Logistyka 6/2013

304

Logistyka - nauka

Marian Kopczewski

1

, Marek Tobolski

2

Dorota Pasek

3

W ostatnich latach rozwój cywilizacji pociąga za

sobą zapotrzebowanie w różne produkty. Wiele z tych
produktów jest niebezpieczne dla człowieka, zwierząt
i środowiska. Materiały i przedmioty, które stwarzają
takie zagrożenie nazywamy materiałami niebezpiecz-
nymi i muszą one być przewożone w zależności od
środka transportu w określonych warunkach. Wyróżnić
można pięć rodzajów transportu. Pierwszym z nich
i jednym z najbardziej rozpowszechnionym na całym
świecie jest transport drogowy. Ten transport podlega
„Europejskiej Umowie Dotyczącej Międzynarodowego
Przewozu Drogowego Towarów Niebezpiecznych”,
w skrócie Umowa ADR. Kolejnym transportem, który
wykorzystywany jest do przewozu materiałów niebez-
piecznych jest kolejowy. Przewóz za pomocą kolei
tych, że materiałów odbywa się według „Regulaminu
o międzynarodowym Transporcie Kolejami Towarów
Niebezpiecznych, Stanowiący Dodatek C do Konwen-
cji

o

Międzynarodowych

Przewozach

Koleja-

mi(COTIF)”. Jest to Regulamin RID. Transport morski
jest również wykorzystywany do przewozu tych, że
materiałów. Opiera się on na Kodeksie IMDG tj.”
Międzynarodowy Kodeks Morski Towarów Niebez-
piecznych, wydany na podstawie przepisów części
A rozdziału VII Międzynarodowej Konwencji o Bez-
pieczeństwie Życia na Morzu(SOLAS), opublikowany
przez Międzynarodową Organizację Morską(IMO)
w Londynie. Następnym rodzajem transportu jest
transport śródlądowy, który działa na podstawie
Umowy ADN. Umowa ADN jest to „Europejskie Po-
rozumienie w Sprawie Międzynarodowych przewozów
materiałów niebezpiecznych śródlądowymi drogami
wodnymi. Ostatnim jest transport lotniczy.

1

prof. dr hab. Marian Kopczewski, Wyższa Szkołą Bezpie-

czeństwa w Poznaniu.

2

mł. bryg. dr Marek Tobolski, Delegatura Wojskowej

Ochrony Przeciwpożarowej w Gdyni.

3

mgr Dotota Pasek, 21 WSzUR Busko Zdrój.

Ten transport podlega Instrukcji Technicznej

ICAO. Instrukcja Techniczna ICAO to „Instrukcja
Techniczna dotycząca Bezpiecznego Transportu Towa-
rów Niebezpiecznych Drogą Lotniczą.

Skok cywilizacyjny wymusza popyt na nowe

technologie. Te technologie potrzebują, co raz to róż-
niejszych materiałów, produktów. Wypadki podczas
transportu materiałów różnorakiego użytku w tym ma-
teriałów niebezpiecznych. Wymuszają na służbach
ratunkowych przygotowanie do takich wypadków.
Zakup środków i sprzętu, odpowiednie kursy z obsługi
tego sprzętu, szkolenia z wiedzy na temat materiałów
niebezpiecznych oraz ich oznakowania i przewozu.

Artykuł będzie obejmować jeden rodzaj trans-

portu, będzie to transport drogowy objęty umową
ADR, a szczególnie dotyczący przewozu materiałów
niebezpiecznych. Transport ten jest bardzo rozpo-
wszechniony w Polsce. Jego bezpieczeństwo jest mię-
dzy innymi uzależnione od tego jak substancje i pro-
dukty niebezpieczne powinny być transportowane oraz
jakie symbole, oznaczenia, winny być umieszczone
na opakowaniach oraz środkach transportu

Towary/materiały niebezpieczne

Przewóz towarów niebezpiecznych wymaga

specjalistycznej wiedzy dotyczącej składu, a także
właściwości chemicznych i fizycznych oraz specjali-
stycznych

opakowań,

środków

transportowych,

a w niektórych przypadkach specjalistycznego sprzętu.
Wszystkie osoby, które mają związek z materiałami
niebezpiecznymi podczas ich przechowywania, trans-
portu, a także magazynowania powinny być świadome
zagrożenia, jakie te materiały stwarzają i odpowiednio
przeszkolone z przepisów bhp i neutralizacji skutków
przedostania się tych środków do środowiska

4

.

4

A. Bursztyński, W. Drewek, M. Zieliński, Uwarunkowania

i możliwości strategicznego transportu wojsk i techniki woj-
skowej, Sowa, Gdynia 2010 r. str. 215.

Wstęp

Bezpieczeństwo w transporcie materiałów niebezpiecznych

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

305

Towary niebezpieczne w transporcie drogowym

ADR mogą być przewożone w cysternach, sztukach
przesyłki lub luzem:

• w sztukach przesyłki – w tzn. opakowaniach

transportowych (bębny, skrzynie, butle, kani-
stry, naczynia, pojemniki) bądź bez opako-
wań (akumulatory);

• luzem – bezpośrednio w skrzyni ładunkowej

pojazdu, bez dodatkowych opakowań;

Przewóz materiałów niebezpiecznych transpor-

tem drogowym może odbywać się pojazdem samocho-
dowym lub zespołem pojazdów, z wyłączeniem moto-
cykla oraz ciągnikiem rolniczym z przyczepą, z tym,
że zespół pojazdów złożony z ciągnika i przyczepy
może przewozić jedynie paliwa do silników wysoko-
prężnych, materiałów utleniających stosowanych jako
nawozy sztuczne bądź materiałów trujących stosowa-
nych jako środki ochrony roślin, pod warunkiem, że
materiały

przewożone

zostają

w opakowaniach

i w ilościach, dla których umowa ADR nie przewiduje
obowiązku oznakowania pojazdu. Pojazd samochodo-
wy bądź zespół pojazdów przewożących materiały
niebezpieczne może zawierać tylko jedną przyczepę
lub naczepę, dodatkowo powinien on być odpowiednio
przystosowany, wyposażony i oznakowany zgodnie
z umową ADR. Także opakowania, kontenery cysterny
służące do przewozu towarów niebezpiecznych powin-
ny odpowiadać postanowieniom umowy ADR. Pojaz-
dy, dla których wymagane jest dodatkowe świadectwo
dopuszczające do przewozu niektórych materiałów
niebezpiecznych po drogach publicznych muszą zostać
poddane sprawdzeniu w zakresie spełniania dodatko-
wych wymagań technicznych, które zostały określone
w umowie ADR, dotyczą one wyposażenia bądź przy-
stosowania tych pojazdów.

Za przewóz materiałów niebezpiecznych odpo-

wiedzialny jest wojewoda. Podczas przewozu materia-
łów niebezpiecznych, których przewóz według Roz-

• w cysternach – tzn. duży zbiornik transpor-

towy (cysterna stała >1000 l, odejmowalna >
450 l)

5

.

Transport materiałów niebezpiecznych obowią-

zują bardzo precyzyjne międzynarodowe przepisy
i zasady postępowania. Poniższy wykres przedstawia,
jakie regulacje prawne dotyczą odpowiednich środków
transportowych.

porządzenia Q317 należy zgłaszać do komendanta
wojewódzkiego Policji oraz komendanta wojewódz-
kiego Państwowej Straży Pożarnej. W zgłoszeniu nale-
ży podać następujące dane:

• numer rozpoznawczy towaru niebezpiecznego

oraz jego nazwę (zgodnie z umową ADR);

• numer klasy, numer grupy pakowania, o ile ona

występuje, numer podklasy oraz literę grupy
zgodności (zgodnie z umową ADR);

• ilość towaru i sposób jego przewozu;
• planowany czas i miejsce rozpoczęcia przewozu;
• planowaną trasę przewozu;
• imię, nazwisko i miejsce zamieszkania lub na-

zwę i siedzibę oraz adres przewoźnika, nadawcy
i odbiorcy towaru.

Zgłoszenia tego powinien dokonać:

• przynajmniej 5 dni przed planowanym rozpo-

częciem przewozu, jeżeli rozpoczyna się on
w kraju;

• krajowy przewoźnik materiału niebezpiecznego;
• w przypadku, kiedy przewóz jest wykonywany

przez przewoźnika zagranicznego, zgłasza to
nadawca materiału niebezpiecznego;

• jeżeli przewóz rozpoczyna się za granicą- wła-

ściwa kontrolna placówka Straży Granicznej-
przed zezwoleniem na wjazd do terytorium RP

6

.

5

A. Janczak: ADR w spedycji i magazynie, składowanie

i przewóz materiałów niebezpiecznych, Zacharek- Dom
Wydawniczy, Warszawa 2010 str.12.

Rys. 1. Schemat uregulowań prawnych podczas transportu ładunków niebezpiecznych.
Źródło: Opracowanie na podstawie: A. Bursztyński, W. Drewek, M. Zieliński, „Uwarunkowania i możliwości
strategicznego transportu wojsk i techniki wojskowej”.

Logistyka 6/2013

306

Logistyka - nauka

W jednostce transportowej prócz dokumentów

wymaganych przez odrębne przepisy i wiążącymi
umowami międzynarodowymi powinny znajdować się:
dokument ze zdjęciem przewoźnika; instrukcja pisem-
na; certyfikat pakowania kontenera; świadectwo ADR;
świadectwo dopuszczenia; dokument przewozowy;
określenie trasy przejazdu; zezwolenia wyjątkowe;
uzgodnienia ADR.
Dokument przewozowy powinien zawierać:

• numer UN towaru;
• prawidłową nazwę przewozową towaru podaną

w wykazie wielkimi literami;

• numer wymaganych nalepek ostrzegawczych;

w momencie wystąpienia drugiej lub kolejnej na-
lepki ich numery powinny być podane w nawia-
sie;

• grupę pakowania, o ile ona występuje;
• kod ograniczeń przewozu przez tunele, o ile taki

występuje, należy go podać w nawiasie. Jeżeli tra-
sa przejazdu nie przebiega przez tunele, nie jest on
wymagany

7

.

Jednostka transportowa powinna być wyposażona w:

• dwie przenośne gaśnice (lm. 10 240; lm. 62 240)

zaopatrzone w plącę i datę ważności o zawartości
– co najmniej 2 kg proszku (nie jest konieczna;
w przypadku gdy samochód jest wyposażony
w stałe urządzenie automatyczne lub półautoma-
tyczne, które uruchamiają się w przypadku pożaru
silnika oraz co najmniej 6 kg proszku. Jeżeli do-
puszczalna masa całkowita pojazdów nie prze-
wyższa 3,5 ton gaśnica ta może zawierać, co naj-
mniej 2 kg proszku. Nie jest wymagana podczas
przewozu materiałów z klasy 6.2.

• inny sprzęt awaryjny (lm. 10 260):

− klin do podkładania pod koła, o wymiarach od-

powiadających masie pojazdu i średnicy, kół (co
najmniej

jeden

na

każdy

pojazd)

do zabezpieczenia pojazdu podczas postoju na
spadku;

− dwa stojące znaki ostrzegawcze - do oznakowa-

nia miejsca awarii (np.: trójkąty ostrzegawcze,
lampy błyskowe o świetle barwy pomarańczo-
wej lub pachołki z elementami odblaskowymi);

6

A. Bursztyński, W. Drewek, M. Zieliński, Uwarunkowania

i możliwości strategicznego transportu wojsk i techniki woj-
skowej, Sowa, Gdynia 2010 r. str. 228-229.

7

K. Grzegorczyk, R. Buchcar, Towary niebezpieczne, trans-

port w praktyce, Wydawnictwo ADeR, Błonie 2009 r. str.
28-29.

− kamizelka ostrzegawcza lub ubranie ostrzegaw-

cze (np. zgodne z normą europejską EN 471) dla
każdego członka załogi pojazdu;

− latarka (dla każdego członka załogi), niezawiera-

jąca na zewnątrz elementów metalowych mogą-
cych wywołać iskrę krzesaną (wewnątrz pojazdu
zamkniętego przewożącego gazy palne lub mate-
riały ciekłe o temperaturze zapłonu do 61°C,
może być używana jedynie latarka o konstrukcji
uniemożliwiającej zapalenie par i gazów - patrz
lm. 10 353);

− maska (półmaska) przeciwgazowa o charakterze

sprzętu ucieczkowego z pochłaniaczem (np. A1
B2 E1 K1 - P2 zgodnie z normą EN 141) odpo-
wiednim do przewożonego ładunku – obowiąz-
kowo dla każdego członka załogi podczas prze-
wozu gazów trujących (T, TO, TF, TC, TFC lub
TOC) (lm.21 260), oraz innych materiałów, jeże-
li jest to wskazane w instrukcji. Maska powinna
być umieszczona w miejscu łatwo dostępnym
dla załogi, w kabinie.

− sprzęt niezbędny do wykonania działań podsta-

wowych, który został określony w instrukcjach
pisemnych dla kierowcy (lm. 10 385). Wyposa-
żenie potrzebne do wykonania działań dodatko-
wych wykorzystywane, jest w szczególności
w przypadku wystąpienia niewielkich wycieków
lub, usypów materiałów lub działań służących
ochronie środowiska.

Przewóz materiałów niebezpiecznych powi-

nien się odbywać na drogach, na których natężenie
ruchu jest umiarkowane oraz, na których na-
wierzchnia jest w dobrym stanie. Trasa powinna
byś tak dobrana, aby nie przebiegała w pobliżu
czynnych ośrodków wypoczynkowych, sporto-
wych, a także przez obszary zabudowane miast.
Istnieją przypadki, których te ograniczenia nie
obowiązują, jak na przykład paliw płynnych
na stacje benzynowe. W przypadku przewozu pa-
liw płynnych w cysternie o pojemności 7000 litrów
przez teren miasta, trasę przejazdu wyznacza wo-
jewoda lub prezydent miasta

8

.

8

T. Pusty, Przewóz materiałów niebezpiecznych, poradnik

kierowcy, Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, wyd. III,
Warszawa 1993 r. str. 229.

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

307

Oznakowanie

Znakowanie materiałów niebezpiecznych ze względu na klasy

Symbol graficzny

Opis

Symbol graficzny

Opis

Materiały wybuchowe klasa 1

Materiały utleniające klasa 5.1

Gazy klasa 2

Nadtlenki organiczne klasa 5.2

Materiały ciekłe zapalne klasa 3

Materiały trujące klasa 6.1

Materiały stałe zapalne klasa 4.1

Materiały zakaźne klasa 6.2

Materiały samozapalne klasa 4.2

Materiały promieniotwórcze klasa
7

Materiały wytwarzające
w zetknięciu z wodą gazy zapal-
ne klasa 4.3

Materiały żrące klasa 8

Inne materiały niebezpieczne klasa
9

Graficzne znaki ostrzegawcze

Symbol

graficzny

Symbol

literowy

Opis

Symbol

graficzny

Symbol

literowy

Opis

T+

Substancja bardzo

toksyczna

N

Substancja

niebezpieczna dla

środowiska

T

Substancja toksyczna

E

Substancja wybuchowa

Logistyka 6/2013

308

Logistyka - nauka

Diagram oznakowania niebezpieczeństwa

1. Pole białe

− puste pole w środku, woda dopuszczalna jako

środek gaśniczy;

− zabronione stosowanie wody jako środka ga-

śniczego;

− przy uwolnieniu materiału niebezpieczeństwo

promieniowania.

2. Pole żółte

− duże niebezpieczeństwo eksplozji;
− 3 - niebezpieczeństwo eksplozji pod wpływem

ciepła lub silnego wstrząśnięcia;

− 2 - możliwe silne reakcje chemiczne;
− 1 - przy ogrzaniu materiał niestabilny;
− 0 - brak niebezpieczeństwa w normalnych wa-

runkach.

3. Pole czerwone

− 4 - materiał ekstremalnie łatwo palny przy

każdej temperaturze;

− 3 - niebezpieczeństwo zapalenia przy normal-

nej temperaturze;

− 2 - niebezpieczeństwo zapalenia przy ogrzaniu;
− 1 - niebezpieczeństwo zapalenia przy kontak-

cie z ogniem;

− 0 - nie występuje niebezpieczeństwo zapalenia

w normalnych warunkach.

4. Pole niebieskie

− 4 - bardzo niebezpieczny unikać kontaktu

z płynem lub parami bez pełnej ochrony;

− 3 - bardzo niebezpieczny, obecność w strefie

zagrożenia tylko pełnym ubraniu ochronnym
i w aparacie izolującym;

− 2 - niebezpieczne, obecność w strefie zagroże-

nia tylko w aparacie ochrony dróg oddecho-
wych;

− 1 - małe niebezpieczeństwo zalecane maski

z wkładem filtrującym;

− 0 - brak zagrożenia.

Przykładowa Tablica ADR

Symbol

graficzny

Symbol

literowy

Opis

Symbol

graficzny

Symbol

literowy

Opis

Xn

Substancja szkodliwa

E

Substancja utleniająca

C

Substancja żrąca

F+

Substancja skrajnie

łatwo palna

Xi

Substancja drażniąca

F

Substancja wysoce

łatwo palna

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

309

Górna część tablicy oznacza rodzaj niebezpieczeństwa:
interpretacja znaczenia pierwszej cyfry:






2 – gazy;
3 – materiały ciekłe zapalne;
4 – materiały stałe zapalne;
5 – materiały utleniające;
6 – materiały toksyczne;
7 – materiały promieniotwórcze;
8 – materiały żrące;
9 – inne materiały niebezpieczne.






interpretacja znaczenia drugiej i trzeciej cyfry:
2 – zdolność do emisji gazów;
3 – łatwopalność;
5 – działanie utleniające;
6 – działanie toksyczne;
8 – działanie żrące;
9 – niebezpieczeństwo

samorzutnej,

gwałtownej

reakcji rozpadu lub polimeryzacji;

0 – brak dodatkowych zagrożeń;
X – bezwzględny zakaz kontaktu z wodą.
Dolna część przedstawia numer rozpoznawczy mate-
riałów niebezpiecznych wg ONZ.


7aklejki ostrzegawcze wg ADR

materiał o podwyższonej temperaturze

ostrożnie przetaczać

zakaz staczania i odrzutu

Oznakowania pojazdów oraz opakowań

UN 1950

UN 1263

LQ

UN 1090

lm.10 011

lm.2xx1a

lm.10 603

3

2

1

X

X

L

O

D

Ó

W

K

A

Rys. 2. Przykład transportu mieszanego.
Źródło: Opracowanie własne

Logistyka 6/2013

310

Logistyka - nauka

Opakowania

Oznakowanie jednostki transportowej (przewóz
w sztukach przesyłki)

Tablice podlegają obowiązkowi certyfikacji

przez Instytut Transportu Samochodowego w Warsza-
wie.

Tabela 1 Maksymalna ilość danego produktu na jednostkę transportową.

Kategoria transpor-towa

ILOŚCI lm. 10 011
Materiały (lub przedmioty)
w opakowaniach atestowanych i oznakowanych

Maksymalna ilość
na jednostkę trans-
portową

0

klasa 1

punkty 01, 11, 12, 24, 25, 33, 34, 44, 45 i 51;

klasa 4.2 wymienione pod literą a);
klasa 4.3 punkty 1, 2, 3, 19, 20, 21, 22, 23, 24 i 25;
klasa 6.1 punkty 1 i 2;
klasa 6.2 punkty 1 i 2;
klasa 7

karty od 5 do 13;

klasa 9

punkty 2b) i 3; oraz

próżne opakowania nieoczyszczone, które zawierały materiały niniejszej
kategorii

0

(materiały

należące

do tej

kategorii

nie podlegają

wyłą-

czeniom)

1

klasa 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 6.1 i 8 - wymienione pod literą a) (I), które nie
należą do kategorii 0; oraz
klasa 1

punkty 1 do 10

1/

, 13 do 23, 26, 27, 29 i 30 do 32;

klasa 2

grupy T, TC

1/

, TO, TF, TOC i TFC;

klasa 4.1 punkty 31b), 32b), 33b), 34b), 41b), 42b), 43b), 44b), 45b),

46b), 47b), 48b), 49b) i 50b);

20
(x50

*/

)

klasa 5.2 punkty 1b), 2b), 3b), 4b) i 11b) do 20b)

1/

klasa 1

materiały o numerach rozpoznawczych 0081, 0082, 0084,
0241, 0331, 0332, 0482;

1/

klasa 2 U- 1005 AMO IAK;

U-1017 CHLOR

50
(x20

*/

)

2

klasa 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 6.1, 6.2, 8 i 9 -wymienione pod literą b)
(II), które nie należą do kategorii 0, 1 lub 4; oraz
klasa 1

punkty 35 do 43, 48

1/

i 50;

klasa 2

grupy F;

klasa 6.1 wymienione pod literą c);
klasa 6.2 punkt 3;

300
(x 3

*/

)

3

klasa 3, 4.1, 4.2, 4.3, 5.1, 5.2, 6.1, 6.2, 8 i 9 -wymienione pod literą c)
(III), które nie należą do kategorii 2 lub 4; oraz
klasa 2

grupy A i O;

klasa 9

punkty 6 i 7;

1000
(x 1

*/

)

4

klasa 1

punkty 46 i 47;

klasa 4.1 punkty 1b) i 2c);
klasa 4.2 punkt 1c);
klasa 7

karty od 1 do 4;

klasa 9

punkt 8c); oraz

Próżne opakowanie nieoczyszczone, które zawierały materiały niebez-
pieczne inne niż materiały kategorii 0

Bez ograniczeń

(x 0

*/

)

Źródło: Opracowanie na podstawie materiałów dydaktycznych Buch-Ca

Rys. 3. Przykładowe oznakowanie opakowania.
Źródło: opracowanie własne

1A1/X1.4/150/92/NL/AB
123

Nalepki (napisy)

UN _._ _ _

Rys. 4. Przykładowe oznakowanie pojazdu
tablicami ADR.

Źródło: opracowanie własne

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

311

Numer rozpoznawczy zagrożenia

Numer rozpoznawczy materiału

Pojazdy-cysterny i jednostki transportowe, któ-

re posiadają jedną lub kilka cystern przewożące mate-
riały niebezpieczne, dodatkowo powinny posiadać
tablice barwy pomarańczowej takie jak powyżej znaj-
dują się na rysunku 8. Tablice powinny zostać umiesz-
czone w taki sposób, aby były dobrze widoczne na
bokach każdej cysterny lub komory cysterny, równole-
gle do osi podłużnej pojazdu. Tablice powinny zawie-
rać numery rozpoznawcze dla każdego materiału prze-
wożonego w cysternie lub komorze cysterny.

Przykłady oznakowania jednostek transportowych
z cysternami

Jednostki transportowe i kontenery, które

przewożą luzem materiały niebezpieczne powinny
dodatkowo posiadać takie same tablice barwy poma-
rańczowej, jak określone opisano powyżej. Muszą one
zostać umieszczone w sposób dobrze widoczny – na
bokach każdej jednostki transportowej lub kontenera,
powinny być przymocowane równolegle do osi po-
dłużnej pojazdu. Dodatkowo tablice powinny zawierać
numer rozpoznawczy zagrożenia i numer rozpoznaw-
czy materiału.

W przypadku jednostek transportowych przewo-

żących luzem tylko jeden materiał, nie są wymagane
tablice barwy pomarańczowej posiadające numery
rozpoznawcze umieszczone ba bokach pojazdów, jeżeli
znajdują się one z przodu i z tyłu tych jednostek.

Na kontenerach, w których luzem przewożone są

materiały

niebezpieczne

oraz

na

kontenerach-

cysternach, tablice z numerami mogą zostać namalo-
wane lub wykonane z folii samoprzylepnej.

Podczas przewozu w pojazdach-cysternach ma-

teriałów U7 1202, 1203 lub 1223 nie są wymagane
tablice z numerami rozpoznawczymi, jeżeli tablice te
są umieszczone z przodu i z tyłu oraz posiadają nume-
ry

odpowiednie

dla najbardziej

niebezpiecznego

z przewożonych materiałów,

Tablice barwy pomarańczowej i nalepki ostrze-

gawcze umieszczone na pojeździe, który w danym
momencie nie przewozi materiałów niebezpiecznych
powinny zostać zdjęte lub zakryte. Jeżeli pozostają
tablice zakryte, to zakrycie winno pozostać skuteczne
po 15 minutowym przebywaniu w ogniu.

Nalepki ostrzegawcze, które wykorzystuje się do

oznakowania pojazdów i kontenerów mają wymiary,
co najmniej 250 x 250 mm, jeżeli materiały niebez-
pieczne w sztukach przesyłki zostaną oznakowanych
jedną lub kilkoma nalepkami ostrzegawczymi i zostaną
przewożone w kontenerze, to nalepki tych samych
wzorów (z wyjątkiem nalepki nr 7), powinny zostać
umieszczane na obu bokach oraz z przodu i z tyłu kon-
tenera

Rys. 5. Przykład oznakowania jednostek
transportowych z cysternami.
Źródło: Opracowanie własne.

Rys. 6. Przykład oznakowania pojazdu przy
przewozie luzem i w kontenerze-cysternie.
Źródło: Opracowanie własne.

33

1203

33

1203

30

1202

30

1202

Logistyka 6/2013

312

Logistyka - nauka

Na obu bokach kontenerów, w których materiały

zostają przewożone luzem powinny być umieszczone
nalepki. Jeżeli nalepki nie są widoczne z zewnątrz po-
jazdu, to te same nalepki powinny być dodatkowo
umieszczone na obu bokach i z tyłu pojazdu.

Powyższe wymagania dotyczące oznakowania

stosuje się również do próżnych nieoczyszczonych
i nieodgazowanych cystern stałych i odejmowalnych,
kontenerów-cystern, pojazdów baterii oraz próżnych
nieoczyszczonych pojazdów i kontenerów do przewo-
zu luzem, z wyjątkiem nieczyszczonych stałych cy-
stern ciśnieniowych po gazach punktów 1A, 1O, 2A,
2O klasy 2, w których ciśnienie jest niższe niż 200 kPa.

Wymagania

dodatkowe

w

zakresie

oznakowania pojazdów przewożących
materiały klas 1, 7 i 9

Klasa 1 Z wyjątkiem oznakowania tablicami,

jednostki transportowe przewożące, które przewożą
sztuki przesyłki zaopatrzone w nalepki nr 1, 1.4, 1.5
lub 1.6, powinny posiadać nalepki o takich samych
wzorach, na obu bokach i z tyłu. Jeżeli jednostka ta
przewozi materiały lub przedmioty należące do róż-
nych grup zgodności, to ich symboli nie podaje się na
nalepkach. Jednostka transportowa, która przewozi
materiały lub przedmioty, które należą do różnych
podklas, powinna posiadać tylko nalepki z numerem
podklasy o największym zagrożeniu, z zachowaniem
następującej kolejności: 1.1 (największe zagrożenie)
1.5, 1.2, 1.3, 1.6 i 1.4 (najmniejsze zagrożenie). Jeżeli
materiały wymienione w punkcie 48 przewożone są
razem z materiałami lub przedmiotami podklasy 1.2,
jednostka transportowa powinna zostać zaopatrzona
w nalepki z wpisaną podklasą 1.1.

Klasa 7 Poza oznakowaniem jednostki transpor-

towej przewożącej materiały promieniotwórcze tabli-
cami powinny ona być dodatkowo zaopatrzone w na-

lepki nr 7D na obu ścianach bocznych i z tyłu. Do-
puszcza się zastosowanie nalepek o wymiarach
100x100mm w przypadku pojazdu o małych rozmia-
rach lub konstrukcji

9

.

Klasa 9

Zakończenie

Powstawanie nowych technologii wiąże się ze

wzrostem zagrożenia spowodowanego naturalną za-
wodnością urządzeń, błędami w technologii, a także
błędami ludzi pracującymi w bliskim kontakcie z tymi
materiałami. Szczególne niebezpieczeństwo wiąże się
z magazynowaniem i przewożeniem materiałów nie-
bezpiecznych.

9

K. Grzegorczyk, R. Buchcar, Towary niebezpieczne, trans-

port w praktyce, Wydawnictwo ADeR, Błonie 2009 r. str. 8-
15.

Rys. 7. Rozmieszczenie nalepek.
Źródło: Opracowanie własne.

Rys.

8.

przykład

stosowania

nalepek

o wymiarach 100x100 mm.
Źródło: Opracowanie własne.

9

9

Rys.9.

Rozmieszczenie

nalepek

podczas

przewozu materiałów z klasy 9
Źródło: Opracowanie własne.

Logistyka - nauka

Logistyka 6/2013

313

Corocznie do otoczenia w sposób niekontro-

lowany dostają się duże ilości substancji chemicznych,
które mogą powodować zagrożenie dla ludzi
i środowiska, w którym oni żyją. Wiodącą rolę w sys-
temie działań z zakresu ratownictwa chemiczno-
ekologicznego spełnia Państwowa Straż Pożarna.

Na podstawie danych statystycznych należy

zauważyć, że w przypadku transportu materiałów nie-
bezpiecznych z wykorzystanie transportu drogowego
liczba wypadków z roku na rok stopniowo maleje.
Wiąże się to zapewne z większą uwagą służb zajmują-
cych się kontrolowaniem pojazdów przewożących
materiały niebezpieczne. Ich stan techniczny w miarę
upływającego czasu ulega znacznej poprawie. Prze-
woźnicy większą uwagę na stan oraz wygląd swojego
taboru, ze względu na to, że jego samochody stanowią
reklamę dla jego firmy. Szefowie dbając o kondycje
finansową swoich firm wprowadzają system monito-
ringu floty, który pokazuje zużycie paliwa, czas pracy
kierowców oraz położenie pojazdu. Duże znaczenie
mają także szkolenia służb ratunkowych, a także pra-
cowników znajdujących się w bliskim kontakcie z ma-
teriałami niebezpiecznymi podczas ich magazynowania
przewozu.

Tematem tego rozdziału jest opis materiałów

niebezpiecznych ich podział na klasy według umowy
ADR, a także sposób ich transportu i oznakowanie
opakowań i środków transportu.

W trójmieście wykorzystywany jest każdy

z pięciu rodzajów transportu, czyli morski, drogowy,
kolejowy, lotniczy, śródlądowy. Jednakże rozdział ten
poświęcony został transportowi drogowemu gdyż to on
jest najbardziej rozpowszechniony i najbardziej
dostępny, ponieważ transportując w ten sposób
materiały niebezpieczne dotrzeć można w każdy rejon
kraju.

W związku z ciągłym rozwojem zwiększa się

popyt i podaż na materiały niebezpieczne. Ich
dostępność i różnorodność wiąże się z ich różnym
magazynowaniem oraz dystrybucją w coraz większej
skali. Przez co bardzo ważne jest ich odpowiednie
oznakowanie podczas magazynowania i transportu,
pozwala to na odpowiednie reagowanie w przypadku
wystąpienia zagrożenia z ich udziałem.

Streszczenie

W ostatnich latach rozwój cywilizacji pociąga za

sobą zapotrzebowanie w różne produkty. Technologie
te potrzebują, co raz to różniejszych materiałów. Wiele
z tych produktów jest niebezpieczne dla człowieka,

zwierząt i środowiska. Materiały i przedmioty, które
stwarzają takie zagrożenie nazywamy materiałami
niebezpiecznymi i muszą one być przewożone w za-
leżności od środka transportu w określonych warun-
kach. Wypadki podczas transportu materiałów niebez-
piecznych wymuszają na służbach ratowniczych spe-
cjalistyczne przygotowanie oraz sprzęt do takich wy-
padków. Wiąże się to również z zakupem środków
i narzędzi ratowniczych, odbyciem odpowiednich kur-
sów specjalistycznych, szkolenia z wiedzy na temat
materiałów niebezpiecznych oraz ich oznakowania
i przewozu.

Wyróżnić można pięć rodzajów transportu: dro-

gowy, kolejowy, morski, śródlądowy i lotniczy. Arty-
kuł obejmuje jeden rodzaj transportu, jakim jest trans-
port drogowy. Transport drogowy podlega „Europej-
skiej Umowie Dotyczącej Międzynarodowego Przewo-
zu Drogowego Towarów Niebezpiecznych”, w skrócie
Umowa ADR. Transport tego rodzaju jest bardzo roz-
powszechniony na polskich drogach. Jego bezpieczeń-
stwo jest między innymi uzależnione od tego jak sub-
stancje i produkty niebezpieczne powinny być trans-
portowane oraz jakie symbole, oznaczenia, winny być
umieszczone na opakowaniach oraz środkach transpor-
tu.

Abstract

In recent years, the development of civilization

entails a need in various products. These technologies
require that once a diverse array of materials. Many of
these products are dangerous to humans, animals and
the environment. The materials and articles which
present a threat to call the hazardous materials and
must be transported according to the means of
transport under certain conditions. Accidents during
the transport of hazardous materials by causing the
emergency services and specialist preparation equip-
ment such accidents. This is also related to the pur-
chase of and rescue tools, the date of the relevant spe-
cialized courses, training with knowledge of hazardous
materials and their labeling and transportation. We
can distinguish five modes of transport: road, rail, sea,
inland and air. Item includes one mode of transport,
namely road transport. Road transport is the "Europe-
an Agreement Concerning the International Carriage
of Dangerous Goods", in short the ADR. Transporta-
tion of this kind are very common on the Polish roads.
Its security is among other things dependent on how
substances and hazardous materials should be handled

Logistyka 6/2013

314

Logistyka - nauka

and what the symbols, signs should be placed on the
packaging and transport.

Literatura

1.

Buch-Car, Materiały dydaktyczne.

2.

Bursztyński A. Drewek W. Zieliński M.
Uwarunkowania i możliwości strategicznego
transportu wojsk i techniki wojskowej, Sowa,
Gdynia 2010 r.

3.

Encyklopedia PW-, Państwowe Wydawnic-
two Naukowe, Warszawa 198 8 r.

4.

Grzegorczyk K. Buchcar R. Towary niebez-
pieczne, transport w praktyce, Wydawnictwo
ADeR, Błonie 2009 r.

5.

Janczak A.: ADR w spedycji i magazynie,
składowanie i przewóz materiałów niebez-
piecznych, Zacharek- Dom Wydawniczy,
Warszawa 2010 r

6.

Komenda Główna Państwowej Straży Po-
żarnej, Program Szkolenia Specjalistycznego
w Zakresie Ratownictwa Chemicznego Eko-
logicznego dla Podoficerów Państwowej
Straży Pożarnej, Warszawa 2005r.

7.

Komenda Miejska Państwowej Straży Po-
żarnej w Gdyni, Plan organizacyjny oraz
utrzymanie gotowości operacyjnej Specjali-
stycznej Grupy Ratownictwa Chemicznego
i Ekologicznego Gdynia, Gdynia 2013r.

8.

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowa-
nia Kraju 2030, Warszawa: Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego, 2011-01-25.

9.

Plan reagowania kryzysowego Gdyni, Gdy-
nia 2011 r.

10.

Powierzchnia i ludność w przekroju teryto-
rialnym, w 2010r. Warszawa: Główny Urząd
Statystyczny, 2010-08-20.

11.

Pusty materiałów. Przewóz materiałów nie-
bezpiecznych, poradnik kierowcy, Wydaw-
nictwo Komunikacji i Łączności, wyd. III,
Warszawa 1993 r.

12.

Rosik-Dulewska C.: Podstawy gospodarki
odpadami. Warszawa: Wydawnictwo Na-
ukowe PWN S.A., 2000r.

13.

Świderek N. Podręcznik kursu ADR,
e-kierowca Sp. z o.o. Sp. K. Wydanie II,
Szczecin 2011 r.

14.

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Me-
dycznym z dnia 8 września 2006r.

15.

Wojewoda Pomorski, Plan reagowania kry-
zysowego

województwa

pomorskiego,

Gdańsk 2008 r.