Statystyka
Statystyka
dr Ewa Wycinka
dr Ewa Wycinka
[e-mail]
[e-mail]
www.wzr.pl/~wycinka
www.wzr.pl/~wycinka
Literatura:
Literatura:
º%Makać W.,
º%Makać W.,
 Podstawy statystyki i demografii dla
 Podstawy statystyki i demografii dla
studentów administracji
studentów administracji
Wyd. UG,
Wyd. UG,
Gdańsk 2003
Gdańsk 2003
1
Statystyka  opis stanu państwa
Statystyka  opis stanu państwa
(łac. Status  państwo)
(łac. Status  państwo)
º% STATYSTYKA
º% STATYSTYKA
º% Nauka zajmujÄ…ca siÄ™ metodami badania prawidÅ‚owoÅ›ci
º% Nauka zajmujÄ…ca siÄ™ metodami badania prawidÅ‚owoÅ›ci
występujących w zbiorowościach, charakteryzując te
występujących w zbiorowościach, charakteryzując te
prawidłowości za pomocą liczb.
prawidłowości za pomocą liczb.
º% Czynność gromadzenia danych liczbowych o zjawiskach
º% Czynność gromadzenia danych liczbowych o zjawiskach
º% Zestawienie danych liczbowych
º% Zestawienie danych liczbowych
2
statystyka
Wnioskowanie
opisowa
statystyczne
Analiza struktury Analiza współzale\
ności Analiza szeregów czasowych
º%BADANIE STATYSTYCZNE  zespół
º%BADANIE STATYSTYCZNE  zespół
czynności zmierzających do uzyskania za
czynności zmierzających do uzyskania za
pomocÄ… metod statystycznych informacji
pomocÄ… metod statystycznych informacji
charakteryzujących badaną zbiorowość.
charakteryzujących badaną zbiorowość.
Identyfikacja prawidłowości
Identyfikacja prawidłowości
Eliminacja elementów przypadkowych
Eliminacja elementów przypadkowych
3
PRZEDMIOT BADANIA STATYSTYCZNEGO
º% ZBIOROWOŚĆ STATYSTYCZNA (POPULACJA) 
precyzyjnie określony pod względem rzeczowym,
przestrzennym i czasowym zbiór elementów (osób,
rzeczy lub zdarzeń) logicznie ze sobą powiązanych,
poddanych badaniu statystycznemu.
º% JEDNOSTKA STATYSTYCZNA  pojedynczy element
zbiorowości statystycznej, który z pozostałymi
elementami ma zarówno cechy wspólne dla wszystkich
jak i cechy ró\
niące go od pozostałych elementów.
CECHY STATYSTYCZNE  to właściwości, którymi
charakteryzują się jednostki wchodzące w skład
zbiorowości statystycznej.
Cechy statystyczne
stałe zmienne
rzeczowa przestrzenna czasowa ilościowe jakościowe
skokowe nominalne
ciągłe porządkowe
4
2. Obserwacja statystyczna
2. Obserwacja statystyczna
Rodzaje badań statystycznych
Rodzaje badań statystycznych
º% Badanie peÅ‚ne - obserwacji poddana zostaje ka\
da
º% Badanie peÅ‚ne - obserwacji poddana zostaje ka\
da
jednostka zbiorowości statystycznej, której badanie
jednostka zbiorowości statystycznej, której badanie
dotyczy.
dotyczy.
Przykłady badań pełnych:
spis statystyczny
spis statystyczny
rejestracja statystyczna
rejestracja statystyczna
sprawozdawczość statystyczna
sprawozdawczość statystyczna
º% Badanie częściowe - sprowadza siÄ™ do obserwacji tylko
º% Badanie częściowe - sprowadza siÄ™ do obserwacji tylko
Badanie losowo wybranej próby
pewnej części badanej zbiorowości statystycznej.
pewnej części badanej zbiorowości statystycznej.
Badanie jednej celowo wybranej jednostki
Metody badań częściowych:
Metody badań częściowych:
º% metoda reprezentacyjna
º% metoda reprezentacyjna
Badanie opinii wybranych jednostek
º% metoda monograficzna
º% metoda monograficzna
º% metoda ankietowa
º% metoda ankietowa
º%KRYTERIA KLASYFIKACJI BADAC

º%KRYTERIA KLASYFIKACJI BADAC

STATYSTYCZNYCH:
STATYSTYCZNYCH:
Zakres obserwacji badanych jednostek: pełne,
Zakres obserwacji badanych jednostek: pełne,
częściowe;
częściowe;
Częstotliwość: ciągłe, okresowe, doraz
ne;
Częstotliwość: ciągłe, okresowe, doraz
ne;
Zasięg przestrzenny: międzynarodowe, krajowe,
Zasięg przestrzenny: międzynarodowe, krajowe,
regionalne, środowiskowe, monograficzne;
regionalne, środowiskowe, monograficzne;
Dziedzina badań: demograficzne, społeczne,
Dziedzina badań: demograficzne, społeczne,
ekonomiczne, rolnicze, jakości środowiska
ekonomiczne, rolnicze, jakości środowiska
naturalnego, medyczne.
naturalnego, medyczne.
5
Etapy badań statystycznych:
Etapy badań statystycznych:
1. Programowanie
1. Programowanie
- Cel
- Cel
- Przedmiot badania
- Przedmiot badania
- Zakres badania
- Zakres badania
- Metody badania
- Metody badania
2. Obserwacja statystyczna
2. Obserwacja statystyczna
3. Prezentacja danych
3. Prezentacja danych
- Tabelaryczna
- Tabelaryczna
- Graficzna
- Graficzna
4. Analiza
4. Analiza
- Struktury
- Struktury
- Współzale\
ności
- Współzale\
ności
- Dynamiki
- Dynamiki
Opracowanie i prezentacja materiału
Opracowanie i prezentacja materiału
statystycznego
statystycznego
º% MateriaÅ‚ pierwotny  dane statystyczne zebrane
º% MateriaÅ‚ pierwotny  dane statystyczne zebrane
w specjalnie do tego zaplanowanym badaniu
w specjalnie do tego zaplanowanym badaniu
º% MateriaÅ‚ wtórny  dane statystyczne
º% MateriaÅ‚ wtórny  dane statystyczne
gromadzone dla innych celów, a wykorzystane
gromadzone dla innych celów, a wykorzystane
wtórnie w innym badaniu
wtórnie w innym badaniu
º% MateriaÅ‚ surowy  szczegółowe informacje o
º% MateriaÅ‚ surowy  szczegółowe informacje o
wartościach cech ka\
dej jednostki badanej
wartościach cech ka\
dej jednostki badanej
zbiorowości.
zbiorowości.
6
3. Prezentacja wyników
3. Prezentacja wyników
º%Klasyfikacja  wyodrÄ™bnianie wariantów
º%Klasyfikacja  wyodrÄ™bnianie wariantów
cech zmiennych
cech zmiennych
º%Grupowanie  podziaÅ‚ zbiorowoÅ›ci na
º%Grupowanie  podziaÅ‚ zbiorowoÅ›ci na
jednorodne podgrupy według wariantów
jednorodne podgrupy według wariantów
cech
cech
º%Zasady prawidÅ‚owego grupowania:
º%Zasady prawidÅ‚owego grupowania:
WyczerpujÄ…ce
WyczerpujÄ…ce
Rozłączne
Rozłączne
Efektywne
Efektywne
Szereg statystyczny  materiał statystyczny
Szereg statystyczny 
uporzÄ…dkowany lub uporzÄ…dkowany i pogrupowany
według wariantów cechy
Szereg statystyczny
Szczegółowy rozdzielczy przestrzenny czasowy
punktowy przedziałowy
strukturalny
(jednostopniowy) (wielostopniowy)
7
Graficzna prezentacja wyników
Graficzna prezentacja wyników
º%Wykresy:
º%Wykresy:
Punktowe
Punktowe
Liniowe
Liniowe
Powierzchniowe
Powierzchniowe
Obrazkowe
Obrazkowe
Mapowe
Mapowe
ZÅ‚o\
one
ZÅ‚o\
one
Dane surowe: Szereg szczegółowy:
Liczba nowo - Liczba nowo - wybudowanych mieszkań
wybudowanych lp. w I i II kw. 2006 r.
mieszkań w I i II kw.
1 375
Województwo 2006 r.
2 559
Dolnośląskie 1417
3 744
Kujawsko-pomorskie 1132
4 746
Lubelskie 1284
5 1001
Lubuskie 746
6 1099
A
ódzkie 2616
7 1132
Małopolskie 4346
8 1284
Mazowieckie 375
9 1417
Podkarpackie 1604
10 1604
Podlaskie 744
11 1814
Pomorskie 1814
12 2616
ÅšlÄ…skie 2749
13 2749
Swiętokrzyskie 559
14 2978
Warmińsko - mazurskie 1001
15 4346
Wielkopolskie 2978
Zachodniopomorskie 1099
y
ródło: www.stat.gov.pl
8
Badanie
ankietowe:
śródło: z prac magisterskich studentów AM Gdańsk 2006
Surowy materiał statystyczny:
Surowy materiał statystyczny:
9
Szereg rozdzielczy strukturalny
Szereg rozdzielczy strukturalny
płeć ankietowanych
20
liczba
18
płeć obserwacji
16
14
kobieta 19
12
10
mÄ™\
czyzna 7
8
Suma 26
6
4
2
0
kobieta mÄ™\
czyzna
wykształcenie ankietowanych
Liczba
30
wykształcenie obserwacji
25
zawodowe 2 wy\
sze
7
20
średnie 10
student
15
7
student 7
10
wy\
sze 7
średnie
10
5
Suma 26
zawodowe
0 2
wykształcenie
Szereg rozdzielczy strukturalny
Szereg rozdzielczy strukturalny
zawód Liczba obserwacji
fizjoterapeutka 5
lekarz 1
masa\
ystka 6
matka 3
nauczycielka 2
fizjoterapeutka
pielęgniarka 2
19% 19% lekarz
sprzedawczyni 2
masa\
ystka
4%
8%
\
ona 5
matka
nauczycielka
Suma 26
8% pielęgniarka
22%
8%
sprzedawczyni
12%
\
ona
10
liczba osób
liczba obserwacji
Szereg rozdzielczy punktowy:
Szereg rozdzielczy punktowy:
Jak często
korzystał Pan/Pani
z sauny w tym Liczba
tygodniu? obserwacji
1 11
2 4
Częstotliwość korzystania z sauny 3 7
4 3
12
5 1
10
Suma 26
8
6
4
2
12
0
10
0 1 2 3 4 5 6
liczba wizyt 8
6
4
Wykres
2
punktowy
0
1 2 3 4 5
liczba wizyt
Wykres liniowy
Przykład szeregu rozdzielczego
Przykład szeregu rozdzielczego
punktowego:
punktowego:
y
ródło: www.stat.gov.pl
11
liczba obserwacji
liczba obserwacji
Budowa szeregu rozdzielczego
Budowa szeregu rozdzielczego
przedziałowego
przedziałowego
º% Ustalenie liczby klas (k)
º% Ustalenie liczby klas (k)
k H" n
Ustalenie rozpiętości przedziału (c)
Ustalenie rozpiętości przedziału (c)
c H" (xmax - xmin ) / k
Surowy materiał statystyczny:
Surowy materiał statystyczny:
12
Rozkład czasu dojazdu
k H" n = 26 H" 5
Czas dojazdu
c H" (xmax - xmin ) / k = (60 - 2) / 5 H"12
10
8
6
4
Czas dojazdu
Czas dojazdu
liczba
2
(xi0 - xi1 obserwacji
0
0 - 12 9
0 - 12 12 - 24 24 - 36 36 - 48 48 - 60
czas (min.)
12 - 24 6
24 - 36 6
36 - 48 3
Czas dojazdu
48 - 60 2
10
Suma 26
8
6
4
2
0
0 - 12 12 - 24 24 - 36 36 - 48 48 - 60
czas (min.)
Ró\
ne sposoby zapisania granic
Ró\
ne sposoby zapisania granic
przedziałów
przedziałów
0-11,9
0-12 0-11 1-12
12-23 12-23,9
12-24 13-24
24-35
24-36 25-36 24-35,9
13
liczba obserwacji
liczba obserwacji
W szeregu mo\
na równie\
zastosować rozpiętości przedziałów o
 zaokrąglonych końcach
wiek liczba
(w latach) obserwacji
poni\
ej 20 2
20 - 29 10
30 - 39 7
40 - 49 6
50 i więcej 1
12
10
8
6
4
2
0
poni\
ej 20 20 - 29 30 - 39 40 - 49 50 i więcej
Dobrze zbudowany szereg powinien:
Dobrze zbudowany szereg powinien:
º%Mieć wyraz
ny punkt skupienia
º%Mieć wyraz
ny punkt skupienia
º%Brak pustych przedziałów
º%Brak pustych przedziałów
º%Nie  za du\
o jednostek w jednym
º%Nie  za du\
o jednostek w jednym
przedziale
przedziale
14
liczba obserwacji
Szeregi o nierównych przedziałach:
Szeregi o nierównych przedziałach:
Długość Procent Rozpiętośc
Długość Procent Rozpiętośc
sta\
u mÄ™\
czyzn i
sta\
u mÄ™\
czyzn i
pracy (w przedziałó
pracy (w przedziałó
latach) w
latach) w
0 20,8 0
0 20,8 0
Do 1 roku 13,2 1
Do 1 roku 13,2 1
1  5 lat 20,0 4
1  5 lat 20,0 4
5  10 lat 13,5 5
5  10 lat 13,5 5
10  20 lat 15,7 10
10  20 lat 15,7 10
20  30 lat 13,8 10
20  30 lat 13,8 10
Powy\
ej 3,0 17
Powy\
ej 3,0 17
30 lat
30 lat
y
ródło: Mały rocznik statystyczny Polski, GUS 2006, s. 154
Tablice statystyczne  sÄ… formÄ…
Tablice statystyczne  sÄ… formÄ…
prezentacji rezultatów obserwacji
prezentacji rezultatów obserwacji
statystycznej według jednej lub wielu cech
statystycznej według jednej lub wielu cech
Tablica 1. Bezrobotni zarejestrowani w roku 2005 według sta\
u pracy
Długość sta\
u Procent
Długość sta\
u Procent
pracy (w latach) mÄ™\
czyzn
pracy (w latach) mÄ™\
czyzn
Tytuł
tablicy
Główka
0 20,8
0 20,8
tablicy
Do 1 roku 13,2
Do 1 roku 13,2
1  5 lat 20,0
1  5 lat 20,0
5  10 lat 13,5
5  10 lat 13,5
10  20 lat 15,7
10  20 lat 15,7
Boczek
20  30 lat 13,8
20  30 lat 13,8
tablicy
Powy\
ej 30 lat 3,0
Powy\
ej 30 lat 3,0
y
ródło
danych
y
ródło: Mały rocznik statystyczny Polski, GUS 2006, s. 154
15
Symbole wykorzystywane w tablicach statystycznych
Symbole wykorzystywane w tablicach statystycznych
º%Kreska ( - )  dane zjawisko nie wystÄ™puje
º%Kreska ( - )  dane zjawisko nie wystÄ™puje
º%Zero ( 0 )  dane zjawisko wystÄ™puje ale w iloÅ›ciach
º%Zero ( 0 )  dane zjawisko wystÄ™puje ale w iloÅ›ciach
mniejszych ni\
pół jednostki miary przyjętej w tablicy.
mniejszych ni\
pół jednostki miary przyjętej w tablicy.
º%Kropka ( . )  zupeÅ‚ny brak informacji
º%Kropka ( . )  zupeÅ‚ny brak informacji
º%Iks ( x ) - danej rubryki nie mo\
na wypełnić ze
º%Iks ( x ) - danej rubryki nie mo\
na wypełnić ze
względu na układ tablicy.
względu na układ tablicy.
º%Gwiazdka ( * )  stawiana obok liczby, informuje \
e
º%Gwiazdka ( * )  stawiana obok liczby, informuje \
e
liczba została zmieniona w stosunku do poprzednio
liczba została zmieniona w stosunku do poprzednio
publikowanej.
publikowanej.
º%Napis  w tym  nie podaje siÄ™ wszystkich
º%Napis  w tym  nie podaje siÄ™ wszystkich
składników sumy ogólnej.
składników sumy ogólnej.
Tablica zło\
ona:
Tablica zło\
ona:
Tablica 2. Pracownicy medyczni w 2003 roku w
wybranych krajach europejskich
Kraj Lekarze Dentyści Farmaceuci
Kraj Lekarze Dentyści Farmaceuci
Austria 33,8 5,0 .
Austria 33,8 5,0 .
Dania 28,5 8,5 6,6
Dania 28,5 8,5 6,6
Niemcy 33,7 7,5 6,5
Niemcy 33,7 7,5 6,5
SÅ‚owacja 32,8 4,4 5,4
SÅ‚owacja 32,8 4,4 5,4
Węgry 62,8 6,6 8,8
Węgry 62,8 6,6 8,8
y
ródło: opracowanie własne na podstawie  Mały rocznik
statystyczny Polski , GUS 2006, s. 534 - 535
16
Tablica kombinowana:
Tablica kombinowana:
y
ródło: www.stat.gov.pl
Wykres powierzchniowy:
Wykres powierzchniowy:
17
Wykres mapowy
(kartogram):
Wykres liniowy:
Wykres liniowy:
18