Makroekonomia

Wykład 2

Prosty obieg okr

ęż

ny w gospodarce

(gospodarka zamkni

ę

ta, bez udziału pa

ń

stwa, brak rynku finansowego)

Gospodarstwa

przedsi

ę

biorstwa

Płatno

ś

ci (wydatki) na dobra i usługi

Dobra i usługi

Gospodarstwa

domowe

przedsi

ę

biorstwa

Usługi czynników produkcji

(ziemia, praca, kapitał, technologia)

Dochody z czynników produkcji

(płace, renty, procenty, zyski)

Gospodarstwa domowe dysponuj

ą

czynnikami produkcji (swoj

ą

prac

ą

,

zgromadzonymi oszcz

ę

dno

ś

ciami, ziemi

ą

itp.), które wynajmuj

ą

przedsi

ę

biorstwom; w zamian otrzymuj

ą

dochody (płace, odsetki, renta itd.),

które albo wydaj

ą

na bie

żą

c

ą

konsumpcj

ę

, albo oszcz

ę

dzaj

ą

. Cz

ęść

z

wynagrodzenia przekazuj

ą

rz

ą

dowi w formie podatków.

Rola podmiotów w obiegu okr

ęż

nym

wynagrodzenia przekazuj

ą

rz

ą

dowi w formie podatków.

Przedsi

ę

biorstwa wytwarzaj

ą

dobra i usługi, które sprzedaj

ą

gospodarstwom

domowym i rz

ą

dowi. Za dochody uzyskane ze sprzeda

ż

y opłacaj

ą

czynniki

produkcji wynaj

ę

te od gospodarstw domowych (głównie prac

ę

i kapitał

przeznaczany na inwestycje) oraz podatki nale

ż

ne rz

ą

dowi.

3 metody mierzenia działalno

ś

ci gospodarczej

(PKB)

Metoda produktowa

- warto

ść

rynkowa wszystkich dóbr i usług finalnych produkowanych w

kraju w danym okresie.
- warto

ść

dodana przy produkcji dóbr i usług finalnych produkowanych w

kraju w danym okresie.

Metoda wydatkowa

suma wydatków, których w danym okresie dokonuj

ą

gospodarstwa

domowe, przedsi

ę

biorstwa i rz

ą

d.

Metoda dochodowa

suma dochodów z czynników produkcji uzyskiwanych przez
podmioty w gospodarce.

PKB od strony tworzenia= metoda produktowa

Pami

ę

taj ! sumujemy tylko dobra finalne, a nie

po

ś

rednie.

gdyby dobra po

ś

rednie były wliczone w PNB to

całkowita warto

ść

produkcji kraju byłaby zawy

ż

ona

(dobra po

ś

rednie byłyby liczone wiele razy).

(dobra po

ś

rednie byłyby liczone wiele razy).

Dobra finalne (ko

ń

cowe) – to dobra nabyte przez ostatecznego u

ż

ytkownika. S

ą

to

dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe albo dobra inwestycyjne
(kapitałowe) nabywane przez przedsi

ę

biorstwa.

Dobra po

ś

rednie – dobra cz

ęś

ciowo przetworzone, które stanowi

ą

nakład w procesie

produkcji w innych przedsi

ę

biorstwach, gdzie s

ą

zu

ż

ywane (surowce, materiały, energia)

Warto

ść

dodana

warto

ść

dodana jest ró

ż

nic

ą

pomi

ę

dzy warto

ś

ci

ą

produktu a

kosztami dóbr po

ś

rednich słu

żą

cych do wyprodukowania tego

produktu, na ka

ż

dym etapie procesu produkcji (koszty rzeczowych

produktu, na ka

ż

dym etapie procesu produkcji (koszty rzeczowych

czynników wytwórczych)

poj

ę

cie warto

ś

ci dodanej jest

ś

ci

ś

le zwi

ą

zane z koncepcj

ą

dóbr

po

ś

rednich – to wła

ś

nie do dóbr po

ś

rednich warto

ść

dodana jest

„dodawana” w procesie produkcji

Proces produkcji stołu

warto

ść

sprzeda

ż

y

warto

ść

dóbr

po

ś

rednich

warto

ść

dodana

Drwal (drewno)

50

0

50

wła

ś

ciciel

wła

ś

ciciel

tartaku (deski)

70

50

20

producent mebli

(cz

ęś

ci stołu)

120

70

50

sprzedawca

mebli (stół)

200

120

80

Suma warto

ś

ci dodanej

200

PKB Polski od strony tworzenia

Warto

ść

dodana w tym w sektorze:

1. Przedsi

ę

biorstw

2. instytucji rz

ą

dowych

PKB

2. instytucji rz

ą

dowych

3. gospodarstw domowych

Ź

ródło: Mały Rocznik Statystyczny

PKB wg metody wydatkowej

(PKB od strony rozdysponowania)

Forumuła : PKB= C+I+G+NX

C-(od ang. consumption)= konsumpcja= spo

ż

ycie prywatne= wydatki

gospodarstw domowych na zakup dóbr (trwałych i nietrwałych) i usług

I- ( od ang. investment)= inwestycje=akumulacja=wydatki inwestycyjne

przedsiebiorstw na:

a) nakłady brutto na

ś

rodki trwałe (maszyny, urz

ą

dzenia,

ś

r.transportu,

a) nakłady brutto na

ś

rodki trwałe (maszyny, urz

ą

dzenia,

ś

r.transportu,

budynki)

b) przyrost rzeczowych

ś

rodków obrotowych (wzrost stanu zapasów)

c) wydatki mieszkaniowe gospodarstw domowych

G- (od ang. government)= wydatki rz

ą

dowe na zakup dóbr i usługi i inwestycje

kapitałowe (budowa mostu)= spo

ż

ycie publiczne

NX- (od ang. net export)=eksport netto= ró

ż

nica mi

ę

dzy eksportem a importem

C

PKB jako strumie

ń

wydatków

PKB od strony rozdysponowania

1.Spo

ż

ycie w tym

publiczne

prywatne

I

G

X-Z

PKB

prywatne

2. Akumulacja w tym

Nakłady brutto na

ś

rodki trwałe

Przyrost rzeczowych

ś

rodków

obrotowych

3. Export netto w tym

export

import

PKB wg metody wydatkowej

(PKB od strony rozdysponowania)

2 formuły PKB

PKB w cenach rynkowych = C+I+G+NX

PKB w cenach czyników produkcji = C+I+G+NX

– Te+S

PKB w cenach czyników produkcji = C+I+G+NX

– Te+S

PKB w cenach czynników produkcji
(równo

ść

w metodzie produktowej,

wydatkowej, dochodowej)

PKB od strony dochodowej -

suma

wynagrodzenia wła

ś

cicieli wszystkich czynników produkcji

wynagrodzenia
za pracę

PKB

zyski

odsetki

renty

Zale

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy PKB, PNB, PNN, DO, RDO wynikaj

ą

ce z obiegu okr

ęż

nego

1.PKB

w cenach rynkowych

= C+I+G+ X

2.PKB

w cenach czynników produkcji=

C+I+G+X- podatki po

ś

rednie+ subsydia

3. PNB

w cenach czynników produkcji=

PKB

w cenach czynników produkcji +

dochody netto z

własno

ś

ci z zagranic

ą

4. PNN (DN) =

PNB

w cenach czynników produkcji

– amortyzacja

5. DO (dochody osobiste) = PNN – podatki dochodowe przedsi

ę

biorstw-

zyski niepodzielone

6. RDO = DO – podatki dochodowe gospodarstw

domowych +transfery

Kategorie systemu SNA ( System of National Accounts)

UWAGA, wzory te ró

ż

ni

ą

si

ę

od podanych

powy

ż

ej, prosz

ę

nie myli

ć

jednych z drugimi!)

PKB

( Produkt Krajowy Bruto)= C+I+G+NX

PNB

(Produkt Narodowy Brutto)= PKB+ dochody netto z własno

ś

ci z zagranic

ą

PNN

(Produkt Narodowy Netto)= PNB – amortyzacja

DN

(Dochód Narodowy )= PNN – podatki po

ś

rednie

DOL

(Dochody osobiste ludno

ś

ci)= DN

(– ) te składniki DN , które nie trafiaj

ą

do gospodarstwa domowych tj. zyski

(– ) te składniki DN , które nie trafiaj

ą

do gospodarstwa domowych tj. zyski

nierozdzielone przedsi

ę

biorstw, podatki dochodowe od przedsi

ę

biorstw,

składki na ubezpieczenia społeczne pracowników

(+ ) te składniki , które nie s

ą

cz

ęś

ci

ą

DN tj. procenty wypłacane przez rz

ą

d od

sprzedanych obligacji + transfery rz

ą

dowe+ transfery prywatne

przedsi

ę

biorstw na rzecz instytucji publicznych i osób prywatnych

RDO

(Rozporz

ą

dzalne dochody osobiste)= DOL – podatki dochodowe

ludno

ś

ci- grzywny i kary pieni

ęż

ne oraz inne opłaty skarbowe wpłacane do

bud

ż

etów .

Ograniczenia PKB

Ograniczenia PKB

Główne typy produkcji, które nie s

ą

uwzgl

ę

dniane w PKB

produkty rolne, które s

ą

przeznaczane przez gospodarstwa rolne na

zaspokojenie własnej konsumpcji lub s

ą

dalej wykorzystywane we

własnej produkcji

produkty wytworzone przez gospodarstwa domowe na swój własny
u

ż

ytek (np. stół zrobiony przez stolarza do własnego domu).

u

ż

ytek (np. stół zrobiony przez stolarza do własnego domu).

produkty wytworzone w ramach tzw. „szarej strefy”, czyli gospodarki
nierejestrowanej; (np. usługi remontowe

ś

wiadczone przez firm

ę

budowlan

ą

„na lewo” tzn. bez faktury).

w około 13 proc. PKB w Polsce jest wytwarzane w ramach

szarej strefy

Nie ka

ż

da transakcja, mimo

ż

e jest

rejestrowana, jest ujmowana w PKB

transakcje finansowe (np. zakup czy sprzeda

ż

akcji na giełdzie),

gdy

ż

nie tworz

ą

one

ż

adnej warto

ś

ci dodanej;

kupna i sprzeda

ż

y dóbr u

ż

ywanych (np. dwuletniego samochodu

przez firm

ę

) lub wyprodukowanych i sprzedanych we

przez firm

ę

) lub wyprodukowanych i sprzedanych we

wcze

ś

niejszych okresach (np. zeszłoroczne zapasy firmy).

Ograniczenia PKB

PKB nominalny - obliczany w cenach bie

żą

cych (rynkowych).

(PKB 2 krajów nie jest porównywalne ze sob

ą

, je

ś

li kraje maj

ą

ró

ż

ne

stopy inflacji).

Usuni

ę

cie ograniczenia

PKB realny- jest warto

ś

ci

ą

PKB mierzonego przy u

ż

yciu stałych

cen (w cenach z tzw. roku bazowego)

Rok bazowy jest rokiem wzorcowym, w odniesieniu do którego

mierzymy PKB w innych latach.

Przykład. W kraju X produkowane s

ą

trzy dobra A,B, C.Oblicz PKB w cenach bie

żą

cych i

cenach stałych w latach 2001, 2002, 2003 ( przyjmij rok 2001 za rok bazowy)

dobro

Ilość wytworzona

cena

PKB nominalne

(ceny bieżące)

PKB realne
(ceny stałe)

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

2002

2003

A

100

120

200

3

5

6

B

50

80

100

4

5

8

B

50

80

100

4

5

8

C

40

60

80

2

3

4

Przykład c.d.n

dobro

Ilość

wytworzona

cena

PKB nominalne

(ceny bieżące)

PKB realne

(ceny stałe)

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

2002

2003

2001

2002

2003

A

100

120

200

3

5

6

300

600

1200

300

360

600

B

50

80

100

4

5

8

200

400

800

200

320

400

C

40

60

80

2

3

4

80

180

320

80

120

160

Deflator PKB, nominalny PKB i realny PKB

Deflator PKB to wska

ź

nik og

ó

lnego poziomu cen d

ó

br i

usług uwzgl

ę

dnionych w PKB

PKB w cenach bieżących= nominalny

deflator PKB =

X 100

PKB w cenach stałych= realny

deflator PKB =

Deflator

2001

= 580/580 *100= 100

Deflator

2002

= 1180/800*100= 147,5

Deflator

2003

= 2320/1160*100=200

PKB nominalny a realny w Polsce w latach 1995-2003 w mld zł

Ograniczenia PKB

PKB USA i Polski jest nie porównywalny

(kraje o ró

ż

nej liczbie mieszka

ń

ców)

Usuni

ę

cie ograniczenia

Usuni

ę

cie ograniczenia

PKB per capita (PKB na 1 mieszka

ń

ca) - miara

dobrobytu

PKB per capita przeliczany jest na euro lub USD dla

porówna

ń

mi

ę

dzynarodowych

1

Luxembourg

89,818.670

2

Norway

72,429.554

3

Qatar

62,914.383

4

Switzerland

53,245.556

5

Iceland

53,001.196

6

Ireland

51,800.069

7

Denmark

50,930.567

8

United States

44,024.169

9

Sweden

42,178.972

10

Netherlands

41,049.248

PKB per
capita w
USD

rok 2006

11

Finland

39,993.574

12

United Kingdom

39,630.380

13

Austria

39,190.193

14

Canada

39,141.328

15

United Arab Emirates

38,613.422

16

Belgium

37,300.687

17

France

36,708.327

18

Australia

36,594.252

19

Germany

35,432.743

20

Japan

34,180.718

Poland

8,939.615

Ograniczenie PKB

Dlaczego PKB per capita nie jest doskonały ?? 3 powody

jeden dolar ameryka

ń

ski w Wielkiej Brytanii jest wart relatywnie mniej

ni

ż

np. w Gabonie, gdy

ż

w Gabonie mo

ż

emy naby

ć

za niego znacznie wi

ę

cej dóbr

ni

ż

w Wielkiej Brytanii;

wzajemne relacje mi

ę

dzy warto

ś

ci

ą

tych samych dóbr (np. chleba i

biletu autobusowego) w ró

ż

nych krajach mog

ą

by

ć

diametralnie ró

ż

ne; na przykład

biletu autobusowego) w ró

ż

nych krajach mog

ą

by

ć

diametralnie ró

ż

ne; na przykład

w krajach rozwini

ę

tych generalnie dro

ż

sze s

ą

usługi ni

ż

ż

ywno

ść

, za

ś

w krajach

biednych - na odwrót.

kursy walut (czyli ceny waluty danego kraju wyra

ż

onej w walucie innego

kraju) ró

ż

nych krajów mog

ą

zmienia

ć

si

ę

w przeciwnych kierunkach;

Usuni

ę

cie ograniczenia

Parytet Siły Nabywczej (PPP) określa prawdziwą zewnętrzną wartość pieniądza. Współczynnik
ten informuje, ile trzeba wydać Euro na zachodzie Europy (dolarów w Stanach itd.), aby kupić
taki sam koszyk towarów, jaki w Polsce kosztuje 1 zł.

Miejsce w

rankingu

Region/grupa pa

ń

stw

PKB per capita PPP

Prognozowany wzrost realnego

PKB

(rok 2007)

1

Luksemburg

80,471.402

4,6%

2

Irlandia

44,087.203

5%

3

Norwegia

43,574.413

3,8%

4

Stany Zjednoczone

43,444.154

2,2%

5

Islandia

40,276.913

0%

6

Hong Kong

38,127.345

5,5%

7

Szwajcaria

37,368.867

2%

8

Dania

36,548.598

2,5%

9

Austria

36,031.435

2,8%

10

Kanada

35,494.473

2,4%

12

Wielka Brytania

35,051.387

2,9%

PKB per
capita wg.
PPP(USD)
rok 2006

12

Wielka Brytania

35,051.387

2,9%

16

Katar

33,048.618

8%

17

Australia

32,937.801

2,6%

19

Japonia

32,646.521

2,3%

20

Niemcy

31,095.081

1,8%

23

Izrael

30,464.391

4,8%

24

Tajwan

30,083.967

4,2%

31

Brunei

25,315.213

2,6%

32

Korea Południowa

23,926.122

4,4%

35

Czechy

23,100.241

4,8%

40

Kuwejt

19,909.407

3,5%

44

Estonia

18,215.550

9,9%

47

Saint Kitts i Nevis

17,523.283

6%

48

Trynidad i Tobago

17,451.216

7%

49

Arabia Saudyjska

16,743.679

4,8%

Miejsce w

rankingu

Region/grupa pa

ń

stw

PKB per capita

Prognozowany wzrost

realnego PKB

(rok 2007)

52

Litwa

15,857.992

7%

53

Łotwa

15,549.158

10,5%

54

Polska

14,880.171

5,8%

59

Republika Południowej Afryki

12,795.814

4,7%

61

Rosja

12,096.284

6,4%

62

Malezja

11,857.898

5,5%

66

Rumunia

9,868.704

6,5%

68

Kazachstan

9,293.535

9%

70

Brazylia

9,108.410

4,4%

74

Białoru

ś

8,862.110

5,5%

88

Ukraina

7,636.840

5%

89

Chiny

7,597.656

10%

92

Wenezuela

7,166.005

6,2%

120

Indie

3,736.690

8,4%

128

Mołdawia

2,818.354

4,5%

160

Afganistan

1,490.222

12,2%

179

Jemen

759.499

2,6%

180

Malawi

705.937

5,7%

181

Burundi

679.913

5,5%

Miara dobrobytu

Wska

ź

nik dobrobytu ekonomicznego (DEN)= ( z ang. New Economic

Welfare)

DEN=PNN+(czas wolny+produkcja nie rejestrowana+infrastruktura

publiczna+prywatne dobra trwałego uytku)-(zanieczyszczenie

ś

rodowiska+obrona narodowa+ dojazdy do pracy)

ś

rodowiska+obrona narodowa+ dojazdy do pracy)