NORMA JĘZYKOWA – zbiór zasad i reguł posługiwania się środkami językowymi, sformułowanych
przez językoznawców i zwyczajowo uznawanych za obowiązujące w społeczeństwie (norma
skodyfikowana). W wydawnictwach z zakresu kultury języka wyróżnia się ponadto tzw. normę
zwyczajową, rozumianą jako zbiór środków językowych i sposobów porozumiewania się za ich
pomocą, uznawanych przez dane społeczeństwo za poprawne.

Obecnie w wydawnictwach z zakresu kultury języka przyjmuje się podział normy językowej na normę
wzorcową i normę użytkową (potoczną). Norma wzorcowa to zbiór reguł i zasad posługiwania się
środkami językowymi pozostającymi w zgodzie z tradycja językową, regułami gramatyki i słownictwa,
jak również z tendencjami rozwojowymi polszczyzny. Środki te powinny być używane w sytuacjach
oficjalnego kontaktu słownego (szkoły, urzędy, kościoły, środki przekazu). Środków językowych z
poziomu wzorcowego używa się w tekstach naukowych i popularnonaukowych, w literaturze pięknej i
w klasycznej publicystyce. Norma użytkowa (potoczna) to zbiór środków językowych zaaprobowanych
przez społeczeństwo, a jednocześnie zaakceptowanych przez kodyfikatorów jako dopuszczalne w
sytuacjach nieoficjalnego kontaktu słownego.

POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA – zgodność wypowiedzi z obowiązującą w danym okresie i środowisku
norma językową (w tekstach nieoficjalnych z normą użytkową, w tekstach oficjalnych z normą
wzorcową), unikanie błędów językowych.

SPRAWNOŚĆ (STOSOWNOŚĆ) JĘZYKOWA – umiejętność znajdowania najodpowiedniejszego
sposobu językowego ukształtowania wypowiedzi dla realizacji założonego celu komunikacyjnego,
przekazania informacji adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej, rangi i cech rozmówcy. Przejawem
sprawności językowej jest umiejętność wyboru właściwego stylu i odpowiedniej formy gatunkowej
wypowiedzi.

ETYKA SŁOWA – przestrzeganie przez osoby uczestniczące w komunikacji językowej zasad
prawdomówności oraz wzajemnego szacunku i życzliwości.

PRAWDOMÓWNOŚĆ – właściwość mówiącego polegająca na tym, że mówi on prawdę, nie kłamie
(lub kiedy mówi on rzeczy niezgodne z prawdą, ale jest przekonany o ich prawdziwości). Jest
uznawana za podstawową zasadę współdziałania językowego.

ŻYCZLIWOŚĆ WOBEC ODBIORCY WYPOWIEDZI – wyrażające się w wypowiedziach przychylne,
przyjazne nastawienie nadawcy tekstu wobec jego odbiorcy. Może się ono przejawiać w tonie
wypowiedzi oraz w odpowiednim doborze treści i słów. Życzliwość jest podstawą właściwych
kontaktów międzyludzkich.

MANIPULACJA JĘZYKOWA – takie ukształtowanie wypowiedzi przez nadawcę, które służy
przekonaniu odbiorcy do czegoś, co może nie być dla niego korzystne, a jest pożądane z punktu
widzenia nadawcy. Ze względu na nieuczciwe, najczęściej ukryte intencje nadawcy leżące u podstaw
manipulacji językowej, ocenia się ją negatywnie. Przejawia się ona w takich dziedzinach życia jak
polityka, gospodarka, kontakty towarzyskie itp.

PERSWAZJA JĘZYKOWA – bywa uznawana za pojęcie podrzędne wobec manipulacji. Rozumie się
ją jako przekonywanie do czegoś odbiorcy przez nadawcę, który ma wobec niego uczciwe zamiary
(np. w szkole, w kościele, w rodzinie)

AGRESJA JĘZYKOWA – jest to napastliwe, brutalne zachowanie nadawcy wypowiedzi wobec
uczestników komunikacji językowej. Do przejawów agresji językowej należą: napastliwy ton
wypowiedzi, posługiwanie się wyrażeniami ostro oceniającymi lub wulgarnymi.

ESTETYKA SŁOWA – właściwość wypowiedzi wynikająca z umiejętności budowania przez nadawcę
tekstów ocenianych jako ładne, unikania elementów języka wywołujących negatywne wrażenia
estetyczne oraz świadomego wykorzystania bogactwa zasobu słownego i gramatycznego
polszczyzny.