA ONE (nigdy do

zwykłego kosz na mieci).

10. Igły i ostrza po ich u yciu wrzuci natychmiast do specjalnego pojemnika odpornego na przekłucie, z

napisem „

Zu yte igły i ostrza”.

11. Powierzchnie zanieczyszczone krwi przykry na 15 min lignin zmoczon roztworem

rodka

dezynfekuj cego, nast pnie usun lignin i wyrzuci do kosza na ODPADY SKA ONE.

12. W przypadku zanieczyszczenia r k krwi , nale y usun j wacikiem zwil onym rodkiem do

higienicznej dezynfekcji r k i wacik wrzuci do kosza na

ODPADY SKA ONE. Nast pnie zwil y

i rozprowadzi na całej powierzchni r k rodek do dezynfekcji r k i pozostawi na skórze do

wyschni cia.

13. W przypadku skaleczenia skóry igł lub innym ostrym narz dziem ska onym krwi , zranione miejsce

nale y dokładnie umy wod z mydłem, zdezynfekowa preparatem do higienicznej dezynfekcji r k i

zabezpieczy opatrunkiem.

14. W przypadku ska enia krwi oczu nale y delikatnie, ale dokładnie przepłuka oczy przy otwartych

powiekach wod lub 0,9% NaCl.

15. W przypadku kontaktu błon luzowych z krwi , najpierw usun krew tak jak w punkcie 12, a

nast pnie przepłuka dokładnie wod .

16. Krew, która dostała si do ust nale y natychmiast wyplu i przepłuka jam ustn kilkana cie razy

wod .

17. W przypadku kontaktu rany na skórze lub błon luzowych z krwi nale y w ci gu 48 h uda si do

lekarza pierwszego kontaktu, który powinien oceni mo liwo zaka enia krwiopochodnego i podj

stosowne post powanie uzale nione od stopnia ryzyka.

18. W pracowni do dezynfekcji powierzchni stosowany jest 5% roztwór chloraminy T. Sprz t i szkło

laboratoryjne wielokrotnego u ytku dezynfekowane jest Aldesanem E (aldehyd glutarowy).

Informacje dodatkowe

1. Do wykonania wicze pobierana jest od studentów krew ylna. Zgoda Uczelnianej Komisji Etyki

Bada Naukowych przy Akademii Medycznej w Łodzi z dn. 18.11.2000 r.

2. Do pobierania krwi u ywany jest sterylny sprz t jednorazowy.

3. Przed pobraniem krwi student/ka oddaj cy krew zobowi zany jest przeczyta i podpisa formularz

wiadomej zgody.

Temat. Podstawowe parametry morfologii krwi

Morfologia krwi obwodowej jest badaniem laboratoryjnym najcz ciej wykonywanym w celu

kontroli stanu zdrowia i diagnostyki. Polega na ilo ciowym i jako ciowym pomiarze elementów

morfotycznych krwi. W latach 80-tych XX w. pojawił si pierwszy analizator hematologiczny i obecnie

wykonywanie morfologii w automatycznych analizatorach wyparło zupełnie metod liczenia krwinek w
komorach (np. Bürkera, Thoma) pod mikroskopem. Analizator pobiera do badania tylko 10-200

µl krwi i

mo e wykonywa nawet 100 oznacze na godzin . Zasada automatycznego liczenia krwinek oparta jest

na pomiarze zmian przewodnictwa elektrycznego rozcie czonej krwi, które s proporcjonalne do ilo ci i

obj to ci zawartych w niej elementów morfotycznych. Na podstawie rozkładu wielko ci krwinek

(histogramu) analizator wylicza liczb erytrocytów (RBC), leukocytów (WBC) i płytek krwi (PLT),

rednie obj to ci krwinek, współczynniki zró nicowania ich wielko ci, kolorymetrycznie oznacza

st enie hemoglobiny i wylicza wska niki: MCV, MCH, MCHC oraz hematokryt (Hct). Ponadto, na

podstawie wielko ci rozró niane s poszczególne rodzaje leukocytów. Proste analizatory hematologiczne

(18-parametrowe) ró nicuj tylko 3 rodzaje leukocytów: granulocyty, limfocyty i monocyty.

Zadanie

Wykona badanie morfologii krwi. Do tabeli wpisa pełne nazwy skrótów wybranych

parametrów (patrz tabela 1 i 2 na ko cu rozdziału) oraz uzyskane wyniki. Przeliczy jednostki podane

przez analizator na obowi zujace jednostki SI (liczba krwinek w litrze, st enie Hb w mmol/l, MCH w

femtomolach, Hct w postaci wska nika).

PRZELICZNIKI

1 g/dl x 0,62 = 1 mmol/l

1 pg x 0,062 = 1 femtomol (fmol)

1 %Hct x 0,01 = wska nik hematokrytu

Wynik

Symbol

Pełna nazwa

jednostki tradycyjne

jednostki SI

Zakres warto ci

prawidłowych (SI)

WBC

PLT

RBC

Hct

MCV

MCH

MCHC

Temat. Oznaczenie szybko ci opadania erytrocytów – odczyn Biernackiego

Szybko opadania erytrocytów (OB) jest niespecyficznym testem, który mo e wskazywa na

istnienie niektórych chorób o podło u zapalnym, autoimmunologicznym lub nowotworowym. W

prawidłowej krwi wzajemne oddziaływanie ładunków elektrycznych erytrocytów i białek osocza

powoduje powoln sedymentacj krwinek pod wpływem grawitacji. W przypadku zmiany składu i ilo ci

białek w osoczu, przede wszystkim

fibrynogenu, który nale y do białek ostrej fazy oraz globulin,

szybko opadania erytrocytów znaczenie si zwi ksza (OB podwy szone). Ponadto wiele czynników

niespecyficznych, jak zmiana kształtu erytrocytów oraz technika przeprowadzenia badania wpływaj

znacz co na wynik OB. Lekko podwy szone OB wyst puje w czasie ci y, podczas połogu, miesi czki

oraz u starszych ludzi.

U osób pomi dzy 18 a 60 r. .

prawidłowe OB po godzinie powinno wynosi :

u kobiet do 12 mm

u m czyzn do 8 mm

Zadanie

Oznaczy szybko opadania erytrocytów metod Westergrena.

Wykonanie

Do wykonania potrzebne s : zestaw do oznaczania OB oraz krew ylna pobrana na 3,8%

cytrynian sodu. Badanie nale y wykona w ci gu dwóch godzin od chwili pobrania krwi. Do probówki

stanowi cej komplet z rurk Westergrena nala krew do wyznaczonej linii. Nast pnie przez korek

wcisn do dna probówki rurk , tak, aby napełniła si krwi do poziomu 0 i zestaw z krwi ustawi

pionowo w statywie. Zanotowa czas rozpocz cia oznaczenia. Po upływie 1 godziny odczyta wynik tj.

wysoko słupa osocza nad elementami morfotycznymi krwi w milimetrach.

OB wynosi ..................................................... …………………Kobieta/M czyzna

Oce wynik OB badanego

……………………………………………………………..………………………………………………..

1. Jakie zmiany w składzie krwi powoduj znacz ce przyspieszenie szybko ci opadania erytrocytów?

...................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

2. Czy OB. jest specyficznym badaniem i czy mo e jest wykorzystywane we wst pnej diagnostyce

chorób?

...................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

Temat. Oznaczenie czasu protrombinowego

Czas protrombinowy (PT) słu y do oceny sprawno ci zewn trzpochodnego mechanizmu

krzepni cia krwi. Szybko powstania fibryny od momentu aktywacji przez tromboplastyn (czynnik

tkankowy) zale y głównie od st enia w osoczu czynników krzepni cia: V, VII, X, protrombiny i

fibrynogenu. Wydłu enie czasu PT wyst puje m. in. w stanach niedoboru witaminy K, chorobach

w troby, zespole rozsianego wykrzepiania wewn trznaczyniowego (DIC) oraz podczas leczenia

doustnymi antykogulantami (antagoni ci witaminy K).

Zadanie Oznaczy czas protrombinowy krwi metod Quicka.

Wykonanie

Do wykonania oznaczenia potrzebne s : ła nia wodna, probówki z mieszadełkiem,

tromboplastyna, pipety i osocze krwi, które uzyskuje si przez odwirowanie krwi (10 min, 3000 obr/min).
Wł czy ła ni wodn , nastawi temperatur 37

°C i ogrza w niej czyste probówki, badane osocze,

tromboplastyn . Do suchej probówki odmierzy 100

µl osocza i 200 µl tromboplastyny z Ca

Natychmiast po dodaniu tromboplastyny wł czy stoper i miesza zawarto probówki bagietk

zako czon haczykiem. W chwili pojawienia si widocznego na haczyku elu, wiadcz cego o

pojawieniu si włóknika, wył czy stoper i zanotowa czas. Oznaczenie powtórzy przynajmniej 3 razy.

PT osocza prawidłowego wynosi

13-18 sekund. Wyniki wpisa do tabeli.

Czas protrombinowy (PT)

Pomiar

Sekundy

III

PT krwi badanej

(1) Przedstawi wynik PT w postaci procentowego wska nika.

PT osocza prawidłowego

PT osocza badanego

x 100%

Wska nik protrombinowy wynosi ................................................................................................

(2) Obliczy współczynnik protrombinowy

PT osocza badanego

PT osocza prawidłowego

(3) Przedstawi wynik PT w postaci INR (International Normalized Ratio). Jest to współczynnik

umo liwiaj cy standaryzacj wyników z ró nych laboratoriów, ze wzgl du na ró n aktywno

produkowanej tromboplastyny. INR u osób zdrowych mie ci si w granicach

0,7 – 1,3. Oblicza si go ze

wzoru:

INR = (Współczynnik protrombinowy)

ISI

ISI (International Sensitivity Index), to mi dzynarodowy wska nik czuło ci tromboplastyny podawany

przez producenta dla ka dej serii odczynnika (na opakowaniu z uwzgl dnieniem metody wykonania i typu

analizatora)

INR wynosi ............................................................................................

Komentarz ...................................................................................................................................................

……………………………………………………………………………………………………………..

Temat. Oznaczenie czasu krzepni cia

Do oceny sprawno ci układu krzepni cia, aktywowanego przez czynniki kontaktu (droga

wewn trzpochodna), stosowany jest aktywowany czas cz ciowej tromboplastyny (APTT). W te cie tym

mierzy si czas powstania fibryny po dodaniu do osocza powierzchniowo czynnego aktywatora

fosfolipidów oraz jonów wapnia. Prawidłowy czas krzepni cia przy aktywacji wewn trzpochodnej

wynosi około 30 – 40 sekund (37 – 46) i. Metod stosowan do testowania sprawno ci

wewn trzpochodnego mechanizmu krzepni cia był do niedawna pomiar czasu krzepni cia. Najprostsz

form tego testu jest metoda kapilarowa, w której mierzy si czas od momentu wynaczynienia krwi do

momentu wytworzenia fibryny w kapilarze włosowatej. Prawidłowy czas krzepni cia wyznaczony t

metod wynosi 3 – 10 minut.

Zadanie

Oznaczy czas krzepni cia krwi metod kapilarow .

Wykonanie

Oznaczenie wykonuje si w dwuosobowych grupach, w których ka da z osób poddaje badaniu

własn krew wło niczkow . Opuszk palca osoby badanej zdezynfekowa 70% alkoholem etylowym,

ucisn celem wywołania przekrwienia, a nast pnie nakłu jałowym no ykiem. W tym momencie

wł czy stoper. Do kropli swobodnie wypływaj cej krwi przyło y kapilark włosowat i napełni j

krwi przynajmniej w 2/3 długo ci. Nast pnie, co 30 sekund odłamywa mały kawałek kapilarki z krwi ,

a do momentu, gdy pomi dzy dwoma fragmentami rurki pojawi si fibryna. Zanotowa czas.

Czas krzepni cia metod kapilarow wynosi..............................................................................................

Komentarz ..…………………………………………………………………………………………………

Temat. Oznaczenie czasu krwawienia

Czas krwawienia to czas od momentu wynaczynienie krwi na skutek standardowej skaryfikacji

skóry (na przedramieniu), do chwili ustania krwawienia. Do celów diagnostycznych akceptowana jest

metoda Ivy, która polega na standardowym nakłuciu bagnecikiem przedramienia i przykładaniu, co 30 s

bibuły, do momentu ustania krwawienia. Oznaczenie czasu krwawienia jest najprostsz metod badania

sprawno ci hemostatycznej płytek krwi i małych naczy krwiono nych. Jednak e pomiar czasu

krwawienia jest mało powtarzalny, gdy wpływa na niego wiele czynników zewn trznych (np.

temperatura) oraz inne niespecyficzne czynniki np. g sto krwi.

Prawidłowy czas krwawienia

oznaczony

metod Ivy wynosi do 10 minut. Starsz metod oznaczania czasu krwawienia jest nakłucie

płatka ucha (metoda Duke’a).

Prawidłowy czas krzepni cia krwi oznaczany metod Duke’a wynosi

1 - 4 minut.

Zadanie

Oznaczy czas krwawienia metod Duke’a.

Wykonanie

Oznaczenie wykonuje si w dwuosobowych grupach, w których ka da z osób poddaje badaniu

własn krew wło niczkow . Zamiast płatka ucha zdezynfekowa (70% alkohol etylowy) opuszk palca,

lekko ucisn celem wywołania przekrwienia i nakłu jałowym bagnecikiem. W tym momencie wł czy

stoper. Co 30 sekund paskiem bibuły filtracyjnej usuwa wypływaj c krew, a do chwili ustania

krwawienia. Zanotowa czas, po którym na bibule

nie pojawi si ju lad krwi.

Czas krwawienia wynosi.............................................................................................................................

Komentarz .....................................................................................................................................................

Temat. Oznaczenie grup krwi układu ABO i Rh

W praktyce klinicznej najwi ksze znaczenie maj układy grupowe krwi ABO i Rh.

Podstaw podziału krwi na grupy jest obecno w błonie erytrocytów immunogennych

glikoprotein. Wyst powanie antygenów w erytrocytach oraz naturalnych przeciwciał

(alloprzeciwciał) w osoczu w układzie ABO przedstawione jest (w tabeli poni ej). Układ Rh

determinuje wyst powanie grupy antygenów, z których najbardziej immunogenny jest antygen

D. Krew, której erytrocyty posiadaj antygen D okre la si jako Rh+. Krew, w której
erytrocytach nie wyst puje ten antygen, jako Rh

. Prawidłowe oznaczenie grupy krwi dawcy i

biorcy jest niezb dne przed wykonaniem transfuzji.

Grupa krwi

A1B

A2B

Antygeny na

krwinkach

A1B

A2B

brak

Przeciwciała

w osoczu

anty-B

anty-A1

brak

anty-A

anty-B

Zadanie

Okre li grup krwi przy u yciu przeciwciał monoklonalnych anty-A, anty-B i anty-D oraz

krwinek wzorcowych z antygenami A i B.

Wykonanie

Do wykonania potrzebne s : surowice z przeciwciałami anty-A, anty-B i anty-D, wzorcowe

erytrocyty A i B oraz oznakowane płytki z wgł bieniami. Krew odwirowa (10 min w 3000 obr/min), a

nast pnie rozdzieli krwinki i osocze do oddzielnych probówek. Do oznakowanych wgł bie na płytce

nanie pipetk du kropl ka dej surowicy, a nast pnie kropl badanych erytrocytów. Delikatnie

wymiesza . Na drugiej płytce zgodnie z oznaczeniami nanie po du ej kropli badanego osocza, a

nast pnie erytrocyty wzorcowe. Delikatnie wymiesza . Po około 5 minutach inkubacji w temperaturze

pokojowej sprawdzi , gdzie wyst piła aglutynacja. Wynik wpisa do tabeli oznaczaj c:

aglutynacj



 brak aglutynacji.

Erytrocyty badane

Osocze badane

plus

Przeciwciała monoklonalne

Erytrocyty wzorcowe

Grupa

krwi

Anty-A

Anty-B

Anty-D

1. Jakie antygeny grupowe wykryto w erytrocytach badanych?

...................................................................................................................................................................

2. Jakie przeciwciała znaleziono w badanym osoczu?

...................................................................................................................................................................

3. Wymie antygeny wyst puj ce w erytrocytach grupy krwi:

AB Rh- ......................................................................................................................................................

A Rh+........................................................................................................................................................

B Rh-........................................................................................................................................................

O Rh+ .......................................................................................................................................................

Temat. Pomiar lipidów w krwi

We krwi wyst puj głównie triacyloglicerole fosfolipidy, cholesterol oraz wolne kwasy

tłuszczowe. Lipidy pełni w organizmie wiele istotnych funkcji. Stanowi wa ne ródło energii, s

elementami struktur komórkowych a cholesterol jest prekursorem hormonów steroidowych i kwasów

ółciowych. Lipidy nie rozpuszczaj si w wodzie, dlatego s transportowane pomi dzy przewodem

pokarmowym, w trob i tkankami w poł czeniu z białkami jako lipoproteiny. W zale no ci od rodzaju

lipidów i białek, które je tworz oraz zawarto ci w nich białka wyró niamy kilka frakcji lipoprotein.

Główne to:

Chylomikrony – powstaj w enterocytach i transportuj egzogenne triacyloglicerole do

w troby;

VLDL (lipoproteiny o bardzo małej g sto ci), s syntetyzowane w w trobie transportuj

triacyloglicerole z w troby do tkanek;

LDL (lipoproteiny o małej g sto ci), s syntetyzowane w w trobie transportuj cholesterol do

tkanek

HDL (lipoproteiny o du ej g sto ci), s syntetyzowane w w trobie ale transportuj cholesterol z

tkanek do w troby

Oprócz wymienionych powy ej wyst puj lipoproteiny o po redniej g sto ci (IDL), remnanty

chylomikronów i wiele subfrakcji lipoprotein powstaj cych podczas metabolizmu lipidów.

Badanie laboratoryjne, które słu y do okre lenia st enia triacylogliceroli oraz cholesterolu we

frakcjach LDL i HDL nazywane jest

lipidogramem. Podwy szone st enie cholesterolu we frakcji LDL

a tak e triacylogliceroli ma istotne

znaczenie w rozwoju mia d ycy naczy krwiono nych i

nadci nienia t tniczego. Dlatego regularne kontrolowanie ich st enia w surowicy ma olbrzymie

znaczenie w profilaktyce i leczeniu chorób układu kr enia.

Pełny lipidogram powinien by

wykonany zawsze wtedy, gdy st enie cholesterolu całkowitego wynosi powy ej 200 mg/dl.

Zadanie

Okre li st enie cholesterolu całkowitego (TC), triacylogliceroli (TG) oraz frakcji HDL i LDL

cholesterolu.

Wykonanie

Wybra z grupy jedn osob , je eli jest to mo liwe najlepiej na czczo. Przed wykonaniem testu

musi dobrze umy i wysuszy r ce. Wł czy aparat CardioChek i poczeka , a zacznie miga czerwona

dioda. Aparat jest gotowy do wło enia paska pomiarowego. Nakłu opuszk palca jednorazowym

sterylnym bagnecikiem. Wło y pasek testowy do urz dzenia. Kiedy na wy wietlaczu urz dzenia

wy wietli si napis APPLAY SAMPLE, zebra wypływaj c krew plastikow pipet i nanie na pasek

testowy tak, aby wypełniła całe okienko. Po minucie pojawi si

na wy wietlaczu pierwszy wynik,

nast pnie przyciskaj c oznakowany klawisz odczyta nast pne wyniki. Usun i wyrzuci zu yty pasek

testowy. Aparat wył cza si samoczynnie. Wyniki wpisa do tabeli.

UWAGA. Je eli aparat nie wy wietli wyniku pomiaru st enia LDL-C nale y go obliczy z równania

Firedewalda:

LDL-C [mg/l] = TC – (HDL-C) – (TG/5)

Wyniki

w mg/dl w mmol/l

Uwagi

Cholesterol całkowity

(TC)

HDL-cholesterol

LDL-cholesterol

Triacyloglicerol (TG)

TC/HDL

LDL/HDL

Współczynniki do przeliczania st enia frakcji lipidowych z mg/ml na mmol/l.

Frakcja lipidowa

Współczynnik

Całkowity cholesterol

0,0259

HDL-Cholesterol

0,0259

LDL-Cholesterol

0,0259

Triacyloglicerole

0,0113

Warto ci referencyjne podstawowych frakcji lipidów we krwi zalecane przez Narodowy Instytut

Zdrowia U. S. A. „Education Program 2001”

Całkowity cholesterol (TC)

< 200 mg/dl

po dany

200-239 mg/dl

graniczny

≥ 240mg/dl

wysoki

HDL-cholesterol

< 40 mg/dl

niski

≥ 60 mg/dl

wysoki

LDL-cholesterol

< 100 mg/dl

optymalny

100-129 mg/dl

po dany

130-159 mg/dl

graniczny

160-189 mg/dl

wysoki

≥ 190 mg/dl

bardzo wysoki

Triacyloglicerol

< 150 mg/dl

normalny

150-199 mg/dl

graniczny - wysoki

200-499 mg/dl

wysoki

≥ 500 mg/dl

bardzo wysoki

TC/HDL

LDL/HDL

< 4,4

0,5-3,0

po dany

4,5 - 11

3,0-6,0

graniczny

> 11

> 6,0

podwy szony

1. Gdzie powstaj i jak pełni rol chylomikrony?

……………………………………………………………………………………………………………

2. Jakie funkcje spełnia cholesterol w organizmie?

……………………………………………………………………………………………………………

3. Która frakcja lipidowa zwi ksza ryzyko mia d ycy naczy i dlaczego?

…………………………………………………………………………………………………

Temat. Test tolerancji glukozy

Prawidłowe st enie glukozy we krwi wło niczkowej u zdrowych, dorosłych osób wynosi

55 – 100 mg/dl (3,1 – 5,6 mM/l). Do oceny zaburze metabolizmu glukozy stosowany jest doustny test

tolerancji glukozy. Prawidłowo, po 30 min od wprowadzenia do organizmu 75 g glukozy, jej st enie we

krwi nie powinno przekroczy 150 mg/dl (7,8 mM/l), a po godzinie powinno powróci do warto ci

wyj ciowych. Test ten ma zastosowanie w diagnostyce zaburze metabolizmu glukozy.

Zadanie

Oznaczy st enie glukozy we krwi obwodowej przed i po doustnym podaniu glukozy.

Wykonanie

Wybra z grupy jedn osob , je eli jest to mo liwe najlepiej na czczo. Przed wykonaniem

ka dego pomiaru badany musi dobrze umy i wysuszy r ce. Wł czy glukometr. Na dolnej cz ci

wy wietlacza pojawi si czas, data i symbol paska testowego. Kiedy w szczelinie dla paska testowego

zaczyna miga czerwona dioda, nale y wło y pasek testowy pomara czowym polem do góry. Po chwili

na wy wietlaczu pojawia si symbol „

kropli krwi”. Aparat jest gotowy do pomiaru tylko 90 s od

momentu wło enia paska pomiarowego. Nakłu opuszk palca jednorazowym sterylnym bagnecikiem.

Kiedy uformuje si kropla krwi, nale y dotkn ni pola paska testowego, tak aby krew całkowicie

wypełniła okienko na pasku. Po kilku sekundach zostanie wy wietlony wynik. Po dokonaniu pierwszego

pomiaru badany wypija roztwór glukozy (75 g rozpuszczone w 300 ml wody). W taki sam sposób nale y

oznaczy st enie glukozy po 30 i 60 minutach od wypicia roztworu glukozy. Wyniki wpisa do tabeli.

St enie glukozy we

krwi [mg/dl]

St enie glukozy we

krwi [mmol/l]

Przed wypiciem glukozy

30 min po wypiciu

60 min po wypiciu

Przeliczenie: 1 mg/dl x 0,055 = 1 mmol/l

Komentarz ………………………………………………………………………………………………….

Jakie hormony bior udział w utrzymaniu stałego st enia glukozy we krwi mi dzy posiłkami? Gdzie te

hormony s produkowane i przez jakie komórki?

.……………………………………………….…………………………………………………………

……………..……………………………………………………………………………………………

………………..…………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………..………………………………………

Tabela 1. Prawidłowa liczba krwinek i warto ci wska ników czerwonokrwinkowych

Symbol/Nazwa

Zakres prawidłowych warto ci

jednostki SI

jednostki tradycyjne

3,5 – 5,0 x 10

3,5 – 5,0

x 10

/ l

RBC (Red Blood Cells)

Liczba erytrocytów Kobiety

M czy ni

4,3 – 5,9 x 10

4,3 – 5,9 x 10

/ l

Hb (Hemoglobin)

St enie hemoglobiny Kobiety

7,45 – 9,31 mmol/l

12 – 15 g/dl

M czy ni

8,7 – 10,55 mmol/l

14 – 17 g/dl

Hct (Hematocrit)

Hematokryt Kobiety

0,33 – 0,43 l/l

33 – 43%

M czy ni

0,39 – 0,49 l/l

39 – 49%

MCH (Mean corpuscular hemoglobin)

rednia masa hemoglobiny w erytrocycie

1,67 – 2,11 fmol

27 – 34 g

MCHC (Mean corpuscular hemoglobin concentration)

rednie st enie hemoglobiny w erytrocycie

19,8 – 22,3 mmol/l

32– 36 g/dl

MCV (Mean corpuscular volume)

rednia obj to erytrocytu

81 – 100 fl

81 – 100

µm

WBC (White blood cells)

Liczba leukocytów

4,0 – 10,0 x 10

4,0 – 10,0 x 10

/ l

PLT (Platelets)

Liczba płytek krwi

150 – 400 x10

150 – 400 x10

/ l

Tabela 2. Prawidłowy skład procentowy leukocytów we krwi obwodowej u osoby dorosłej

Rodzaj leukocytów

Granulocyty oboj tnochłonne (

NEUT)

53 – 75

z j drem pałeczkowatym

3 – 5

w tym:

z j drem segmentowanym

50 – 70

Granulocyty kwasochłonne (

EOS)

1 – 4

Granulocyty zasadochłonne (

BASO)

0 – 1

Limfocyty (

LYM)

25 – 45

Monocyty (

MON)

2 – 8

Neumeister B, Besenthal I, Liebich H. Diagnostyka laboratoryjna. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,

2003.